Morgunblaðið - 09.09.1952, Blaðsíða 9

í Þriðjudagur 9. sept. 1952
MORGUNBLABEB
f
HINNI áttundu s'ldarleysisvertíð
er nú lokið með þeim ár'angri,
að næstum hvert einasta síld-
veiðiskip, s’Idarsöltunarstöð og
síldarverksrmðja haía orðið fyrir
meiri eða minni reksturshalla
sökum aflabrestsins, en það mun
einsdæmi í síldarsogu okkar ís-
lendinga því flestar s'ldarvertíð-
ir á undanförnum tvrim áratug
um að minnsta kosti, mun það
hafa gengið svo, a« nokkur skip,
nokkrar síldarsöltunarstöðvar og
jafnvel einstaka sildarverk-
smiðja hafa haft því láni að
fagfta að geta látið reksturinn
ber:: sig. þrátt fyrir aflahrest, rcm
r:ði oft hefir hér orðið.
HVEK VAE OKSÖS StlDAK-
LEYSISÍNS í SEJMAK?
Þeirri spurningu er eílaust
mjög erfitt að svara s\o að gagni
megi korna, sarat sests áður vil
ég láta álit miít í Ijósi í þeim
efnum sem fiskimaður, þá hins-
vegar geri ég ráð fyrir að fiski-
fræðingarnir séu mér þar ekki
allskostar saminála.'
SJÓRINN ÁTULADS
í fyrsta lagi tel ég eina ástæð-
una vera hið einstseða átuleysi
á öllu veiðisvæðúau bseði djúpt
og grunnt, en það álit mítt hyggi
ég á þeim íiírnunum, er ég gjörði
á þ.v. Jörundi síðasHiðna síld-
arvertíð með þar til gerðum átu-
mæli, er safnar í sig átn við yfir-
borð sjávar þegar hanri er hengd-
ur aftan í skipið þegar það er á
ferð. Ennfremur noiaði ég átu-
poka, sem rennt er niður á mis-
munandi dýpi, þegar skipið ligg-
ur kyrrt. Með slíkum pokum fæst
vissa fyrir því hvort áta er fyrir
hendi á þeim stöðum, sem til-
raunin er gerð á eða ekki.
í byrjun síldarvertíðarinnar
kom lítilsháttar rauðáta á Skjálf-
andaflóa og framan.vert Gríms-
eyjarsund, en . stóð þar við ör-
skamman tíma, enda ekki síldar
vart þar nema þá fáu daga, sem
átan hafði þar viðdvöl. Ennfrem-
ur var lítið eitt af rauðátu í
nokkra daga út af Skoruvík á
Langanesi og Digranesflaki, en
þar virtist hún ckki bafa haft
skilyrði til þess að nálgast yfir-
borð sjávar og hélt sér á 15—20
faðma dýpi. í vertíðarlokin fann
leitarskipið María Júlia lítið eitt
af rauðátu á utanverðum Kjölsen
Lanka.
Þetta voru þeír e*r-Ti staðir, er
c% varð var viS áfu á, á öllu
því tugfermílna svscSi, er ég leit-
i ði síldar á og reyadi fyrir áíu
jafnhliða.
Það mega teljast tmdraverð um
skipti, sem orðið hafa í hafinu
austur af landinu aHt til Jan
Ilayen, frá því á síldarvertíð-
inni 1951, en þá var um mjög
mikla rauðátu að ræða eftir að
1 omið var 80—100 sjómílur frá
landinu og þar hafðíst síídin við
í mjög stórum og þykkum torf-
um, en í ár brá þar Iteízf aldrei
fyrir nema mjtig: éverulegum
lorium.
