Morgunblaðið - 14.10.1951, Qupperneq 8

MORGVNBLAÐIÐ
Sunnudagur 14. okt. 1951.

I-
Jl0t0Eíilílalíil!i
Útg.: H.f. Árvakur, Reykjavík.
Framkv.stj.: Sigfús Jónsson.
Ritstjóri: Valtýr Stefánsson (ábyrgðarm.)
Lesbók: Árni Óla, sími 3045.
Auglýsingar: Árni Garðar Kristinsson.
Ritstjórn, auglýsingar og afgreiðsla:
Austurstræti 8. — Sími 1600.
Áskriftargjald kr. 16.00 á mánuði, innanlands.
í lausasölu 75 aura eintakið. 1 króna með Lesbók.
Sjðtfstæðisbaráttan fyrr og nú
ÞAÐ hefur verið sagt og með
sanni að sjálfstæðisbarátta þjóð-
anna sje ævarandi. Þessi barátta
hefur á öllum tímum sama tak-
markið: Að tryggja þau verð-
mæti, sem dýrust eru talin, frelsi
einstaklings og þjóðarheildar. En
þó takmark sjálfstæðisbaráttunn-
ar sje þannig eitt og hið sama
á öllum tímum hljóta breyttir
tímar og viðhorf að breyta svip
hennar og aðferðum.
Ef saga íslenskrar sjálfstæðis-
baráttu er rakin, verður þetta
einkar Ijóst. Þegar Baldvin Ein-
arsson, Fjöilnismenn og Jón Sig-
urðsson hófu mferki hennar í
framandi landi beindist hún fyrst
og fremst að endurheimtu sjálf-
stæðisins úr höndum yfirþjóðar-
innar. Allar kröfur um umbætur
stefndu að þessu marki. Barátt-
an fyrir endurreisn Alþingis, sem
Baldvin Einarsson setti fyrstur
manna fram kröfur um, var einn
þáttur sjálfrar sjálfstæðisbarátt-
unnar.
Allt frá því að hið endur-
reista þjóðþing kom saman
árið 1845 og fram til ársins
1918, eða í 73 ár, má segja að
höfuðhlutverk þess hafi verið
sleitulaus barátta við yfirþjóð
ina fyrir sjálfstæði Iandsins.
, Allan þennan tíma hnje hug-
ur þjóðarinnar eins og straum-
þang. elfa að hinu þráða tak-
marki. Skipting þjóðarinnar í
flokka miðaðist svo að segja
eingöngu við afstöðu hennar
til sjálfstæðismálsins. Tak-
mark flokkanna var eitt og
hið sama: Sjálfstæði íslands.
Það var aðeins um leiðirnar
að því takmarki, sem menn
greindi nokkuð á.
Enda þótt öldí.r stjórnmála-
baráttunnar hafi stundum risið
hátt á þessu tímabili stóð íslenska
þjóðin þó raunverulega einhuga
og sameinuð um kröfur sínar.
— Grunntónn baráttunnar var
hreinn og fölskvalaus. Yfir þessu
tímabili íslandssögunnar mún á
öllum öldum hvila hugþekkur
bjarmi í hugum íslenskra manna.
Um alla framtíð mun það verða
talin heilög skylda þess fólks,
sem þetta land byggir að varð-
veita þann ávöxt, sem barátta
kynslóða þess bar.
Þær raddir heyrast stundum á
síðari árum að ólikt geðþekkara
hafi það verið að taka þátt í ís-
lenskri stjórnmálabaráttu á þeim
tímum, er svipur hennar mót-
aðist af einhug þjóðarinnar í bar-
áttunni fyrir endurheimt sjálf-
stæðisins. Þá hafi háleitar hug-
sjónir legið til grundvallar starfi
stjórnmálamannanna. Nú sje það
þvert á móti klíkuskapur og hug-
sjónavana braskhneigð, sem móti
störf þeirra.
