Morgunblaðið - 28.02.1953, Qupperneq 9

Laugardagtur 28. feísr. 1953
HORGUNBLAÐIÐ
* 9
Jón PáiiECðÉm foiscti semeirraÖs Alþingisa
Á LiÐ
TIL að undirbúa nýja stjórnar-
skrá fyrir íslenzka íýðvefcfið hef-
ir starfað hver nefndin eftir aðra.
Öllum treyst til að váína vel og
vinna fijótt. En allar hafa þær
strandað. Þjóðin veit eigi af
hverju. En við, senn' ertun á Al-
þingi og þekkjum nánar tij, vit-
iim að aíltaf strandar á sama
skerinu. Líkur eru og tiL að það
skerið eigi lengi emr eftir að hefta
ferðina. Þetta sker er fcjördæma-
skipun og kosningafj’EÍrkomuIag.
Þar eru skoðanirnar inest skiptar.
Hagsmuna árekstrarnir soestír. —
Þetta fer ekki eftir fiokkum nema
að noKkru leyti. Stéttarleg að-
staða og búsetu aðstaða verkar
öllu meira. Svo hefir þetta verið,
og verður þangað tií að þeir. sem
mestu ráða, öðlast þroeka til, að
draga saman þræðina á réttlátan
hátt, svo allir megi saemilega við
una.
ER NOKKUR ÞORF
AÐ IREYTA 'm,
Sú spurning hlýtsrr að' sjálf-
sögðu að vera til atbugunar,
hvort kjördæmaskipmun og kösn
ingafyrirkomulagið noegi ekki
vera óbreytt? Sumir teija vafa-
laust að svo sé og þeír jefnvel
, helzt, sem harðast borðust gegn
siðustu breytingum. Þvi verður
þó eigi neitað að núverandi
ástand er meingallað. í þvi er í
; fyrsta lagi roikið ósamraemi. Við
höfum 20 þingmenn kostta hlut-
fallskosningu. Átta i Reykjavik
og tólf í tvímenningskjördæmun-
um sex. Svo höfum víð 11 upp-
bótarþingmenn, sem koma inn
eftir vissum reglum, og era þær
aimenningi kunnar. AUir þessir
þingmenn 31 að tölu, hafa vara-
menn, sem taka við í forföllum
aðalmanna. Við hliðrna á þessum
mönnum höfum við svo 21 þing-
mann, sem kosnir eru meiri hluta
kosningu í einmenningskjördæm-
um. Enginn þeirra hefir vara-
mann. Þar verður að fara fram
aukakosning, ef þíngmaður deyr
eða forfallast. í þessu er mikið
ósamræini. Fyrir utan þetta hef-
ir svo uppbótarsætareglan gefist
mjög illa. Hún er of tBviljunar-
kennd og hefir orsakað aukið ó-
samræmi milli kjördsema. Sem
dæmi má nefna, að í siðustu kosn
íngum komu 3 mannfaestu kjör-
dæmin inn með 6 þingmenn.
Þetta er Seyðisfjörður, Austur-
Skaftafellssýsla og Dalasýsla. í
þessum kjördæmum öllum til
samans voru 1937 kjösendur á
kjörskrá 1952 og koroa eftir því
323 kjósendur á þingmarm að með
altali. Til dæmis um andstæður
í einmenningskjördæmum má til
samanburðar nefna: Hafnarfjörð
með 2990 kjósendur og einn þing
mann. Borgarfjarðaxsýslu með
2278 kjósendur og eÍTm þingmann
og Suður- Þingeyjarsysía með
2403 kjósendur og einn þingmann.
