Morgunblaðið - 20.12.1953, Blaðsíða 2

2
MORGUNBLAÐIÐ
Sunnudagur 20. des. 1953
Jón Björnsson skrifar um
IKMENNTIR
’ Guðm. G. Hagalín:
ILMUR LIÐINNA DAGA
Bókfellsátgáfan.
„ILMUR LIÐINNA DAGA“ er
briðja bindið af sjálfsævisögu
Hagalíns. í þessu bindi skrifar
hann um sjómennsku sína á æsku
árunum, allt þangað til hann
siglir til Reykjavíkur, til þess að
hefja skólagöngu, en á því lýkur
bindinu. Eins og í fyrri bindun-
um kemur hér fjöldi fólks við
sögu, og mörgum sérstæðum og
minnisverðum persónum er lýst.
Það er kostur við þessa sjálfsævi-
sögu fram yfir margar aðrar ævi-
sögur hve mikla rækt höfundur-
inn leggur við að lýsa umhverfi
sínu og menningu þess á því
tímabili, er sagan fjailar um
Verður hún því um leið menn-
ingarsaga heils héraðs. Um með
ferð efnisins er fátt að segja, því
að Hagalín er fyrir löngu viður
kenndur sem snillingur í þessari
bókrhenntagrein. Víða í bókinni
eru afbragðs góðar persónulýs-
ingar og viðuburðalýsingar, og
samtöl eru afburða snjöll. 1Sn
það, sem einkennir bókina, er
hin góðlátlega kímni, sem beitt
er í lýsingum persónanna og gild
ir það ekki sízt um höfuðper
sónuna sjálfa. Þroskasaga hans
er bæði skemmtileg og lærdóms
rík, fyrir þá sem vilja kynnast
þeim kjörum, sem framsæknir
alþýðumenn áttu við að búa, því
að hún verður um leið lýsing á
viðhorfum fólksins til hinna
ýmsu menningarstrauma, sem
bárust til landsins á þessum ár-
um. Maður kannast við stjórn-
málaáhugann, þegar menn skipt-
ust í heimastjórnar- og sjálfstæð-
ismenn, og sama máli gegnir um
styrjöldina fyrri þegar menn
skiptust í flokka með og móti
styrjaldaraðilum. Viriðst svo,
sem allur þorri manna hafi rætt
ólíkt frjálslegar um þessa hluti,
og af meiri skynsemi, meðan út-
varp var ekki til, og blaðaáróður-
inn var ekki kominn í slíkan al-
gleyming, og síðar varð. Það er
spurning, hvort hér er ekki um
mikla afturför að ræða.
U mstíl Hagalíns þarf ekki að
fara mörgum orðum. Honum
hefur víða tekizt vel upp, en ef
til vill hefur snilli frásagnarinn-
ar aldrei verið meiri en í þess-
ari bók og tveim fyrri birldum
hennar. Frásögnin er hröð og
hvergi málalengingar, svo að
maður les bókina í einni lotu.
Margir munu bíða næsta bind-
is með eftirvæntingu, því að þar
mun verða skýrt frá fyrstu ár-
unum í höfuðstaðnum og því
menningarlífi, sem hinn vest-
firzki unglingur á eftir að kynn-
ast nánar þar.
Hannes J. Magnússon:
Hetjur hvcrsdagslífsins.
Bókaútgáfan Norðri.
