Morgunblaðið - 15.07.1953, Qupperneq 6

6
MORGUNBLAÐIÐ
Miðvikudagur 15. júlí 1953

Útg.: H.f. Árvakur, Reykjavík.
Framkv.stj.: Sigfús Jónsson.
Ritstjórl: Valtýr Stefánsson (ábyrgðarm.)
Stjórnmálaritstjóri: Sigurður Bjarnason frá Vigur.
Lesbók: Árni Óla, sími 3045.
Auglýsingar: Árni Garðar Kristinsson.
Ritstjórn, auglýsingar og afgreiðsla:
Austurstræti 8. — Sími 1600.
Áskriftargjald kr. 20.00 á mánuði innanlands.
í lausasölu 1 krónu eintakið.
Samábyrgð atvinnu-
rekenda og launþega
ÞAÐ er eitt grundvallaratriði
sjálfstæðisstefnunnar, að stéttum
þjóðfélagsins beri að vinna sam-
an að velferð sinni og þjóðar-
heildarinnar. Hinir sósíalistisku
flokkar leggja hins vegar höfuð-
áherzluna á nauðsyn stéttabarátt-
unnar. Það er þeirra skoðun, að
hver einstök stétt geti aðeins
gætt hagsmuna sinna á réttan
hátt með harðskeyttri baráttu á
hendur öðrum stéttum. Fyrst og
fremst hljóti þessi barátta þó að
standa milli verkamanna og at-
vinnurekenda, sem aldrei geti
átt sameiginlegra hagsmuna að
gæta.
Sjálfstæðismenn hafa leitt rök
að því, að þessi staðhæfing komm
únista og sósíaldemokrata bygg-
ist á algerri villukenningu. Það
er ekki í hag framleiðanda, sem
á og rekur atvinnutæki, að af-
koma verkamanna og annarra
launþega sé sem lökust. Ef at-
vinnurekandinn selur framleiðslu
sína á innlendum markaði ríður
honum að sjálfsögðu mest á því,
að almenningur í iandinu hafi
sem mesta og varanlegasta kaup-
getu. Ella selst framleiðsla hans
ekki.
Að þessu athuguðu verður
það auðsætt, að framleiðand-
inn, eigandi atvinnutækjanna,
hvort sem það er einstakling-
ur eða samtök einstaklinga,
hagnast mest á því að neyt-
endur búi við góð lífskjör og
hafi sem mesta kaupgetu.
Hagsmunir hans og launbeg-
anna fara því saman. Þess
meiri sem framleiðslan verð-
ur þess meiri verður arður
fyrirtækisins, bess hærra kaup
gjald getur það greitt og þess
meiri verður kaupgetan.
Það sem við íslendingar verð-
um að leggja mesta áherzlu á í
atvinnumálum okkar á næstunni
er þrennt:
í fyrsta lagi að tryggja atvinnu
tækjum okkar heilbrigðan rekst-
ursgrundvöll, þannig að þau geti
verið í gangi og skapað almenn-
ingi atvinnu allt árið um kring.
Með því yrði hægt að útrýma
hinu tímabundna atvinnuleysi,
sem alltof oft hefur skapað
vandræði og skort í einstökum
byggðarlögum.
í öðru lagi verður að tryggja
að einstök byggðarlög og lands-
hlutar hafi næg framleiðslutæki
til þess að fullnægja atvinnuþörf
fólksins. i
í þriðja lagi þurfum við að
auka framleiðsluafköstin eftir
fremsta megni þannig, að útflutn-
ingurinn verði sem mestur og
þjóðartekjurnar sem hæstar. En'
á því byggist hlutur og lífskjör
hvers einstaklings.
Sjálfstæðismenn fluttu þings-
ólyktunartillögu um það á s. 1.
þingi að víðtæk rannsókn skyldi
fram fara á greiðslugetu atvinnu-
2
5
I UR DAGLEGA LIFINU ji
veganna með það fyrir augum að
fryggja sem varanlegasta atvinnu
í landinu. Yar sú tillaga sam-
þykkt. Verður að vænta þess að
ríkisstjórnin láti slíka rannsókn
’fram fara. Þjóðin verður að vita,
hvar bjargræðisvegir hennar eru
á vegi staddir, hvaða kröfur hún
getur gert til þeirra. Hallarekst-
ur til lengdar leiðir til hruns og
öngþveitis. Ef atvinnutækin gefa
hins vegar ríflegan arð, þannig
að grundvöllur sé fyrir aukinni
hlutdeild launþega í honum, eiga
þeir að fá kauphækkanir eða
aðrar kjarabætur.
