Morgunblaðið - 25.01.1953, Qupperneq 8

r'
8
MORGUNBLAÐ1Ð
Sunnudagur 25. jan. 1953
JPorjgtmMa&tö
Útg.: H.í. Árvakur, Reykjavík.
Frainkv.stj.: Sigfús Jónsson.
Ritstjóri: Valtýr Stefánsson (ábyrgQann.)
Lesbók: Árni óla, sími 3041.
Auglýsingar: Árni Garðar Kristinsaon.
Ritstjórn, auglýsingar og afgreiðala:
Austurs*ræti 8. — Sími 1600.
Áskriftargjald K.'. 20.00 fi mánuði, ÍEitanlanda.
1 lausasölu 1 krónu eintakið
Endurskoðun stjórnar-
skrárinnar og tillögur
Sjálfstæðisflokksins
í RÆÐU þeirri, sem Bjarni Bene-
diktsson utanríkisráðherra flutti
á fundi Varðarfélagsins í síðustu
viku er lagður mjög traustur og
skilmerkilegur grundyöllur, að
áframhaldandi umræðum ,um
stjórnarskrármálið og endurskoð
un hinna íslenzku stjórnskipu-
laga.
Þjóðinni hefur jafnframt gefizt
tækifæri til þess að kynnast í
megin dráttum tillögum þeim,
sem fulltrúum Sjálfstæðisflokks
ins, í stjórnarskrárnefnd, lögðu
fram í nefndinni um miðjan nóv-
ember sl. Sjálfstæðisflokkurinn
hefur þannig orðið fyrstu stjórn-
málaflokkanna til þess að leggja
fram tiilögur sínar í þessu stór-
máli. Enda þótt þar sé ekki tekin
endanleg afstaða til allra atriða,
sem til álita koma við endurskoð-
un stjórnarskrárinnar er það þó
mjög mikils virði að hafa fengið
þessar glöggu og vel rökstuddu
tillögur fram.
Það hefur mjög verið gagn-
rýnt á undanförnum árum
hversu seint endurskoðun
stjórnarskrárinnar hefur geng
ið. Víst cr það rétt. Á henni
hefur ekki verið sérstakur
hraði. En í þessu sambandi
skiptir það ekki mestu máli,
hversu fljótt þetta verk vinnst.
Hitt er miklu þýðingarmeira
að vel sé til þess vandað. Hin
nýju stjórnskipulög eiga að
verða grundvöllur íslenzks
þjóðfélags um langa framtíð.
Þess vegna má einskis láta
ófreistað til þess að gera þau
sem bezt ór garði.
Það skiptir einnig miklu máli
að sæmilegt samkomulag takizt
með þingi og þjóð um endurskoð-
un þeirra. Mjög óheppilegt væri,
ef illvígar deilur hæfust um ein-
stök atriði þeirxa breytinga, sem
gerðar kunnu að verða, eða stjórn
arskrármálið í heild.
I tillögum Sjálfstæðismanna er
gert ráð fyrir að vald og verk-
efní forseta lýðveldisins verði
svipuð og það er nú. Þó er lagt til
að niður falli það ákvæði nú-
pildandi stiórnarskrár, að laga-
frumvarp fái í bili lagagildi, þrátt
fvrir synjun forseta á staðfest-
ingu þess. Ennfremur er lagt til
að forseti fái aukin völd frá því,
sem nú er, til að veita Alþingi
aðhald um stjórnarmvndanir, og
skipa sjálfur stjóm, ef þörf er á.
Þetta atriði er í raun og veru eitt
hið veigamesta af þeim, sem til
álita koma við endurskoðun
Stjórnarskrárinnar. Reynslan hef
ur sýnt, að núgildandi ákvæði
hennar, tryggja engan veginn
nægilega, að stjórnarmvndanir
gangi eins greiðlega og örugglegá
og nauðsvn ber til. Þá miða til-
lögur Siálfstæðismanna einnig
mjög að því, að gera fjármála-
stjórn ríkisins öruggari. í' því
skyni er lagt til að Alþingi geti
ekki átt frumkvæði að tillögum
um hækkun fjárlaga, heldur
verði þær að koma frá ríkísstjórn
inni.
Framangreindar tillögur stefna
mjög að því að skapa aukna
festu í stjórnarfari þjóðarinnar
og búa jafnframt þannig um hnút
ana, að fjármálastjórnin verði á
hverjum tima, eins ábyrg og ör-
ugg og kostur er á.