Sjá allir að í svona fyrirkomu-
lagi er ekkert rétt’a ti eðá sam-
ræmi. Breytinga er þvi full þörf.
nýjar Tiuurií;i;a
Formaður stjórnarskrárnefnd-
ar þeirrar, sem nú er og lengst
hefir verið við líði, Bjarni eBne-
•diktsson ráðherra, hefir nýlega
birt opinberlega m'-jar tillögur í
kjördæmamálinu. í aðalatriðum
•eru þær á þá leið, að skipta land-
inu í eintóm einroenníngskjör-
dæmi, afnema uppbóíaTþrngmenn
■og allar h 1 ut. faI Iskosningar. Væru
einmenningskjördæiai þá öll
mema 2 hin sömu og nú er. Tví-
menningskjördæmummin 6 skipt í
tvennt. Reykjavikwrtæ skipt í
17 einmenningKkjördæmi, og
■tveimur einmenning^kjördæmum
,sem nú eru, Akureyxi og Gull-
brigu- og Kjósarsýsla, skipt í
tvennt.
Víst er þetta eitt af mörgu, sem
til greina getur icnúð. Við það
eru nokkrir kostir og eáunig gall-
ar.
Athyglisverðar upplfsiitgar um
Kostirr.ir eru helzt þeir, að á
þennan hátt reynir mest ú per-
sónulegt traust og persónulegar
vinsæidir þingmanna og svo hitt
að með þessu móti er hægt á ein-
faldan hátt að drepa smáflokka
6. Suðurlandskjördæmi.
7. Suðurnesjakjördæmi.
8. Austurbæjarkjördæmi.
9. Miðbæjarkjördæmi.
10. Vesturbæjarkjördæmi.
Ég geri ráð fyrir að ýmsir finni
þessum tillögum það til foráttu,
að kjósendataia á þingmann vrði
reruiega misjöfn. En þetta er af
'áðnum hug lagt til og í fullu
iamræmi vio ákveðnar skoðanir,
sem ég er fastur á og mun í aðal-
atriðum aldrei víkja frá. Þær eru
i þá leið, að það sé fullkomlega
éttlátt, að mesta þéttbýlið i
andinu hafi færri þingmenn í
ílutfalli við fóllcsfjölda heldur
n hin strjála byggð.
Eins og nú er höfum við þrjá
jölmenna kaupstaði: Reykjavík,
Akurevri og Hafnarfjörð. Sam-
kvæmt mínum tillögum hafa lika
þau 5 kjördæmi, sem þessir bæir þess gerðar að komast eftir
eru í, til muna fleiri kjósendur á hvernig eða hvort fergja skuli
þingmann en hin 5, sem hin vothey. Tilraunir þessar fóru
strjála bvggð er í. Þó er til þess ^ram a Hvanneyri og að Hesti í
ætlast, að uppbótarþingmanna- Borgarfirði. Fjórar aðferðir voru
talan að svo miklu lejdi, sem hún notaðar: Fyrst ekkert farg, annað
heizt, komi í hina fjölmennari grjótfarg með steyptum steinum,
í gær
FUNDUR á Búnaðarþingi hðíst'
í gærmorgun kl. 9,30.
Þá flutti Stefán Jónsson, kenn-
ari á Hvanneyri, erindi um sláttu
tima og votheystilraunir. Tilraun-
ir þessar voru gerðar á vegum Til
raunaráðs búfjárræktarinnar og
fóru fram á Hvanneyri.
Samkvæmt skýrslu Stafáns, |
sonnuðu þessar tilraunir það, sem
raunar var vitað fyrir, að afar-
þýðingarmikið er að sláttur hefj-j
ist snemma, vegna ióðurgildis
heysins.
TILRAUNTRNAR
Votneystilraunirnar voru m.a.
og koma í veg fyrir að nýjir rísi staði og það tel ég nægilega langt 30x30 sm á kant, um 30 kg. _hverv
upp.
Með einmenningskjördæma-
skipuninni gæti flokkur með
þriðjung eðá tvo fimmtu kjósenda
fengið meiri hluta á Alþingi.