„Hetjur hversdagslífsins" nefn-
ir Hannes J. Magnússon skóla-
stjóri þessar bernsku- og æsku-
minningar sínar. Þó er þetta eng-
in sjálfsævisaga í venjulegum
skilningi. Hún fjallar um fólk í
Skagafirði og lifnaðarhætti þar
um og eftir síðustu aldamót. Er
í bókinni mikill fróðleikur um
líf sveitafólksins, og öll frásögn-
in andar hlýju og skilningi á
kjörum þess. Þó er þetta engan-
veginn nein rómantisk lofgerð
um sveitalífið, heldur er örðug-
leikunum lýst, án þess að draga
fjöður yfir neitt, svo sem skýrast
kemur í ljós í síðasta kaflanum
um ,,Vorharðindin“. Lesandan-
um finnst hann bókstaflega vera
staddur hjá fólkinu í litla bæn-
um, meðan verið er að drýgja
síðustu heytugguna og eldiviðar-
llöguna, í von um að vorið fari
nú bráðum að koma. Það voru
lietjur í bókstaflegum skilningi
þess orðs, sem þoldu slíka erfið-
Ipika án þess að glata allri von
pg bíða tjón á sálu sinni. Það er
þótt mælt, sem höf. segir í inn-
gangsorðum bókarinnar: — „Þeg-
ád' ég var unglingur ag las um
ósigrandi fylkingar herskárra
konunga og keisara, og afreks-
verlc þeirra, fylltist ég aðdáun og
lotningu .... En seinna hefur
þetta breytzt. Nú dái ég meir
hina óbreyttu og óþekktu her-
skara, sem byggja upp heiminn
og menningu þjóðanna. Ég dái
hinar hljóðu fylkingar, sem
plægja, sá og uppskera, sem
leggja stein við stein í byggingu
framtíðarinnar, sem ryðja vegina
og byggja brýrnar“. — Þetta er
boðskapur bókarinnar og ættu
margir að leggja sér hann á minn
ið á okkar tíma.
Þórður Tómasson frá
Vallnatún: i
SAGNAGESTUR I.
ísafoldarsprentsmiðja.
Þórður Tómasson frá Vallna-
túni er áður kunnur fyrir bók
sína, Eyfellskar sagnir, sem kom
út í þremur heftum fyrir nokkr-
um árum. í þessari bók færir
hann út sagnasvið sitt til Land-
eyja og víðar. Fyrsti og lengsti
þátturinn er um sjóróðra við
Landeyjasand, en auk hans eru
margir smærri þættir í kverinu,
sumir alla leið austan úr Skafta-
fellssýslu.
Sigurður A. Magnússon:
GRÍSKIR REISUDAGAR
ísafoldarprentsmiðja.
Sigurður A. Magnússon er les-
endum Morgunblaðsins að góðu
kunnur fyrir hin fróðlegu ferða-
bréf sín frá Grikklandi, sem birt-
ixst hér í blaðinu öðru hverju
fyrir tveimur árum. Nú hefur
hann skrifað stóra og myndarlega
bók um dvöl sína í þessu fjar-
læga og söguríka landi. Það er
skemmst af að segja, að bókin er
bæði fróðleg og skemmtileg, enda
er Grikkland og Grikkir svo f jar-
lægt okkur og þó að mörgu leyti
líkt, að ævintýrablær verður yfir
frásögninni. í bókinn er saga
Grikkja rakin framan úr forn-
eskju og til vorra daga. Eins og
kunnugt er hefur gengið á ýmsu
þar í landi undanfarin ár, borg-
arastyrjaldir og allskonar of-
beldisverk, eins og sjá má
af fréttum dagblaðanna. Sigurð-
ur greinir frá aðdraganda og or-
sökum þessara atburða á grein-
argóðan hátt og af fullkomnu
hlutleysi, að því er bezt verður
séð, en slíkt veitist mörgum
erfitt á þessum tímum, þar sem
flestir virðast vera ólmir í að
láta í ljós samúð ega andúð á
málsaðilum, en láta sig minna
skipta raunverulega frásögn.
Einnig bregður höfundur upp
mörgum glöggum myndum af
þjóðlífinu, siðum og trúarbrögð-
um, og inn á milli skýtur hann
skemmtilegum frásögnum, sem
varpa ljósi yfir margt í lyndis-
einkunnum þessarar fjarlægu
þjóðar, sem Norðurlandabúum
virðist lítt skiljanlegt. Það er
fengur að þessari ferðabók.
Fjöldi mynda er í henni og frá-
gangur góður.
IIANDAN UM IIÖF.
Ljóðaþýðingar eftir
Helga Háífdánarson.
Heimskringla.
Hér eru ljóðaþýðingar frá
mörgum löndum, en mest fer þar
fyrir enskum skáldum, og þar eru
flestar Shakspeare þýðingarnar.
