Morgunblaðið - 26.07.1953, Qupperneq 2

2
MORGUNBLAÐI*>
Sunnudagur 26. júlí 1953 |
6ís!i Júnsson, aiþingismaðnr: Kveðja fis Ves)yr>is!endinsa
Við höfum inai
‘A FIMMTUDAGINN var bauð
I>irig'vallar'.efnd vestur-íslenzku
■g’estunum, scm hér eru staddir, til
hádegisverðar að Þingvöllum. —
Veður var bið fegursta, glaða sól-
sltin og logn fram eftir degi. —
Mátti með sanni segja, að Þing-
völlur skartaði í sínum fegursta
ekrúða.
1 þessu hádegisverðarboði Þing
vallanefndar sátu m. o. forsætis-
ráðherrahjónin, Jónas Jónsson
skqlastjóri, er var sem kunnugt er
frumkvöðull að stofnun þjóðgarðs
ins, Hákon Bjarnason, skógrækt-
arstjóri, og nokkrir fleiri gestir.
Ea eins og formaður Þingvalla-
nefndar, Gísli Jónsson, gat um í
Islendinganna, efndi nefndin til
sanakomu þessarar m. a. til að
minnast þess með þakklæti að
Skógrækta rfélagi íslands harst í
fyrra peningagjöf frá Þjóðrækn-
isfélaginu vestra í því skyni að
efnt yrði til skóggræðslu á við-
cigandi og hentugum stað í land-
inu fyrir það fé, er Vestur-ls-
lendingar legðu af mörkum nú og
I framtíðinni til skóggræðslu hér
á landi.
Það þótti bezt viðeigandi, að
Þjóðgarðurinn nyti góðs af þess-
ari vestur-íslenzku gjöf, og hefur
verið valinn staður fyrir minn-
ingarlundinn á skýldum stað í
austanverðum þjóðgarðinum, í
brekkunni austur við Hrafnagjá.
Hákon Bjarnason, skógræktar-
stjgri, sat þessa árdegisveizlu
Þingvallanefndar og gerði þar
grein fyrir hvernig gróðursetn-
ingu hefir verið hagað í reit
þennan, og greindi frá helztu
fyrirætlunum, sem gerðar hafa
verið í sambandi við hann.
En þegar sezt var að borðum í
veitingasal Valhaliar ávarpaði
Gísli Jónsson hina vestur-íslenzku
og aðra gesti með þessum orðum:
GÓÐIR Vestur-íslendingar og
aðrir gestir.
Fyrir hönd Þingvallanefndar
býð ég ykkur öll velkomin hing-
að á Þingvöll.
Þegar ég fyrir nokkru síðan
sat hér með ykkur hóf Þjóð-
ræknisfélagsins, gat ég þess, að
Þjóðræknisfélagið í Vesturheimi
hefði sent hingað nokkura fjár-
hæð, er verja skyldi til trjárækt-
ar á Þingvöllum. Ég óskaði þess
þá, fyrir hönd Þingvallanefndar,
að fá tækifæri til þess að eiga
msð ykkur eina dagstund, sem
gesti nefndarinnar, og á þann
hátt, að votta ykkur og félagi
ykkar þakkir fyrir þá hugulsemi
og þann vináttuvott, sem felst í
þessari gjöf ykkar tii Þjóðgarðs-
ins.
MÍNNINGARLUNDUR
Þingvallanefnd hefur fallizt á,
að afmarkaður verði sérstakur
reitur, þar sem þessar trjáplönt
ur verði gróðursettar, enda verði
hann „Minningarlundur Vestur-
íslendinga innan Þjóðgarðsins“.
Híjfur skógræktarstjóra ver;ð
falið að annast um allar fram-
kvæmdir. Mun hann hér á eftir
skýra ykkur nánar frá þessu. Um
ókomnar aldir á þessi lundur að
minna okkur á ykkur, sem flutt
ust vestur um haf og námuð þar
nýtt land, án þess að gleyma
fósturjörðinni, sem ól ykkur, en
gát þá ekki veitt ykkur þau vaxt-
atskilyrði, sem ykkur þyrsti eft-
ir: Þessi þakkarorð frá Þing-
vállanefnd bið ég ykkur að flytja
til allra landa vestan hafs.
En við höfum ýmislegt fleira
að þakka. — Við höfum ekki
gleymt þátttöku ykkar í stofnun
Eimskipafélagsins á sínum tíma.