Mundi þá meiri hluti kjósend-
anna eigi una vel sínum hlut í
bili, hvað sem síðar yrði. En þetta
er aðeins möguleiki og hitt lík-
legra, að enginn meiri hluti yrði
tryggður á þennan hátt, hvorki
á þingi eða meðal kjósenda. Væri
áttan harðari og illvígari en
nokkru sinni fyrr, og fjármála-
þá lítið urmið. En stjórnmálabar-
legu valdi á kostnað almennings
beytt meira en áður hefir þekkst
í þessu landi.
Innan Sjálfstæðisflokksins er
verulegur ágreiningur um þetta
mál og svo hefir lengi veríð. Er
þó sá ágreiníngur í mesta bróð-
erni enn sem komið er, og eng-
inn að fullu sannfærður um að
hafa fundið það eina rétta. Ekki
heldur Bjarni ráðherra, því ekk-
gengið til móts við kröfur bæj-
anna eins og nú horfir við.
Sá mikli kostur fylgir þessari
breytingu, að alþingismenn væru
frjáisari og miklu síður háðir fá-
mennum hópum kjósenda. Kosn-
ingabaráttan yrði meira bundin
við stærri sjónarmið og því eigi
eins illvíg eins og oft er í ein-
menningskjördæmum. Reynslan
úr Reykjavík og tvímenningskjör
dæmunum með hlutfallskosningu
sannar þetta. Kosning í stórum
kjördæmum verður ekki eins
mikið reiknuð út fyrirfram. Fjár
málavald og smásmugulegt nagg
mundi að mestu leyti hverfa í
kosningabaráttunni eða að
minnsta kosti stórum minnka.
Smáflokkar hafa betri þróun-
arskilyrði, munu menn segja, og
er nokkuð til í því. Þó mundi
þurfa 17—26% greiddra atkvæða
til að koma að þingmanni eftir
þriðja tilraunin, svokölluð Arna-
fergja, sem smiður er af Arna
Gunnlaugssyni í Reykjavík, og
fjórða svokölluð Hest-fergja,
gerð eftir fyrirsögn Marteins
Björnssonar, verkfræðings.
Heiðurspeningur iil
minningar um Svein
Bjðrnsson forsefa
veifiur
FORSETI ISLANDS hefur hinn
26. þ. m. eftir tillögu ríkisstjórn-
arinnar, gefið út forsetabréf um
heiðurspening til minningar um
því hver þingmannatalan er. Ég herra Svein Björnsson, fyrsta for-
tel of langt gengið að ætla sér seta íslands, sem sæma má
ert hefir hann tekið af um það, að útrýma smáflokkum, sem til þá menn, er unnu með forsetan-
að annað geti verið eins heppi- eru, með breyttri kjördæmaskip- um og fyrir hann. Veitir forseti
an. Þar á annað að ráða. Hitt er íslands heiðurspeninginn og ein-
annað mál, að nauðsyn ber til ungis í eitt skipti, — á afmælis-
að v'arna því, að nýir smáflokkar degi herra Sveins Björnssonar h.
risi upp. því yfirleitt er það tiU 27. febrúar 1953, eftir tillögú
eru ýmsir mínir þingbræður þeim djóns. Því á að varna í stjórnar- þriggja manna nefndar, sem í
mjög meSmæltir. Þær eru í stuttu skrá ríkisins og það er hægt. Til eiu: Formaður orðunefndar, dr.
máli á þá leið, að skipta landinu þess að nýjir stiórnmálaflokkar Matthías Þórðarson, próf., form.,
í 10 kjördæmi, er hvert um sig séu viðurkenndir á að setja þröng skrifstofustjórinn í forsætisráðu-
skilyrði. T.d. mætti krefjast þess, neytinu, Birgir Thorlacius, og rit-
að slíkur flokkur sannaði, að ari forseta íslands, Henrik Sv.
hann hefði minnst 10% kjósenda Björnsson. — Heiðurspeningur-
í öllum kjördæmunum eða 15— inn er úr silfri. Á framhlið hans
20% í einhverjum hluta þeirra. er mótuð mynd herra Sveins
legt og einmenningskjördæma
fyrirkomulagið.
