Morgunblaðið - 28.10.1952, Blaðsíða 6

6
MORGVNBLAÐIÐ
ÞriSjudagur 28. okt. 1952
Þc.rvarður Björnsson yfirhaínsögumaður skrifar um bókina:
m og nytscmcr bóknllokknr
sjomenn og
MJÖG hefir skort á það hjá okk-
ur Islendíngum að hafa hentugar
bækur á íslenzku til leiðbeininga
í þeim verklegu efnum, er að sjó-
vinnu lúta. Og einnig skort á, að
hafa aðstöðu til að nema hinar
ýmsu vinnuaðferðir, með verk-
legri kennslu, þar til nú síðustu
árin, að verkleg kennsla hófs við
Stýrimannaskólann í Reykjavík
og einnig hefir Reykjavíkurbær
gengist fyrir verklegum nám-
skeiðum upp á síðkastið.
Ur bókarskortinum hefir nú
verið bætt á mjög viðunandi hátt.
Tveir áhugasamir og framtaks-
samir menn hafa samið og gefið
út bók um þetta efni. Eru það
þeir Arsæll Jónasson, kafari, og
Hinrik Thorlacius, rithöfundur.
Bók sína nefna þeir: „Verkleg
sjóvinna". Er hún hvort tveggja
í senn, handbók sjómanna og út-
gei ðarmanna og kennslubók í
þeim verklegu efnum, er að sjó-
vinnu lúta.
Efni bókarinnar er: Fyrst inn-
ganur, sem fjallar um mælingu
skipa og tonnatal. Er þar gert í
fáum og skírum dráttum greinar-
munur á hinum ýmsu stærðum
skipa. Er skilgreining þessara
stærða veigamikið atriði og nauð-
synlegt fyrir sjómenn og útgerð-
armenn, og einnig gaman fyrir
almenning að vita skil á þessu.
SJÓVINNA OG MERKJA-
GJAFIR
Að öðru leyti skiptist efni bók-
arinnar í 5 aðalhluta og nefnist
fyrsti hlutinn: Sjóvinna.
Er þar greint frá frumefnum
þeirra kaðla, sem að sjóvinnu
lúta og notaðir eru til hinna
ýmsu hluta um borð í skipun-
a
Hin einföldu en aldagömlu tæki, sem alltaf eru notuð við sjóvinnu.
frá af hvaða ástæðum og hvaða
A'nasambónd valda ryði og hvern
:g á að fjarlægja það. Hvaða efni
útiloka ryð, samsetning þeirra og
aotkun. Hvernig skuli viðhalda
ag verja fúa. Þilför og aðra hluti
úr hinum ýmsu trátegundum,
sem notaðar eru um borð í skip-
im. Einnig um viðhald og dag-
egt eftirlit með reiða og öllum
imbúnaði í sambandi við hann.
Víikill þungi hvílir á hinum ýmsu
ílutum hans og veldur oft slys-
im, ef ekki er allt í því lagi, sem
/era ber.
SKIPAGERÐ
Fjórði hlutinn er um „skipa-
gerð.
Þegar skip eru smíðuð er margs
að gæta. I þessum hluta er skýrt
frá hinum ýmsu efnum, sem not-
uð eru í skip og hina ýmsu hluta
þeirra. Eru þar margskonar upp-
lýsingar, heiti hinna ýmsu skips-
um. Er skýrt frá tilbúningi hluta, um vatnsþétt skilrúm, til
þeirra, gildleika og þáttafjölda, hvers þau eru ætluð, og um stað-
samsetningu þeirra til hinna setningu þeirra í skipinu. Um
margvislegu notkunar, bæði stýrisvélar og ýmsan útbúnað í
með benslum og splæsingu.
Hvernig þeir eru settir fastir á
polia og nálar. Hvernig búnir eru
til ýmsir hnútar, sem nauðsyn-
sambandi við stýrið, og svo loks
stýrirsfyrirskipanir.
Þar er einnig skýrt frá legu-
færum. Hinum ýmsu gerðum
legir eru við notkun kaðlanna og akkera og keðja. í því sambandi
enn aðrir hnútar, sem ætlaðir eru er skýrt frá hinum ýmsu gerðum
frekar til skrauts en gagns. Svo
eru og einnig ýmsar mottur, sem
ætlaðar eru til hlífðar við sliti
og skemmdum á skipum og hin-
um ýmsu hlutum þeirra.
Annar hlutinn er um merkja-
gjafir. Er þar lýst hinni alþjóða
merkjabók og notkun hennar í
sambandi við hin alþjóða merkja-
flögg. Morse-merkin (stafrofið),
notkun þeirra og einnig um
notkun hljóðmerkja. Merkjagjaf-
ir með handflöggum, svo og al-
þjóða merki til að kalla á hafn-
sögumann, og einnig neyðar-
merki.