Ég veit ekki hvort ykkur er það
sjálfum ljóst, hversu mikils virði
hún var okkur, ekki einasta fjár-
hagslega, heldur og félagslega, á
þeSsari nauðsynlegustu göngu
okkar til sjálfbjargar og sjálf-
stæðis. Má það sannarlega verða
ykkur mikið gleðiefni, að vita,
að þetta fyrirtæki, sem þið áttuð
svó mikinn þátt í að stofna og
£tyrlcja, hefur dafnað betur en

Mngvailanefnd á
'filja minnln
innan þjó
jafnvel bjartsýnustu menn þorðu'
að vona.
TRYGGÐ YKKAR VÍÐ
GAMLA LANDID
Þá ber okkur einnig að þakka
þá baráttu, sem þið hafið háð til
þess að viðhalda tungu ykkar
og þjóðerni innan um milljónir
manna af óskyldum þjóðflokkum,
og þá sigra, sem þið hafið unnið
á því sviði. Einnig ber okkur að
þakka alla þá tryggð, sem þið
hafið jafnan sýnt gamla landinu,
með því að viðhalda og styrkja
böndin á margvíslegan hátt á
milli okkar, og sem bezt kemur
fram í því, að þið hafið nú varið
bæði fé og tíma og miklu erfiði
til þess að sækja okkur heim urn
langan veg. En- langmest ber
okkur þó að þakka þann heiður,
sem þið hafið í hvívetna unnið
landi okkar og þjóð, með því, í
samkeppni við voldugar þjóðir,
sem eiga ævaforna og trausta
menningu, að vinna heimstitil-
inn „Beztu innflytjendur Vestur-
heims“ og halda honum enn þann
dag í dag. Þetta eitt út af fyrir
sig, er svo mikilvægt atriði fyrir
smáþjóð, eins og við erum, að
það verður aldrei hvorki full-
metið né fullþakkað. Fyrir allt
þetta og fjölda margt annað,
flytjum við ykkur þakkir og
biðjum Guð að blessa öll ykkar
störf um ókomin ár og aldir.
Þótt leið mín hafi legið um
mörg lönd hef ég aldrei átt þess
kost að ferðast um íslandsbyggð-
irnar vestan hafs og lcynnast
þannig af eigin sýn baráttu ykk-
ar. En með því að einn bræðra
minna hefur nú búið þar í 40 ár,
annar látið þar lífið við störf á
Winnipegvatni á bezta aldurs-
skeiði og sá þriðji dvalið þar eitt
skeið æfi sinnar á fyrirlestra-
ferðum, hef ég átt þess nokkurn
kost að kynnast í gegnum þau
tengsl lííi ykkar og sigrum, og
jafnan dáðst að þrautseigju ykk-
ar og framgangi. Persónulega er
mér því ljúft að eiga þessa stund
með ykkur.
ÞVÍ STADURINN,
SEM ÞÚ STENDUR Á,
ER HEILÖG JÖRГ
Ferð ykkar hér heima að þessu
sinni er nú senn að verða lokið.
Það hefur sjálfsagt margt borið
fyrir augað, og erfitt að dæma
hvaða blettir af landinu haíá1
heillað ykkur mest. En hvsð sem
um það er, þá hef ég hvergi ósk-
að frekar að mæta ykkur og eiga
með ykkur vinastund en einmitt;
hér á Þingvöllum. Þessi alkunnu '
orð „drag skó þína af fótum þér,1
því staðurinn, sem þú stendur á,
er heilög jörð,“ eiga hyergi betur
við en einmitt hér. — Hér hafa1
flestir og sterkustu örlagaþræðir!
þjóðarinnar' verið spunnir og
fléttaðir allt frá landnámstíð. —'
Hér hefur Alþingi íslendinga
verið stofnsett og hér hefur það
starfað um aldir. Hér hafa menn 1
mælt fram lög og aðrir numtð
þau. Hér hafa dómar verið
dæmdir, og hér hefur þeim verið
fullnægt, og oft af lítilli mildi.