Ég undirritaður hefi flutt aðr-
ar tillöpur i okkar þingflokkí, og
hafi 4—6 þingmenn. Hlutfalls-
kosning sé allsstaðar. Allir þing-
menn hafi varamenn. Uppbótar-
sæti séu afnumin og þingmanna-
talan 50, sem er tveimur færra
en nú er. Þessar tillögur má sjá Fleira gæti og komið til greina.
á eftirfarandi skrá: I Eins og nú standa sakir eru
Tala: Héruð: Kjósendur á Þingm.-
kjörskrá 1952: tala:
1. Borgarfjarðarsýsla, Mýrasýsla, Snæfellsnes-
sýsla, Dalasýsla .............................. 5858 4
2. V.-ísafjarðarsýsla, N.-ísafjarðarsýsla, ísa-
fjörður, Strandasýsla og Barðastrandasýsla 6203 5
3. V.-Húnavatnssýsla, A.-Húnavatnssýsla, Skaga-
fjarðarsýsla, Siglufjarðarkaupstaður .......... 6094 6
4. Eyjafjarðarsýsla, Akureyri, S.-Þíngeyjarsýsla,
N.-Þingeyjarsýsla............................ 10839 6
5. N.-Múlasýsla, S.-Múlasýsla, Seyðisfjörður,
A.-Skaftafellssýsla ........................... 5774 5
6. V.-Skaftafellssýsla, Rangárvallasýsla, Árnes-
sýsla, Vestmannaeyjabær........................ 8123 6
7. Gullbringu- og Kjósarsýsla, Hafnarfjörður 8223 4
8. Reykjavík I. Austurbær ....................... 11586 5
9. Reykjavík II. Miðbær ......................... 11586 5
10. Reykjavík III. Vesturbær .................. 11586 5
HEST-FERGJAN
Upplýsti fyrirjesarinn, aðúr-
angurinn ní- bessum tilraunum
hefðu orðið á þá léið,, að Hest-
fergjap heíði gefið bezta raun,
enda gaf hún langmest farg. :—
Jafnframt lagði Stefán mikla á-
herzlu á, að heyið væri flutt inn
sem þurrast og ekki' votar en
grasþurrt, til þess áð góð verkun
fengizt á he'yið.
HEY ÚR TURNUM
OG GRYFJUM
Þá skýrði fyrirlesaiinn, Stefáfi
Jónsson, frá því, að sér hefðu bor-
izt allmörg sýnishorn af votheýi
úr votheysturnum til samanburð-
ar á votheyi því, sem tilraunir
voru gerðar með, en ekkert af því
heyi var verkað í votheysturnum.
Þessi athugún leidid í ljós, að
verkun votheys í turnum er mjög
misjöfn og virtist ekki gefa telj-
andi betri raun en vothey verkað
í góðum votheysgryfjum. ,
Mestar skemmdir voru í heyi,
sem ekkert farg hafði verið
sett á.
1AGSKRÁRMÁL
Að erináinu loknú voru tekin
fyrir tvö mál, sem voru á dag-
skrá, sem bæði voru til fyrri um-
:æðu.
Fyrra málið var erindi Búnað-
arsambands Vestfjarða og Búnað-
arsambands Snæfellsness- og
Hnappadalssýslu um grasfræ og
grasfrækrækt, Lá fvrir ályktun
frá jarðræktarnefnd í málinu, á-
samt gremargerð, og var ályktuh-
in samþykkt og málinu vísað til
ánnarrar umræðu.
Síðara málið var erindi stjórn-
ar Búnaðarsambands Norður-
Þingeyinga um innflutning land-
búnaðarvara. Erindi Búnaðar-
sambands Suður-Þingeyinga um
mjólkurverðlagsmál og erindi
Sveins Jónssonar á Egilsstöðum
um verðlag mjólkurafurða. Fyrir
lá ályktun frá allsherjarnefnd um
málið en umræðum um ,þá álykt-
un var ekki lokið.