VIDIIALIÍ SKIPA
Þriðji hlutinn fjallar um Við-
hald skipsins. Til þess að skipið
sé alltaf í nothæfu standi og end-
ist sem bezt, þarf að halda því vel
við. Það, sem mestum skemmdum
veldur á skipí, er ryð á járni eða
stálhlutum þess og fúi í tréhlut-
urn þess og tógverki. Þar er skýrt
akkeris-spila og með hvaða afli
þau eru drifin. Þar er um iosun-
artæki, gerð þeirra og notkun. Er
þar mjög nytsamur og fróðlegur
kafli um alþjóða hleðslumerki,
belti og árstímabilssvæði. Er þar
átt við, að mismunandi hleðsla er
á skipum eftir árstíðum og á
hvaða stöðum á hnettinum, og
einnig hvort um saltvatn eða
fersk vatn er að ræða, þar sem
skipið hleður. Þar er skýrt hug-
takið tonn, en um þrenns konar
tonn er að ræða: Registutonn,
enskt tonn og amerískt tonn.
Þá er um skip, sem ætluð eru
til sérstakra flutninga, svo sem
oliufutningaskip (tankskip) og
kæliskip. Skip þessi eru frábrugð
in cðrum venjulegum flutninga-
^skipum, að gerð og útbúnaði og
er skýit mjög ýtarlega frá því.
xVÉLARÚMI
Fimmti kaflinn er um skips-
vélina.
Er þar frá mörgu að skýra, því
véiarnar eru margvíslegar og
margt í sambandi við þær, sem
þarf að læra og vita, því notkun
þeirra er margbrotin. Þar er um
elds- og sprengingarhættu í véla-
rúmi, varúðarráðstafanir, svo og
slökkvistarfið, hin ýmsu tæki og
efni, sem til þess eru notuð.
Þá eru aftast í bókinni nokkr-
ar skipsteikningar, svo og ljósa-
fyrirkomulag á hinum ýmsu
skipategundum. Er það mjög
breytilegt, sérstaklega eftir því,
að hverju skipið starfar.
Er þetta, sem allt annað í bók-
inni, sett fram skírt og skil-
merkilega, að það er auðvelt að
nema það, án annarrar leiðbein-
ingar en bókin gefur, sem sagt
án kennara.
GAMLIR KUNNINGJAR
Fyrir gamla sjómenn er reglu-
lega ánægjulegt að lesa bók
þessa, ekki eingöngu vegna alls
þess fróðleiks sem þar er að fá,
heldur vegna þess, að þar hittir
maður svo marga gamla kunn-
ingja. Þar hafa skipin möstur og
vanta. Þar eru trossur og blakk-
ir. Þar splæsir maður með mel-
spírunni sinni allskonar splæs,
og þar eru yfirleitt öll þau gömlu
heiti, er maður lærði sem ung-
lingur sína fyrstu verudaga um
borð í skipunum, við hin ýmsu
störf þar.
Ýmsir lærðir menn og mál-
færðingar hafa gefið hinum
mörgu hlutum og störfum um
borð í skipunum ný nöfn, sem
kölluð er íslenzka, og eru þau
oft notuð í ræðu og riti manna
á milli í landi, en þegar komið
er um borð í skipm, man enginn
eftir þeim, en nöfnin sem sjó-
maðurinn lærði um leið og starf-
ið eru þá notuð og vinnan geng-
ur sinn gang.
En hitt er annað mál, að heiti
þessi þurfa að lagast ^vo að þau
falli sem best inn í málið, og
verði íslenzk á þann hátt.
„SJÓMANNAMÁLIÐ"
Höfundar bókarinnar geta um
þetta atriði í formála sínum. Þeir
segja: „íslenzkt skipa- og sjó-
mannamál er all frábrugðið því,
FramhaJd a Dis. 12
vciEp I®rs©ta íslamcls
I
VI
Góðir íslendingar! j
í DAG eru sjö ár liðin síðan
’iinar sigrandi þjóðir annarar
heimsstyrjaldarinnar gerðu með
sér fóstbræðralag til eflingar|
'.'riðnum og velmegunar meðal
allra þjóða. Allur almenningur
þráir frið og velþóknun, og frið-
arvonin blossar upp í lok hverr-
u- styrjaldar.
Því verður ekki neitað að
onbrigðin eru mikil og íáir sól-
skinsblettir, en hinu má ekki
levma að Sameinuðu þjóðirnar
íafa þrótt fyrir það unmð :nargt
oarfaverk, staðið fyrir stór-
felldri barnahjálp, róðstafað
nilljón landlausra :"lóttamanna,
niðlað málum í Kashmír, Palest
nu og Indónesíu, gert mannrétt-
indaskrá, veiit tæknilega aðstoð
Dg margt fleira.
Hin stóru vanaamál eru þó ó-
’eyst, og öllum er Ijóst að hætt-
in á hinni þriðju heimsstyrjöld
er yfirvofandi ef ekkert er að
gert. Það er einkum tvennt, sem
veldur stórum áhyggjum, annars-
vegar átökin milli Austursins og
Vestursins og hinsvegar átökin
milli nýlenduþjóða og stórvelda.
Vaxandi þjóðerniskend og fram-
fararkröfur fylgir eðlilegur órói.
Það er öllum skylt, að ljá sitt lið
til að deilurnar verði leystar með,
friðsamlegum hætti, og hinar Sam
einuðu þjóðir er aðalvettvangur.