Því skal engan veginn mótmælt
að íslendingar þurfi í dag á meiri
þjóðmálaþroska að halda en þeir
hafa til brunns að bera. Og víst
er það svo, að flestir okkar vildu
hafa lifað og tekið þátt í þeirri
baráttu, sem færði þjóðinni frelsi
og sjálfstæði. En hinar björtu
minningar, samanburðurinn við
fortíð og nútíð, mega þó ekki
svipta okkur hæfileikanum til
þess að leggja raunsætt mat á
hinn nýja tíma og það, sem hann
hefur fært okkur.
íslensk stjórnmálabarátta hef-
úr síðan 19/8 nær eingöngu snú-
íst um sköpun efnalegs sjálfstæð-
i Fran. J þt ss tíma var þjóðin
crskammt komin áleiðis í barátt-
unni fyrir þeim þætti sjálfstæðis
síns. En þrátt fyrir margvíslegan
ágreining og harðar deilur um
skipan efnahagsmálanna hafa þó
miklir sigrar verið unnir. Um þá
bera lífskjör og aðstaða þjóðar-
innar í dag greinilegast vitni.
Það, sem gerðist með fullveld-
isviðurkenningunni 1918 var með
öðrum orðum það að íslendingar
snjeru sjer að uppbyggingu lands
síns að fengnu frelsi. GrundvöU-
ur þeirrar baráttu var einnig há-
leit hugsjón: Bætt lífskjör, traust
og rjettlátt þjóðfjelag, betra ís-
land.
Okkur hefur greint á um,
hvernig þessu takmarki verði
náð. Þess vegna skiptist þjóðin
í stjórr.-málaflokka.
En snúast þá íslensk stjórnmál
í dag eingöngu um afstöðuna til
dægurmálanna inn á við?
Svo sannarlega ekki. Sjálfstæð
isbaráttunni við nálæga frænd-
þjóð okkar lauk í raun rjettri
1918. Dyrnar höfðu verið opnað-
ar til fullrar frelsistöku. íslend-
ingar gengu inn um þær hinn
17. júní 1944 og settust á bekk
1 með alfrjálsum þjóðum.
I Þá hófst annar þáttur hinnar
ævarandi sjálfstæðisbaráttu. —
Þræðir hans eru fleiri en hins
fyrra, sem ofinn var á 19. öld og
. tveimur fyrstu áratugum hinnar
20. Aðstaða landsins er gjörbreytt
og baráttan stendur ekki lengur
i við Dani. — En við hvern eða
hverja stendur hún þá?
Hún er háð við þær hættur,
scm í dag ógna frelsi, öryggi og
lífshamingju fjölmargra þjóða
smárra og stórra.
En getur nolckur hugsjóna-
eldur brunnið í brjósti ís-
lenskra manna I þessari bar-
áttu? Er nú nokkur kyndill,
sem bjarma ber af fram á veg-
inn?
Vissulega. Á meðan frelsis-
þráin lifir í hjörtum fólksins,
er sjálfstæðisbaráttan því
heilagt mál, sem stendur öllu
ofar.
—----— iww
Það leiðir af eðli málsins að
barátta' íslendinga við þær hætt-
ur, sem nú vekja ugg og öryggis-
j leysi meðal frjálsra þjóða, er
1 með allt öðrum hætti en hin
1 fyrri sjálfstæðisbarátta.
Hún er fyrst og fremst fólg-
in í leit að sameiginlegu ör-
yggi þjóða, sem eru skyldar
að hugsjónum og viðhorfum
til þeirra verðmæta, sem gefa
lífi frjálsra manna gildi.
Af þessum ástæðum höfum við
gengið í alþjóðleg samtök, meira
og minna víðtæk.
Það skiptir meginmáli að ís-
lenska þjóðin geri sjer það ljóst
að aukin þátttaka okkar í alþjóð-
I legu samstarfi er snarasti þáttur
sjálfstæðisbaráttu okkar í' dag.
Við höfum ekki gerst þar þátt-
takendur af tildri og hjegóma-
1 skap, heldur þvert á móti til þess
1 að leita sjálfstæði okkar skjóls
og verndar.
