Morgunblaðið - 08.03.1952, Page 6

6
UORGVNBLAÐIÐ
Laugardagur 8. marz 1952
(jtg.: H.f. Árvmkor, Reykjavík.
Frainkv.stj.: Sigfús Jónsaon.
Ritstjóri: Vmltýr Stefánaaon (ábyrgðarm.J
Lesbók: Árnl Ólm, sími 3045.
Augiýsingar: Árni Garðar Kriatinsaon.
Ritstjóm, auglýsingar og afgreiðsla:
Austurstræti 8. — Sími 1800.
Askrlltargjald kr. 18,00 4 mánuði, InnaTiiands.
í lausasðlu 1 krónu elntaklð. Kr. 1,25 mað Lesbók.
Togarasamningamir og framtíð
útgerðarínnar
ÞAÐ hlýtur að vera öllum lands-
mönnum ánægjuefni, að samn-
ingar skyldu takast milli togara-
útgerðarinnar og sjómanna án
þess að til iangvinns verkfalls
þyrfti að koma. Togaraverkfallið
árið 1950 stóð í 129 daga eða nokk
uð á fimmta/mánuð. Það verkfall,
sem nú er að ljúka stóð aðeins 16
daga og náði aðeins að stöðva
rekstur örfárra skipa.
Endanleg úrslit eru að vísu
ekki kunn í atkvæðagreiðslu sjó-
manna, en almennt er gert ráð
fyrir að þeir samþykki gerðir
samninganefndar sínnar.
Niðurstaðan af þessari vinnu-
deilu hefur orðið sú, að sjómenn
hafa að mjög verulegu leyti kom
ið kröfum sínum fram. Samið
hefur verið í aðalatriðum um 12
stunda hvíld á ísfisksveiðum fyr-
ir erlendan markað, fulla verð-
lagsuppbót á fast mánaðarkaup,
veruiePa hækkun aflaverðlauna
á saltfiskveiðum, styttingu vinnu
tíma í erlendum höfnum þegar
skip eru í viðgerð og nokkrar
fleiri minniháttar kjarabætur.
Þær breytingar, sem útgerðar-
menn telja sér í hag og vega lítil
lega upp á móti þeim útgjalda-
auka, sem kjarabætur sjómanna
hafa í för með sér eru bessar:
Hlutaskipti á ísfiskveiðum fyr-
ir erlendan markað breytast
þanníg, að skint skal í 33 staði
í staðinn fvrir 31 áður. aukaafla-
verðlaun af ísfiski ereiðast af bví,
sem umfram er 9 þús. sterlings-
punda sölu í stað 8 þús .punda
sölu áður, frádráttur frá afla-
verði vegna unnskipunarkostn-
aðar, sem ákveðinn var kr. 50
á smálest er hækkaður í 66 kr.
á smálest ov álag á aflaverðlaun
á saltfiskvaiðum á fiariægum
miðum greiðist, ekki. ef afferming
fer fram í því landi, sem miðin
liggja að.
fslendingar telja það áreið-
anlega ekki eftir að sjómenn
þeirra búi við góð kjör. Þess
vegna munu þeir heldur ekki
sjá eftir þeim kjarabótum, sem
togarasjómenn hafa fengið
með þessum síðustu samning
um. En því aðeins geta þessir
samningar haft í för með sér
kjarabætur að rekstur skip-
anna geti staðið undir þeim.
Ef það kemur í ljós, að þeir
hafi í för með sér svo mikla
hækkun reksturskostnaðar
þeirra, að afleiðingin verði
stórfelldur hallarekstur og tap
allrar togaraútgerðar i land-
inu, hefur lítið orðið úr kjara-
bótinni. Niðurstaðan hlýtur þá
að verða stöðvun þessara dýru
framleiðslutækja eða ný geng
isfelling.
