Morgunblaðið - 19.04.1952, Side 8

B
MORGUNBLAÐIÐ
Laugardagur 19. apríl 1952
Útg.: H.f. Árvakur, Reykjavík.
Franikv.stj.: Sigfús Jónsson.
Ritstjóri: Valtýr Stefánsson (ábyrgðarm.)
liesbók: Árni Óla, sími 3045.
Auglýsingar: Árni Garðar Kristinsson.
Ritstjórn, auglýsingar og afgreiCsla:
Austurstræti 8. — Sími 1600.
Áskriftargjald kr. 20.00 á mánuði, innanlands.
í lausasölu 1 krónu eintakið. Kr. 1,25 með Lesbók.
Eins árs reynsla
UM ÞESSAR mundir er eitt ár
liðið síðan að verulegur hluti inn
flutningsins var gefinn frjáls og
nokkuð rýmkvað um verzlun og
viðskipti í landinu. Af því íilefni
flutti viðskiptamálaráðherra út-
varpsræðu laugardaginn fyrir
páska. Hefur hún verið birt hér
í blaðinu.
Um það getur engum bland-
ast hugur, að ástandið í verzlun-
armálunum er allt annað og betra
nú en fyrir rúmu ári síðan. Til-
finnanlegur vöruskortur hafði þá
um'langt skcið sett svip sinn á
viðskiptalífið. Almenning skorti
margvíslegar nauðsynjavörur til
fæðis, kiæðis og heimilíshalds.
Svartur markaður var í algleym-
ingi og bakdyraverzlun og bið-
raðir blöstu hvarvetna við. Geysi
dýrt verðlagseítirlit og hafta-
kerfi gat ekki hindrað þetta.
Vöruhungrið skapaði frjóan jarð-
veg fyrir alls konar brask og
spillingu.
Óhætt er að fullyrða, að þjóðin
hafi verið orðin langþreytí á
þessu ástandi, ekki aðeins þeir,
sem við verzlun fást heldur allur
almenningur í landinu.
Frarnhjá þeirri staðrcynd
verður ekki gengið opnum aug
um, að allt öðru vísi er nú
umhorfs í þessum málum en
fyrir ári ssðan. Það er rétt,
sem viðskiptamálaráoherrann
sagði, að svarta markaðnum
hefur verið útrýmt, að bið-
raðirnar eru horfnar og næg-
ar birgðir eru fyrir henði í
landinu af flestum nauðsynja-
vcrum almennings. Fólkið
hefur fengið íækifæri til þess
að bæta úr margra ára skorti
á klæðnaði, búsáhöldum, heim
ilistækjum og fjölmörgum öðr
um nauðsynjum. Jaínframt
hefur skapast samkeppni um
vöruvöndun og verðiag og allt
viðskiptalíf fengið heilbrigðari
blæ.
Á því leikur enginn vafi, að ef
þjóðin ætti að velja á- milli þess
ástands, sem var í verzlunarmál-
unum á tímum haftanna og
svarta markaðarins annars vegar
og núverandi ástands hins veg-
ar, myndi yfirgnæfandi meiri-
hluti hennar fremur kjósa hina
frjálsu verzlunarhætti, sem nú-
verandi ríkisstjórn hefur barizt
fyrir og komið á að all verulegu
leyti.
Af þessu leiðir að þjóðin fagn-
ar einnig þeim upplýsingum að
ríkisstjórnin skuli þess alráðin að
halda fast við stefnu sína um auk-
ið verzlunarfrelsi.
Það sætir raunar hinni mestu
furðu, að til skuli vera stjórnmála
flokkur í landinu, sem heldur
dauðahaldi í höft og verzlunar-
ófrelsi. Sá flokkur er Alþýðu-
flokkurinn. Hann hefur ekkcrt
iært og engu gleymt. Það er e-nn-
þá bjargföst skoðun hans, að
vöruskorturinn og svarti markað-
urinn hafi verið þjóðinni hag-
kvæmari en núverandi viðskipta-
hættir. .Oftrú hans á haftakerfið
er er.nþá grundvöllur stefnu har.s
í verzlunarmálunum.
Á það hefur margsinnis
verið bent, að ákveðið há-
marksverð á ýmsum nauð-
synjavörum var þjóðinni að
Utlu gagni þegar þessar vörur
voru ýmist ófáanlegar í land-
inu eða seldar þar ránverði á
svörtum markaði. En þetta
getur AB-Iiðið eklci skilíð. Það
einblínir síöðugt á pappirverð
varanna en Iætur sig raunveru
leikann engu skipta.