Hér var kristni landsins lögtekin,
og það með þeim hætti, sem að-
eins afburða vitmönnum var
unnt að framkvæma. Hér var
lýðveldið stofnað. Hér hefur ver-
ið elskað og hatað, beðið og for-
mælt. Hér hefur baráttan á milli'
hins góða og illa náð hámarki
sínu, og hér hefur að síðustu
hið góða gengið af hólmi með
sigri. Hér er loftið þrungið af
sögulegum minningum, aldagam-
alli menningu og stórhug. Um
hina sérstæðu og stórbrotnu nátt-
úrufegurð Þingvalla kvað eftir-
Sr. Jóbiann Hannesson:
Ot
ur
siuMsignma
garðsins.
lætisskáld íslendinga „Gat ei
neata Gúð og eldúr, gert svo
dýrðlegt furðuverk". Það var því
engin tilviljun, að þessi staður
var valinn fyrir Þjóðgarð, þar
sem fólkinu var heimilt að reika
um og njóta alls þess bezta, sem
þessi fagri tilkomumikli staður
hafði að bjóða.
Það hefur einnig orðið sú raun-
in á, að hingað leita allir, sem
á annað borð gista höfuðborg-
ina yfir sumartímann og geta
komið því við að skoða Þingvöll.
Hér gleðjast menn og gleyma
sorgum og mótlæti, hér safna
menn kröftum til nýrrar baráttu
og nýrra dáða. Hingað sækja
skáld og listamenn hinn innri
eld. Hér gerir Guð og eldur enn
dýrðlegt furðuverk.
MINNISMERKI UM KRISTNI-
TÖKUNA Á ALÞINGI
Þjóðgarðurinn, sem friðaður
reitur, er aðeir.s rúmlega 20 ára
gamall. Hugmyndin var borin
fram til sigurs af fyrrv. þing-
manni og ráðherra Jónasi Jóns-
syni, og flestar umbætur til þessa
dags eru að meira eða minna
leyti honum að þakka. En það
er margt, sem enn er ógert. —
Trjáræktin mun taka aldir, en
hálfnað er verk þá hafið er. —
Aðrar framkvæmdir eru aðkall-
andi, svo sem bygging nýs fyrsta
flokks gistihúss og fyrsta flokks
hreinlætisklefa um allan garðinn
fyrir þá, sem um hann reika. Enn
annað þolir enga bið, svo sem
endurbygging kirkjunnar. Og
því er það, að Þingvallanefnd
hefur á þessu ári ákveðið að
gangast fyrír almennri fjársöfn-
un til þess að koma hér upp
nýrri kirkju, er verði um leið
minnismerki um kristnitökuna á
Alþingi.
Það er ekki ætlazt til þess að
kirkjan verði stór, en það er
hugsað að hún verði mikið lista-
verk, þar sem verk íslenzkra
listamanna ekki einasta prýða
hana, heldur og tjá sögu þjóð-
arinnar frá öndverðu. Hingað
koma þúsundir manna ár hvert,
sem fara héðan með Ijósmyndir
af núverandi kirkju, og Þing-
vallanefnd er vel ljóst, að þótt
hún hafi ynnt af hendi ákveðið
hlutverk í lífi safnaðarins, þá er
hún ekki æskilegur landkynmr
eins og hún er nú. Og Þjóðar-
garðurinn á það skilið að í hon-
um sé listaverk gert af íslenzk-
um huga og höndum, sem tjáð
getur sögu landsins og borið
hróður þess víða um heim.
Einn af þeim íslenzku gestum,
sem hér eru nú á meðal okkar,
Jón Guðmundsson stofnandi og
meðeigandi að því gistihúsi, er
við nú dveljum í, gaf fyrir
nokkru mestan hluta eigna sinna,
stórgjöf á íslenzkan mælikvarða,
til þess að prýða Þjóðgarðinn.
Ég vil nota þetta tækifæri til þess
að flytja honum þakkir fyrir þá
miklu rausn. Verði þeir margir,
sem hafa sama skilning á þörf-
inni og hann, verður þess
skammt að bíða, að allir draum-
ar um umbætur á Þingvöllum
rætist.
Sú spurning er á margra vör-
um í dag, hvort ykkur löndum
okkar vestan hafs tekst að bjarga
tungunni, eða hvort hún muni
glatast þar að fullu, og þar með
hin ísl. menning. Ég mun ekki
spá neinu um það, en mig langar
til þess að Ijúka hér máli mínu
með því að segja ykkur frá at-
viki, sem skeði fyrir þremur öld-
um.
....EN FAGURT ER MÁLIГ
Það var einn sólheitan sumai -
Framhald á bls. 8
(8. sunnudag eftir trínitatis).
Ég er Drottinn, Guð þinn, sem
leiddi þig út af Egiptalandi,
út úr þrældómshúsinu. (2.
