Morgunblaðið - 27.09.1952, Side 6

f <} ’ f
6
v » »T'i t ' - > •
M O'R GUNBLAÐIÐ
Laugardagur 27. sept. 1952
Árni OIo:
mtök felrscia
KAFIÐ þér nokkurn tíma orðið
þess varir, eða heyrt um það, að
bindindi hafi o:ðið mönnum til
tjór.s? Alórei hefi ég heyrt þess
getið að lieimili hafi hrunið til
grunna vejr.a þess, að húsbónd-
inr. var bindindismaður. Ekki
hefi ég heldur heyrt þess getið,
að bindi .di hafi orðið orsök
heilsutjóns og vesalmennsku. Eng
an hefi ég heyrt halda því fram,
að maður hafi biðlð tjón á sálu
sirir.i vegua þess að hann var
reglumaðu r. Þá héfir og aldrei
heyrst að bir dir.di hafi gert menn
í ð gla pamönnum, alið upp í þeim
cdrengskcp, sviksemi og svæft
tíómgreind þeirra og sjálfsvirð-
ir.gu.
Hins þekkjijm við ótal dæmi,
að reglumenn hafa komizt vel af,
rð hjá þeim fer saman heilbrigð
iiúgsun og atorka, að þeir eru
sómi sinnar stéttar og góðir þjóð-
félagsborgarar. Og hvar sem ein-
hver varda ;öm verk þarf að
vinna á r.vií'd anda eða handar,
þá verða þau ckki vel af hendi
leyst rem i 1 ví aðeins að algáður
maður vinni þau.
En er r„ú jretta metið svo sem
vera ber? Fá bcssir :nenn vernd
og vir.nufrið: Hvo ugt. Þeir eiga
á hættu að clóðir menn ráðist að
sér af villimemsku á förnum
vegi. Þeir eiga það á hættu, að
ölóðir menr b .iótist inn í hús
þeirra á náttarþeli og steli af-
rakstri iðju beirra eða kveiki í
húsunum Þeir eiga það á hættu
að sta fsmömum þeirra sé kom-
ið út í óreglu, svo að verk þau,
sem þeir eiga að vinna sé illa af
hendi leyst eða vanrækt með
iillu. Og þeir ema bað á hættu að
börn sín verði afvepaleidd, og það
cr sárast af öllu og þyngra en
tárum taki.
Síðast liðinn aldarfjórðung
hafa risið upo hér í landi ótelj-
andi félög til þess að vernda hags
muni viðkomandi manna. Það er
ósköp eðliiegt að menn, sem hafa
sameiginlegra hagsmuna að gæta,
snúi srman bökum íil bess að
>'eriast aðsteðja^di voða, ágengni
cða tiilitsleysi. En mundi nú jafn
brýn þörf fy.ir nokkra menn að
snúa saman bökum eins og bind-
indismenn? Fg pfast um það.
Það eru nú bráðum 70 ár síðan
Oóðtemplarareglan hóf starf sitt
hér á iandi. Starf hennar þessi
ár hefir allur alnenm-gu" metið
rem líknarstarf og talið h'utverk
hennar það eitt að bjarg-' »lrykkju
mör.num. Víst hefir hún það á
stefnuskrá sinni, en það er mesti
misskilningur að halda að það sé
eínkahlutverk hennar. Peglan er
f'mst og fremrt samtök bindindis-
manna, varnarbar.dalag, eins og
öll önnur hagsmuna samtök eru,
sem stofnuð ern til þess að verj-
rst óréttlæti. Ég skal reyra að
útskýra þetta r.ánar áður en lýk-
ur.
En hér vil ég geta þess, að um
þær mundir er Peglan festi rætur
liér á landi skrifaði Sehierbeck
land^æknir grein í ísafoM, sem
hann nefntíi „Nokkur orð um
drykkjuskap og hegnirg fyrir
drykk juskap“. Hann scgir þar:
„Að útrýma drvkkiuskaD er eitt
hvert meita na'jðsynja o"' vanda-
mál. Það er nauðsynjamál af því,
að drykkjuslrapurinn bakar þjóð-
félaginu feií ile"t tjón, þar sem
hann er einhver hin dýpsta undir
rót fátæktarinrar. Vandsmál er
það af því, að monn hafa frá
gömlum tímum litið ólíkum aug-
um á drykkjuskapinn sS því er
kemur til eir.staklinganna annars
vegar og þióðfélagsins í heild
sinni hins vegar“.