Ritdómendur hafa lokið lofsorði
á þessa bók, og skal ekki dregið
í efa að það sé réttmætt. Þýðing-
arnar bera með sér að vandvirk-
ur maður hefur verið þar að
verki. Það er vissulega fengur að
því, a, fá úrval úr ljóðaskáldskap
annarra þjóða, en fátt hefur ver-
ið af góðum ljóðaþýðingum síð-
an Matthías leið, að Magnúsi
Ásgeirssyni undanteknum. Helgi
Hálfdánarson hefur lagt í það að
þýða Rubaját á íslenzku, en það
hefur M. Á. einnig gert, og geta
nú lesendur dæmt um, hvor þýð-
ingin á þessu heimsfræga kvæði
er betri. (
Konrad Z. Lorenz:
TALAÐ VIÐ DÝRIN
Heimskringla.
Höfundur þessarar bókar er
Austurríkismaður. Hann er einn
af frægustu dýrafræðingum, sem
nú eru uppi. Hefur hann einkum
lagt stund á dýrasálfræði og
samið mörg merkileg rit um þau
efni. Dýrasögur hans urðu skjótt
frægar víða um lönd, enda er
frásagnarháttur hans ljós og
auðskilinn. Símon Jóh. Ágústs-
son prófessor hefur þýtt bókina,
en Finnur Guðmundsson náttúru-
fræðingur ritar formála. Bókin
er prýdd mörgum teikningum
eftir höfundinn.
Karl Forsell:
UM ÖLL HEIMSINS HÖF.
Draupnisútgáfan.
Þetta eru endurminningar
ævintýramanns. Hann byrjaði
sjómannsferill sinn á öld segl-
skipanna og varð síðar skipstjóri
á stórum gufuskipum. Hann hef-
ur siglt um öll heimsins höf, .eins
og titill bókarinnar bendir til, og
hefur því frá mörgu að segja.
Sum ævintýrin, sem hann tendir
i, virðast nærri ótrúleg, en hvað
sem um það er, þá er frásögnin
ákaflega „spennandi“, enda hef-
ur bókin orðið mjög vinsæl í
heirr^landi hans, Svíþjóð. Helgi
Sæmundsson ritstjóri hefur þýtt
hana á íslenzku, og er þýðingin,
eins og vænta mátti, með ágæt-
um.
Ármann Kr. Einarsson:
FALINN FJÁRSJÓÐUR
Bókaforlag Odds Björns-
sonar.
Ármann Kr. Einarsson er fyrir
löngu kunnur sem skáldsagna-
höfundur, en hann hefur einnig
skrifað bækur fyrir börn og
unglinga, en síðasta unglingabók-
in, sem hann gaf út, kom 1945.
Það er óhætt að fullyrða, að þessi
bók hefur flest einkenni góðra
unglingabóka; hún er spennandi
án þess að vera reyfarakennd, en
er þó alveg laus við alla prédikun
sem iýtir stundum bækur, sem
skrifaðar eru fyrir unglinga.
Verður hún áreiðanlega vinsæl
hjá yngri kynslóðinni. Margar
teikningar eftir Odd Björnsson
eru í bókinni og ytri frágangur
góður.
Guðm. G. Hagalín:
ÚTILEGUBÖRNIN
í FANNADAL
Barnablaðið Æskan.
Það mun víst hafa komið
mörgum á óvart, þegar unglinga-
bók eftir Hagalín kom á markað-
inn. Þetta er víst fyrsta bók hans,
sem er skrifuð fyrir unglinga, en
hún hefur flest einkenni fyrri
bóka hans, er atburðarík og
skemmtileg, en hefur auk þess
ákveðinn boðskap að flytja. í
raun og veru er það gleðilegt,
þegar hinir beztu rithöfundar
gefa sér tóm til að skrifa fyrir
yngstu kynslóðina, en það er
meiri vandi en margur hyggur,
og einasta ráðið til þess að
hamla upp á mótí þeim ósóma,
sem haldið hefur verið svo mjög
að yngstu kynslóðinni undan-
farið, svo sem lélegum kvikmynd
um og myndablöðum, sem gefin
eru út fyrir aðrar og frumstæðari
þjóðir. — Þessi saga Hagalíns
hefur öll einkenni góðrar ungl-
ingabókar.
