Morgunblaðið - 31.10.1953, Blaðsíða 9

Laugardagur 31. okt. 1953
MORGUNBLAÐIÐ
9
Hólameim Iiorfa vongóðir
til vetrarstarfsins
Nóbelsverðlann veitft fyrir rnnn-
sóknir ó efnnbreytingnm iíkamnns
Sfuif hebnsókn að Héliun.
BÆ, HOFÐASTRÖND, 30. okt.
— Heim að Hólum.......Þangað
brá ég mér nýlega sem oftar,
mér til óblandinnar ánægju. Ég
er raunar einn af mörgum, sem
þangað hafa komið á árinu, því
skólastjóri sagði mér að um 4500
manns hefðu heimsótt. staðinn
fram að þessum tíma Í953. Er sú
tala líklega of lág því margur
maður skrifar ekki nafn sitt í
gestabók.
Hólaskóli verður fullsetinn í
vetur eins og að undanförnu, og
koma nemendur næstum úr öll-
um landshlutum. Kennarar verða
þeir sömu og síðastliðinn vetur.
Nokkuð meiri áherzla er nú
lögð á handavinnukennslu en
áður var, sá ég þar prýðilega
smíðaða muni, sem vel gætu ver-
ið eftir fullnuma smiði. Síðast-
liðinn vetur voru bundnar í band
um 300 bækur.
Knattspyrnunámskeið verður
þar í nóvember, og vélanámskeið
i janúar.
Eins og ætíð er tal okkar
Kristjóns skólastjóra berst að
skóla hans, finn ég gíöggt að á-
hugi hans er brennandi fyrir
starfinu og að nemendur hans
fari þaðan sem bezt undirbúnir
undir sitt lífsstarf.
Búskapur er þar rekinn með
miklum dugnaði af þeim bræðr-
um, Kristjáni og Sigurði.
Sigurð, bústjóra, hitti ég suð-
ur við hesthús, þar sem hann var
að flokka kartöflur við fjórða
mann. I hesthúsinu voru stórir
haugar af kartöflum, kartöflu-
geymslan full og a.m.k. 100 tun.
höfðu þeir grafið niður í túnið
með jarðýtu. Rófur voru einnig
mjög miklar. Létu þeir kýr
ganga í rófu- og hafraakri nú
eftir að grös tóku að falla, og
flæddi þá mjólkin úr kúm þeirra.
Heyfengur á Hóium var vitan-
lega bæði mikill og góður, en á
hann er nú sett 520 fjár, sem er
fyllilega eins margt og áður var,
«n vantar nú hús til að geta
fjölgað. 60 er í fjósi, 50 hross og
50 hænsni.
Meðalþungi dilka var rúmlega
16 kg af þeim rúmlega 300, sem
lógað var í haust, 16 % kg var
meðalþungi í fyrra.
Eins og alltaf eru miklar fram-
kvæmdir á þessu höfuðbóli. —-
Prestsbústaður var byggður þar
á árinu og flutti sóknarprestur-
inn, séra Björn Björnsson, í hann
í júlí. Gæti ég trúað að þar væri
eitthvert giæsilegasta prestssetur
landsins. Kennarabústaður er
þar einnig í smíðum og er ráð-
gert að ljúka smíði hans að
mestu í vetur. Einnig er byrjað á
stóru tveggja hæða húsi norðan
við leikfimishús skólans. — Á
neðri hæð hússins verða m. a.
búningsklefar, baðklefar með
sturtum og gufubaði. Á efri hæð
verður handavinnusalur, 8x12 m
og er hugmynd skólastjóra að
gera handavinnukennslu skóians
svo fjölþætta og góða sem hægt
er, enda er nú ágætur kennari
í þeirri grein starfandi við skól-
ann.
Heilsufar hefur verið gott það
sem af er. Horfa Hólamenn því
vongóðir til vetrarstarfsins.
Vegagerð heim á staðinn hefur
gengið hægt, en þokast þó. Er nú
verið að ýta upp vegi vestan
Hjaltadalsár, en brú á að koma
á ána um Laufsálaholt. Einnig
stendur yfir brúarbygging á
Gálgá, sem verður til mikils hag
ræðis fyrir staðinn, eins og allt
austurhéraðið.
