Morgunblaðið - 03.04.1952, Page 11

MORGVNBLAÐIÐ
11
Fimmtudagur 3. apríl 1952
___
Minníng Kristjéns Guð-
mundssonar forsjóra
KRISTJÁN GUÐMUNDSSON
forstjóri andaðist í Landakots-
spítalanum í Reykjavík 26. þ. m.
eftir stutta Iegu.
Kristján var fæddur að Tanna-
r.esi í Önundarfirði 26. júní 1900.
Foreldrar hans voru Guðmundur
Sveinsson og Kristín Friðriks-
dóttir.
Föður sinn missti Kristjén 1910.
Gekk þá móðirin börnunum sex
í föður- og móðurstað, með þeirri
elsku og fyrirhyggju sem frábær
er.
Átján ára gamall hóf Kristján
nám í Verzlunarskóla íslands, og
lauk því með góðu prófi vorið
1920. Sama ár hóf hann verzlun-
arrekstur á ísafirði, en hætti við
verzlunina 1922 og hóf þá rekst-
ur fiskimjölsverksmiöju á Isa-
firði í félagi með öðrum. 1929
seldu þeir félagar verksmiðjuna,
Fiskimjöl h.f., sem hefur rekið
hana síðan. ,
Fluttist Kristján þá til Reykja-
víkur og varð 1930 forstjóri Pípu-
verksmiðjunnar h.f.t og síðar að-
aleigandi hennar.
Skömmu eftir að Kristján tók
við forstjórastörfum Pípuverk-
smiðjunnar sigldi hann til Dan-
merkur og Svíþjóðar til að kynna
sér framfarir í steinsteypu. —
Keypti hann þá nýjar vélar í
verksmiðjuna, m. a. vél til að
steypa rör. Einnig voru þá tekn-
ar upp nýjar aðferðir við steypu,
sem þegar höfðu rutt sér braut
erlendis, en voru þá óþekktar hér
ó landi.
Árið 1937 byggði Kristján
Vikurhusið við Kleppsveg í
Reykjavík. Var það fyrsta íbúð-
arhús hérlendis, sem byggt var
úr vikri. Þessa merkilega braut-
E'yðjendastarfs Kristjáns var
irækilega getið í blöðunum þegar
íhúsið var fullgert.
Árið 1948 hóf Kristján verkun
og sútun fiskroða. Hann lagði í
|?íið mikinn kostnað, og sparaði
hvorlii fé né fyrirhöfn svo að
fcessi nýja iðngrein yrði sem full-
komnust, og varði miklu fé í
Jkaup margvíslegra véla, svo að
Eramleiðsla fiskroðanna yrði svo
f jölbreytt og góð, sem bezt gerð-
íst erlendis. Þessi framkvæmd
Særði Kristjáni vonbrigði og félát
imikið. En bugaði þó ekki fram-
kvæmdaþrek hans.
Kristján kvæntist 29. nóv. 1930
Sigríði Kristinsdóttur (Gunnars-
sonar). Eignuðust þau einn son:
Ki'istján Ómar.
Systkini Kristjáns eru: Guðrún,
Bift Hermundi Jóhannessyni, tré-
smíðameistara á Akureyri; Elín,
giít Halldóri H. Snæhólm verka-
ímanni í Reykjavík; Helgi, bak-
arameistari á ísafirði, ókv. og
IBergsveinn trésmíðameistari á
Akureyri, giftur Margréti Thorla-
eius frá Öxnafelli.
Eitt þessara systkina, Guð-
mundur, drukknaði 1924 af vél-
bátnum Sóley frá ísafirði.
Hér að framan eru rakin helztu
Sefiatriði Kristjáns Guðmunds-
sonar. Þau sýna mikinn og stór-
huga framkvæmdamann, sem
forauzt áfram úr fátækt með
dugnaði og framsýni. Hann var
höfðingi í lund, sem bæði vildi
(Og reyndi að leysa hvers manns
vandræði. Margir leituðu ráða
hans og hjálpsemi, og fóru flestir
fegnir af fundi hans. Ekki sízt
þeir smáu, sem fá áttu skjólin.
Honum var það yndi að hjálpa
pðrum.
Kristján var elskulegur sonur
fog bróðir ástvinum og ættingj-
jum, er vildi í hvívetna látá sem
mest gott af sér leiða. Hann var
líka hugstæður öllum samverka-
mönnum sínum og hinum mörgu
yiðskiptavinum. Þeir fundu fljótt
að Kristján var valmenni Fús að
rétta hjálparhönd öllumkem bágt
áttu.