Mósebók 20.1). — Til frelsis
frelsaði Kristicr oss. Standið
því fastir og látið ekici \aftur
i-eggjo, á yður ánauðarok. —
(Galatabréfiö, 5,1).
ÁNAUÐ OG FREL-SI eru miklar
andstseður í lífi og sögu þióðanna,
ekki sízt í sögu ísralsþjóðarinn-
ar, sem vér þekkjum úr kristileg-
um barnalEsrdómi vonum og Heil-
agri Ritningu. Saga íslands kann
ast líka við þessar staðreyndir og
skyldu þær oss aldrei úr minni
líða.
Hinir fyrstu ættfeður, Abra-
h-am, Isak og Jakob voru frjáls-
ir menn. Þó voru ísraelsmenn
ekki þjóð á þeim tíma sem hung-
ursneyðin knúði þá til að t’ara til
Egiptalands og setjast þar að og
þiggja af gestrisni Egipta. Þeir
voru þá í mesta lagi ættbálkur,
en urðu síðar þjóð og meira að
segja ánauðug þjóð í framandi
landi er aldir liðu fram. Og marg-
ir þeirra gleymdu Guði og hinu
forna frelsi forfeðranna.
I opinberun sinni kynnir Guð
jafnan sjálfan sig sem frelsis-
gjafa. Hann býður spámanni sín-
um að leiða þjóðina út úr þræl-
dómshúsinu, inn í hið fyrirheitna
land. Og saga Móse er merkileg,
ekki sízt fyrir þá sök að hún grein
ir frá stórkostlegum erfiðleikum
og sigrum, vandamálum, sem end-
urtaka sig aftur og aftur í sögu
og siðferðisfoaráttu þjóða og ein-
staklinga. En það sem hér skiptir
! mestu máli — eins og ávallt í op-
j in-berunarsögunni, er að Guð gerir
| frelsið að staðreynd og leiðir þá,
j sem hans raust vilj‘a hlýða, út úr
j þrældómshúsinu.
FRELSIÐ OG LÖGMÁL GUÐS
j Ég er Drottinn Guð þinn.......
- Ef menn lesa versin, sem á eftir
I fylgja, þá munu þeir sjá að þar
koma hin tíu boSorð, sem vér
könnumst öll við. Þau hafa um
aldir verið trúarlegur og siðgæði
legur leiðarvísir, ekki aðeirs ísra-
elsmanna, heldur einnig kr:;stinna
þjóða. Þar birtist hið sígilda lög-
mál Guðs, sem hann reisir til
varnar þvi frelsi, er hann leiðir
mennina inn í. Þar er oss bent
á veginn, sem fara ber lil þess
að vér skulum ekki aftur lenda
undir ána-uðaroki siðspillingarinn
ar. Þegar Guð kallar menn til að
fylgja sér, kallar menn og þjóðir
til að fara út úr þrældómsltúsinu,
þá ryður hann ekki öllum erfiðleik
um úr vegi, síður en svo, heldur
fer hann sjál-fur fyrir oss og með
oss svo framarlega sem vér þá
trúum og hlýðum. Ég er Drott-
inn, Guð þinn, segir hann. Ég bæði
vil leiða þig og get leitt þig út úr
þrældómshúsinu til hins fyrir-
heitna lands .... en þú skalt ekki
aðra guði hafa, heldur trúa og
treysta mér einum og hlýða mínu
orði.
TIL FRELSIS FRELSAÐI
KRISTUR OíSiS
Guð kallaði Móse, spámann
sinn, til að leiða ísrael út úr
þrældómshúsinu á Egiptalandi.
Guð sendi son sinn, Jesúm Krist,
til að leiða mannkynið út úr þræl
dómshúsi syndar og villu. — I
heilagri sk-írn, heilögu Guðs orði
og kveldmáltíð erum vér einnig
þaðan út leiddir til þess að vér
skulum ganga á Guðs vegum og
vera hans þjóð. Svo er spurning-
in hvort vér fylgjum nú því
merki, sem oss var gefið í skírn-
inni með hinu hei-laga tákni kross-
ins á enni og brjósti. Því frelsi
vort stendur og helzt svo framar-
lega sem vér stöndum stöðugir í
skírnarnáðinni og föllum ekki frá
hinum lifanda Guði. 1 frjálsri
hlýðni ber oss að þjóna nonum,
hverjum og einum af oss í sinni
stétt og stöðu og í vorri heilögu
kirkju. Slík þjónusta er hið sannai
frelsi.