Mbl. hefur þrásinnis krafist
þess, að reikningarnir yrðu lagð-
ir á borðið um útgerðarkostnað
togaranna. Ef þeir sýndu að rekst
urinn þyldi bætt kjör sjómanna
þá ætti að bæta þau. Ef hins
vegar að reksturinn væri nú þeg
ar þannig, að halli væri á hon-
um hjá svo að segja hverju ein-
asta útgerðarfyrirtæki gætu sjó-
menn ekki haft af því varanlegan
hagnað að stórauka útgerðar-
kostnaðinn.
Nú hafa nýir samningar verið
gerðir. Deilan um hvíldartímann
er ur sögunni. Nú áetti .því að
vera tækifæri til að staðreyna,
hver hinn raunverulegi útgerð
arkoStnaður togaranna sé. Ætla
mó, að sjómenn kunni að vera
tortrygnir gagnvart útreikning-
um útgerðarmanna á reksturs-
kostnaði skipanna. Trúlega munu
þeir ekki heldur taka fyllilega
gilda rekstrarreikninga bæjarút-
gerðanna. Þessvegna væri æski-
legt að t. d. einhver bæjarútgerð-
in leigði sjómönnum á einhverju
skipa sinna, hásetum og yfir-
mönnum, eitt eða tvö skip. Sjó-
mennirnir gerðu skipið eða skip-
in síðan út og legðu fram reikn-
inga um rekstur þeirra. Slíkt
reikningshald gætu a. m. k. sjó-
mennirnir ekki tortryggt.
Það er mjög nauðsynlegt að
þessi tilraun verði gerð. Hinar
eilífu deilur um útgerðarkostn
að togaranna eru í senn hvim-
leiðar og háskalegar. f kjöl-
far þeirra sigla stöðugar kaup
deilur og verkföll. Þjóðin hef-
ur ekki efni á þessum deilum.
Hún verður að finna leiðir til
þess að koma í veg fyrir þær.
Skynsamlegasta og öruggasta
leiðin til þess hljóta að vera
ábyggilegar upplýsingar um
það, hvað rekstur togaranna
raunverulega kostar. Ef sjó-
mennirnir gera eitt eða fleiri
skip út sjálfir hlióta þeir að
geta komist að niðurstöðu um
þetta ágreiningsefni. Og það
skiptir mestu máli að einmitt
þeir viti allan sannleikann um
það.
Aumlegf yfirklór
KOMMÚNISTAR reyna nú að
klóra yfir þá staðreynd, að þeir
hafa gert málstað sænsku og
grísku njósnaranna, leiguþýja
Rússa, að sínum eigin málstað.
Er það sannarlega aumlegt yfir-
klór.
„Þjóðviljinn" heldur því fram
í gær, að Mbl. hafi krafist þess,
að íslenzk verkalýðshreyfing
skuli bönnuð, kommúnistaflokk-
urinn bannaður og „íslenzkir
menn líflátnir fyrir þá „glæpi“ að
vilja berjast fyrir frelsi alþýð-
unnar og ættjarðar sinnar".!!!
Mbl. hefur ekki krafist neins
þessa. Það hefur hins vegar bent
Islendingum á, að þegar „Þjóð-
viljinn" kalli njósnara Rússa í
Svíþjóð og Griklandi hina einu
sönnu „ættjarðarvini" þá hafi
kommúnistar gert málstað þess-
ara svikara að sínum eigin mál-
stað. Með þvi hafi þeir einnig lýst
því yfir, að þeir telji það skyldu
sína, alveg á sama hátt og sænski
svikarinn Hilding Anderson, að
þjóna hagsmunum alheimskomm-
únismans og Rússa en svíkja ís-
lenzka hagsmuni.