Kristján Guðmundsson var
gáfaður maður og vel menntaður,
pg mest með sjálfsnámi. Hann
yar vel heima í íslenzkum bók-
menntum, og sérstaklega Ijóð-
elskur. Hugur hans var leitandi
þg opinn fyrir nýjungum, and-
legum og verklegum. Athafna-
þrá hans var óstöðvandi, og þá
undi hann sér bezt er hann stóð
mitt í annríki stórra fram-
kvæmda. Það var eins og hann
vissi, að æfidagurinn yrði ekki
langur, og því yrði að vinna mik-
ið og vinna vel.
Framfarir lands og þjóðar voru
áhugamál Kristjáns. Oft óskaði
hann þess, að framkvæmdir sínar
yrðu sem flestum til blessunar og
farsældar. Frá honum streymdi
kraftur, bjartsýni og trú á fram-
farir og betri heim. Því varð
kynningin við Kristján mörgum
áhrifarík. Þar hittu þeir mann,
sem meira hugsaði um heill al-
mennings en sjálfan sig.
Ástvinum sínum og ættingjum
verður Kristján ógleymanlegur.
Þeir vissu manna bezt, að hann
var göfugmenni með barnshjarta.
Hið óvænta andlát Kristjáns
svo að segja á miðjum starfsdegi
er harmurinn sári öllum þeim,
sem áttu því lífsláni að fagna
að þekkja hann og starfa með
honum. Það er þeirra huggun, að
Kristján fái meira að starfa guðs
um geim.
Arngr. Fr. Bjarnason.
Faye SéSveig French
Eisku litla dóttir okkar og dótt-
ur-dóttir Faye Sólveig French
andaðist 31. október s.l. á heim-
ili okkar, Memphis, Tennessee.
Hún var fædd 30. janúar 1949
á Vanderbiít Hospital í Nashville,
Tennessee.
Við þökkum innilega þeim vin-
um okkar, sem sýndu samúð og
vinóttu og minr.tust hennar með
gjöfum til Barnaspítalasjóðs
Hrinpsirs.
Selma og Charles E. French,
Sólveig Elíasdóttir,
409 Loring Pl.,
Sumter, S.-Carolina.
ICvikmynd veldur óspektum.
RÓMABORG — Þegar kvikmynd
in um Rommel var frumsýnd i
Rómaborg í tveim bíóum sam-
tímis kom til slíkra óspekta með
al áhorfenda að kveðja varð lög-
regl'u á vettvang til að skakka
leikinn.
Minníg Þorsteins
Péturssonar, Sigluf.
Fæddur 24. október 1879.
Dáinn 21. febrúar 1952.
Sé^ hefi ég mína
samferðamenn
hvern af öðrum
úr heimi hverfa
komnir eru þeir þar
er kostir betri
bíða ferðlúins
farandmanns.
Þú varst, Þorsteinn,
þeirra síðastur,
kvaddi ég þig í dag
í kirkju þinni,
þar þú oftlega
um »fi þína
lofaðir guð
fyrir líknsemd hans.
Horfðir þú ungur
úr heiði Vaðla
yfir Eyjafiörð
undurfríðan,
sást þú að morgni
úr sævardjúpi
guðssól rísa
með geislastafi.
Loft sást sindrandi,
sæinn glitrandi,
grundir grænkandi,
gróður ilmandi,
blómin blikandi,
bláfjöll skínandi,
lóu ljpðandi,
lindir rennandi.
Síðla kvölds og sást
sólu ganga
reginfagra
að Ránar beði,
breiddist húmdökk
blæja nætur
yfir byggð og ból
eftir bjartan dag.
Allt þetta þú sást
og ungur hugur
fylltist fögnuði
yfir fegurð lífs,
lofaðir þú guð
og ljóðstöfum
söngst til himins hátt
hrifning þína.
Báru þér ávöxt
hinar björtu sýnir:
lifandi trú
á lífsins herra,
sú er stoð styrkust
í stríði lífs,
þá hret vill byrgja
hamingjusól.
Gekkst bú guðsbráut
með góðri konu,
styrk var hún sjálf,
styrkti einnig þig,
börn þín og hún
blessa minningu
ástríks föður
og eiginmanns.