Kjarni málsins er, að at-
vinnurekendur og launþegar
verða að finna til sameigin-
legrar ábyrgðar á rekstri
framleiðslutækjanna. Slík sam
! eiginleg ábyrgð er öruggasta
leiðin til þess að byggja á
traustan rekstrargrundvöll
þeirra tækja, sem þjóðin á og
notar til þess að bjarga sér
með. En samábyrgðartilfinn-
ingin skapast ekki nema að
| verkamenn og vinnuveitend-
ur geti treyst hver öðrum og
viti það, að hvorugur aðilinn
hyggur á að hlunnfara hinn.
Það er því þýðingarmeira fyr-
ir vinnufriðinn í landinu en
margur hefur gert sér Ijóst, að
þjóðin hafi á hverjum tíma sem
gleggstar upplýsingar um hag og
rekstur atvinnutækja sinna, eðii
atvinnurekstursins og uppbygg-
ingu.
Þekking stéttanna á kjörum
hver annara og eðli og þýðingu
starfa þeirra fyrir þjóðarheild-
ina mun færa þær saman, gera
samvinnu þeirra raunhæfari,
auka samúð og góðvilja meðal
þeirra.
I kjölfar slíkrar þekkingar
mun rcnna margt gott og
heillavænlegt í þessu litla
þjóðfélagi, sem ennþá er að
mörgu levti frumstætt og
þarfnast stórfelldrar uppbygg-
ingar og umbóta á skömmum
tíma. En bess betur sem þjóð-
in og stéttir hennar vinna
saman, þess fijótar munu þær
ná því takmarki, að í þessu
landi búi hamingjusamr fólk,
sem nýtur öryggis um afkomu
sína fyrir eigin starf og
baráttu.
Mstvælaskoiiur
SAMKVÆMT yfirlýsingu kom-
múnistastjórnar Austur-Þýzka-
lands, er um mikinn matvæla-
skort að ræða þar í landi. Eisen-
hower Bandaríkjaforseti hauðst
því til þess að senda þangað mat-
væli til þess að bæta úr aðsteðj-
andi vandræðum.
En það var ekki stjórn Austur-
Þýzkalands, sem fékk tækifæri til
þess að taka afstöðu til þessa til-
boðs. Þar var utanríkisráðherra
Rússlands, sem svaraði þvi. Molo-
tov sendi þau skilaboð að Rúss-
ar hefðu þegar leyst vandræði
Þjóðverja og sent þeim matvæli.
Hann hafnaði því tilboði Banda-
ríkjastjórnar um matvælasending-
ar til þeirra. En nákvæmlega á
sama tíma og þetta gerist er ver-
ið að stefna Lavrentii Bería fyr-
ir hæstarétt Rússlands fyrir það,
m. a. að hafa unnið skemmdar-
verk gagnvart rússneskum land-
búnaði og matvælaframleiðslunni
þar í landi. Ótrúlegt er þess vegna
að Rússar hafi matvæli aflögu til
þess að senda svöngu fólki í Aust
ur-Þýzkalandi. En engu að síður
neitar Molotov að.þiggja boð um
matvælagjafir frá Bandaríkjun-
um. —
Hér ber enn að sama brunni.
Moskvastjórn ber ekki hagsmuni
fólksins í leppríkjum sínum fyrir
brjósti. Pólitísk yfirdrottnan er
henni aðaiatriðið.
HVERSXJ mikils virði er
einn maður eða ein kona?
Er ekki þessi spurning eðlileg
og tímabær, þegar við, sem
lifum í dag, erum vitni að
þrælahaldi og vægast sagt
mjög ómannúðlegri meðferð
á meðbræðrum vorum í Aust-
ur-Evrópu.
HINN kunni sænski fræðimað-
ur rektor dr. phil. Alf Ahi-
berg kom að þessu efni nýlega í
fyrirlestri er hann hélt í Dan-
mörku. Hann minnti m. a. á orð
finnska rithöfundarins Olavi
j Pavolainen, sem lýsti ástandinu
| í heiminum á eftirfarandi hátt.
| „Andspænis hvor öðrum eru
tveir pólar. Á öðrum er ríkjandi ^
einræði sameignarbúskapur, þar
starfa heiðnir líffræðingar og
þjóðernisofstopi ríkir. Á hinum
ríkir lýðræði, einstaklingsfram-
tak, kristilegur mannkærleikur
og alþjóðahyggja". Lýsti Ahlberg
sig fylgjandi þessari skoðun, en
bætti því við, að slíka marka-
línu væri ekki hægt að draga
ákveðið, því oft er einstaklingur-
inn nú til dags sjálfur klofinn
hið innra.’ Og Ahlberg héit
áfram:
\Jerkmœti mannóirtb
IAUGUM þeirra er aðhy1!-
ast „pólinn“, sem fyrr er
talað um er maðurinn aðeins
æðra hryggdýr, og einungis
þess virði, sem hann getur af-
kastað fyrir þjóðfélagið og
og ríkið. í augum hinna er
maðurinn annað og meira.