Þessi röksemdafærsla er svo
ljós og greinileg að ekki verður
um villst. Ef það er vottur „ætt-
jarðarvináttu" í Svíþjóð og Grikk
landi, að áliti kommúnista, að
hjálpa Rússum við að undirbúa
árásir á þessi lönd, þá hljóta þeir
að telja slíkt atferli sjálfsagt og
eðlilegt hér á íslandi. Kommún-
istar hafa með öðrum orðum lýst
því yfir, að til þess að vera góð-
ur „ættiarðarvinur“ á íslandi,
þurfi maður að vera njósnari og
svikari við íslenzka hagsmuni en
auðsveipt leiguþý Rússa!!!
Fimmta herdeildin hér á
landi gat ekki afhjúpað sig
greinilegar en þetta. Þetta
vita kommúnistar líka. Þess
vegna svíður þá nú undan ís-
kaldri fyrirlitningu a'lmenn-
ingsálitsins.
-V-
beisiiims 4
segja blððin um NorÉnm
NORÐMENN sýndu yfirburði á
Vetrar-Ólympíuleikunum 1952 og
er það í fjórða skipti sem þeir
eru stigahæstir þátttökuþjóða á
vetrarleikum. í Chamonix 1924
hlaut Noregur 113 stig og Norð-
menn fóru heim með 4 gullpen-
inga 6, silfurpeninga og 7 bronz-
peninga.
í St. Moritz 1928 voru Norð-
menn aftur beztir, hlutu 93 stig
og unnu 5 gullpeninga, 5 silfur-
peninga og 4 bronzpeninga. -— í
Lake Placid 1932 urðu þeir að
láta sér nægja annað sætið á
eftir Bandaríkjunum, en í Gar-
mich-Partenkirchen 1936 unnu
Norðmenn enn — hlutu 100 stig
og 7 gullpeninga og 5 silfur-
peninga.
Árið 1948 var Norðmönnum
skotið aftur í 4. sæti. Svíþjóð
sigraði með 70 stigUm, en Norð-
menn hlutu „aðeins" 57.5 stig.
Allir vita að þá höfðu Norð-
menn þolað fimm löng stríðsár
og á þeim tíma höfðu þeir ófull-
komna fæðu og enga möguleika
til íþróttaæfinga. íþróttaleiðtog-
ar þeirra hófu þó uppbyggingar-
starfið af krafti og margir hinna
„gömlu kappa“ hófu æfingar á
ný.
MESTA ÍÞRÓTTAÞJÓÐ
HEIMSINS
Árangurinn á síðustu Ólympiu-
Mjólkurlausl
á Siglufirði
SIGLUFIRÐI 7. marz. — Vegna
ísalaga á Akureyrarhöfn hafa
allir mjólkurflutningar þaðan til
Siglufjarðar stöðvast. M.s. Drang
ur sem annast þessa flutninga
hefur verið tepptur á Akureyri.
Bátur var sendur héðan til
Sauðárkróks og kom hann í gær
með mjólk. Annars hefur bærinn
verið mjólkurlaus nema það sem
frá Hólsbúinu kemur, sem aðeins
er handa börnum og sjúkrahúsi.
Engin blöð eða annar póstur hef-
ur komið hingað síðan á föstu-
dag 29. febrúar. ■— Jón.
Eldur í verzlun
SIGLUFIRÐI 7. marz: — Um há-
degið í gær kom upp eldur í
matvörudeild Kaupfélagsins.
Slökkviliðinu tókst fljótlega að
ráða niðurlögum eldsins með
handslökkvitækjum og snjó og
urðu skemmdir litlar, nema helzt
af reyk. — Kviknað hafði í útfrá
olíukyntri miðstöð. — jón.
LISSABON — Ameríska flugvéla
skipið Tripoli kom nýlega til
Lissabon með 9 flugvélar, sem
portugalski flugherinn fær til
umráða.