EKKI AFTUR UNDIR
ÁNAUÐAROK
Bágt eiga þær þjóðir og þeir
einstaklingar, sem eru undir á«
nauðaroki, hvernig sem það er, og
ættum vér íslendingar að skilja;
þetta manna bezt, með því að vér
höfum bæði reyn-t ánauð og frelsi,
Mesta blómatímafoil þjóðar vorr-
ar var friðaröldin og ritöldin,
| tímabil það, sem fylgdi eftir
kristnitökuna og kristnun lands-
ins. En svo vitum vér hvað gerð-
ist. Ánauðin kom smátt og smátt
sem ávöxtur siðspillingar og eigin
hagsmuna hyggju. En slíkt getur
ekki lítil þjóð leyft sér ef hún vill
halda frel-sinu, því til þess að
halda því, þurfum vér á trú og
siðgæði að halda, þoirri trú og því
siðgæði, sem aðeins fæst fyrir
hlýðni við Guðs orð.
ísraelsmenn áttu, samkvæmt
Guðs orði, að halda páskahátíðina
hvert ár, kynslóð eftir kynslóð, og
skyldi það vera þeim „ævarandi
lögmál“ til þess að þeir skyldu
ekki gleyma því að Guð leiddi þá
út af Egiptalandi, út úr þræl-
dómshúsinu. Eins minnumst vér
ekki aðeins einu sinni á ári, held
ur á sérhverjum Drottins degi,
hve mi-kla hluti Guð hefir gert
fyrir oss. Til þess er Guðs orð
boðað, að vér glötum ekki því
frelsi, sem oss er gefið, heldur
staðfestumst í því. Öllum andleg-
um verðmætum verður að safna
á ný, kynslóð ef-tir kynsióð, þau
verða að endurnýjast og endur-
lífgast, til þess að þau glatist
ekki. Vér getum ekki huggað oss
við að vera kristnir menn ef vér
leggjumst undir ok siðspillingar
og synd-a og glötum þeirri náðp
sem oss er gefin. Sú skylda hvílir
á oss að minnast sérhvern dag
þess, sem Drottinn hefir fyrir
oss gjört — og ekki aðeins það,
heldur einnig að fylgja Kristi,
konungi vorum og frelsara.
Skímarfonlur gefirni
SlaðastaSarlrirfcju
SUNNUDAGINN 5. júlí var fjöl-
menni saman komið að Staða-
stað. Messudagur var og íerm-
ingarguðsþjónusta. Voru kirkju-
gestir taldir nær tvö hundruð.
Ferma skyldi fimm börn.
Við þetta tækifæri var kirkj-
unni færður að gjöf gripur einn
góður, sem gladdi bæði söfnuð
og sóknarprest. Er það skírnar-
fontur, en hann átti kirkjan eng-
an fyrir. Gjöf þessi er til rr.inn-
ingar um Kára bónda Magnús-
son í Haga í Staðarsveit og konu
hans Þórdísi Gísladóttur, og son
þeirra Benedikt. Kári var lengi
safnaðarfulltrúi Staðastaðarsókn
ar, gildur bóndi og traustur
kirkjuvinur, og þau hjón bæði
sómi sveitar sinnar. Gefendur
skírnarfontsins eru börn þeirra
hjóna, en þau eru þessi á lífi:
1. Ingólfur, bóndi í Haga.
2. Helga, húsfreyja í Rvík.
3. Loftey, húsfreyja í Rvík. '
4. Gísli, bílstjóri í Stykkis-
hólmi.
5. Þórður, lögregluþjónn í Rvík
6. Alexander, smiður í Rvík.
Hafa þau systkini nú sýnt
minningu foreldra sinna lofs-
verða ræktarsemi og reist þeim
fagran minnisvarða, jafnframt
því sem þau votta sóknarkirkiu
sveitarinnar tryggð sína og ást.
í lok stólræðu sinnar gat sókn-
arpresturinn séra Þorgrímur V.
Sigurðsson um gjöf þessa, þakk-
aði fyrir hönd safnaðarins gef-
endum, en lítil stúlka, Vilborg
Þórðardóttir, sonardóttir þeirra
Hagahjóna, gekk fram og afhjún^
aði skírnarfontinn. Er hann gerð-
ur af mahognyviði, súlulaga og
renndur af hagleik, með krossi
Franxhald á bls. 5