Við þurfum að meta að-
stöðu okkar rjett á raarga
vegu. En mestu máli skiptir
að við skiljnm eðli hinnar
nýju sjálfsíæðisbarr.ttu, lís-
nauðsyn r J.-.r á að mæíu
kalli nýs ina.
Þennan skilnjng hefur meg-
inhluti þjóóarinnar þegpr öðl-
ast. Þess vegna lifir si I ;-
sjónaeldur enn í brjóíum
hennar, sem kveiktr var
h’eðal fátækrar þjóðar r ár-
daga íSlenskrar sj 'f 'i?;
baráttu.
Mokkrar staðreyndir úr nýútkoniinni feók:
í
BRESKI sagnfræðingurinn Ed-
ward Crankshaw er manna kunn-
ugastur Rússlandi og hefur ritað
af einna mestum skilningi og
hófsemi um rússnesk mál nú á
síðari árum. Nýlega hefur komið
út bók eftir hann: „Russia by
Daylight“, þ. e. a. s. „Rússland
í dagsljósi" og hefur hún vakið
mikla athygli.
í bók þessari segir hann meðal
annars:
„Þegar menn tala núna um,
að rússneska byltingin hafi
heppnast, veit jeg ekki hvað þeir
eiga við. Rússlandi hefur sem
veldi tekist að lifa Lenin og
verða sterkara en það var áður.
Hópur manna, undir forystu
Stalins, hefur komist áfram í
heiminum, ef svo má segja. („Frá
bankaræningja til forsætisráð-
herra“, sbr. „Úr bjálkakofa í
Hvíta húsið“). Jeg geri ráð fyrir,
að hægt sje að sýna fram á, að
einhverskonar bylting hafi verið
nauðsynleg til að breyta Rúss-
landi úr landbúnaðarlandi í iðn-
aðarland.
EN BYLTINGIN, SEM LENIN
GERÐI RÁÐ FYRIR, IIEFUR
GERSAMLEGA OG AUÐVIRÐI-
LEGA FARIÐ ÚT UM ÞÚFUR.
• í staðinn fyrir lýðveldi verka-
manna og bænda er algjört
einræði, sem verður aðeins
ennþá verra með því að láta
sem það sje lýðræði (og það
er nýtt í Rússlandi, að slík
sjálfsblekking eigi sjer stað).
• í stað sjálfstæðis einstakra
þjóðflokka er þeim stjórnað
Leigusamningur
.Heklu' framlengdur
í FYRRA voru ýmsar breytingar
gerðar á „Heklu“, millilanda-
flugvjel Loftleiða. Bandaríska
flugfjelagið Seabord Western
tók að sjer að annast þær og var
samið um að kostnaðurinn vegna
þeirra yrðu greiddur með því að
Seabord Western tæki „Heklu“
á leigu. Helstu breytingarnar á
vjelinni voru þær, að á hana
voru settir nýir vængir, en í þá
kemst mesta eldsneytismagn,
sem flugvjelar, þessarar tegund-
ar, geta borið. Fyrri innrjetting
í farþegasal vjelarinnar var tekin
í burtu, en önnur, ljettari og fyrir
ferðarminni, sett í staðinn og
getur flugvjelin nú borið &3 far-
þega. Eftir að Seabord Western
tók „Heklu“ á leigu hefir hún ver
ið í förum á langleiðum yfir
Kyrrahafið, aðallega milli Banda
ríkjanná og Japans, enda breyt-
ingin, sem á henni var gerð,
heppileg fyrir flugvjelar, sem
fara langa áfanga.