Nýr landssfjóri í Malaja
I leikjum kom mörgum á óvart,
I en allir utan Noregs vita að úr-
slitin eru réttlát. Svíar, sem töp-
uðu heiðarlega, segja: „Við mun-
um aldrei gleyma hve Norðmenn
( hafa afrekað á þessum VI. Ólym-
j píuleikum. Afrek þeirra er svo
mikið að við tökum ofan og full-
yrðum að meiri íþróttaþjóð hef-
ur aldrei lifað.“
Framkvæmdastjóri Ólympíu-
leikanna í sumar í Finnlandi
skýrði frá því að Finnar hafi
sent 30 menn til Oslóar og áttu
þeir að kynna sér hvernig Norð-
menn skipulögðu leikina. „Við
komu til að taka eftir því, sem
ábótavant væri,“ segir hann, „en
við urðum fyrir vonbrigðum“. —
Þeir komu ekki auga á neinn
galla. Enn einn sigur Norð-
manna. Flest blöð segja að Norð-
menn hafi unnið tvöfaldan sigur.
Þeir unnu íþróttakeppnina og
þeir sigruðu sem framkvæmda-
menn leikanna.
SVÍAR ÓÁNÆGÐIR
Svenska Dagbladet er óánægt.
„Gullöld sænsku skíðaíþróttar-
innar var lokið í Osló“, segir það
og bætir við: „Nú er þessu lokið
— sænska íþróttafólkið verður að
gera sér grein fyrir þvi að verð-
launapeningarnir í Helsingfors
verða varla auðsóttari."
Erlend blöð hrósa mjög norsk-
um áhorfendum. Frenckell fram-
kvæmdastjóri sumarleikanna
segir að áhorfendur Oslóborgar
verðskuldi gullpening.
Allir íslendingar samgleðjast
Norðmönnum með sigurinn. —
Hver talar um tapaða orustu á
degi sigurvegarans? — G. A.
O*
melnsféfags Hafn-
arfjarðar
KABBAMEINSFÉLAG Hafn-
arfjarðar hélt aðalfund sinn 25.
febr. s.l. og var samþykkt á þeim
fundi, að félagið gerðist deild í
Krabbameinsfélagi íslands og var
lögum félagsins breytt í samræmi
við það.
Stjórn félagsins var endurkos-
in, en hana skipa: Bjarni Snæ-
bjömsson læknir, form., og með-
stjómendur: Eirikur Björnsson
læknir, Theódór Mathiesen læknir,
Ólafur Einarsson héraðslæknir,
frú Ingibjörg Ögmundsdóttir, frú
Jakobína Mathiesen, Guðjón Gunn
arsson framf.fulltr., Páll Böðvars
son kaupm. og Þórður Þórðarson
vérkstjóri.
Landaði hér, því sölu
horfur voru slæmar
NESKAUPSTAÐUR, 7. marz.
Egill rauði kom af veiðum í
morgun með um 240 tonn. Mest-
megnis þorsk og er aflanum land-
að í frystihúsin vegna slæmra
markaðshorfa i Bretlandi.
Vélskipið Sleipnir hefir nú ver-
ið dregið á land, svo að hvalbakur
og brú era upp úr á flóði. Verður
eftir helgina reynt að dæla úr
skipinu og það síðan flutt í drátt-
arbrautina hér.
Samgöngur á sjó hafa verið
slæmar undanfarið og furða menn
sig á því, að blaðapóstur skuli ekki
sendur með flugvélunum einu sinni
vikulega. En þrjár undanfarnar
vikur hafa blöð ekki komið flug-
leiðis. ■—Guðmundur.
Velvokandi skriíar:
GR DAGLEGA LIFENG
Sir Gerald Templer, sem nýlega
hefir verið skipaður landstjóri
Breta í Malaja.
Starnes — Stafnes
FYRIR FÁUM dögum hefir
kunningi vor „Velvakandi“
minnzt á þjóðsöguna um Stafnes
á Miðnesi í Gullbringusýslu. Út
af því datt mér í hug að segja
nokkuð frá réttu nafni þeirrar
jarðar, sem vafalaust er Starnes.