LÁGUR SJÁVARIilfí
í öðru lagi mun hiren lági sjáv-
arhiti hafa nokkru um ráðið hvað
viðvikur síldinní austur af laná-
inu hvað treglega henní gekk að
rálgast ströndína, en sjávarhit-
inn var þar lengst af. þegar kom-
ið var suður fyrir Langanes 5—
6°. —
Á svæðinu milli íslands og
Jan Mayen varð ég ekki síldár
var á ekkolóðin fyrr en ojávar-
hiti var kominn í 7" en hunn
fcr vaxandi eftir vÞví sem austar
<’ró og komst upp í 3% en það
évernlega síldarhrafi, sem fannsty
var bezt á því hitastigí. A þess-
um slóðum var nokkúð af glær-
átu í sjónum, cn samt nsjög gis-
ið, en í henni'ivirtíst síldin halda
sér og fékkst þar allverulsg veiði
í reknet til dæmis hjá rússneska
^Rdsson s
IssíMin @| i æsia ¥§r tíi
GU3MUNDUR JÖRUNDSSON, útgerðarmaffur á Akurevri,
skipstjóri og eiganði togarans Jörundar, hefur skrifað eftir- t
farandi grein um síltlarleysiff í sumar og telur að það haíi
slafað af því, hve sjói'inn fyrir Noiðurlandi var óvenjulega
átulaus og sjávarhitinn lágur og ennfremur af því að á mið-
uncm haí'i e. gin vestan-síld veriff. Ilann benuir á hina
brýnu nauðsvn, að íslendingar eignist hafrannsóknaskip og
segir að lokum að aiiar síluveioiþjóðir megi búast við afla-
leysisárum, og meðan siidin gengur ekki á hin venjuiega
mið fyrir NorðurlanUi verði síldveidiskipin að vera útbúin
með reki et og mena viðbúnir a'ð geta salíað um borð í
skipunum.
mr
ÞAÐ bar til s.l. sumar, er kona nokkur var að raka af kappi, á.
túni sínu, að gaddavírsflækja kom óvænt upp úr heyinu og reif
samstundis svöðusár á annan fot hennar. Hún flýtti sér heim í bæ,
sem mest hún mátti, því vitanlega fossaði blóðið úr þessu mik'rt
sári.
WSi:'

Guðmundur Jörundsson.
síldveiðiflotanum, sem hélt sér á
svæðinu ca. 200—220 sjómílur í
75° misvísandi stefnu frá Langa-
nesi, en þar varð ég flotans var
30. júní og á sama stað 15. ágúst
og bencjir það til þess, að þeir
hafi haft þar noklcra reknetaveiði
á því íímabili.
ENGIN VESTANSÍLÐ
Hina þriðju og veígamestu
ástæðuna fyrir hinu fádæma
síldarleysi tel ég vera algjöra
vöntun á hinni svokölluðu vest-
ansíld. Ég. gjöri ráð fyrir, að
margur muni mér sammála um
það, að við getum ekki væmt
þess að fá neina verulega síld-
arvertíð fyrir Norðurlandi fyr en
við fáum aftur síldargöngur upp
að landinu að vestan. Því þó
aldrei nema aðstæður bötnuðu
hvað viðvíkur sjávarhita og átu-
skilyrðum austan og norðaustan
við landið og síld sú, er nú virð-
ist dreifð um hafið á milli ís-
lands, Tan Mayen og Færeyja,
legði leið sina upp að landinu, þá
getum við ekki álitið þá síld
ganga lengra vestur með norð-
urströndinni en á ~:nóts við Mel-
rakkasléttu eða Tjörnes, því und-
anfarin reynsla hefir sýnt okkur
að venjulegast skiptir um síld
við Grímséyjarsund hvað snertir
stærð og gæði síldarinnar og
be.idir það ótvírætt til þess, að
sú síld hafi komið frá öðrum
hrygningarstöðvum og hafi alist
upp við önnur skilyrði, en hin
mjög svo misjafna og magra síld,
sem leggur leið sína á milli ís-
lands og Noregs og fiskifræðing-
arnir viiðast hallast æ meir og
meir að, að sé sú síld, sem við
höfv.m haft hér við ströndina á
árunum þegar vel veiddist. Þessa
kenningu á ég mjög bágt að íella
mig við, nema hvað snertir göngu
síldarinnar upp -að Iandinu á
norðaustur svæðinu, eins og að
framan greinir.