Hann er vera í stóru samfélagi
og verðmæti hans á ekkert
skylt við afkastamöguleika.
NAZISMINN — hinn mikli
sjúkleiki á menningu vorri
— lýtur sem allar aðrar öfga-
stefnur í þjóðfélagsmálum ó-
mannúðlega á þetta mál. •
Stórt þýzkt blað „Frankfurter
Zeitung" birti í ársbyrjun 1941
grein um „Verðmæti mannsins".
Höfundur var þýzkur prófessor,
en að sjálfsögðu kom þessi grein
frá æðri stöðum eða hlaut þar
viðurkenningu, sem allt annað
er birtist á þessum tíma í þýzk-
um blöðum. Höfundurinn sagði
að maðurinn hefði verðmæti —
alveg á sama hátt og hús eða
vél.
VeU andi óhri^ar:
Oft má satt kyrrt iiggja.
P1V/| HEFIR skrifað mér bréf
— hugleiðingar um al-
! menn umræðuefni manna á
meðal, um hugðarefni og dagleg
áhugamál Péturs og Páls. P. M.
segir m. a.:
I „Það er í rauninni merkilegt,
hvað sumt fólk getur enzt til að
tala um það sama dag eftir dag.
Ég dreg enga dul á, að ég á hér
ekki hvað sízt við kvenþjóðina.
Ég hef oft undrazt yfir hvernig
sæmilega greindar, sumar ágæt-
lega greindar manneskjur geta
haft ánægju af að skeggræða
fram og aftur um hversdagslegt
atferli náungans, hvar þessi eða
( hinn hafi verið í gær, hvað hún
eða hann hafi sagt eða gert við
þetta eða hitt tækifæri, sem alls
engu máli skiptir fyrir þann, sem
gerir það að umtalsefni. Mal og
slúður um persónuleg málefni
náungans, sem öðrum koma alls
ekkert við og sjálfsagt virðist, að
fengi að vera persónuleg mál-
efni hans, er hvimleiður ávani,
sem maður verður var við hjá
alltof mörgu fólki. Það er ekki
alltaf, að malskjóðurnar meini
nokkuð illt með rausi sínu, og
stundum er rausið ekki annað en
sannleikurinn einn saman — en
hve miklum leiðindum og angri
yrði ekki afstýrt í heiminum, ef
aðeins fólk vildi hafa í huga, að
„oft má satt kyrrt liggja“ — og
breyta samkvæmt því. — P.M.“.
Skortur á háttvísi.
MAÐUR, sem ég hitti á förnum
vegi í fyrradag vakti at-
hygli mína á norrænu fánunum,
sem blöktu við hún á framhlið
Hótel Borgar. „Taktu eftir“,
sagði hann, „að íslenzki fáninn
er stærri en allir hinir fánarnir.
Þetta tel ég mjög ósmekklegt,
greinilegan skort á háttvísi og
sjálfsagðri kurteisi gagnvart hin-
um norrænu bræðraþjóðum okk-
ar, en eins og kunnugt er, er
þessi fánaskreyting til komin,
vegna samnorrænna funda, sem
fara fram hér í Reykjavík þessa
dagana. — Hvers vegna skyldum
við endilega vera að reyna að
sýna okkur stærsta á þennan
hátt — hreykja okkur yfir
frændþjóðir okkar, sem sækja
okkur heim í okkar eigið land.
Mér finnst þvert á móti, senni-
legt, að þetta tiltæki kunni að
verða lagt út sem vottur um
leiðinlega minnimáttarkennd af
þeim, sem eru sæmilega að sér
í alþjóðlegum kurteisisvenjum,
og væri óskandi að slíkt endur-
tæki sig ekki“.
Með stúdentshúfunni.
NÝSTÚDENT hefir orðið:
„Velvakandi sæll!
Ex-stúdent spyr eftir því í dálk
um þínum hér á dögunum, hvers
vegna hvítu kollarnir sjáist ekki
lengur á höfði nýstúdenta. — Ég
vildi gjarnan geta gefið honum
svar við þessari spurningu, ef ég
gæti fundið það. Sumir nýstúd-
entanna í vor báru húfuna með
hvíta kollinum aðeins 16: og 17.
júní og síðan ekki söguna meir.
Sumir tóku hvíta kollinn af og
báru þann svarta og sumir gengu
berhöfðaðir. Ég er eindregið
fylgjandi þvi, að vér nýstúdent-
ar förum að tilmælum ex-stúd-
ents og setjum hvíta kollinn upp
aftur.
Eins og lögregluþjónar
eða söngmenn.
