Morgunblaðið - 29.06.1952, Blaðsíða 7

r Sunnudagur 29. júni 1952.
M ORGZJNBLAÐIÐ
REYKJAVIKURBR
Forsetakjörið
’Á MORGUN er sá stóri dagur, er
íslenzka þjóðin kýs forseta í
fyrsta sinn í almennum kosning-
Bm.
Sá kosningaundirbúningur, er
Btaðið hefur yfir síðustu vikur og
jafnvel mánuði, fyrir þeían sem
fyrstir hófu þann undirbúning,
hefur að ýmsu leyti orðið Ííerdóms
jríkur fyrir þjóðina.
Meðan orrahríðin stendur yfir
tsá búast við að merm hafa ekki'
getað áttað sig til fulls á beim lær
dómi, sem hér er fenginn. En ekki
íer hjá því, að hann veiður tekinn
til athugunar næstu misseri.
Komið hefur t. d. í Ijós furðu-
leg afstaða ýmisra manna til for-
Betakosninga.
JafnveJ mörgnm hreiniim
firrum verið haldið fram, m. a.
! þeirri, 'ið þegar kjósendur eiga
að vrlja þjóðinni þann mann,
sem fer með meiri völd en
nokkur cinn maður hefur
fengið með þjóð vorri, í.d. á
orlagastundum einn gelnr ráð-
j ið hverjir skipa sljóm landsins,
þá sé það stjórmaúhi ílokk u m
þjóðarimiar óviðkomandi hvaða
maður h'ýtur þann valdasess.
Þá hafa fáránlegar skoðanir
komið í Ijós um að það sé ólýðiæð
íslegt, að skipulagðir stjórnmála-
flokkar* með ákveðnum stjórn tr-
háttum fylgi flokksreglum sínum
við ákvarðanir um það, hvaða
frambjóðanda þeir fylgja að mál-
um.
1
Forsetaveikin
SLÍKAR firrur eiga sér þó senni-
lega ekki langan aldur. Þeim er
slöngvað fram í kosningahitanum
jþegar vináttu- og kunningsskapar
bönd teyma menn til fylgis við
frambjóðendur, sem af eínhverj-
um ástæðum hafa tekið „forseta-
veikina“. Hefur hún fram að
þessu fyrsta almenna forsetakjöri
verið óþekkt fyrirbrigði £ fslenzk-
um stjórnmálum.
Nú þekkja Islendíngar hana,
vita hve hún getur tekið á sig ein- !
kennilegar og jaínvel skrírtgilegar \
myndir. T. d. þegar mætír og skyn
samir menn verða allt í einu svo
framandi gagnvart sjálfum sér og
Öðrum, að þeir halda, að þeir ein-
>r séu tilvalin forsetaefni, hlaða
á sig oflofi, og halda jafnvel, að
eftir því sem ofhleðsla sú verður
meiri, og komi almenníngi ókunn-
uglegar fyrir sjónir, eftir því
verði þeir tilvaldari til þess, að
hafa á hendi æðsta embætti þjóð-
arinnar.
Þó það hafi komið á ‘daginn, að
menn geti verið haldnir af þessum
krankleika árum saman, er ólík-
Jegt, að hann verði langvinnur,
líklegt er að þetta ltðí að ein-
hverju leyti frá, milli kosninga,
en forsetakosningar eiga, sem
kunnugt er, að fara fram á fjóg-
urra ára fresti.
S Einn sýndi að Iiann
skilur hlutverk sitt
AÐEINS EINN af þeim frambjóð
er.dum, sem nú er í kjöri, hefur
ekki sótzt eftir forsetatígninni,
eins og greinilega kom í ljós í á-
vörpum þeim, er frambjóðendurn-
ir fluttu s. I. fimmtudagskvöld.
Ávarp séra Bjama Jónssonar
vígslubiskups birtist hér í blaðinu.
