Morgunblaðið - 11.05.1952, Blaðsíða 8

r
MORGUNBLAÐIÐ
Sunnudagur 11. maí 1952.
JPorfimtMaKfc
Útg.: Ö.f. Árvakur, Reykjavík.
Framkv.stj.: Sigfús Jónsson.
Ritstjóri: Valtýr Stefánsson (ábyrgðarm.)
Lesbók: Árni Óla, sími 3045.
Auglýsingar: Árni Garðar Kristinsson.
Ritstjórn, auglýsingar og afgreiðsla:
Austurstræti 8. — Sími 1600.
Áskriftargjald kr. 20.00 á mánuði, innanlands.
í lausasölu 1 krónu eintakið.
Ekki forréttindi fárra útvaldra
Á HVERJU sumri ver f jöldi fólks
í kaupstöðum landsins sumarleyf-
um sínum til ferðaíaga, ýmist
innanlands eða utan. Mun al-
ménnt álitið að þessum frítímum
verði ekki betur varið en einmitt
með því að víkka sjóndeildar-
hringinn og karina nýjar slóðir.
Margt fólk notar sumarleyfi sitt
þó að jaínaði til þess að heim-
sækja heímahaga og dvelja þar
hja ættingjum sínum.
Ýmislegt hefur verið gert til
þéss undanfarin ár að greiða fyr-
ir þessum sumarleyfisferðalög-
um. — Orlofslögin hafa skapað
mprgu láglaunafólki bætta mögu
leika til þess að veita sér þá til-
breytingu og hvíld, sem stutt
stárfshlé á miðju sumri veitir.
Þá hefur verið haldið uppi ferð-
um milli íslands og Skotiands á
ve'gum Skipaútgerðar ríkisins. —
Einnig hefur Eimskipafélag ís-
lands og flugfélögin haldið uppi
góðum íerðum milli íslands og
nágrannalandanna. Hefur' mikill
fjöldi fólks úr öllum stéttum not-
að sér þessi samgöngutseki og
ferðazt til útlanda í sumarleyf-
um sínum. Mun svo enn verða
á þéssu sumri. Mikil eftirspurn
er eftir fari til útlanda bæði með
skipum og flugvélum.
■En þrátt fyrir allt þetta gerum
við íslendingar þó sennilega
minna en flestar aðrir þjóðir til
þess að greiða götu alls almenn-
ings til þess að ferðast. Ennþá á
sú sTcoðtli^_hér nokkrar rætur að
ferðálög séuv óþaríur „luxus“,
sem lítinn rétt eigi" á sér. Sér-
staklega eigi þetta við um ferða-
lög~ til útlanda.
Þeir, sem þannig liugsa,
hafa fest hugann við Iiðinn
' tíma. Fyrir fáum árum fóru
fáir menn utan, nema verzl-
' unarmenn, opinberir embæít-
ismenn og námsfólk. Allur al-
■ menningur átti þess ergan
kost að Iyfta sér þannig upp
til þess aS sjá sig um í heim-
inum og víkka sjóndeildar-
hring sinn. Hann varff að líta
• á slíkt sem forréttindi fárra
útvaldra.
'Á þessu hefur orðið mikil
breyting. Efni og ástæður ráða
að . vísu miklu um möguleika
mánna til þess áð ferðast. Þrátt
íyrir það hafa þúsundir manna
úi* öllum stéttum varið sumar-
leyfum sínum undanfarin ár er-
lendis. Samgöngurnar hafa batn-
að. Af því leiðir að hægt er að
nota 2:—3 vikur til þess að fara
utan og kanna ókunna stigu.
-En ennþá er þetta alltof dýrt.
Vegna fjarlægðar íslands frá
öðrum löndurh eru ferðirnar
dýrar. Gengi íslenzku krónunnar
er lágt og því dýrt að kaupa er-
lendan gjaldeyri. Við það bætist
svp það að sérstakur- skattur er
lagður á ferðamannagjaldeyri. —
Sú skattheimta byggist á hinni
gömlu og úreltu skoðun, að það
sé „luxus“ að ferðast.
.1 öllum nágrannalöndum okk-
ar er allt gert til þess að létta
folkinu ferðalög, bæði innanlands
og til útlanda. Skipulagðar eru
hópferðir til útlanda. Slíkar ferð-
ir„„er hægt að fara fyrir mjög
lítið fé.
Þessar þjóðir telja ferðalög
þýðingarmikinn þátt í menning-
arlegu uppeldi sínu. Þess vegna
leggja þær kapp á að grriða
fyrir þeim og skapa öllum al-
meniiingi möguleika til þess að ;
nióta þeirra.
