Morgunblaðið - 29.03.1952, Qupperneq 8

8
MORGVNBLAÐEÐ
Laugardagur 29. marz 1952 '
Útg.: H.f. Áxvakur, Reykjavík.
Fraxnkv.stj.: Sigfús Jónsson.
Ritstjóri: Valtýr Stefánsson (ábyrgðarm.)
Lesbók: Árni Óla, sími 3045.
Auglýsingar: Árni Garðar Kristinsson.
Ritstjórn, auglýsingar og afgreiðsla:
Austurstræti 8. — Sími 1600.
Áskriftargjald kr. 18,00 á mánuði, innanlands.
í lausasölu 1 krónu eintakið. Kr. 1,25 með Lesbók.
Aumleg vorn
Frá æskuárum Knuf Hansuns
AF FORYSTUGREIN Tímans í
gær má greinilega sjá, að blaðið
er nú farið að skammast sín fyrir ^
umræður sínar um landhelgis-
málin.
E.n því hefur orðið mjög hverftj
við þá áminningu, sem Mbl. veitti
því í fyrradag. Nú reynir það
að breiða yfir þá skömm sína,
að hafa í fyrsta lagi freistað að
þakka flokki sínum alla forystu
í þessum málum, og í öðru legi,
að tilkynna erlendum þjóðum,
að stærsti flokkur íslenzku þjóð-
arinnar hafi jafnan verið áhuga-
laus um verndun fiskimiða henn-
ar. En þeirri tilkynningu fylgdi'
yfirlýsing um það, að leiðtogar (
þessa flokks væru sjálfir land-|
helgisþjófar, sem ættu allt ann-
arra hagsmuna að gæta en ís-
lenzkir fiskimenn!!!
Mbl. benti á, hversu háska-,
leg slík skrif væru og líkleg
til þess, að veikja aðstöðu
þjóðarinnar gagnvart þeim
aðiljum, sem kynnu að vilja
véfengja ráðstafanir þær, sem
gerðar hefðu verið til verndar
íslenzkum fiskimiðum. Slíkur
málflutningur í málgagni hins
íslenzka forsætisráðherra gæti
auðveldlega skapað þá skoð-
un erlendra þjóða, að íslend-
ingar væru sjálfum sér sund-
urþykkir um aðgerðir sínar í
landhelgismálunum.
* Tímanum hefur nú skilizí,
hversu hrapalegt þetta frum-
hlaup haps var. í gær á hann
enga vörn aðra en þá, að ásaka
Ólaf Thors atvinnumálaráðherra
fyrir að hafa haldið ræðu um
landhelgismálin í félagi Sjálx-
stæðismanna 6 klst. eftir að hann
afhenti fréttamönnum blaða og
útvarps tilkynningu um hina
nýju reglugerð um verndun fiski- ,
miðanna umhverfis landið. |
Þetta er aumleg yörn. En hún
er mjög í samræmi við þann
málstað, sem það er að verja. i
r Öll þjóðin veit að atvinnumála-
ráðherra kallaði blaðamehn" á
sinn fund kl. 3 e. h. daginn, sem
reglugerðin var gefin út. Þrtr
voru þeim afhent öll gögn máls-
ins. Ríkisútvarpið birti fréttina
kl. 8 um kvöldið í fyrri frétta-
tíma sínum. Ráðherrann mætti á
fundi í landsmálafélaginu Verði
kl. 9 sama kvöld og flutti þar
ræðu ..um landþelgismálin.
í síðari fréttatíma um kvöldið
flutti hann svo 20 mínútna ræðu
í útvarpið.
Þessa málsmeðferð, sem að
öllu leyti var éðlíleg og rétt-
mæt, notar blað forsætisráð-
herrans sem átyllu til þess að
hefja sóðaleg rógskrif um
stærsta hagsmunamál þjóðar-
innar, sem henni ber lífsnauð-
syn til að standa saman um
sem einn maður.
Er hægt áð hugsa sér öllu
endemislegra ábyrgðarleysi og
yfirborðshátt?
> Áreiðanlega ekki.
í lok forystugreinar sinnar í
gær býðst svo Tíminn til þess
að rifja upp umræður um „ömmu
frumvarp“ Jónasar Jónssonar. —
Mbl. liggur það sannarlega i
léttu rúmi. En man Tíminn það
ekki lengur, hverjir það voru,
sem komu því frumvarpi fyrir
kattarnef? Það voru ekki Sjálf-
stæðismenn, sem voru þá í minni
hluta á Alþingi. Nokkrir þing-
menn Framsóknarflokksins sjálís
sem sáu hversu þýðingarlaust
það var,. urðu því að aldurtila. I
í sambandi við þessi, skrif (
Tímans um iandheigismáiin er
annars ástæða til þess að varpa
fram þeirri spurningu, hvernig
geti á því staðið, að blað for-
sætisráðherrans skuli gera sig
bert að öðrum eins fíflsskap.