Margrét Jónsdóttir:
TODDA í SUNNUHLÍÐ
Barnablaðið Æskan.
Margrétu Jónsdóttur er óþarfi
að kynna fyrir yngstu kýnslóð-
inni. Unglingabækur hennar
njóta mikilla vinsælda um land
allt. Þessi bók er framhald sög-
unnar um Toddu frá Blágarði,
rangfærslu
í TÍMANUM 6. þ.m. segir for-
stjóri Skipaútgerðar ríkisins, að
Samábyrgð íslands á fiskiskip-
um hafi „tapað mörgum milljón-
um króna af fé, sem hún á ekki
fyrirliggjandi og stendur hún því
í tilsvarandi skuld við Skipaút-
gerðina".
Ákærur forstjórans eru svo al-
varlegar, að þrátt fyrir það, að
stjórn Samábyrgðarinnar telur
óviðeigandi að gera viðskipti sín
við Skipaútgerð ríkisins að um-
talsefni opinberlega, sér hún sér
þó eigi annað fært, en að leið-
rétta þessi þjösnalegu og alger-
lega ósönnu ummæli.
Á s.l. 5 árum hafa orðið stór-
felld töp á vátryggingum ríkis-
sjóðsskipanna. Mismunur á kaskó
iðgjöldum og tjónum á þessu
tímabili, varð nál. öVz milljón
króna. En töp vátryggjenda eru
þó talsvert meiri, vegna kostn-
aðar við vátryggingarnar, eða
varla undir sjö milljónum króna.
Hins vegar hefir lítið af þessum
töpum komið í hlut Samábyrgð-
arinnar, því hún hefir ekki sjálf
nema 5%—10% af áhættu. Á-
hættan er að langmestu leyti hjá
erlendum vátryggjendum, eða
nánar tiltekið 75%—85% í hverju
skipi.
Samábyrgðin hefir því hvorki
tapað einni milljón né „mörgum
milljónum króna“ á vátrygging-
um ríkissjóðsskipanna. En hún
hefir á þessu tímabili fært Skipa-
útgerð ríkisins nál. sjö milljón
króna gróða, miðað við það, að
greitt hefði verið sannvirði fyrir
vátryggingarnar.
Um fjárhag -Samábyrgðarinn-
ar þarf ekki að deila, því reikn-
ingar hennar eru birtir opinber-
lega. Þeir sýna, að hún á stofnfé
sitt óskert, og að auki nokkurt
eigið aflafé. Ber henni og skylda
til, sem vátryggingarfyrirtæki,
að eiga skuldlausa eign í sam-
ræmi við þá áhættu, sem hún ber
á hverjum tíma.
Frá viðskiptum Samábyrgðar-
innar og Skipaútgerðarinnar hirð
ir Samábyrgðin ekki að greina að
öðru leyti en því, að um hver
áramót hefir Skipaútgerðin
skuldað Samábyrgðinni veruleg-
ar fjárhæðir. Og 1. jan. þ. á. var
skuld Skipaútgerðarinnar við
Samábyrgðina kr. 1,7 milljónir.
Sést af þessu ljóslega, hvort það
er Samábyrgðin, sem hefir hald-
ið fé fyrir Skipaútgerð ríkisins,
eða það er Skipaútgerð ríkisins
sem haldið hefir fé fyrir Sam-
ábyrgðinni.
Forstjórinn kvartar undan því,
hve óhagstætt sé fyrir Skipaút-
gerð ríkisins að vátryggja hjá
Samábyrgðinni.
! en er þó sjálfstæð að öðru leyti.
; Söguhetjan er hálf-dönsk, og eru
I í bókinni skemmtilegar lýsingar
á ýmsu, er kcmur henni einkenni
lega fyrir sjónir, stórborgarbarn-
1 inu, er dvelur í fyrsta skipti á
afskekktum, íslenzkum sveitabæ.
Jóhannes Friðlaugsson:
UPPI Á ÖRÆFUM
Dýrasögur og frásagnir.