Fundi var slitið á hádegi. —
Þingið kemur næst til fundar á
mánudaginn. í dag er nefndum
ætlað að staría.
„Landkynningar-
sjóður"
50
Björnssonar, en á bakhlið er
skjaldarmerki Islands.
Forseti hefur í dag sæmt þessa
menn heiðurspeningnum:
Fvrrverandi forsetafrú Georgiu
Björnsson, Steingrim Steinþórs-
son, försætisráðherra, Stefán Jó-
hann Stefánsson, fyrrverandi for-
sætisi’áðherra, Ólaf ráðherra
Thors, fyrrverandi forsætisráð-
herra, dr. juris Björn Þórðarson,
fvrrv. forsætisráðherra, Her-
mann ráðherra Jónassn, fyrrver-
andi forsætisráðherra, Jón Palma
so'i, forseta sameinaðs Alþingis,
Jó.i Ásbjörnsson, hæstaréttardóm
ara, fyrrvérandi forseta Hæsta-
réttar, Vilhjálm Þór, forstjóra,
Guðmund Vilh.iálmsson, fram-
kvæmdastjóra, dr. med. Jóhann
Sæmundsson, prófessor, lækni
forsetans, Gunnlaug Halldórsson,
húsameistara Bessastaða, Krist-
jón Kristjánsson, bifreiðarstjóra
forseta frá öndverðu, Jón Krabbe,
sendifulltrúa, Tryggva Svein-
björnsson, sendiráðsritara, Onnu
Stephensen, ritara í sendiráði ís-
lands í Kaupmannahöfn.
Samkvæmt tilmælum néfndar-
Nöfn kiördæma srmkvæmt ekki líkur til að breytt kjördæma
mínum tillögum legg ég til að skipun verði samþykkt á næst-
verði: unni. Én þetta viðkvæma mál er
1. Suðvesturlandskjördæmi. á umræðustigi og áríðandi, að
2. Vestfjarðakjördæmi. Isem ílestar hugmyndir um lausn innar ber forseti íslands, herra
3. Norðvesturlandskjördæmi. þess séu birtar almenningi. Þess Asgeir Ásgeirsson, einnig heið-
4. Norðausturlandskjördæmi. Ivegna þykir mér hlýða að mínar urspeninginn.
5. Austfjarðakjördæmi. * Fraroh. á bls. 12 (Frá forsetaskrifstofunni).
SVO sem kunnugt er stofnuðu
nokkrir höfundar og áhugamenn,
þegar ísland gekk í Bernarsam-
bandið, sérstakt fyrirtæki til að
útbreiða íslenzka menningu er-
lendis og kynna ísland og fram-
leiðslu þess. Var fyrirtækið með
sérstöku leyfi dómsmálaráðherra
nefnt Landsútgáfan.
I lögum fyrirtækisins er nú Svo
fyrir mælt að arð skuli „leggja
í sérstakan sjóð til að auglýsa ís-
land og íslenzka menningu er-
lendis, og er með öllu óheimilt að
verja honum í öðrum tilgangi“.
Forseti íslands hefur nýlega
staðfest skipulagsskrá fyrir sjóð
þenna, er nefnist „Landkynning-
arsjóður ísiands'-. — Samkvæmt
henni eiga sæti í stjórn sjóðsins
tveir fulltrúar Lantísútgáfunnar,
en þrír fulltrúar annara aðilja,
þ. e. einn fuiltrúi útflytjenda,
einn fulltrúi ferðaskrifstofu og
einn fulltrúi listastofnunar. Skip-
un fulltrúa í stjórn sjóðsins muri
fara fram bráðlega.
Margt nm manninn.
LUNDÚNUM — Tæpar 3 miUj'ón-
ir manna fóru úm brezka fíúg-
velli á s.l. ári. Af þessum míkla
fjölda fór sjötti
Lundúuaf I ugv öll.
hlutinn \um