B.
KAROLINSKA læknisfræði-
stofnunin í Stokkhólmi ákveður
á hverju ári, hverjum skuli út-
hlutað læknisfræðiverðlaunum
Nobels. Verðlaun þessi eru á sinn
hátt eins og bókmenntaverðlaun-
in mesta virðingartákn, sem
nokkur læknir og líffræðingur
getur hlotið. Afhendir Svíakon-
ungur þau við hátíðlega athöfn,
sem haldin er síðari hluta árs.
TVEIR ÞYZKIR
FLÓTTAMENN
I ár verður þessum læknis-
1 fræðiverðlaunum skipt meðal
jtveggja mikilhæfra vísinda-
| manna, sem báðir eru þýzkir að
ætterni og uppruna, en flúðu
Skiptist milli tveggja
jafnaldra vísindamanna
nam i
R AFN R. S. Stefánsson, íslenzkur
námsmaður í Ameríku, frá Borg-
arholtsbraut 32 í Kópavogi, hef-
ur fengið innritun í Tækniskóla
Kaiiforniu (California Institute
of Technology) í Pasadena og
leggur hann stund á rafmagns-
verkfræði.
Hann er stúdent frá Mennta-
skóla Reykjavíkur vorið 1952 og
stundaði nám s.l. vetur í mennta-
skóla í San Bernardino í Kali-
forniu.
Dr. Hans Adolf Krebs.
land, þegar Hitler komst til
valda. Hefur annar þeirra síðan
starfað í Bretlandi en hinn í
Bandaríki unum.
Verðlaunin fyrir árið 1953 eru
veitt fyrir mikinn árangur af
rannsóknum á efnaskiptingu lík-
amans. Skal nú gerð í stuttu
máli grein fyrir þessum tveimur
Sfærsia bílasýningin
Bílasýning var nýlega opnuð í Earls Court sýningahöllinni í West End í Lundúnum. Þetta er
ein stærsta bílasýnlng, sem nokkru sinni hefur verið haldin, enda eru þar vagnar nf öllum tegund
um og stærðum írá fjölda landa. Hér er hluti af ensku deildinni.
mönnum, sem þykja verðir
Nobels-verðlauna.
DR. HANS ADOLF KREBS
Dr. Hans Krebs er 54 ára, fædd
ur í Hildesheim í Þýzkalandi. —
Hann stundaði nám við háskól-
ana í Göttingen, Muhchen og
Berlín. Starfaði hann síðan að
vísindarannsóknum við Kaiser
Wilhelms stofnpnina í Berlín. En
1933, við valdatöku Hitlers, varð
hann að flýja land.
II.EGI R BRUNI
í LÍKAMANUM
Hann hefur einkum fengizt við
rannsóknir á því hvernig líkam-
inn breytir fæðutegundum, sykri,
fitu og amínósýrum í orku. Eins
og við vitum öll, fær líkaminn
orku þannig að súrefni gengur í
samband við fæðuna í vefjum
líkamans, það er að segja, það
verður hægur bruni. En mönn-
um hefur verið að mestu hulið
hvernig líkaminn fer að þessu og
það á furðulega sparneytinn
hótt.
Dr. Krebs var ljóst, er hann hóf
athuganir sínar, að ummyndunin
gerist fyrir áhrif frá ýmsum sýr-
um. Rannsakaði hann með ýms-
um lífrænum, hvernig sykur um-
myndast. Þá fann hann tvær sýr-
ur, pyruvic-sýru og mjólkur-
sýru, sem mynduðust úr sykrin-
um, en gátu síðan * ummyndast
sjálfar enn frekar. Ákvað hann
síðan að snúa sér sérstaklega að
rannsókn á ummyndun pyruvic-
sýrunnar, enda reyndist hún
vera lykillinn að heilu efna-
breytingarkerfi.
20 ÁRA RANNSÓKNIR
Rannsóknir dr. Krebs hafa
verið mjög umfangsmiklár og
hefur hann tæpast unnað sér
hvíidar í þau 20 ár síðan hann
kom til Englands. Rannsóknir
hans hafa opnað sýn yfir það,
hvernig efnaskiptin verða í lík-
amanum, hvernig fita og sykur
breytist stig af stigi í nýjar og
nýjar sýrur, súrefnið gengur
hægt bg hægt í samband við fæð
una og af því stafar hita og orka.