Vonandi gefst þjóðinní kostur á
að kynna sér þau öll orð tíl orðs,
svo þau geymist sem sýnilegt tákn
um það, hvernig þessar fyrstu al-
mennu * forsetakosningar bar að,
og hvernig frambjóðendurnir
lýstu afstöðu sinni, aniTars vegar
til þióðarinnar og þess híutverks,
sem þeim er ætlað að inna af
hendi, og hins vegar, hvemig af-
staða þeirra var til sjálfra sín, og
sinna eigin verðleika.
Fyrstu forsetakosningar og hvað má af þeim læra • Síldin í
haíinu og athuganir íiskisérfræðinga • Hvernig kcmst síldin
að lanáinu á ísaárum? • Skipin búin út á veiðar • Búist við
mikilli söltum • Vorkuldarnir • Við þurfum að kunna að hag-
nýta okkur beztu grasfrætegundirnar • Skógræktarfólkið «
Sitkagrenið þolbetra en íslenzka birkið • Norskur sérfræðingur
kynnir sár Þjóðmin;asafnið og menningarverðmæti þess
tásgatdasijr
28. júr.i 1
Skógræktarfólkið
SKÓGRÆKTARFÓLKIÐ, er f6t
til Noregs að þessu sinni kom heim
um fyrri- helgi. Allt þetta fólk,
rúml. 60 manns, dreifist nú unj
byggðir landsins með öruggar*
trú á framtíð íslenzkrar skóg-
ræktar, en það áður hafði hlotið.
Meðan það starfaði að skóg-
rækt í Noregi og naut gistivin-
áttu frænda okkar þar, gerðust
þau tíðindi í ríki íslenzkrar skóg-
ræktar, á þessu veðurharða vori,
að íslenzka björkin laufgaðist ekki
með eðlilegum haetti vegna kuW-
anna. Mörg tré og runnar standa
enn sem berir kalkvistir.
En. grenro, sem ættað er frá
Alaska, er á sömu sléóum bú-á-
ið og þroskavænlegt eins ©g vor-
hretin íslenzku rfn því eðlileg.
Þó þetta kalda vor hafi
orðið mörgum bóndanum þung-
bært, er það bót í máli, er vif>
lítum til framtíðarirmar, að
þetta vor befir kennt okkur, bví-
lík nytjaplanta sitkagreníð verð-
ur hér á landi, þegar stundir
líða og það hefir náð þeim a i.lri,
að geta framleitt gagnvið í stór-
um stíl.
Ræktanlegu löndiu
ÞEGAR útlendingar koma hing-
að til lands, er gefa vilja gattra
framtíðarverkefnum þjóðaiinn,-
ar, er það segin saga, að þeir
koma auga á hve landið er lítt
ræktað enn. Norðmenn sem eit*
því vanir að ala aldur s inn i
brattlendum klettafjöllum, þar
sem hver ræktanlegur blettiu- t-r
fyrir löngu lagður undir plóg,
geta ekki orða bundizt, er þeir
sjá víðátturnar hér, sem eru eins
ræktanlegar eins og raektuðu og
hálfræktuðu túnblettirnir.