Engum dylst að kjördæmaskip
unin er eitt þeirra atriða stjórn-
arskrárinnar, sem mestur vandi
verður að ná samkomulagi um.
En breytingar á henni eru óhjá-
kvæmilegar. Allt stjórnarfar
þjóðarinnar hiýtur mjög að mót-
ast af því, hvernig kosningarfyr-
irkomulag hennar og kjördæma-
skipun er. Hún getur lagt grund-
völl að heilbrigðu og traustu
stjórnarfari. En hún getur einnig
haft í för með sér glundroða og
upplausn.
í tillögum Sjálfstæðismanna er
bent á tvær leiðir í þessum efn-
um. í fyrsta lagi skiptingu alls
landsins í einmenningskjördæmi
með meirihluta kosningum, og í
öðru lagi skiptingu þess í nokk-
ur stór kjördæmi með hlutfalls-
kosningum.
Að því hafa áður verið
leidd rök hér í blaðinu, að ein-
menningskjördæmi séu likleg-
ust til þess að skapa nauðsyn-
lega festu og öryggi í stjórn
landsins. Þau koma í vega fyr-
ir fjölgun smáflokka og stuðla
smám saman að myndun
tveggjaflokka kerfis. En að
sjálfsögðu yrði að jafna nokk-
uð kjósendafjöldann í hinum
einstöku kjördæmum, ef þessi
leið yrði farin.
Svo vel vill til, að þessa jöfn-
un er hægt að framkyæma án
þess að svifta strjábýlið fulltrú-
um, með því að skipta hinum 11
uppbótaþingsætum, sem nú er
úthlutað milli flokka, niður á þétt
1 býlustu svæði landsins.
Skipting landsins í stór kjör-
dæmi með hlutfallskosningu er
einnig mjög vel hugsanleg leið.
En allar líkur benda til, að hún
hafi í för með sér áframhald-
andi samstjórnarskipulag og
auki frekar en minnki líkurnar
! fyrir fjölgun sjórnmálaflokka í
landinu. En slíkt myndi áreiðan-
lega hafa í för með sér vaxandi
glundroða og verra stjórnarfar.
Þá er og í tillögum Sjálfstæðis
manna varpað fram þeirri hug-
mynd hvort ekki sé kominn tími
til að afnema deildarskiptingu A1
þingis. Um þá tillögu mun menn
áreiðanlega greina verulega á,
enda þótt hún kunni að eiga
nokkurn rétt á sér. Ennfremur er
lagt til að ákæruvaldið .verði fal-
ið opinberum ákæranda og aukin
verði vernd almennra mannrétt-
inda í hinum íslenzku stjórnskipu
lögum.
Það er eins og áður er sagt
mjög mikils virði að hafa fenvið
þessar tillögur fram, *og Sjálf-
stæðisflokkurinn á þakkir skyld-
ar fyrir að hafa fyrstur lagt fram
og skýrt sjónarmið sín í sam-
bándi við endurskoðun stjórnar-
skrárinnar. í hinni glöggu ræðu
Bjarna Benediktssonar utanríkis-
ráðherra, voru þessi mál rædd af
þekkingu og yfirsýn. Það er nauð
synlegt að þjóðin sjálf kynni sér
þessar tillögur gaumgæfilega.
Takmark þings og þjóðar í
stjórnarskrármálinu á fyrst og
fremst að vera eitt: Að skapa
hinu íslenzka lýðveldi eins vit
urleg og mannúðleg stjórnlög
og frekast er kostur.
Hldrei haía Þjóðverjar sýnl helur
fyrirlitníngu sína ó kcmmúnistum
HV ARVETN A ríkti hljóðlát
þögn. En allt í einu var hún
rofin af hermannahljómsveit,
sem hóf að leika hinn þýzka
hermannasöng: Ich hatt einen
Kameraden. Það stirndi á gljá-
andi lögregluhjálmana, er bar
við kistuna, sem sveipuð var
fána Berlínarborgar. Andlitið
á Ernst Reuter, borgarstjóra,
var sorgþrungið og grátbiturt,
þar sem hann stóð í hálfbirtu
milli geysistórra kyndla, er
loguðu báðum megin við kist-
una og vörpuðu drungalegum
bjarma á grámulegt umhverf-
ið. — Er borgarstjórinn hafði
lokið við stutta kveðjuræðu,
var hinni frægu Frelsisklukku
ráðhúss Beriínarborgar hringt,
svo að ómurinn barst um hina
fornu höfuðborg þýzka ríkis-
ins. 150 þús. manns stóðu þögul
og berhöfðuð, þegar líkfylgd-
in lagði af stað hinzta spölinn
um aðalgötur borgarinnar, þar
sem mörg hundruð þúsund
höfðu safnazt saman til bess
að minnast hins látna með nær
veru sinni.