Nú verður eflaust mörgum á
að spyrja, hvað þá með hina
langþráðu vestansíld, hvar er
hún? Hvaðan kemur hún? Það
dylst engum, sem út í þessi mál
hugsa, að það er mikiil vandi
að vita nokkuð um göngu þess-
arar síldaf að vestan, til þess
hefir bæði skoft fé og farkost
svo að gagni mætti koma. Samt
sem áður langar mig til þess að
láta álit mitt í ljósi í þessum
efnum.
Mín skoðun er sú, að hin góð-
kunna stóra vestansíld sé okkar
eigin framleiðsla, ef svo mætti að
orði komast, þsð er að segja, það
er sild, sem hrygnir og elst upp
hér við land og þá sennilega frá
hrygningastöðvum út af Vest-
mannaeyjum og yfir höfuð fra
hrygningastöðvum við suðvestur
ströndina. Siðan mun hún hafa
viðdvöl við strendur landsins i
meðan hún er að alast upp, en
hverfa svo frá landinu um nokk-
urt skeið, þar til hún er orðin
kynþroska, þá komi hún fram við
norður og norðvestur ströndina.
Þetta álit byggi ég á því, að nær
öll sú síld, sem veiðist við sunn-
anvert landið, eru ungir árgang-
ar. Kom það til dæmis i ljós að
hinn slerki stofn, sem fram kom
í Hvalf jarðarsíldinni, var klak frá
1944, en nú hefir brugðið svo
einkennilega við eftir því sem
fiskifræðingar skýra frá, að þessi
árgangur hefir ekki fundist í síld-
inni við suðvesturströndina nú
síðastliðin tvö ár.
Álít ég því, að síld þessi gangi
frá landinu og þá sennilegast eitt-
hvað suðvestur í haf um einhver
árabil, en gangi síðan norðureft-
ir og inn á norðurlandsmiðin.
Þessu til stuðnings vil ég benda
á það, að æði oft kemur það fyr-
ir að skip, sem komið hafa upp
að landinu suðvestan úr hafi,
verða þar vör vlð mjög miklar
lóðningar á síld á ekkolóð. Enn-
fremur skeði það í júní 1951 að
bátar, er stunduðu lúðuveiðar um |
100 sjómílur og lengra suðvestur
og vestur af landinu, ásamt hval-
veiðiskipum, er voru þar á hval-
veiðum, ui'ðu vör við allverulegt
magn af vaðandi síld, en síld1
þessi færðist norður með landinu
allt norður undir svokallaðan *
Víkurál þar sem botnvörpungar
voru á karfaveiðum og sáu hana
vaða í» nokkra daga. Síðan
virtist sildin vaða í stefnu upp
að Rit, en þar byrjuðu herpinóta-
skipin að veiða síldina og fylgdu
henni síðan eftir austur fyrir
Horn, en það merkilega skeði þá
að síldin beygði frá ströndinni í
staðin fyrir að halda inn á Húna-
flóa og austur með landinu á sín
venjulegu mið. Hver ástæða var
fyrir þessu öfugstreymi hjá siid-
inni er mönnum hin mesta ráð-
gáta, þar sem víst er, að um
þetta leyti voru hin ákjósanleg-
ustu skilyrði á Húnaflóa hvað
snertir rauðátu og hæfilegan
sjávarhita, en það var í kring
um 8—8 0. Ennfremur er mönn-
um ókunnugt um það, hver áhrif
það kann að hafa á síldargöng-
urnar, hversu kraftminni um-
hverfis landið Golfstraumurinn
virðist vera nú síðustu 5rin og
finnst mér ósennilegt að hann
hafi blandast meira en áður
Austur-Grænlandsstraumnum. —
Það bendir margt í þá átt að þessi
breyting á Golfstraumnum hafi
hér nokkru um ráðið hversu illa
síldinni hefir gengið að halda
sér á sínum venjulegu sumar-
slóðum.