Rannsóknum á þessu er enn langt
í frá lokið og enn eru þær aðeins
upphafið að því hvernig orkan
síðan breytist í hreyfingu vöðva
eða líkamskraft. En það mun aft-
ur gerast við flókna efnabreyt-
ingu.
Dr. Krebs rannsakaði aðallega
ummyndun sykurs, en hann hef-
ur sett fram kenningar um að
samskonar hægfara efnabreyt-
ingar verði á öðrum fæðutegund-
um svo sem fitunni.
DR. FRITZ ALBERT LIPMAN
Hinn Nobelsverðlaunahafinn,
dr. Fritz Lipmann, er jafnaldri
dr. Krebs, 54 ára, fæddur í Kön-
ingsberg í Austur-Prússlandi. —
Hann stundaði nám í læknis-
fræði og tók doktor^stigið í
Berlín 1922. Hann var aðstoðar-
maður hinna kunnu þýzku efna-
fræðinga, Otto Meyerhof og Otto
Fischer, 1927—1931. Þá var hann
ráðinn um skamman tíma á
Rockefeller læknisfræðistofnun-
ina í New York og Calsberg
efnarannsóknastofuna í Kaup-
mannahöfn. — Hann reyndi að
snúa heim eftir valdatöku Hitl-
ers, en varð þá ljóst að þangað
myndi hann ekki eiga aftur-
kvæmt.
VÖXTUR OG ENDURNÝJUN
LÍKAMANS
1 Dr. Lipman hefur einnig rann-
sakað efnaskiptin. En þar sem dr.
Krebs rannsákaði ummyndun
hvernig efni fæðunnar ummynd-
ast í líffæri, til dæmis hvernig
vöxtur og endurnýjun líkams-
vefjanna verður fyrir umbreyt-
ingu fæðutegunda. I þessum
rannsóknum hans er m.a. fólgin
fæðunnar í orku, sneri dr. Lip-
man sér að því að rannsaka
Dr. Fritz Albert Lipman.
athugun á því hvers vegna lík-
amsvefirnir sjálfir leysast ekki
upp né brenna, þrátt fyrir það að
efnaskipti fæðunnar og bruni
fer stöðugt fram í þeim. ■
EFNAFUÆÐRANNSOKNIR
GAGNLEGAR LÆKNINGUM
Það hefur verið algengt að
skipta Nobels-verðlaunum í
læknisfræði milii tveggja eða
jafnvel þriggja manna, sem unn-
ið hafa saman að ýmsum þýðing-
armiklum rannsóknum. — Þessir
tveir menn, sem nú fá verðlaunin
eru að vísu ekki samstarfsmenn.
En þeir hafa báðir lagt hönd að
verki að rannsókn hinna flóknu
efnaskipta líkamans. — Annar
þeirra hefur . einkum kynnt sér
breytingu fæðuefnanna í orku,
en hinn fremur rannsakað hvern
ig fæðan breytist í lifandi vöðva.
Starf beggja þessara manna
má segja að sé á sviði efnafræði.
og hefði því veiið fullt eins vel
til fundið að sæma þá verðlaun-
um í efnafræði. En rannsóknir
þeirra á efnaskiptunum munu
koma að miklu haídi við lækn-
ingu efnaskiptasjúkdóma, sem
margir eins og t.d. offita, hafa
verið óviðráðanlegir fram til
þessa.
ÞTh.
Heimatríiboð
leikmanna 25 ára
Á MORGUN verður 'Heimatrúboð
leikmanna 25 ára. í tilefni þess
verður haldin sérstök samkoma
í Zíon, Óðinsgötu 6A, annað
kvöld kl. 8,30. Verður þar flutt
prédikun, sagt ágrip af sögu
starfsins o. fl.
Sem kunnugt er, var Heima-
trúboð leikmanna, stofnað a£
Ármanni Eyjólfssyni og hefir
markmið þess frá upphafi verið,
að vinna að eflingu trúar og
kristnilífs með þjóðinni á grund-
velli Biblíunnar, og innan evan-
gelísku lútersku kirkjunnar.