þeirrar viðleitni.
Ég sagði vettvangur, það mun
vera hið rétta orð. Hinar Sam-
einuðu þjóðir eru hvorki alþjóða
þing með löggjafarvaldi né alls-
herjarríki með framkvæmda-
valdi. Sú þróun til fullkomins
þingræðis hefur víðast tekið lang-
an tima innan einstakra þjóð-
félaga, og verður sjálfsagt tíma-
frek í alþjóðaskiftum. Það standa
þó vonir til, að hinar Sameinuðu
þjóðir geti skilað mannkyninu
áleiðis, svo um munar, í þessu
efni.
Þó ekki sé um bindandi lög-
gjafarvald að ræða, þá eru hinar
Sameinuðu þjóðir viðtals vett-
vangur margra þjóða, sem ann-
ars myndu vart hittast eða ræð-
ast við um alþjóðamál. Enginn
hefur talið sér sæmandi að sker-
ast úr leik, og er það, þó í litlu
sé, viðurkenning á því, að rétt-
urinn eigi að vera mættinum
ríkari.
En þó er nú þroska einstak-
linga og þjóða ekki lengra kom-
ið en það, að rétturinn og hinn
góði málstaður þarf oft á liði
að halda og jaínvel liðsafla til
að verða ekki undir í átökun-
um. Fyrir því var séð í stofn-i
skrá hinna Sameinuðu þjóða, en
ekki í framkvæmd á liðaum sjö
árum. Alþjóðaher til að tryggja
framkvæmd á ályktunum hinna
Sameinuðu þjóða hefur enginn
verið stofnaður. Þessvegna eru
hin smærri bandalög að kóma
upp, svo sem Atlantshafsbanda-
lagið. Ef hin upphaflega tilætlun
Kefði verið framkvæmd, þá væri
þeirra ekki þörf. En að vera á
móti hvorttveggja, alþjóðaher og
varnarbandalögum, er tæplega til
þess fallið að efla öryggi eða al-
þjóðafrið.
Vér óskum hinum Sameinu.ðu
þjóðum allra heilla í göfugu og
erfiðu starfi. Vér óskum þess, að
það eigi ekki fyrir þeim að liggja
að ganga á eftir stríðandi herjum
með meðalakassa, — og þráum
þá stund að Alþjóðasamtökin
gangi í fylkingarbrjósti mann-
kynsins með kyndil friðar og
mannúðar á lofti. Þessi von lifir
þrátt fyrir öll mistök og áföll.
Henni verður ekki betur lýst en
í hinum gamla boðskap: Friður
og velþóknun meðal mannanna.
iSili
Athugasemd
barnaskólinn
UM s.l. helgi var 100 ára cf-
mælis barnaskóla Eyrarbakka
minnst með myndarlegri afmæl-
ishátíð og þess getið í útvarpi og
blöðum.
Dagblöðin tóku það fram, að
þetta væri elzti barnaskóli lands-
ins. Þar sem ég hefi hvergi séð
því mótmælt, leyfi ég mér að
koma þeirri leiðréttingu á fram-
færi, að harnaskóli Vestmanna-
eyja hélt 200 ára afmæli sitt 25.
okt. 1945 og er því nú 207 ára.
Virðingarfylist,
S. S.
■—o—
í sambandi.við þessa athuga-
semd skal á það bent, að barna-
skólinn í Vestmannaeyjum starf-
aði fram til ársins 1760, en þá var
starfsemi hans látin niður falla
og tók hann ekki til starfa á
ný, fyrr en 100 árum síðar eða
um 1860. Barnaskólinn á Eyrar-
bakka, sem var fjórði barnaskól-
inn, sem stofnaður var á land-
inu, er sá eini sem starfað hef-
ur samfleytt frá stofndegi og
fram á þennan dag. Menn geta
svo um það deilt hvor sé eldri.
4
BEZT AÐ AUGLYSA
í MORGUHBLAtílMJ
4
K í Ípq
LÍÖ.Í liil-ti 'U
Peitic-gðflienn
Til sölu er gamalt kínverskt borð, haglega útskorið,
rneð marmaraplötu. — Kjörgripur gamallar þýzkrar
ættar. Til sýnis í Drápuhlíð 19, fyrstu hæð kl. 5—7 í dag.
Aíhygli skal vakin á að framvegis verða
MI as ^ I n 9 a s p| ö 1 d
Iieimilissjóðs Félags ísl. hjúkrunarkvenna til sölu i Tún-
götu 7 í Hattaverzlun í Austurstræti 10, Bcrklavarna-
stöð Reykjavíkur og sjúkrahúsum bæjarins.
MGSlilBS
(1951), lítið keyrður, mjög vel útlítandi TIL SÖLU.
Komið gæti til greina skipti á góðum 6 manna vagni
(Chevrolet, Dodge eða Plymouth), þó ekki eldri en frá
1942. Tilboð merkt: „10 — 52“, sendist Morgunblaðinu
fyrir kl. 12 á hád. fimmtudaginn 30. þ. mán.