Hagræði þjóðarinnar af hinu
aukna verzlunarfrelsi breytist
ekki við það, að verðlag hefur
hækkað verulega á heimsmarkað-
aðnum. Öllum heilvita mönnum
er Ijóst, að það er ekki sök rýmri
viðskiptahátta. Gjaldeyrisfríð-
! indi þau, sem útgerðinni hafa
verið veitt eru hins vegar þrauta
úrræði til þess að koma í veg
fyrir rekstrarstöðvun hjá einum
aðal bjargræðisvegi þjóðarinnar.
Viðskiptamálaráðherra gat þess
í ræðu sinni, að líklegt væri að
ríkisstjórnin myndi á næsíunni
yefa út bráðabirgðalög, sem heim
! iluðu henni að birta framvegis
nöfn þeirra kaupsýslumanna, sem
; gerðust sekir um misnotkun verzl
unarfrelsisins með óhóflegri
álagningu. Slíka heimild teldi
hún sig ekki hafa haft.
Allur almenningur mun
telja slíka afhjúpun þeirra,
sem sekir gerast um okur og
óvandaða verzlunarhætti, sjálf
sagða og eðlilega. Takmark
hins aukna verzlunarfrelsis er
fyrst og fremst að skapa þjóð
inni möguleika hagkvæmari
verzlunar og viðskipta. Þeir,
spffi misnota það hljóta að
gjalda þess. Fóíkið mun beina
viðskiptum sínum frá þeim.
Srm betur fer mun megin-
hluti verzlunarstéttarinnar
ekki hafa fallið fyrir þeirri
freistingu.
Efllng Iðnaðarlns
BÆJARSTJÓRN Reykjavíkur
hefur nú skipað nefnd manna til
bess að rannsaka þátt iðr.aðarins
í atvinnu- og efnahagslífi bæjar-
félagsins og þær orsakir, sem
liggja til samdráttar og erfiðleika
þessarar atvinnugreinar. Á hún
jafnframt að gera tillögur um
ráðstafanir henni til eflingar og
1 viðreisnar.
Ríkisstjórnin mun einnig hafa
svipsða rannsókn á afkomu iðn-
aðarins í' landinu í undirbúningi
með sama markmið fyrir augum.
Fuil ástæða er til þess að láta
slíka rannsókn fram fara. Fram-
leiðsla ýmsra iðngreina hefur
dregist verulesa saman undan-
farna mánuði. Orsakir þess munu
vera fleiri en ein. En ein megin-
ásíæðan mun vera samkeppnin
1 við erlendar iðnaðarvörur. Erm-
fremur munskorturáhráefnihafa
háð mörgum iðnfyrirtækjum. Af
þessu héfur leitt tilfinnanlegt at-
vinnuleysi meðal iðnverkafolks.
! Það hlýtur að sjálfsögðu að
vera takmark okkar íslendinga
að efla innlendan iðnað sem mest
má verða. Þess vegna verður að
leggja mikið kapp á að hlúa að
honum ov gera hann samkenpnis
færan við erlenda iðnframleiðs’u,
bæði um verðlag og gæði. Ts-
lenzkur iðnaður er ennþá svo
ungur að varla er von til eð hann
standist erlendum iðnaði snúning
á öllum sviðum. En við verðum
sð gera okkur ljóst, hvernig sé
• hæst að efla hann og fullkomna,
hvaða verndar hann þarfnist, án
þess þó að honum sé sköpuð ein-
okunaraðstaða á kostnað neyt-
cnda.
Það verður hlutverk þeirra
nefntía, scm ýmist hafa verið
skipaðar eða kunna að vcrða
settar á Iaggirnar að kryfja
þetta rnál til mergjar. Væri
æskilegast að niðurstöður
I h»i'’ra gætu legið sem fyrst
1 fyrir.
óttlr €in ©fliir va
Er þroskunargíkii þeirra minna en af er láfið!
I MORGUNBLAÐINU, sem ut er
gefið í Osló, birtist nýlega nýstár-
leg og skemmtileg grein um
íþróttirnar og gildi þeirra. Margt
og mikið befir að undanförnu
verið um þær rætt og þeim ialið
fcíl ágætis, meðal annars það, hve
mjög þær hefðu þroskandi áhrif
á skapgerð mannsins, fyrir uían
líkamsræktargildi þeirra. í grein-
inni kemur aftur á móti fram
gagnstætt sjónarmið, þar sem
bent er á hina hlið málsins og
dregið mjög í efa, að allt það lof
og hróður, er á íþróttirnar hefur
verið borinn eigi fullan rétt á
sér. Greinin fer hér á eftir í laus-
legri þýðingu.