Sjálfstæðismenn hafa ekki gert
neina tilraun til þess að þakka
flokki sínum alla forystu um
hinar nauðsynlegu aðgerðir í
landhelgismálunum, enda þótt
það hafi aðallega komið í hlut
ráðherra hans í ríkisstjórnum
síðustu ára að undirbúa þær. —
Hér í blaðinu hefur þvert á móti
verið lögð áherzla á, að allir ís-
lendingar, hvar í flokki sem þeir
stæðu, hefðu jafnan haft einlæg-
an áhuga fyrir baráttu þjóðar-
innar fyrir verndun fiskimiða
sinna.
Ástæðan fyrir frumhlaupi Tím-
ans getur því alls ekki verið
sú; að Sjálfstæðismenn hafi reynt
að flokksmérkja sér hinar vin-
sælu ráðstafanir, sem nú hafa
verið gerðar.
En kjarni málsins er sá, að
víðsýni Tímaritstjórans er
ekki meira en það, að honura
finnst nauðsyn bera til þess
að varpa einhverjum skugga
á þá forystumenn Sjálfstæðis-
flokksins, sem mest hafa að
landhelgismálunum unr.ið. —
Hann óttast að hlutur þeirra
verði of góður í almennings-
álitinu. Þess vegna skirrist
hann ekki við að hefja um
þá smásálarleg sóðaskrif. —
Hann lætur það ekki aftra sér,
að slíkur málflutningur blaðs,
sem á að teljast ábyrgt orða
sinna, kynni að geta skaðað
hinn góða málstað íslenzku
þjóðarinnar í baráttu hennar
fyrir rétti sínum.
Þetta framferði er svo lítilmót-
legt, að það hlýtur að vekja
djúpa fyrirlitningu hjá öllu því
fólki, sem með réttu telur land-
helgismálin eiga að vera hafin
upp yfir karp dægurbaráttunnar.
En Tíminn kann alltaf bezt við
sig á flatneskju persónulegra ill-
inda og pólitísks sóðaskapar. —
Hann hefur ekki ró í sínum bein-
um fyrr en hann hefur dregið
mikilsvérðústu hagsmunamál
þjóðarinnar'þangað niður. I því
felst lánleysi hans og skapadóm-
ur.
Frjálslyndari öfl
FRJÁLSLYNDARI öflin í stjórn-
málum Bandaríkjanna virðast
vera í sókn í undirbúningi for-
setakosninganna. — Eisenhower
hershöfðingi á Vaxandi fylgi að
fagna innan republikanaflokksins
og Kefauver öldungadeildar-
maður hefur hlotið mjög góðar
undirtektir í baráttu sinni.
Stjarna Tafts öldungardeildar-
þingmanns frá Ohio virðist hins
vegar fara mjög lækkandi. Ekk-
ert forsetaefni hefur þó barizt
eins ötullega fyrir framboði sínu
og einmitt hann.
í Evrópu er fylgzt með undir-
búningi forsetakosninganna í
Bandaríkjunum af miklum áhuga.
Þjóðir Evrópu hafa fyrst og
fremst áhuga fyrir því, að ein-
angrunarstefna komist ekki til
valda. Hinn gamli og nýi heimur
verða að vinna saman að sköpun
sameiginlegs öryggis. Bæði Eis-
enhower hershöfðingi og Tru-
man forseti hafa á því glöggan
skilning. Kjör annarshvors þeirra
þýðir áframhaldandi framkvæmd
þeirrar stefnu, sem Bandaríkin
hafa fylgt síðan síðustu styrjöld
lauk.
I MARZ-HEFTI Gads danske
Magasin birtist grein eftir norska
rithöfundinn og ritstjórann Ed-
ward Welle-Stfand, er hann
nefnir: „Frá æskuárum Knut
Hamsuns“. Er grein þessi um
margt bæði skemmtileg og fróð-
leg. Segir þar frá ýmsum atvik-
um úr lífi Hamuns, er hann var
um og innan við tvítugt og þar
er brugðið upp glöggri mynd af
skapgerð og persónuleiga hans á
þeim tímum er hann var réttur
og sléttur Knut Pedersen, verzl-
unarmaður og óþekktur með öllu.