Ljúft er öldnum,
þá lýkur degi
ströngum, starfsrikum,
að stíga á beð hinztan,
lúinn líkami
leggst til hvíldar,
en andinn fer
til uppruna síns.
Vertu sæll, Þorsteinn,
vinur þakkar
góðum dreng
góða samfvlgd,
umvefii big,
um eilífar tíðir,
kærleikur guðs
gæskuríkur.
HANNES JÓNASSON.
HIA rtllIIIHH *l

n v **
Auglýsendur
athugið
«8 Isafo'd og VörSur er tíbmbI-
ssta og fiölbreynasta MaðiB
svaitum landsins S-emur St
einu ainui í viku — t6 (dSuT
I IX ..........

BF.ZT AÐ AUGLTSA
í MORGUIS BLA&'NV
Athugasemd m l, Y o. fl.
MARGIR, og eigi sízt kennarar,
amast við stöfunum z og y í ís-
lenzku máli. Og nú nýlega í Les-
bók Morgunblaðsins hefir hr.
bókav. Björn Sigfússon ritað mik-
ið um nefnda stafi, m. fl. .
Vill hann losna við z úr ináli
voi-u, en er þó svo frjálslyndur
að vilja ekki hrapa að þessu, né
öðrum breytingum miklum yfir-
leitt. Og jafnvel ekki nema með
áliti og vilja margmennis. Nú |er
almenningur fremur dult með
þetta álit sitt, og sumir þeirra
|líka sem rita og nota málið mest.
— Mætti mér því e. t. v. leyfast
að segja álit mitt, þótt ég sé ó-
lærður og ómálfróður alþýðumað-
ur.
ÁLIT
Álit mitt er, að eigi megi breyta
Stafsetningu mikils orðafjölda,
nema að vandlega yfirveguðu
róði. Og þá einna sízt svo stór-
feldri breytingu, sem að nema
alveg burt úr máli voru stafina
z og y. Báðir hafa þeir prýtt mál-
ið frá því að það var fyrst ritað
hér á landi, (sbr. t. d. lýðveldis-
lögin), svo og aukið skilning a
uppruna orða, aðgreint mismuu-
andi merking sumra orða (y og ý
fyrir í og í) og stytt fjölda orða
um 1 staf, (eins og z gerir), og
einstöku orð mætti stytta um 2
stafi: slettst í slezt. En kollótt
verður orð þetta þegar búið er að
breyta því þannig: slest — eins
og B. S. telur þó gerlegt, og þá
ekki síður annað orð: styttst
(styzt), ef því yrði breytt í stist.
Slíka gerbreyting að sleppa alveg
tt úr einu orði og svo y líka, tel
ég bæði til málspjalla og leiða til
þess að almenningur gleymi upp-
runa orðanna, og gott ef ekld
merkingu þeirra um leið.
KENNSLA OG KUNNÁTTA
Kennarar sumir virðast kvarta
mjög um erfiðleika að koma æsku-
lýðnum í skilning um notkun
nefndra staía. En er það nokkuð
verra eða erfiðara en um ónnur
atriði málfræðinnar? Hversu mik-
ið sem kennarar leggja á sig í
þessu efni, gera þeir aidrei þjóð-
ina alla að málfræðingum. Hver
einn verður að sitja við það og
sýna, síðar í lífinu, hvað hann
kann eða kann ekki, í mcðferð
stafa eins og öðru. Og hver einn
ætti að geta sett sér þá einföldu
reglu, að nota ekki z eða y nema
þar sem hann er viss um að þeir
stafir eigi að vera. Og kennarar
verða að vera umburðarlyndir og
haga kennslunni eftir aldri, þroska
og gáfum nemenda.
MARGSKONAR ORÐ
Þótt ég þykist vilja fara var-
lega í allskonar breytingar móð-
urmálsins, og sé ekki áfjáður í
lenging orða, tel ég það þó nauð-
synlegt um einstök orð. Svo og
sérstaka nauðsyn að leiðrétta þau
orð, scm rangir stafir hafa verið
teknir í, hversu langt sem kann
að vera síðan, og þá oftast fyrir
latmæli.
DÆMI
Hér skulu sýnd fáein orð, af
handahófi, er ég tel að breyta
mætti, eða breyta ætti, ef málfræð-
ingar finna, eða viðurkenna upp-
runa orðanna..