Síðari hluta septembermánað-
ar fór Hjálmar Finnsson, fram-
kvaémdastjóri Loftleiða, til
Bandaríkjanna til þess að taka
þar ákvarðanir um, hvað gert
yrði við „Heklu“ í vetur, en 1.
okt. s.l. var tímabili því, sem
samið hafði verið um að „Hekla"
yrði í þjónustu Seabord Western,
lokið. Samkvæmt símtali, sem
Kristján Jóh. Kristjánsson,
stjórnarformaður Loftleiða, átti
nýlega við Hjálmar Finnsson og
Eggert Kristjánsson, stórkaup-
mann, varaformann stjórnar
Loftleiða, sem einnig er ,iú
staddur í Bandaríkjunur mun
nú fullráðið að sammngarnir
milli Loftleiða og Seabord West-
ern verði framlengdir til næstu
maíloka. Um það hefir verið rætt
að íslenska.’- áh ifnir fylgi vjel-
inni, ei irðanir hafa þó enn
ekki ð , ;ar um það. Komið
hefú að önnur Catalina-
flug’ jaiða verði lt ð 'il
Ean i</'a í vetur < 1 fi
bæk Miami á 'Fionda
og ) : ..siensk áhöfn verða á
viéh, ef af samningum þess-
um • rðiu1,_______ .
me® harðri hendi frá höfuð-
borginni.
• í staðinn fyrir jafnaðarstefnu
er ríkisauðvald.
• í staðinn fyrir sambland af
samvinnu- og sjálfseignarbú-
skap, er harðhentur samyrkju
búskapur, sem gert hefur hlut
bændanna verri og verri, svo
að nú eru þeir naumast annað
og meira en ríkisþrælar.
• í stað þess að verkamennirnir
ráði yfir iðnaðinum, þá eru
þeir seldir undir harkalegustu
vinnulöggjöf í heimi, sem
haldið er uppi af verkalýðs-
fjelögum, sem eru orðin að
verkfæri í höndum ríkisstjórn
arinnar. Þeir eru reknir á-
fram af nýrri forstjórastjett,
sem lítur á verkalýð sinn
sömu augum og nítjándu ald-
ar verksmiðjueigendur í
Lancashire litu á verkamenn
• f staðinn fyrir jöfn laun og
afnám forrjettinda hefur ó-
jöfnuðurinn orðið meiri en í
nokkru öðru landi í heimi, að
undanteknu einstaka landi í
Indlandi. Forrjettindareglan
er alger. Konur hafa að vísu
náð jafnrjetti við karlmenn;
-en aðalþáttur þess jafnrjettis
er sá, að neyða þær til að
vinna erfiðustu skítverkin.
Ný hjúskaparlög hafa gert
skilnað mjög erfiðan; og sú kona,
sem á flest börn fær heiðurs-
merki með sama hætti og var í
Þýskalandi á dögum Hitlers.
Listir og menntun eru orðin
þáttur í áróðri Stalins.
Ríkisbákn, lögregla, her og
skrifstofuvald er hið mesta, sem
sagan greinir frá.
Þrjátíu árum eftir daga Lenins
eru þeir einstaklingar, sem skoð-
aðir eru sem virkir óvinir þjóð-
arinnar, taldir í milljónum og
geymdir í vinnubúðum, þar sem
þeir lifa og deyja í hinni örgustu
eymd.
Rússland er næststerkasta stór-
veldi í heimi, sem hefur undir-
okað með valdi eða hótunum um
ofbeldi marga af nágrönnum sín-
um, og reynir á virkan og áhrifa-
ríkan hátt að kollsteypa jafn-
vægi heimsins.
í ENGU LANÐI í EVRÓPU
HEFUR BYLTING TIL SAMÚÐ-
AR MEÐ RÚSSUM NÁÐ TÖK-
UM Á HUGUM MANNA.
En þar sem byltingar hafa orð-
ið, (en það hefur hvergi orðið
nema þar sem Sovjet gat beitt
áhrifum sínum) hafa áköfustu
kommúnistarnir Verið settir í
fangelsi eða drepnir og hand-
bendi Rússa verið sett í þeirra
stað.“
Slík er lýsing Crankshaws og
er því miður allt, sem hann segir
um þetta, í fullu samræmi við
óhagganlegar staðreyndir.
Treystir Þjóðviljinn sjer t. d.
að reyna með alkunnri rökvísi
sinni, að hagga nokkurri þessara
staðreynda?