Það er viða, sem hatrið ríkir
í heiminum, — ekki sízt í Berlín,
! þar sem tvær andstæðar fylking-
ar standa andspænis hvor ann-
arri gráar fyrir járnum og marka
línan er dregin milli ofbeldis og
einræðis annars vegar og frelsis
og lýðræðis hins vegar.
VAR MYRTUR
En svo að við snúum okkur
aftur að líkfylgdinni, sem fyrr
getur, þá hefur almenningur í
Vestur-Berlín aldrei sýnt betur
fyrirlitningar- og andstyggðarhug
sinn til ráðstjórnarforsprakkanna
í Austur-Þýzkalandi en við jarð-
arför hins 26 ára gamla vestuf-
þýzka lögregluþjóns, Herberts
Bauers, sem myrtur var af austur
þýzkum ’blóðhundum nú ekki
alls fyrir löngu. Þessi sorgarat-
burður gerðist á jóladagsmorgun,
þegar rússneskir hermenn reyndu
að ræna þremur vestur-þýzkum
borgurum á franska hernáms-
svæðinu, stuttu frá markalínu
rússnesku og frönsku hernáms-
svæðanna. Kallað var á þýzka
lögreglumenn, sem komu þegar
1 á vettvang. Hófst þá allsnarpur
bardagi, Rússarnir hófu vélbyssu
skothríð og hörfuðu síðan inn á
hemámssvæði sitt, vafalaust
gramir yfir því að hafa misst af
bráð sinni. En þeim hafði þó tek-
izt að fórna enn einu mannslífi
í hinu kalda stríði sínu, því að
á götunni lá lík hins unga lög-
reglumanns, sem fallið hafði við
^ skyldustörf sín í blóma lífsins.
1 ALLUR HEIMURINN FYRIR-
LÍTUR SLÍKAR AÐFARIR
| Slík mannrán sem þessi eru
einn svartasti bletturinn á of-
stækisherferð Rússa gegn and-
stæðingum sínum, því að þeir
geta allir átt von á, að röðin
komi að þeim fyrr en varir, enda
! hafa Rússar rænt fjölmörgum
andstæðingum sínum í Vestur-
Þýzkalandi á hinn svívirðilegasta
j hátt. Örlög Bauers snurtu því
Viðkvæman streng í brjóstum
milljóna manna, sem fyrirlíta hið
austræna villidýrseðli og þær
lágu hvatir, sem fengið hafa hina
austur-þýzku kommúnista til að
ræna meðbræðrum sínum í því
j skyni einu, að þeir mættu verða
ofsækjendum sínum að bráð. Og
Berlínarbúar heiðruðu minningu
hins látna lögreglumanns á þann
hátt einan, sem hann hafði til
unnið: Herbert Bauer var gerð-
ur að hetju, jarðarför hans kost-
uð af ríkínu og mörg hundruð
þúsund Berlínarbúar fylgdu hon-
um til grafar. Ekkert hefur sýnt
betur fyrirlitningu Vestur-Þjóð-
verja á kommúnísku ofbeldis-
seggjunum í austri.
Rússar myriu iögreiuþjéninn.
Þjóðverjar gerðu hann að heiju.
AÐ AI.FLÓTT AM ANN ASTÖ D
HEIMS
En þrátt fyrir alla eimi’-ð
Berlínarbúa, þurfa þeir á mikilli
hjálp að halda frá vinaríkjum
unum í vestri, því að nú er svo
komíð, að borg þeirra er orðin
aðalflóttamannastöð heims. Þang
ð flvia nú Austur-Þjóðverjar
undan ógnarstjórn austur-þýzkra
kommúnista svo þúsundum skipt-
ir og eru hinar 68 flóttamanna-
búðir borgarinnar orðnar vfir-
fullar fyrir löngu, en þær taka
um 20 þús. m'mns. Allur sá geysi-
fjöldi, sem við bætist, verður því
að láta sér nægja hin lélegustu
skilyrði fyrst í stað, og hefur
það auðvítað í för með sér aukna
hættu á því, að ýmsar skæðar
farsóttir breiðist út meðal flótta-
manna, enda hafa t. d. mislingar
höggið stór skörð í raðir þairra.