Island hefur með gjörbreyttum
samgönguháttum færst í þjóð-
braut á alþjóðaleiðum. Hinar
miklu vegalengdir hafa verið
sigraðar. Við íslendingar getum
á skömmum tíma sótt heim
grannþjóðir okkar. En við. þurf-
um að leggja meiri áherzlu á, að
miða ferðalögin til útlanda við
getu alls almennings. Ferðir, út
fyrir pollinn eiga ekki að vera
sérréttindi örfárra. útvaldra. —
Verkamaðurinn, . iðnaðarmaður-
inn og skrifstofustúlkan eiga að
geta varið sumarleyfinu sínu til
stuttra utanfara ef hugur þeirra
stendur til þess, engu síður en
verzlunarmaðurinn og embættis-
maðurinn. Við eigum að gera
meira að þvi að skipuleggja ódýr
ar hópferðir en gert hefur verið.
Ferðafélag íslands hefur að visu
haft forystu um slíkar ferðir inn-
anlands og á miklar þakkir skild-
ar fyrir. Er alls ekki, ótímabært,
að það víkki starfssvið sitt og
vinni að bættri aðstöðu íslend-
inga til ferðalaga erlendis.
Ferðaskrifstofa ríkisins hefur
unnið ýmislegt þarílegt á þessu
sviði. En það er samt alveg ó-
þarfi að bíða eftir því um allan
nldur að ríkið haíi íorystu um
allar umbætur í þsssum efnum.
Hitt er í raun og veru miklu eðli-
legra að einstaklinearnir og sam-
tök þeirra hafi frumkvæðið.
Framundan eru sumarleyfi
og orlofsferðalög. Þessvegna
er þessum málum hreyft ein-
mitt nú, þegar mikill fjöldi
fólks hugleiðir, hvernig orlofi
þess verði bezt varið. Von-
andi líður ekki á löngu, áður
en teíri skipan verður komið
á þan og gata almennings til
þess að hafa gagna af sumar-
Ieyfum sínum greidd frekar
cn gert hefur verið til þesra.
FOR8ETAFRAHIBOÐ
AVERELLS HARRIIVIAMS
ÞANN 22. apríl tilkynnti Aver-
ell Harriman, örygglsmálaráðu-
náutur Bandaríkjastjórnar, að
hánn myndi leitast við að . verða
útnefndur sem frambjóðandi
demokrata við forsetakosning-
arnar á hausti komandi.
Með þessari yfirlýsingu sinni
slóst hinn góðkunni f jár- og stjórn
málamaður í hóp fjögurra ann-
arra vonbiðla af hálfu demokrata
um forsetakápuna, sem Truman
hefur nú borið á báðum öxlum um
sjö árá skeið, skörulega og vel að
flestra dómi.
Veitir Itíann demokrölir/m sigpr?
Eins og sakir standa nú, þá
virðist Averell Ilarriman sigur-
stranglegastur frambjóðenda
demokrata, enda liefur har.n lang
mesta stjórnmálareynslu allra
þeirra, og Evrópuþjóðirnar þekkja
hann ckki nema að góðu einu.
..BETIÍI BANDx\RÍKI,
FRIÐSAMARI HEIMUR“
Iíarrimann hélt íýlega ræðu,
þar sem hann tilkynnti framboð
sitt.
Hann segir m. a.: „Við verðum
að berjast fyrir áfi'amhaldi þeirr-
ar þróunar, er rniöar að því að
gera Bandaríkin að sem beztu og
gnægtaríkustu landi og efhr frið
og farsæld um veröl alla, en sú
þróun hófst á stjórnarárum demo-
krata, í tíð þeirra forsetanna
Franklins D. Roosevelts og Harry
Trumans. Innanrríkis- og utan-
ríkisstjómarstefnur okkar eru ó-
aðskiljanlegar. Velfei'ð og ham-
ingja bandarísku þjóðarinnar cr
að mjög miklu leyti komin undir
árangri tilrauna okkar til við-
halds friðar í heiminum. Á sama
hátt getur utanríkisstefna oklcar
því aðeins orðið til góðs, að hún
byggist í samhentri, framsækinni
.og heilbrigðri 'nnanlandhstjórn.
Við gerurn okkur Ijóst þctta
samhengi milli innanlands og ut-
/mríkisstjórnmála. Demokrata-
flokkurinn stefnir að meiri hag-
sýni í ríkisrekstrinum, auknum
þjóðfélagsframförum þegnunum
til góðs og sem öruggastri og
hagsýnastri stjórnarstefnu í al-
heimsmálunum.
Fyrir þessum stefnumálum mun
ég berjast af fremsta mcgni og
eftir beztu getu“.