Þannig er nafnið skjalfest í Forn-
bréfasafninu eigi sjaldnar en 10
sinnum á árunum 1270—-.1548. En
aldrei er þar nefnt Stafnes á því
árabili.
Nafnið Stafnes hefi ég fyrst
rekizt á í Jarðabók Árna Magn-
ússonar 1703, og þar er það án at-
hugasemda. Nafnbreytingin mun
því hafa orðið nokkuð löngu áð-
ur, sennilega síðla á 16. öld eða
árla á 17. öld.
Stararlautir, þar sem
nú er skerjaklasi
NAFNIÐ STARNES tel ég lík-
legast að verið hafi ljóslif-
andi af landslagi, þá er nafnið
var gefið — eins og flest slík
nöfn frá landnámstíma. — Þá
hafi skerjaklasi sá, sem nú er suð-
vestur frá bænum Stafnesi verið
samfellt og gróið nes með starar-
lautum þar, sem nú eru lón milli
skerja. Gróður á svæði þessu
sanna líka grasbakkar á skerj-
um, sunnan Básenda, sem leifar
sáust eftir af fram á 18. eða jafn-
vel 19. öld.
Hefir landið sigið?
TELJA MÆTTI líklegt, að elds-
umbrotin fyrir Reykjanesi, 4
eða 5 sinnum á 13. öld og a.m.k.
einu sinni á 15. öld, hafi fremur
lækkað en hækkað þurrlendið við
sjóinn, á þeim slóðum.
Engar útslægjur voru til á
Stafnesi 1703. Hefir og sennilega
löngu fyrr verið horfið hvert
stararstrá af nesinu. Með fram
af því kann nafnþreytingin að
stafa, en líklega fremur þó af lat-
mæli og misskilningi, eins og
farið hefir um mörg og gild bæj-
arnöfn á landi voru fyrr og síðar.
Og þar með fylgja oft misheppn-
aðar tilraunir til leiðréttingar.
Eða eins og hér að lútandi sýnist
líklegast: Heil þjóðsaga skálduð
til skilningsauka á afbakaða nafn
inu. — V.G.“
Kámugar hendur
VELVAKANDI. Sá góði siður
hefir löngum tíðkazt með
þjóð vorri að fara mjúkum hönd-
um og varfærnum um minningu
þeirra látnu, svo að hún verði
sem hugljúfust og björtust. Og
þessi siður er svo ríkur, að hann
hefir ekki síður náð til þeirra,
sem þreyskir voru kallaðir í lif-
anda lífi.
Hún kom því yfir menn eins
og þruma úr heiðskíru lofti
klausan, sem eitt dagblaðanna
birti á miðvikudaginn um bálför
nýlátins manns, þar sem stráks-
legum orðum var vikið að því, að
hann þefði „lent í öskustónni" og
fleiru í sama dúr.
Er vant að sjá, hvað höfundin-
um hefir geneið til að fara kám-
ugum höndum um minningu
þessa vammlausa íslendings. —
G.“
Meira skop og glens
VELVAKANDI góður. Af ein-
hverjum óskiljanlegum og ó-
fyrirgefanlegum ástæðum var
ekki fyrirfram tilkynnt um
skemmtiþátt Einars Eyfells, sem
fluttur var í útvarpið fyrra föstu-
dag klukkan eitt. Það mun þó al-
mannarómur, að það hafi verið
broslegasti skopþáttur, sem
heyrzt hefir mánuðum saman,
enda mun „traktors-atið“ lengi í
minnum haft. Vonandi hafa bænd
ur líka haft af þættinum gaman-
ið, þó að ekki sé meira.
Nú eru það eindregin tilmæli
mín, og mæli ég þar vafalaust
fyrir munn margra, að þátturinn
verði endurtekinn, með öðrum
orðum, stálþráðurinn leikinn aít-
ur. — Alvörumaður“.