Rekur hann s"o l'»nar skaðle«u
afl§iðingar drykkjuskaparins,
hvgrnig mer.n eyðileggja sjálfa
sig/ færa eymd og g.'ötun yfir
heimilj sín og afkomendur,
hvernig áfengið veldur vinnu-
tjóni og svcitr.rþyngslum og
hvernig sá sem drekkur leiðir landinu er ekki einkamál þeirra,
aðra út á ógæfubraut með sér. sem þá háttu fremja. Það snertir
„Því má skoða drykkjuskapinn hvern einasta þjóðfélagsþegn til-
sem glæp“, segir hann, „bæði' finnanlega, og afleiðingarnar
gagnvart einstökum mönnum, bitna einnig á bind.indismönn-
gegn heimilislifinu og gegn þjóð- um.
félaginu". i Hér á landi eru ekki til neinar
Svo djúpt var tekið í árinni hagskýrslur um hið beina tjón,
þá, aí þeim manni, sem vel mátti sem af áfengisneyzlu stafar, en
vita hvað hann var að segja í Þar til telst vinnutjón, skemmd-
þessum eínum, enda mun enginn arverk, .eldsvoðar og bílslys og
hafa treyst sér til að mótmæla. önnur slys vegna ölvunar, sjúkra-
Menn vissu að hér var ekki farið kostnaður, styfkir, lögreglukostn-
með staðlausa stafí. Þjóðinni var j aður og ótal margt annað. En í
þá þegar Ijóst, að þetta var satt. r.ágrannalöndum vorum eru til
Síðan eru nú iiðin 67 ár og þetta skýrslur um þetta, og sé h'.utfall-
er jafn satt enn í dag, og ástand.ið j ið líkt hér og þar, þá nemur þetta
í landir.u er ekki betra en það tjón hér á landi 28 miiljónum
var þá. Um 67 á"a skeið ’hefir,króna á ári. Þessu verður að ná
þjóðinni verið það Ijóst, að áfeng- ’ aftur með sköttum og þá íá reglu-
isneyzlan er þióðarböl, en sr.mt mennirnir og ráðífeildarmennirn-
er hún enn í alglcymingi. Það er , ir að borga bróðurpartinn af því.
eins og ráðc.ndi mönnum sé sarna
um þótt óáran sé í mannfólkinu.
Oss hefir farizt betur við skyn-
Hið óbeina tjón, sem af áfengis-
neyzlu stafar, verður aldrei tölum
talið, ekki fremur en tár kvenna
lausar skepnurnar. Á þessum ár- og barna drykkjumannanna. Það
um útrýmdum vér fjárkláðanum
með ærnum kostnaði, og tug-
milljónum któna hefir verið var-
ið til þess að reyna að útrýma
mæðiveikinni. Þetta er í sjálfu
sér gott og lofsvert, en maðurinn
er þó dýrmætari en skspnurnar.
Schierbech segir að menn hafi
veigrað sér við að hefta drykkju-
skaþ vegna þess að það gangi of
nærri frelsi einstaklingsins. En
það telur hann kórvillu, sem von
er. Hann segir: „Það frelsi, sem
vér eigum að sækjast eftir á vor-
um tímum, er lögbundið frelsi,
þar áem persónulegt frelsi er látið
þoka hæfilega fyrir landsins
gagni og nauðsynjum. Þar í er
þjóðfrelsið fólgið. Þjóðfélagið er
skör efra og að því leyti til verð-
ur það sem er nytsamt og hagan-
legt fyrir þjóðfélagið, undir ein
það góða, sem hver einstakur
maður verður að viðurkenna, ef
hann vill vera í þjóðfélaginu. Það
er þess vegna eins nauðsynlegt
og þá líka eins gott, að hreinsa
þjóðfélagið fyrir drykkjuskap og
öllum þeim glæpum, er þeim
lesti fylgja, eins og að hreinsa
þjóðfélagið fyrir þjófum og öðr-
um löstum“.
Og enn segir hann: „Eftir því
sem nú hefir sagt verið, kynr.i að
mega álíta það skyldu þjóðfélags-
ins við þá, sem ekki drekka, að
beita öflugum ráðum til þess að
bæla :iiður drykkjuskapinn“.
Oft er það gott sem gamlir
kveða, og því hefi ég dregið þessi
gömlu ummæli fram í dagsb'rt-
una. Schierbeck taláði ekki sem
Góðtemplar, heldur sem land-
læknir og þjóðhagsfræðingur.