ÆFIFERILL HARRIMANS
Harriman hefui' lengi starfað í
þágu þjóðar sinnar og hlotið sam-
róma lof fyrir, en aldrei áður hef-
ur hann gefið kost á sér í eitt-
hvað það starf, sem biðla þarf
til kjósenda um skipunina í. —
Franklin D. Roosevelt kallaði
fyrst Harrimann til starfa í
Washington árið 1934, við endur-
reisnaráætlun sína til úrbóta á
Framh. á bls. 12.
Velvakandi skriíar:
ÚR DAGLEGA LÍFINU
Averell Harriman á Keflavíkur-
velli.
Hinir fjórir írambjóðendur á
j biðilsbuxunum eru Estes Kefau-
J ver, þingmaður frá Tennessee,1
; Richard B. Russel, þingmaður frá'
( Gcorgíu, Róbert S. Kerr frá Ok!a-j
i homa og Brian McMahon, formað-
j ur kjarnorkunefndar Bandafíkja-
þings.
Undarleq
ráoabreyinL
EITT þeirra nýju tækja, sem ný-
sköpunarstjórnin hafði íorusíu
um, að flutt væri til landsins, var
jeppabifreiðin. Mjög mikil eftir-
spurn var eftir henni í syeitum
landsins og fer því fjarri, að
henni hafi verið fullnægt enn
þann dag í dag'. Það er ekki of
djúpt tekið árinni, að jeppinn sé
eitt vinsælasta landbúnaðartæk-
ið, serh inh hefur yerið flutt. —
Sprettur það fyrst og fremst af
því, að bændur hafa getað notað
hann, bæði sem búvél og sam-
göngutæki.
Þegar á þetta er litið, sætir það
ekki lítilli furðu, hversú treglega
hefur gengið með innflutning
þessara tækja. — Alþingi hefur
oftar en einu sinni samþykkt á-
skoranir um að leyfa innflutning
þeirra, en þær hafa lítínn árang-
ur borið. — Nú nýlega hefur ver-
ið tilkynnt, að á þessu ári muni
engar jeppabifreiðar verða flutt-
ar til landsins. Þessar upplýsing-
ar munu vafalaust vekja mikil
vonbrigði meðal þess mikla fjölda
bænda, sem á þessi tæki í pöntun.
Verður heldur ekki annað sagt
en að sú ákvörðun byggist á litl-
um skilningi á þörfum landbún-
aðarins. Um það þarf ekki að
fara í neinar grafgötur, að ým-
is konar varningur er um þessar
mundir fluttur til landsins, sem
sízt er nauðsynlegri en jepparnir.
En um þetta virðist hafa
verið tekin endanleg ákvörð
ún á þessu ári. Búnaðarfélagi
íslar ds ber að gæta þess að
sama sagan cndurtaki sig ekki
næsta ár.
FF.TALSLYNDUR
DEMOKRATI
Averell Harriman er einn sann-
færðasti alþjóðasinninn innan
Demokrataflokksins, enda hafa
honum helzt verið falin störf, cr
lotio hafa aö utanríkismálum og
alþjóöasar.-.sta-fi, síöan að Lann
hætti að starfa \ '.j cinka-atvinnu-
reksfur og gekk í þjónustu stjórn-
arinnar í Washington 1934. —
Verður æviferill har.s og störf rak-1
in hér á oftir.
Það er almann skoðun meðal
manna, jafnt vestanhafs sein hér
í Evrópu, að líklegt sé að repu-
blikönum takist að fá forseta kjör-
inn úr sínum hóp: í haust, þá í
fyrsía sinn í mcíra cn tuttugu
ár, einkúm cf Eisenhower verður
boðinn fram af þeirra hálfu. |
Truman forseti hefur, cins og,
kunnugt er, loks tilkynnt, að hann 1
muni alls ekki gefa kost á sér til
endurkjörs, cnda væri það brot á
víðúrkenridri reglu þar í landi, að
sami níáðurinn gegni forseta-
embætthíu þrjú kjörtímabil í röð,1
þótt Roosevelt hafi að vísu brotið
þá reglu, enda þá stríðstímar.
Ef Truman hefði gefið kost á
sér enn einu sinni, hefðu kosn-
ingahorfur demokrata verið mikil-
um mun glæsilegri en nú horfir,!
því að það er samróma áiit fjöl-
margra Bandaríkjamanna, að
hann hafi verið hinn mætasti íor- j
seti, einai'ður og öruggur í
stjómarstefnu sinni og tekið á
deilumálunum við Sovétríkin af
hir.ni mestu festu.
Það, sem einkum hefur verið
honum til foráttu fundið, cr hve
hor.urn hefur stundum þótt ósýnt’
um að velja sér samstarfsmenn,|
þ. e. a. s., að hann hafi látið j
gamla kunningja njóta um of|
góðra kynna.