BRÝN NAUÐSYN AÐ EIGNAST
HAFRANNSÓKNARSKIP
Það dylst éngum, sem til þekk-
ir að lengur má það ekki drag-
ast að við íslendingar eignumst
■hafrannsóknarskip handa fiski-
fræðingum okkar að vinna með,
Fraiah. á bls. 11
Nú var hver mínúta’dýrmæt og
þar sem 20 km voru til næsta
læknis, sem enginn vissi hvort
heima myndi vera, þá tók konan
hiklaust til sinna ráða, þvoði
vandlega sárið og saumaði það
sjálf saman. En þetta var 10 sm
laagur skurður, svo varla heiði
hún lagt út i þetta, þótt hún hafi
alla tíð verið óvehju skjótráð, ef
lrún hefði ekki erft góða læknis-
kunnáttu frá móður sinni og aía,
Sem ekki virðist hafa dofnað
neitt þótt kona væri þar miili-
liður. En báðar hafa þær mæðg-
ur mörgum sjúkum marminum
hjálpað, — að ógleymdum dýr-
unum — þótt hvorug hafi á
læknaskóla gengið.
Svo einkennilega hittist á, að
einmitt að kvöldi sama dags bar
þarna að garði 2 lækna og skoð-
aði annar þeirra aðgerðina.
Varð honum þá að orði: „Er
ekki anzi mikið að gera • þetta
svona á sjálíum sér?“
„O — það væri víst ekki
sársaukalaust heldur þótt þið
gerðuð það“, var hið skjóta svar,
sem læknirinn fékk og ræddi
hann þá ekki meir um það.
Þótt kona þessi hafi ekki viljað
geta um þetta snarræði sitt, sem
tókst svo vel, að sárið greri vel
og eðlilega, þá finnst mér mörgu
jlélegru afreki á loíti haldið og
| leyfi mór þá jafnframt að nafn-
igreina konuna, sem er Ragnheið-
j ur Ágústsdóttir frá Birtingaholti,
j sem búið hefir allan sinn búskap
á Löngumýri á Skeiðum með
manni sínum, Eiríki Þorsteins-
syni frá Reykjavík.
Afi Ragnheiðar var Skúli
’æknir Tnoroddsen á Móeiðar-
hvoii, sem gegndi lengi einu fjöl-
mennasta og erfiðasta læknishér-
aði landsins. Hefði sennilega oft
getað komið sér vel á hans dög-
um, ef> sjúklingar heíðu margir
haft árieði og handlægni á við
þessa dótturrióttur hans, en þá
tóku lækr.isferðir hans, oft 1—2
daga, þegar sundleggja varð hest-
ana yfir stórvötnin.
Hér rnætti að lokum geta um
skylt afrek móður Ragnheiðar,
Móeiðar sál. í Birtingaholti, er
hún læknaði eina beztu ána sína,
sem dróg á eftir sér garnirnar
af völdum gaddavírs. Varð ánni
ekki meint af þótt enginn væri
„læknirinn“ sóttur.
Kunnugur.
r sekir m meslii mann-
rán veraldanöaunnar!
HVERSU margir eru enn á lífi af þeim sem týndust i síðusln
heimsstyrjöld? Hversu mörgum föngum er enn haldið í framandi
landi og hafa verið dæmdir sem stríðsglæpamenn? — Spurningar
þessar hafa verið ræddar á mörgum fundum, sem haldnir haía
verið í Genf af þriggja manna stríðsfanganefnd S. Þ., sem hefur
samráð við fulltrúa 12 landa. í nefndinni á meðal annarra sæti
Estelle Bernadotte greifafrú, ekkja Folkes Bernadottes greifa.