Velvakandi skrifar:
ÚB DAGLEGA MTIW®
VANTAR BRAUÐ- OG
MJÓLKURBÚÐ
KONA í Bústaðavegshúsum
hefir sent Daglega lífinu
þetta brjef.
„Kæri Velvakandi. Mig langar
til að biðja þig fyrir eftirfarandi
línur.
Jeg er húsmóðir í Bústaðavegs-
hverfinu og á við mikla erfið-
leika að etja eins og við raunar
allar, sem þar búum. Á sama
tíma, sem bærinn þenst út og
ný svæði byggjast, virðist mjer
lítið hugsað fyrir nauðsynlegum
verslunum um leið.
ÓVITABÖRN Á
BERSVÆÐI
MJER ER sagt, að Fjárhags-
ráð hafi ekki veitt leyfi fyrir
verslunarhúsi hjer inn frá, og
má það furðu gegna. Skyldi
þurfa að henda slys til að þeir
rumskuðu við sjer?
Inn í Sogamýri verðum við
konurnar að fara með barnahóp-
inn eða senda óvitabörn 5, 6 og
7 ára gömul til að sækja mjólk
og brauð. Þetta gat gengið í sum-
ar, þó að illt væri. En að vetri,
þegar allra veðra er von, lýst
mjer ekki á að senda börn svo
langa leið um bersvæði. Þá er
jeg hrædd um að slys geti hent.
HÓPURINN VIÐ
FISK V AGNINN
HJER hefir verið sett upp ný-
lenduvö uverslun með gnægð
sælgætis. Við ömumst ekkí víð
henni, en meiri þörf er á að kom-
ið sje upp mjólkur- og brauðbúð
fyrir alla, ekki síst barnanna
v'Di/a,
J.g r líka hrædd u n, að kalt
verð' V’ ur fyrir ,kkur kon-
urr ogar við stöndum þetta
20 .irgar með börn á hand-
lar , í kringum fiskvagn-
/
BÚSKAPARR iSr,
.; .TTA ER brjef 1 i óður-
X* innar, sem eignr t u' nýtt
'bdmili í nýju bæjarhve u ___.
Það gefur auga leið, að hús-
freyjurnar, sem flestar eiga 2
börn eða fleiri á versta reki,
standa illa að vígi. Einkennilegt
er, að Fjárhagsráð skuli þver-
skallast við að gefa út fjárfest-
ingarleyfi, svo að hægt sje að
koma þarna. upp brauð- og
mjólkurbúð. Hví alltaf þenna
galla á gjöf Njarðar?
i
"7
Þegar „Upp við fossa“
var bannlýst
HJER kemur enn eitt brjef frá
aðdáanda hins vinsæla út-
varpsmanns Helga Hjörvar. Ef
til vill finnst einhverjum helsti
djúpt tekið í árinni, en er ekki
svo margt sinnið sem skinnið?
„Kæri Velvakandi. Viltu koma
þessum línum áleiðis í þáttunum
þínum.
Jeg er ein þeirra. sem mátti
ekki lesa söguna „Upp við fossa“
á unglingsárunum, en vitaskuld
las jeg hana samt, þegar jeg
komst höndum undir.
Nú þegar Helgi Hjörvar las
söguna, þótti mjer sem jeg
heyrði hana fyrsta sinni; svo að-
dáanlega fer hann með efni henn
ar. —
«á!i
Leikstjórinn teflir !
fram persónunum
HANN er eins og leikstjóri, sem
teflir persónunum fram
hverri á eftir annarri, svo að
mönnum finnst hver tala sínu
máli.
, Það er því eindregin ósk til
Útva: -sráðs frá mjer og fjc’da
antia. að hann lesi og Jji
útvar), ar fyrir hluste. dur,
annar J nur ekki til greina.
Með k eðju og þakklæti til
Helga H. rvar.
Oi *' m ástarbrag, (
enj ■■nr. sendir inimia,
Það ~c eins og Ijúflingslag
lestur sagnr þinna. I
_____________ Aðdáandi“. j