Nú tekur að hýrna um
hóhna og sker.
UT við eyjar og sker gerast
um þessar mundir þúsundir
ævintýra. Ilretviðri vetrarins eru
að ganga niður. Gjálfur smáöld-
unnar hefur leyst hinn þunga
brimsúg stormanna af hólmi.
Kring um eyjarnar safnast
saman mikill fjöldi fugla. Æðar-
fuglinn stefnir þangað úr öllum
áttum, utan frá nesjum og innan
úr fjörðum. Hnarreistir blikar
bruna þar innan um yndisfríðar
æðarkollur. Tilhugalífið er þarna

-O <»

Út við eyjar og sker gerast i*í
þúsund ævintýri.
í fullum gangi. Gamli fuglinn fer
sér í öllu hægar en ungfuglinn.!
Hann á sitt gamla hreiður ein-'
hvers staðar uppi á eynni. Þang-j
að er för hans heitið. Þar á að I
reisa bú að nýju, verpa eggjum,
unga þeim út og koma ungunum
á sjóinn. i
Það er von að gamla kollan 1
hafi áhyggjur af þt "sum ósköp- J
um, sem til standa. í t.ta er mik- !
ið starf og vandasamt Hver veit
svo nema krummi, ó etið það
tarna, herji á varplandic eti egg-
in hennar og eyðileggi t *r ineð
allar vonir hennar.
Bjartsýni unga fugi: os.
UNGI fuglinn brýtur ekki h 1-
ann um þessa hluti. Hann r
svo bjartsýnn í blíðviðrinu. Hanr.
veit bara að hann þarf að finna
sér hreiður. Svo leggur hann á
stað í könnunarferð sína upp á
eyna. Margar tafir verða á leið-
inni. Að mörgu þarf að hyggja.
Ungblikarnir eru alltaf að rífast.
Þeir eru geysilega afbrýðisamir
eins og ungum eiginmönnum ber
að vera. Allt varplandið ómar af
kvaki íuglsins.
Þannig eru vorannirnar í ríki
náttúrunnar út við eyjar og sker.
fen það er ekki aðeins æðar-
fuglinn, sem stendur í þessu
stríði. Otal aðrir fuglar heyja
sömu baráttuna. Lundinn er t. d.
að koma sunnan úr Atlantshafi,
jafnvel alla leið austan frá
Egyptalandi. Það er löng leið, en
lundiríri er harðsnúinn karl.
Tjaldurinn er þarna, á sínum
löngu, mjóu fótum, hávær og
hæðnislegur á svip, eir.s og gam-
all heimspekingur. Svartbakur-
inn, kjóinn og skeglan eru líka
komin á kreik.
í þessu fuglaþjóðfélagi er eilíf-
ur órói, uppnám og æsingar.
En krían er ennþá ekki komin.
Hún er félagslega þroskaðasti
fugl þjóðfélagsins. Á henni er
von næstu daga.
Dásamleg fjölbreytni
og líf.
ÞAÐ er dásamleg fjölbreytni og
líf í eyjunum um þessar
mundir. Hvert sem litið er er allt
á iði. Alls staðar er starf og bar-
átta.
Þegar hausta tekur og fuglinn
er horfinn, varplandið autt og
yfirgefið, verður munurinn mest-
ur og greinilegastur á árstíðun-
um. Þá grúfir tómleikinn, þögull
og þyrkingslegur yfir þessum
sumarstöðvum fuglanna.
Fuglarnir eru vinir eyjafólks-
ins. Þeim er fagnað eins og kær-
komnum gestum á vorin. Á haust
in er þeirra saknað. Allan vetur-
inn er hlakkað til komu þeirra.
Þeir eru í raun og veru hlutar
af þessum litlu eyríkjum á
hundruðum smáeyja umhverfis
ísland, þegnar þeirra og gisti-
Menn og dýr
HVERGI er sambýlið milli
manna og dýra eins náið og
einmitt á þessum stöðum. Fólkið
og fuglarnir eru svo að segja eitt.
Þeir byggja hreiður sín undir
'oæj arveggnum og láta sig um-
?engni fólksins engu skipta. Þeir
"ta að heimHisfólkið gerir þeim,
t, ki mein. Óllu er óhætt. Það
ei íhætt að treysta því.
I ; ióli þessa trausts situr fugl-
inn r.-legur á eggjum sínum þær
fjórar ikur, sem útungunin tek-
ur. Svo :r haldið út á sjóinn aft-
ur. Hreif rið er autt. Aðeins nokk:
ur eggjaskurn liggja á botni þess.
E. t. v. bla cxir einstök fjöður eða
dúnhnoðri \ hreiðurbarminum.
En það vorar aftur á nýju ári.