I 50 STORUM BINDUM l
Þýzku fulltrúarnir, sem sóttu
fundi nefndarinnar, lögðu fram
mikið efni í þessu máli og voru
skýrslur þeirra um stríðsfanga i
50 stórum bindum. í þeim voru
nöfn næstum 100 þúsund þýzkra
fanga, sem sagt er að hafi ekki
komið heim, nöfn 1300 þúsund I
þýzkra hermanna, sem týndust og
upplýsingar um óbreytta þýzka j
borgara, sem fluttir voru frá j
heimilum sínum. Ekki hefur ver- |
ið hægt að ganga endanlega úr ‘
skugga um tölu þeirra, en vitað j
er, að á meðal þeirra eru 3000
börn.
Fulltrúi ítaliu greindi frá þvi
að í ítalska hernum á austui-
vígstöðvunum hefðu verið 230
þúsund menn. Þar af létu 11 j
þúsund lífið í orustum og 73 þús-
und týndust. Siðar hafa 10 þús-l
und þeirra sem týndust verið j
sendir heim frá Rússlandi, en
ítalska stjórnin hefur ekki fengið j
neinar upplýsingar um örlög
hinna. ítalski fulltrúinn Íagði fast
að nefndinni, að hún aflaði upp-
lýsinga um þessa menn og út-
vegaði italskri sendinefnd leyfi
til þess að fara til Ráðstjórnar-
ríkjanna í leit að ítölskum mönn-
um, sem hafðir eru i haldi þar.
Fulltrúi Japans lýsti yfir því,
að enn hefðu 300 þúsund jap-
anskir stríðsfangar ekki verið
sendir heim-. Tass-fréttastofan
hafði sent út tilkynningu þess
efnis, að nú væru aðeins eftir
200 japanskir §triðsfangar, á yfir-
ráðasVæði Rússa, en japanska
stjðrnin gat ekki fallizt á, að
þessi tala væri rétt. •
Formaður nefndarinnar, Jose
Guerrero dómári frá E1 Salvador,
skýrði frá því, að Ráðstjórnin
hefði verið beðin um lísta yfir
fanga, sem látizt hefðu í haldi
hjá Rússum, einkum eftir 1946,
en ekkert svar hefði borizt við
þeirri beiðni og kvaðst hann
harma það mjög, að Ráðstjórnin
hefði ekki sent neinn fulitrúa til
fundarins.
Frú Eugenie Anderson, sendi-
herra Bandaríkjanna í Danmörku
var fulltrúi síns lands á fundun-
um í Genf. Hún beindi sérlegri
áskorun til Ráðstjórnarríkjanna
um „að grípa þetta einstaka tæki-
færi til þess að veita sér uppreisn
gagnvart almenningsálitinu í
heiminum.“
— Ég skora eindregið á Ráð-
stjórnarríkin að binda endi á
þjáningar hundruð þúsunda
manna með því að taka þátt í
starfi nefndarinnar og auðvelda
það, sagði frú Anderson. Ég hvet
Ráðstjórnarríkin til þess að láta
strax lausa og gera fulla grein
fyrir öllum þeim föngum, sem
teknir voru í jsíðari heimsstyrj-
öldinni.
Af Ráðstjórnarinnar hálfu hef-
ur aðeins verið lögð fram ein til-
kynning i sambandi við stríðs-
fangamálið — er það svar við
orðsendingu frá striðsfanganefnd
S. Þ. eftir íyrsta fund hennar
sumarið 1951. Ráðstjórnin svaraði
að lokið væri heimflutningi
þiýzkra, japanskra og ítalskr*
stríðsfanga nema þeirra' einna,
sem dæmdir hefðu verið eða
lægju undir ákæru um strícjs-
glæpi.
Þau 12 ríki, sem taka þátt I
stríðsfanga-fundunum í Genf eru:
Ástralía, Brazilía, Belgía, Dan-
mörk, Frakkland, Þýzkalarid,
Ítalía, Japan, Luxembourg, Bret-
land og Bandaríkin.