Hugleiðingarnar um ávörp þessi fræðinganna, enda þótt þeir hafi karlmenn og stúlkur, er nú ráðið | Að sjálfsögðu gleðjast gestirnir
og mennina, sem fluttu þau, verð- á síðustu árum getað grafizt fyrir á söltunarstöðvarnar, og et mest- yfir þvt, að nú skuli íslenz.kttra
ur þörf leiðbeining í framtíðinni það, hvernig aðalgöngnr sildaiinn ur hugur í mönnum að stunda síld bændum gefast kostur á, að not
um það, hvernig haga eigi undir- ar liggja um hafið, þ. e. a. s. frá arsöltun á norð-austur höfnunum. ^æra s®r
Frá byggingasafni dr. Antons Raabe. Ilusið til vinstri er stafbúð frá 1280. —
búningi að forsetakjöri til þess að Noregi vestur undir ísland og til
nokkurn veginn verði tryggt, að baka aftur til Noregs áður en
forsetaefnin geri sér grem fyrir . vetrarvertíð hefst þar,
Vorharðindin
SÍFELLDIR kuldar í heilan roán
stórvirkar vélar til
Igagngerðrar framræslu á mýrura
jtil ræktunar. En eins og áður
hefir verið vikið hér að, er þa3
Framtakssamir og stórhuga ut-j uð fyrir Jónsmessu kipptu úr öll- wL S
_ „ . gerðarmenn íslenzkir hafa það nú _____- _______*-----* 1__u_.. nvcort. ekki se eins hentugt ao
setinn á að standa í stöðu sinni. , í huga að leita síldarinnar á haf ,
sem mannasættir ti) þess að efla út fyrir norðaustan land og fylgja ]cgt
um gróðri á norðanverðu landinu, taka auðunnar en‘ ]ítt grónar
svo utht um sprettu er þar hörmu :,moldlr- og sanda til ræktunar>
eins og hinar blautu djúpu mýr-
Tæpast munu svo langvarandi ar_____
vorkuldar hafa gengið yfir Norð- 1
urland á þessari öld. J Jarðabófastyrkmúrm
. Á sunnanverðu landinu hefur GREIN4RGERÐ birtkt hér i
skálarnar við þetta forsetakjör. síldarinnar, er annars myndi hafa I sólfar verið 6venju mikið, eins og blaðinn fvrir nokkru “ em ,.g I
En þessi viðburður í sögu þjóð- gengið á hin venjulegu mið fyrir, vant er j norðanáttinni. En þar öðrum blöðum, um það að lÍk-
samhug þjóðar sinnar. ! þar ráðum fiskifræðinganna, er
Þegar þetta tölublað berst til bent hafa á, að köld straumkvísl
lesendanna hefur mikiil fjoldi úti fyrir landinu norð-austan-
þeirra þegar lagt lóð sitt á meta- verðu, hafi stöðvað austangöngu 1
arinnar verður svo örlagarikur, að Norðurlandi.
engin ástæða er til að fella niður
umræður um hann í bili.
Síldarrannsóknirnar
FYRIR nokkrum dögum komu
rannsóknarskipin þrjú inn á Seyð
isfjörð, er verið hafa við síldar-
ranhsóknir í hafinu milli íslands
og Noregs. Norska skipið G.O.
Sars, danska skipið Daoa, og
María Júlía frá okkur.
Enn er því ósvaraS hvers!
vegr.a síldin, er gckk á hin
norðlenzku mið, svo að afli
varS gífurlegur, þegar liafísinn
var þar á sveimi mestan veiði- gert ba] valdi
hafa þurrkar samfara kuldunum ið væri útreikningi á jarðatoóta-
dregið úr öllum gróðri. Etyrk til bænda árið 1951. Var
Menn hafa treyst því að á Norð heildarupphæðin sögð nema 6
urlandi bregðist naumast spretta millj. króna.
á velræktuðum túnum, nema al-1 Af einhverjum ástæðum cr
.... þessi niðurstaða ekki rétt hermd,
timann og kuldinn eftir þvi í stuttur verður sprettutímmn því Styrkurinn fyrir unnar jarða-
sjónum, gal komist leiðar sinn
ar, þrátt fyrir kuldann I sjón- lega ; ar
um, enda þótt straumkvísl einj
í hafin eigi nú að geta stöðvað
nú, ef þetta á að bjargast sæmi- bætur árið 1951 nemur 9 millj.
hingað-komu hennar.
En sé það staðreynd, að síldin
Grasrækíin
Hafa fiskifræðingar á öllum bomist ekki á hin fornu mið, má EN ÞESS er að gæta,__________ uimuj JJUU. u cooaoo uuu
þessum skipum verið undanfamar Segja, að orsakir þessara tilbrigða er túnræktin komin í æskilegt full ástæða er^til að Þka
vikur í leitarleiðangri um bafið sl;ipti ekki aðal máli. — Vel er, horf fyrr en bændur velja af með. End-i er íramlafi rí
að cdldíi rcrön crnm rnr rarmsakað í___r____________t ______i. „ _____t . __ _ t :___1 f I - e
síldargöngum og rannsakað þegar framtakssamir menn hafa reynslu og þekkingu þau fóður-
kr. þegar allt er talið.