I upphafi greinar sinnar hrekur
Welle-Strand þá staðhæfingu
manna, að Knut Hamsun hafi
verið ósvikinn Norðjendingur og
sýnir fram á það með fullum rök-
um, að Hamsun hafi aldrei
gleymt fæðingarsveit sinni, Lom
í Guðbrandsdalnum. Hamsun var
aðeiris þriggja ára gamall, er for-
eldrar hans fluttust búferlum til
Norðurlandsins og settust að á
bændabýlinu Hamsund á Hamm-
eröy. Eftir þessu býli tók hann
sér síðar nafnið Hamsund. En
prentvillupúkinn tók sér það
bessaleyfi að breyta því seinna í
Hamsun og féllst skáldið á þá
tillögu.
Foreldrar Hamsuns g'æddu
með honum ást og trvggð til
bernskustöðvanna í Guðbrands-
dalnum og svo fór að lokum að
hann leitaði á vit guðföður síns,
er rak sveitaverzlun í Lom. Vafa-
laust hefur Hamsun bótt það all-
mikill vegsauki að vera af-
ereiðslumaður í krambúðinni, en
þó varð dvöl hans þ^r honum
vonbrigði. Hann hvarf því aftur
heim til sín í Hammeröy árið eftir
og gerðist nú verzlunarmaður í
nágrannaeyjunni, Tranöy. En
verzlunin varð ejaldþrota og varð
það til þess, að Hamsun gerð:st
umferðarsali og ferðað'st milli
markaðsstaðanna í Norðurland-
SJÓVEIKUR OG
SJÓHRÆDDUR
Hamsun var lítið um sjóferðir
gefið. Hann hafði beyg af sjón-
um. En með honum á þessum
ferðum var ungur og vaskur
strákur, Ágúst að nafni, sem ekki
er með öllú óþekktur frá skáld-
sögum Hamsuns. V/elle-Strand
segir svo frá þeim félögum:
„Hamsun var svo ímyndunar-
veikur að hann lagðist jafnan
fyrir ef vont var veður. Hann las
þá eða skrifaði og ekkert stoðaði
þó að Ágúst léti skammirnar
dynja á honum. Hamsun brási. þá
við hinn versti og kvaðst ekki
hafa neina löngun til að verða
sjónum að bráð ,enda hefði hann
of mörg /járn í eldinum til þess.
Ágúst þorði ekki að draga hann
út úr rúminu því að Harrisun var
sterkur vel og vís til bess að
þjarma óþægilega að honum. Auk
þess kunni Hamsun flestum bet-
ur tökin á kvenfólkinu á bæjun-
um sem þeir heimsóttu á ferð-
um sínum, og tókst alltaf að fá
þær til að verzla við þá félaga.
Hann var svo töfrandi mælskur
að þær fengu ekki staðist hann
og keyptú hver í kapp við aðra
kramvörurnar, sem hann hafði á
boðstólum.
En Hamsun varð brátt leiður á
umferðarsölunni og í Bodö tók
hann til að læra skósmíði. En af
lítilli alvöru mun hann hafa
gengíð að því námi, enda varð
hann aldrei fullnuma í þeirrx
iðn.
SKÓIAKENNARTNN MEÐ
RJTHÖNDINA FÖGRU
En hann var frægur fyrir hina
fögru rithönd sína, — og varð
það til þess, að hann fékk stöðu
hjá lénsmanninum og síðar skóla-
kennarastöðu í Jörgenfirði í Bö.
En staðan hjá lénsmanninum
steig hónum svo til höfuðs að
hann varð hégómlegur og dramb-
samúr, — beinlínfs hlægilegur.
En hann var kvenhollur í meira
lagi óg varð gott til kvenna. Þær
dáðust að þessum unga og glæsi-
lega manni, sem var svo dramb-
samur í framkomu. Og börnin í
skólanuni, höfðu á honum miklar
mætur, því að hann sagði þeim
Edv. Velle-Strand segir frá lénsmannsskrif-
aranum og skólakennaranum Knut Peíer-
sen, sem stúlkurnar elskuðu
Hamsun..
svo mörg og furðuleg ævintýri.
Gamall maður úr Jörgensfirði
sagði eitt sinn við Welle-Strand:
„Knut Pedersen örvaði svo hug-
myndaflug mitt þegar ég var í
skólanum, að ég gat ekki sofið
á nóttunum“.
í Það var í Bö sem fyrsta bókin
. hans „De gátefulle“ eftir Kn.