SÚ skýring, sem hann setur
fram sjálfur, held ég, að sé
mjög sennileg. Ég tók hvíta koll-
inn af húfunni minni hinn 30.
júní, vegna þess, að ég hafði þá
ekki hitt í nokkra daga neinn
með hvítan koll nema lögreglu-
þjóna eða söngmenn og veigraði
mér því við að bera hann áfram.
Sem sagt: ég er eindregið fylgj-
andi því, að nýstúdentar setji
uppi kollinn aftur og beri hann
að minnsta kosti eitthvað fram
eftir sumrinu. — Student novus“.
Að striða við
sjáífan sig er
erfiðast af
ö 11 u — a ð
s i g r a sjálfan
sig er h i n n
stærsti sigur. I
OG með ósvikinni þýzkri
rökfærslu komst hann að
þeirri niðurstöðu að meðal-
verðmæti þýzks karlmanns
væri 29400 ríkismörk, en
þýzkrar konu 11000 ríkismörk
(114,075,00 krónur og 42,680,00
I kr. eftir núv. gengi). Og hvern
ig fékk hann þessa útkomu?
— Jú, hann tók til grund-
vallar árlegan vinnustunda-
| fjölda þýzks karls og þýzkrar
l konu margfaldaði með 40
(það er starfsæfi manna) dró
síðan frá kostnað við fræðslu
einstaklingsins og uppeldi, og
fékk þannig nákvæma tölu —-
er hann táldi hið raunveru-
lega verðmæti mannsins.
En hann var þó svo sann-
gjarn að bæta við að spurning-
unni væri ekki að öllu leyti
svarað, því auk þessa hefði mað-
urinn — gagnstætt vélinni —
„framleiðsluverðmæti“ þ. e. a. s.
að hann býr yfir hæfileikum til
að geta af sér verur, sem eru
29400 og 11000 ríkismarka virði.
Þá taldi hann mega reikna með
„menningarverðmæti“ sem hann
sagði fólgið í því að maðurinn
væri gæddur sköpunargáfu og
gæti skapað nýja hluti er orðið
gætu til góðs.
ÞANNIG leit nazisminn og aðr-
ar helstefnur á mannverurn-
ar, eins og bóndinn lítur á bú-
pening sinn. Vanskapaðar mann-
eskjur átti að setja í „Vinnu-
hús“ og láta þá vinna fyrir rík-
ið. Um þá sem alls ekki gátu
unnið, var ekkert sagt, en það sr
ekkert leyndarmál, að í þessurn
löndum er til „Dauðahjálp“.
Þangað var fólk sent og er sent
og þaðan á það ekki afturkvæmt.
Það er kannski engin tilviljun
að við, sem lifum í dag, eru vitni
að þrælahaldi í sjálfri Evrópu.
í Nazistaríkinu voru 12 milljónir
þræla. — Austan járntjaldsins
eru nú, samkvæmt góðum heim-
ildum, taldar vera 15 milljónir
þræla.
ÞESSAR kenningar stríða á
móti kenningum gegn öll-
um mannlegum tilfinningum.
Maðurinn býr yfir verðmæti,
verðmæti, sem er óháð öllum
hans ytri og innri eiginleik-
um, óháð auðæfum, óháð gáí-
um og dugnaði. Það má full-
yrða, að allt hið góða í menn-
ingu vorri, allt sem hefur ver-
ið skapandi sé úr þessum jarð-
vegi sprottið.
OG rektor Alhberg hélt áfram:
Hin svokallaði „nýi tími“ —
tímabil sem ég tel að hafi lokið
um 1900, vék fyrir nýju tímabili,
sem aðeins heimspekingar fram-
tíðarinnar geta gefið nafn, en
sem okkur dreymir um að geta
kallað „Tímabil mannsins“. Er-
um við nú stödd á þvi tímabili?
Er ekki réttara að kalla það tíma
bil sem við nú lifum á „Tímabil
hins óþekkta tækis“. — Það kann
að koma að því að menn verða að
velja milli aukins frelsis og eða
betri efnahagslegra lífsskilyrða.
Skiljum við þá orð Friðriks hins
mikla: „Því betur sem ég kynn-
ist mörinunum, þeim mun betur
fellur mér við hundana“.
ÞAÐ er hér sem arfur gamllar
menningar grípur inn í
menningu Vesturlanda. Arfur
inn er kristindómurinn, sem
Uyggður er upp á óendanleg-
um kærleik Guðs til mann-
anna, en ekki á kennslu uni
frelsi, jafnrétti og bræðralag.
En takmarkið verður að vera
að byggja Guðsríki undir
merki mannríkisins.
Goít boð
Hilda Smith, Alderbury, hefur
boðið dómkirkjunni í Salisbury
að gefa rúðu, sem er frá 14 öld,
til að gera við rúður kirkjunnar.
| Ætlar hún að taka hana úr húsi
sínu.