Þegar hann er reiknaður 5
millj. kr., þá er framræslunni
með skurðgröfum alveg sleppt.
Framræslan er sannarlega svo
að ekki nailril] liður i jarðabótunum, a3
hana
sisins
sjávarhita og strauma og annað, ^ því hug og dug að leita síldina grös í tún sín, sem skjótvöxn-
sem talið er að geti haft áhtif á Uppn þar sem hún heldur sig og ust eru og gagnsömust. Því miður
síldargöngurnar.
I tilkynningu, sem þeir gáfu
út eftir fund sinn, segja þeir að
síldar hafi orðið vart á svæðinu á
63. gr. n.br: norður til 70 gr. 30
mín. og frá 5.gr.—11 gr. 30 mín.
vesturjengdar.
Telja þeir, að sjávarhiti og
straumar sé með svipuðum hætti
í hafinu og undanfarin sumur.
Eftir því að dæma, hafa þeir
ekki fundið nein rök, sem hníga
að því, að á þessu sumri komi síld-
in á hin norðlenzku mið í ríkara
mæli en hún hefur gert undan-
farin 7 aflaleysis-sumur.
Eins og kunnugt er, leggja síld
veiðimenn misjafnlega mikií upp
úr athugunum og vetðispám fiski-
getur veiðst.
Mikil sölíun
fyrirhuguð
KUNNUGIR menn hafa skýrt
blaðinu svo frá, að megnið af síld
veiðiflotanum muni verða útbúinn
á veiðar, eins og að undanförnu.
Söltunarstöðvar mumi verða
a það nokkur langt í land, að
menn hafi þá þekkingu, sem til
þarf, og alltaf tiltækt það gras-
fræ, sem bezt hentar.
Meðan bændur kunna ekki
til framræslunnar 50% af kostn-
aði, samkvæmt núgildandi jarð-
ræktarlögum.
Árið 1951 voru alls grafnir
rúml. 500 km af skurðum, cða
nálægt 2 millj. rúmmetrum. —>
Nokkur hluti þessarar fraxnræsla
er á vegum Nýbýlastjcrnar, og
glögg^ skil á þesu máli, er ekki rennur sérstök fjárveiting til
að búast við því, að grasrækt- hennar. Framlög bænda og rík-
in fari fram með æskilegasta issjóðs til svona miltillar fram-
ræslu, nema að sjálfsögðu milljón-
um og hlálegt er að telja þær ckki
með þegar dæmið er gert upp.
hætti.
Kák og hjuidahóf í gras-
ræktinni veldur því, að land-
reknar fleiri á þessú sumri, en búnaðurinn hvílir ekki á eins
undanfarin sumur, því nú fá salt, traustum grundvelli ög loftslag
endur áh'ka verð fyrir eina sildar’ 0g ræktunarskilyrið frekast
tunnu, eins 0g fyrir 3 mái síldar. leyfa. Meðan kornræktin er lítí
En sildarlýsi hefur lækkað svojstunduð og forsómuð í veður- ------------------------
mikið í verði frá því í fyjra, að' sælustu héruðum landsins, hi’jaij. Qslpatlaeknirinn dr. Anton Rnnbd
fyrir það fá síldveiðimenn 60 kr.J þá í öðrum, verða menn,vað getat. &v^3ið" ber§ íc landi. Hann kota
æktinnl. r 5 £ % % ~ _ ^traníh. á bls. 8
Merkur * J
fomfræðingur
UNDADNFARNAR vikur hcfhi
í stað 110 kr. áður. Fjöldi fólks,' byggt á grasræktinnl.
Eflið dóðoreiningu