Pedersen, kom út. Hann var þá
18 ára. En á þessa bók var aldrei
minnst, en þó bregður fyrir í
henni svip þess Hamsuns er síð-
ar varð. Og í Bö var ekki laust
við að menn brostu að því að
hann ætlaði sér að verða skáld,
E YRN AHRIN GIRNIR
OG ÚRFESTIN
„Mönnum fannst hann bæði
undarlegur og sérkennilegur í
framkomu og flestum bar saman
um að hið kynlega látbragð hans
væri upgerð ein til þess að vekja
á sér athygli. Athæfi hans allt var
svo frábrugðið því, sem menn
áttu að venjast og fólk hló óspart
að hinum mörgu og furðulegu til-
tækjum hans. Hann var hneyksl-
unarhella góðborgaranna í Bö en
einnig mest umtalaði og umdeildi
maðurinn í byggðarlaginu!“
„Hversvegna var hann að
hlaða á sig hjákátlegu skrauti
eins og stærðar eyrnahringum og
breiðri úrfesti, rétt eins og hann
væri einhver burgeis, í stað þess
að taka sér eitthvað nytsamlegt
fyrir hendur, svo að hann yrði
að manni. Hann hefur hæfileika
til að geta orðið ágætur kennari.“
En Hamsun hafði sett sér hærra
markmið. Næsia skáldrit hans
Framh. á bls. 12.
Velvakcmdi skriiar:
ÚP DAGLEGA líFmU
Gaberdínmenningin I
í blóma.
CABERDÍNMENNING íslend-.
inga stendur^nú með mikl-
um blóma. Gaberdín-kápur, kjól-
ar og pils, hattar, frakkar og al-
fatnaður. Allt úr gaberdini.
Það er öllum rCnnið í merg og
bein að vilja ganga vel til fara,
enda er sannarlega að því mikill
menningarauki. Þáð er líka
márgt gott um tízkuna að segja,
hún er. þó að minnsta kosti
skemmtileg tilbreyting. Og það
er ekki sök tízkukónganna, þó að
innhverfa manna hafi almennt
glatað fleiri séreinkennum jafn-
framt því sem þeir hafa sýnt
meiri hugkvæmni í sniðum og
litavali og sundurgerð úthverf-
unnar þannig aukizt.
Allt úr gaberdíni.
N þetta með gaberdinið er
nokkuð öfgakennt. Á
skömmtunartímunum var hér
ægilegt gaberdínhungur, svo að
allar flíkur voru keyptar við
feiknarverði, aðeins ef efnið hét
gaberdín. Frá upphafi var þannig
ekki gerður á því megingreinar-
munur, hvert hráefnið var. Víg-
indin skiptu öllu máli.
Og svo þegar viðskiptin voru
gefin frjáls, var eins og opnað
væri fyrir feriegar flóðgáttir. Og
árangurinn sézt á klæðaburði
fólksins. Þunnar gaberdínflíkur
í vetrarnæðingunum og rigning-
unum, krypplaðri og ótútlegri en
við eigum að venjast um föt, því
að það hefir ef til vill lent baðm-
ull í þá flík, sem venjulega er úr
ull eða einhverju haldgóðu efni.
Allt úr gaberdíni.
Rússinn unglingur.
VELVAKANDI góður. Mig
langar til að segja þér frá
atviki, sem að vísu er ekki stór-
vægilegt, að xninnsta kosti ekki
á úthverfunni. En það er líka
sagt, að mjór sé mikils vísir.
Ég var að kaupa mjólkina á
miðvikudaginn, þetta var. rétt
upp úr hádeginu og lítið að gera
í búðinni. Sem ég stóð þarna, kom
pattaralegur strákur inn í búð-
ina, svona innan við fermingu,
vel búinn og þrifalegur. Á hon-
um var nokkur asi og leyndi sér
ekki, að hann þóttist eiga nokkuð
undir sér. •
Eftir tíu ár.
ANN sneri sér umsvifalaust
að afgreiðslustúlkunni og bað
hana að selja sér einhverja köku,
því að hann væri að flýta sér í
skólann. Um leið og afgreiðslu-
stúlkan fékk honum brauðið,
) .... til í allt.
þóttist hann skella öllu andvirð-
inu á borðið og snaraðist út.
En þegar til kom voru aurarn-
ir miklu færri en ráð var fyrir
gert. Nú þetta var svo sem ekki
mikið fé, en drengsins var gerð-
in sú sama. Sagði afgreiðslustúlk-
an, að það væri engin nýlunda,
að krakkar reyndu að snúa á
búðarfólk í' viðskiptum á ein-
hvern hátt.
Vonandi stendur frómleiki
þessa pilts ekki höllum fæti eftir
tíu ár.
A.S.G.“
Menn hafa áhuga á því.
EINHVERN langar ef til vill að
vita, að það er rangt að segj-
ast hafa áhuga fyrir einhverju,
heldur hafa menn áhuga á mál-
efninu.
Enginn segist hafa hug fyrir
málinu, heldur hafa menn hug á
að tala og rita rétt mál. Og má
hingað rekja orðasambandið að
hafa áhuga á.