Skoðanir hans á því að hag
þjóðfélagsins verði að meta me»ra
heldur en frelsi einstaklingsins tií
þess að fara í hundana, eru alveg
í samræmi við þær kenningar,
sem nú eru ofarlega á baugi
regindjúp eymdar og örvænting
ar, sem áfengisneyzlan skapar á
hverju ári í landinu, verður
aldrei stikað. Mannkostir þeir og
gáfur, sem fara forgörðum, verða
aldrei metnir. En allt þetta tjón,
tár, eymd, örvænting, vonsvik og
gæfuhrun, kemur niður á reglu-
mönnunum ekki síður en öðrum,
þegar börn þeirra og nánustu
ástvinir verða fyrir barðinu á
bölvun áfengisins.
Forn málsháttur segir: „Yðar
getur brunnið bær, brenni veggur
náungans". Enginn getur verið
öruggur um sig. Hinn illi andi
aldarfarsins teymir börn reglu-
mannsins út í ógæfuna, án þess
að hann fái við neitt ráðið. Það
er ekki við góðu að búast í landi
þar sem skemmtanir æskunnar
ganga aðallega út á drykkjuskap
og skemmtisamkomur verða hvað
eftir annað þjóðarhneyksli. Hald^
ið þið ekki -að það hefði verið
bærileg landkynning ef nokkrir
tugir útlendra blaðamanr.a hefði
verið á hihríi alræmdu skemmtun
að Hreðavatni, svo aðeins sé
minnst á eitt dæmi?
Vér verðum að vona að mjög
ínikill meiri hluti þjóðarinnar
kjósi reglusemi og ráðdeild til
handa afkomendum sínum. Það
getur ekki verið nema lítið brot
af þjóðinni, sem vill hið gagn-
stæða.
Hver á að ráða í lýðfrjálsu
landi? Er það ekki meiri hlutinn?
En hann verður þá að beita sér.
Og hann getur ekki beitt sér
nema því aðeins að menn taki
höndum saman. Þá kemur fram
það afl meiri hlutans, sem nú er
í molum og nýtur sín ekki.
Góðtemplarareglan hefir jafn-
an verið í brjóstfylking í barátt-
unni. Hún reynir að sameina hina
dreifðu.krafta. Hún óskar sam-
starfs við alla þá er stefna að
HUGMYNDINA að stofnun
Menningar- og minningarsjóðs
kvenna, átti fiú Briet Bjarnhéð-
insdóttir. Og fyrsta framlag til
sjóosins, var dánargjöf henr.ar
kr. 2000.00, er börn hennar af-
hentu 27. sept. 1941, en þann dag
hefði frú Briet orðið 85 ára. I
skipulagsskrá sjóðsins er þetta
talin stofndagurinn og Briet
Bjarnhéðinsdóttir stofnandinn,
enda þótt endanlega væri ekki
gengið frá stofnun sjóðsins fyrr
en síðar. Mun það hafa verið eitt
af síðustu verkum dóttur hennar,
Laufeyjar Valdimarsdóttur, áður
en hún dó, að semja skipulags-
skrá fyrir sjóðinn og fá hana
staðfesta.
Tilgangur sjóðsins er að st.yðja
að menriíngarmálum kvenna.
Með því að veita ungum stúlkum
styrki til framhaldsmenntur.ar
við æðri menntastofnanir hér-
lendar og erlend.ar. Með náms-
og ferðastyrkjum til undirbún-
ings þjóðfélagslegum störfum.
Einnig, ef sérstaklega stendur a,
styrki til byrjunarnáms.
Tekjur sjóðsins eru:
1. Dánar- og minningargjafir
um látnar konur. Eru þær gjaf-
ir bókfærðar sérstaklega, og æfi-
ágrip og myndir þeirra kvenna
er gefnar hafa verið minningar-
gjafir um, geymdar í sérstakri
bók, er verður geymd á Lands-
bókasafninu.
2. Árleg söfnun á afmælisdegi
Brietar Bjarnhéðinsdóttur 27.
september.
Tilgangur sjóðsins er því eins
og nafnið bendir til, tvennskonar,
að geyma um ókomin ár, minn-
ingu mætra kvenna, og um leið,
stuðla að því að ungar og efni-
legar stúlkur, geti fengið þá
menntun, sem hugur þeirra
stefnir til. Þá menntun, sem
mæður þeirra og ömmur ef til
vill þráðu, en urðu að fara á
mis við, oft af fátækt, en þó
oftar vegna skilningsleysis, og
þess aldaranda, sem áleit stöðu
konunnar vera eingöngu bundna
við heimilið, búsýslu og börn.