„Við höfum látið blekkja okk-
ur til þess að trúa því, að þjóðar-
heiður okkar sé I veði þann einn
og hálfan tíma, sem tuttugu og
tveir menn þeysast fram og aft-
ur á harðahlaupum eftir endi-
löngum grasvellinum í áköfum
eltingaleik við útblásinn tog-
leðurskr.ctt, og ná að lokum þeim
árangri, sem iðulega byggist á
blindri tilviljun, þ.e. hvort mark-
maðurinn r.ær í knöttinn eða
ekki.
Ef maður er viðstaddur íþrótta
kappleik á Ítalíu, getur það hæg-
! lega hvarflað að manni, hvort öll
þjóðin sé samsafn íþróttabrjálæð-
■ inga — spcrtidjóta.“
i Þcssi orð eru ekki hatursfull
I árás nöldursseges, sem hefur er.g
an skilning til að bera á því, scm
,hann ræðir um. Nei, langt þar
I frá, þau eru tiigreind hér orðrétt
i úr bók, sem danski knattspyrnu-
maðurinn Knud Lundberg ::itaði
I og út kom í Khöfn í haust er leið.
jBókin olli miklu uppnámi, og
| einn af þeim, sem síðast hafa lagt
orð í belg um þetta umræðuefni,
dr. próf. Emanuel Hansen, sem
er rektor Líkamsræktarskóla
Danmerkur.
Hann segir svo í Politiken, að
fyrst verði menn að gera sér ljóst
að íþróttirnar njóti nú bióðar-
þátttöku og félagsskapur íþrótta-
manna hvar í heimi vaxi stöðugt
að styrkleik og félagatölu, Síðan
spyr hann: Er þessi þróun til góðs
eða ills fyrir þjóðfélagið? Getum
við gert nokkuð til þess að draga
úr skaðsamlegum áhrifum iþrótt-
anna og auka hina gagnlegu eig-
inleika þeirra.
ÓVERÐSKULDAD HRÓS
Við neyðumst til þess að iíta
á íþróttirnar sem var.damál, og
mörgum mikilsverðum spurning-
um um gildi þeirra er alls ósvar-
að enn þann dag í dag. Það sem
um þær er ritað, er vanalegast út
frá einu sjónarmiði og þá oft hlut
drægu, annsð hvort með eða á
móti. Af því leiðir, að slík skrif
um íþróttir eru engum til gagns
og gefa aldrei sanna mynd af
þeim. Meiri hluti allra íþrótta-
skrifanna hefur verið blindur og
látlaus fagurgali um ágæti þeirra
og ánægjuaukningu. En það eri’
til fleiri hliðar á málinu.
Þvi er t. d. haldið fram, að
íþróttirnar þroski og auki fjölda
. góðra mannkosta hjá þeim, sem
þær iðkar, svo sem sjálfstjórn,
tillitssemi, samúð, vináttuhug og
einbeitingarvilja.
Af þessum sckum hafa menn
talið íþróttirnar lundarfarsþrosk-
andi og er þetta mjög viðurhluta-
mikil röksemd, og sérdeilis mik-
ið notuð gagnvart stjórnvöldun-
um, sem ávallt er verið að sækja
um styrki til.
Án efa er þetta að nokkru leyti
satt og rétt,.en þess eru.ljka íj.yl-
mörg dæmi, að hið gagnsíæða á
sér einmitt stao og- það í ríkum
mæli.
Oftlega' ýta iþrótíirnar undir
'ýmis óæskileg lundarfarseinkenni
svo sem hetjuaðdáun, oflæti,
sjálfbyrgingshátt, félagaríg o. s.
frv. Þess utan ættu menn að hafa
í hyggju, að þótt rétt sé að íþrótt-
Tólf atvimuhnefaleikarar biðu bana í Bandaríkjunum s. I. ár.
irnar þroski fyrstnefnda lundar-
farskosti, þá er það engan veginn
víst, að hin góðu áhrif komi fram
á öðrum sviðum hins daglega lífs,
— og þá hafa þær harla lítið gildi
fyrir einstaklinginn og samfélag-
:ð.
t Áróðurinn fyrir iþróttunum
gengur fyrst og fremst út á það
að vinna hugi fjöldans, vinna til
fvlgis við íþróttirnar bæði hinn
unga mann, sem yrði ef til vill
liðtækur, ef hann byrjaði að æfa
I Frh. á bls. IX
Velvakandi skrifar:
ÚR DÆGLEGJI ElFINU
Sumargestir
SUMARGESTIR eru komnir á
Reykjavíkurtjörn eins og get-
ið hefir verið um í blöðum, ssm
öllum eru aufúsugestir. Fjórar
álftir, er Ásbjörn Siguriónsson
verksmiðjueigandi að Átafossi
hefir lánað Reykvíkingum í sum-
ar.