ÖHRUM Þ1ÖDUM TIL
VARNAÐAR
Uxn 16 þús. flóttamenn komu
Framh. á b!s. 12
Telvakandi skriícu:
(7R DAGLEGA LÍriIW
Gamall maður
við bátkænu
GAMALL maður stendur við
bátkænu niðri í fjöru. Ver-
tíðin er að byrja, en hann er
hættur að róa. Hugurinn stefnir
út á sjóinn, þar sem ævin leið
undir árum, á skútum, vélbátum
og síðast á togurum.
Nú er önnur tíð. Það er rjátlað
um í landi, hnýttir taumar eða
riðinn netstubbur til grásleppu-
veiða, horft á skip ög báta, sem
koma og fara.
Nokkrir strákhnokkar standa
álengdar og fleyta kerlingum. —
Bráðum verða þeir stórir og fara
á sjóinn á nýjum skipum.
Gamli maðurinn röltir upp úr
fjörunni heim á leið, sezt við
grásleppunetið sitt og fyllir nál-
ina. Það verður kannske góð
hrognkelsaveiði með vorinu. Þá
ýtir hann kænunni á flot og
damiar fram fyrir landsteinana.
Hann keppist við netið, það verð-
ur að ljúka því sem fyrst, áður
en vertíðin byrjar-------
Hvað á barniff aff heita?
TOFI“ vinur minn skrifar méi
nýlega og er allreiður. —
Beinir hann atgeir sínum beint
að sjálfri stjórn Áburðarverk-
smiðjunnar. Honum farast orð á
þessa leið:
„Velvakandi góður!
Það er nú orðið um hálft ár
síðan að stjórn Áburðarverk-
smiðju ríkisins efndi til sam-
keppni um nafngift á framleiðslu
vörum verksmiðjunnar, hét verð-
(launum fyrir beztu tillögur o. s.
frv.
j Vitað er að margir sendu uppá-
istungur, en síðan hefur ekki
jheyrzt neitt um þetta, hvorki
jStuna né hósti, frá verksmiðju-
I stjórninni. Hún virðist blátt á-
jfram hafa stungið samkeppnis-
tillögunum undir stól.
Nú er mér spurn, er leyfilegt
jfyrir hvern sem er að efna til
slíkrar samkeppni, sem þessarar
eða um eitthvað álíka? Og er
þeim, sem afla sér tillagna víðs-
vegar að, með því að auglýsá
slíka keppni, leyfilegt að leggjast
á tillögurnar án þess að láta neitt
frá sér heyra, svo hálfum og heil-
um árum nemi, eða jafnvel að
stinga þeim alveg undir stól, og
hafa þá, sem tillögur senda þann-
ig að ginningarfíflum
Siffferffisleg skylda
MÉR finnst að það hefði verið
siðferðisleg, ef ekki lagaleg
skylda stjórnar Áburðarverk-
smiðjunnar, að athuga hinar inn-
komnu tillögur mjög bráðlega,
eftir að hún auglýsti að tillögu-
frestur væri útrunninn, og láta
svo frá sér heyra opinberlega um
árangur samkeppninnar. En e. t.
v. telur þessi stjórn sig ekki
bundna við slíka smámuni, sera
almenna kurteisi gagnvart þeim
mörgu, er tóku undir óskir henn-
ar, um að senda tillögur sam-
kvæmt auglýsingunni? — Tófi“.
J
Picasso og dúfur hans
EGAR kommarnir urðu fyrir
því óhappi um daginn, að
„Þjóðviljinn“ birti hálfrar aldar
gamla „friðardúfu" eftir Picasso
og gat þess, að hún væri máluð
I fyrir „friðarþing" það, sem þeir
1 háðu í Vín á s.l. hausti, benti ég
| þeim á aðra og nýrri mynd eftir
'hinn gamla meistara, sem betur
hentaði „hreyfingu" þeirrá. Hún
jer af hana í árásarhug og hinum
ferlegasta ásýndum Þar sera
kommar virðast ekki ætla að
heiðra Picasso með því að birta
! þessa frægu mynd verð ég að
Igera það.
Picasso: Hani. ;
Heyrið þið mig annars, „Þjóð-
viljamenn“, er ykkur eitthvað
illa við þennan fugl? Það er lista
handbragð á honum, eins og svo
mörgu hjá Picasso. Verið þið nú
ekki svona feimnir við fugls-
greyið!!
f stuttu máli sagt:
MÉR þætti frófflegt að heyrz,
hvernig Árni Magnússon
myndi svara skrifum prófessora
Hafnarháskóla um handritamál-
iff, ef hann mætti nú mæla.