'■ Ut fyrir þau takmörk máttu
þær ekki fara. Konur hafa nú
slitið af sér þau bönd og sannað
að hvortveggja getur farið sam-
j an, og á að fara saman, mennt-
; un og hsúmóður- og móðurstað-
an. —
í þessu sambandi minnist ég
1 þess, að fyrir nokkrum árum, var
ungri gáfaðri stúlku, er lokið
1 hafði óvenju glæsilegri skóla-
göngu með hæsta stúdentsprófi,
i neitað um stj'rk til framhaltí.s-
i náms. Aðspurður svaraði einn
hinna ráðandi manna, að stúlkur
| ættu ekki að fá styrki til frarn-
I haldsnáms. Þær hefðu ekkert
' með það að gera, þær bara giftu
| si<?. Þessi stúlka lauk nú sarnt
dýru framhaldnámi af eigin
rammleik, og hefur síðan stund-
að hér það starf, sem hún mennt-
aðist til. Hún hefur líka gift sig
og staðið vel í sinni húsmóður-
stöðu og sannað með því, það
sem ég áðan sagði, að þetta
tvennt getur farið saman.
Mörgum fannst þessi stúlka ó-
rétti beitt, og man ég að Laufey
Valdimarsdóttir var sár og varð
Jhenni þá að orði: „Nú hefði sjóð-
urinn hennar mömmu átt að
vera tekin til starfa."
Árið 1946 var fyrst farið að
veita styrki úr sjóðnum. Hafa
síðan alls verið veittar rúmlega
110 þús. kr. er skifst hefur á
50—60 styrkþega.
Má segja að þetta sé ekki svo
lítil upphæð úr sjóði, sem ekki
er eldri en þetta. En starfið
verður að halda áfram. Sjóður-
inn verður að vaxa og eflast, svo
að hægt sé að veita úr honum
góða styrki, sem samsvari nú-
verandi verðgildi peninga og þar
af leiðandi hækkandi námskostn-
aði.
í dag, 27. sept., er hin árlega
merkjasala. Vonandi verða marg-
ir til að styrkja sjóðinn, með því
að kaupa merki, en þau kosta
5 kr. Fáa munar um svo litla
upphæð, en sjóðurinn vex af
mörgum 5 kr.
Kristín L. Sigurðardóítir.
öllum lýðræðislöndum. Hann er ! sama marki. Hún óskar samstarfs
þar aðeins dálítið á undan sam- J við alla þá, sem aðhyllast þá
tíð 'si in. E'n það sem mér þykir skoðun Schierbecics landlæknis,
merkilegast við grein hans er að það sé skylda þjóðfélagsins við
þetta, að hann brýtur fyrstur þá sem ekki drekka, að beita
allra manna upp á því, nð þjóð- J öflugum ráðum til þess að bæla
félagið hafi skyldur við þá, sem niður drykkjuskapinn. Hún
eru bindindismenn. Og er ég þá heimtar vernd til handa þeím,
kominn að því, sem ég hvarf frá ’ sem ekki drekka. Og hún heimt-
áðan. Víst hafði þjóðfélagið sér- 1 ar vernd fyrir komandi kynslóð-
stakar skyldur við þessa menn á ir.
dögum Schierbecks, en margfallt ( Sú.vernd fæst aðeins með einu
meiri skyldur nú, er það stendur móti: Vér verðum að fara með
sjáýt fyrir áfengisaustrinum.' áfengið eins ög fjárkláðan — út-
Ástandið er sýnu verra nú en þá, rýma því. :
vegna þess að nú höggur sá, er ---:—-----------í-
hlifa skyldi. Gin- og klaufaveiki
í sjálfsvörn verða bindinðis- verður ennþá vart í Bretlarídi.
menn því að taka höndum saman. Nýlega var slátrað 60 nautgrip-
Þeir verða að snúa saman bökum. um í Kent, sem talið var að
Drykkjuskapurinn og óreglan í hefðu tekið vcikina.
komnir í fjölbreyttu
úrvali.
Skermabúðin
Laugavegi 15. ^

AUGLYSING ER GULLS IGILDI -
Rafmagnstakmörkun
Álagstakmörkun dagana 28. sept. til 5. okt.
frá kl. 10,45 — 12,15:
Sunnudag 28. sept. 4. hluti
Mánudag 29. sept. 5. hluti
Þriðjudag 30. sept. 1. hlutí
Miðvikudag 1. okt. O hluti
Fimmtudag 2. okt. 3. hluti
Föstudag 3. okt. 4. hluti
X.augardag 4. okt. 5. hluti
,T
Stra.umurinn verður rofinn skv. þessu þegar og að
svo.miklu leyti, sem þörf krefur.
Sagsvirkjunin.