Þó þær séu vængstífðar og geti
því ekki farið frjálsar íerða sinna
eins og þær lystir, er vonandi að
þeim falli sumarvistin hér vel.
Það er eiginlega borgarstjórinn
eða Fegrunarfélagið, sem hefir
fengið álftirnar að láni til að hafa
þær á Tjörninni í sumar. -
Vetrarvist
EN ÞEGAR kólnar í veðri verða
þær fluttar aftur að Álafossi.
Þar geta þær haft aðgang að auðu
vatni allan ársins hring. Því
Varmána leggur ekki nema í
aftökum. Ásbjörn hefir þar hús
hahda þeim á vetrum. Er þeim
gefið brauð eftir því sem þær
þurfa til viðbótar því sem þær
kunna að afla sér sjálfar.
Ættaðar að austan
ÞESSAR sömu álftir sem hér
eru nú voru hér lí-ka í hitteð
fyrrasumar. Ásbjörn Jánaðí bær
þá líka. En þá voru þær svo ung-
ar að þær verptu ekkí, höfðu ekki
aldur til þess.
Ásbjörn fékk oggin austan
úr sveitum, er var ungað út. Eru
þetta tvö pör, eins og siá má tíð-
um, eftir þvi hvernig þær halda
sig á Tjörninni.
Um nokkurt skeið hér á árum
áður lánaði Sigurjón Pétursson,
vcrksmiðjueigandi, álítir til hæj -
arins á sumrin, en hafði þær efra
h'já sér á vetrum. Þá kom það
íyrir að þær verptu í störinni \ið
syðri tjörniná, eða í smáhólman-
um sunnar í Tjarnargarðinum, og
komu upp ungum siiíum ffi mik-
illar ánægju fyrir vegfarendur og
gesti í Tjarnargarðinum.
Sjálfráðir Tuglar
ENN sem eru ókunnugir
.,heimi!isiífi“ álftanna kunna
að telja ástæðu til, að hjálpa þeim
jvið hreiðurgerðina m. a. cakir
þess, að aðstæður til hennar eru
hvergi nærri ákjósanlegar í
jr.æsta nágrenni Tjarnarinnar.
En þeir sem haft hafa tækifæri
jtil að kynnast háttum álftanna
vita sem er að öll slík afskifta-
■ i semi frá hendi mannskennunnar
kcrnur að engu gagni. Áiftirnar
vilja byggja sér hreiður sjálfar
þar sem allur aðbúnaður þarf að
vera alveg eftir þeirra höfði. Þær
líta ekki við neinum mannaverk-
um, eins og þau séu ekki til,
hversu vel sem að þeim er unnið
og þau í góðri meiningu gerð.
Varptími þeirra er í næsta
mánuði.
Hávaðinn í Útvarpinu.
QÍÐAN Ríkisútvarpið er farið r.ð
|v3 nota mikið segulþráð við út-
sendingar sínar, en sú tilhögun
^mælist að sjálfsögðu oft og tíðum
vel fyrir, undrast margir að oft
heyrist einhver auka hávaði,
skvaldur eða suð, gegrmm ræður
þeirra, sem flytja mál sitt á segul-
þráðinn. Þeir sem ókunhugir eru
allri tilhögun þess kor.ar útsend-
inga furða sig á því, að slík ann-
arleg hljóð eða pískur skuli vera
'átið koma fram, því þetta t-uflar
flutninginn, stundum svo mikið
að hlustendum getur virst, .-5 rá
eða þeir sem valda þessvum
hávaða geti þá og þeear orðið
aðalflutningnum yfirsterkari.
Gölluð vækni
EN HEYRT hefi ég að engin
ástæða sé til að óttast að það
:sem á „bak við býr“ þenna flutn
j ing verði nokkurntíma háværara
, en sá sem talar, og ætlast er til að
hlustendur aðallega hlýði á.
| Því þetta aukahjal sé ekki ann-
að en leifar af því sem áður var
flutt af sama þræði.
j Tækni segulþráða sé enn
svo ófullkomin að mer.n verðí að
láta sér nægja þenna galla, sem
fram kemur á flutningi, þegar
‘ ekki héfir tékizt að íosna alveg
jvið hinn fyrra flutninginn af
,sama þræði. Þetta sé. ckki
jannað cn eins konar :"ylgja eða
^afturganga hins íramliðna út-
varpsefnis sem svona gerir vart
við sig.
I Hentugt er að hlustendur viti
hið sanna í þessu máli.