Aflóa (föt, nær samlíking til
dýra?) — aflóga, alt — allt, at-
kyri fyrir akkeri, áherzla fyrir
áhersla, breiðka fyrir breikka,
bygð fyrir byggð, dygð fyrir
dyggð, dýrðlingur fyrir dýrligur,
eg — ég, engis fyrir einskis,
flazt — flatzt — flattst (út),
getska — gezka •— gizka — giska,
hliða (gefa hlið, rýma til, fyrir)
— hliðra, illt -— ílt, ítarlega •—
ýtarlega, júgur — júfur, klakk-
laust (flutt,, þótt klakkur brotni
úr klyfbera) fyrir — ldaklaust,
loþband (spunnið úr lopa, fyrir)
— loðband, mundhang (á hand-
metaskálum, fyrir) — mundang,
mylna (er rnylur korn, fyrir) —-
mylla, nokkúrstaðar — nokkurs
staðar, orðlof (loforð, fyrir) —
orlof, ótó (ótæjandi ull) — ódó,
ótukt — ótugt, pabbi — pápi,
rambhald (kirkjuklukku, fyrir)
— rambald, skjaldan — sjaldan,
skjaldgæfur (jafngóð gjöf og
skjöldur?) — sjaldgæfur, skjald-
séður — sjaldséður, skáldraftur
(birktur, fyrir) — skálaraftur, !
tæi (ull, af því tæi, sem verið er
að tæja) —- tægi, uns — unz,
Vá eða Vomúlastaðir (af bruna?)
— Voðmúlastaðir, þröskuldur (af *
þreskja, troða á), fyrir þrep-
skjöldur, ölnbogi og ölnliður
— albogi —- úlnliður, íslenzka alin ;
(um 49 sm.) mældu karlmenn frá j
alboga fram á góm löngutangar.
Minningarrit
um slysfarir
við Vesfmannaevjar i
PÁLL ODDGEIRSSON útgerðar-
maður frá Vestmannaeyjum, hef-
ur gefið út myndarlegt minning-
arrit um alla þá menn, sem farizt
hafa við Vestmannaeyjar.
Hefst rit þetta á ræðu Páls
Oddgeirssonar er hann flutti 21. í
október 1951 þegar hið veglega
minnismerki drukknaðra manna
Páll Oddgeirsson.
við Vestmannaeyjar var vígt. Þar
næst koma ræður Ólafs Kr istj ans-
sonar bæjarstjóra og Steingrims j
Benediktssonar sem talaði fyrir 1
hönd sóknarnefndar Landakirkju. }
Þá er getið slysfara og björgun- •
arsögu fyrri tíma, björgunarfélags
Vestmannaeyja, fyrsta íslenzka
strandvarnarskipsins Þór, og for-
ustustarfs Sigurðar Sigurðssonar
lyfsala. Þá er minnst Skipa- og
Bátaábyrgðarfélags Vestmanna-
eyja, og slysavai'na og hins ágæta
starfs kvenfélaganna. Loks er skrá
yfir drukknaða menn við Vest-
mannaeyjar og þá er hrapað hafa
eða látið lífið í flugferðum. Mikill
fjöldi mynda prýðir ritið.
1 formála eftir Halldór Guðjóns-
son segir að hinn leiðandi maður
og driffjöður þess hugsjónamáls
að koma minnismerkinu upp hafi
verið Páll Oddgeirsson útgerðar-
maður, og hafi hann barist fyrir
framgangi þess í 16 ár með þeim
áhuga, dngnaði, festu og þraut-
seigju, sem ætíð leiðir hvert mál
til sigurs að lokum.
Við þctta fagra minnismerki í
Vestmannaeyjum er komið fyrir
f jórum fallegum kerum, sem notuð
eru sem ljóstæki þannig, að látin
eru í kerin viðarkol og helt á
olíu, og þegar kveikt er koma
margar háar Ijóssúlur í hverju
keri, sem loga tvo til þrjá tíma,
kér þessi eiga að notast þegar
slys bera að höndum á dimmri
árstíð og við guðsþjónustur á að-
fangadagskvöld og á gamlárs-
kvöld en á sumrin er fyrirhugað
að hafa hin fegurstu blóm í ker-
um þessum. Minnismerkið og ker-
in umhverfis standa á upphækk-
uðu svæði innan lóðar Landa-
kirkju í Vestmannaeyjum. Loks
má geta þess að í þessu mhming-
arriti er hinn gullfallegi sálmur
eftir Hjalta Jónsson skipstjóra og
Framh. á bls. 12.