Barnablaðið Æskan.
j Jóhannes Friðlaugsson hefur
skrifað mikið í blöð og tímarit
í áratugi, og einnig gefið út nokkr
ar bækur. Sögurnar í þessari bók
fjalla um samskipti manna og
dýra og flestar þeirra eru sannar.
Höfundurinn er mikill dýravin-
ur, og skilur dýrin og sálarlíf
þeirra, en auk þess andar öll frá-
sögnin af ást til landsins og nátt-
úru þess. Frásagnir hans eru
þrungnar af göfugum hugsjón-
urn, og eiga ekki sízt erindi til
■ þejrra, scm eiga heima í kaup-
stöðunum, og eru að vonum ó-
kunnugri því lífi, sem hrærist í
1 náttúrunni, en þeir, sem ala allan
sinn aldur í sveitum landsins.
Hinn gífurlegi mismunur á ið-
gjöldum og tjónum sýnir, svo ei
þarf um að deila, að vátrygging-
arnar hafa ekki verið óhagstæðar
fyrir þann vátryggða.
Staðhæfingar sínar um óhæfi-
legar iðgjaldahækkanir hjá Sam-
ábyrgðinni rökstyður forstjórinn
hins vegar með því að birta fjár-
hæð þá, er hann telur að Skipa-
útgerð ríkisins hafi greitt fyrir
tryggingarnar þegar Samábyrgð-
in tók við þeim, og til saman-
burðar þá fjárhæð, sem hann
segist nú verða að greiða.
Þegar Samábyrgðin tók við vá-
tryggingum skipanna, tryggði
Skipaútgerðin fyrir kr. 7.603.800.
00. En nú tryggir hún fyrir kr.
52.692.100.00.
Sjálfsagt skilur forstjórinn þeS.
sem allir aðrir munu skilja, að
eðlilegt sé, að meira þurfi að
borga fyrir það að tryggja sig
fyrir 52 milljónum, en að tryggja
sig fyrir 7 milljónum.
Allir menn, sem eitthvað
þekkja til vátrygginga, vita það,
ao vátryggingarkjör eru fyrst og
fremst metin eftir iðgja’.ds-
prósentu, þ. e. hve mörg prósent
sá tryggði greiðir af tryggingar-
fjárhæðinni. Meðan núver.ndi
forstjóri Skipaútgerðar ríkidns
sá um vátryggingar ríkissjóos-
skipanna, var meðaliðgjald allra
skipanna*):
*) Vitaskipið Hermóðu er
hvergi talið með, því vitar.ála-
stjórnin hefir ávallt séð urn vá-
tryggingu þess.
Kaskóiðgjald 6,1879%
Interessuiðgjald 1,7218%
Nú í dag eru meðaliðgjöldin þessi
Kaskoiðgjald 4,398 %
Interessuiðgjald 1,0012%
Það er hin mesta firra, er for-
stjóri Skipaútgerðar ríkisins seg-
ir að vátryggendur ætli með
hækkuðum iðgjöldum að vinna á
skömmum tíma upp það tap, er
þeir hafi beðið á vátryggingum
ríkissjóðsskipanna s.l. 5 ár.
Vátryggendur skila aldrei,
framyfir það, sem vátryggingar-
samningar herma, gróð', sesn
þeim hefir hlotnast. Þeir krefj-
ast og aldrei beint né óbéint
greiðslu fyrir töp, sem þeir hafa
beðið.
Hins vegar er það venja, þegar
um framhaldstryggingar er að
ræða, að rannsaka afkomu trvgg-
ingarinnar þrjú s.l. ár, því út-
koman af þeirri rannsókn gefur
mikilsverðar bendingar um
áhættuna, og þá einnig hvað
meta skuli framtíðariðgjaldið'.
Að lokum tekur stjórn Sam-
ábyrgðarinnar fram, að það er
misskilningur að Samábyrgðin
hafi skilyrðislausan einkarétt til
að vátryggja skip ríkissjóðs. Sá
réttur, eða sú kvöð, er bundið
því skilyrði, að Samábyrgðin geti
séð um tryggingarnar með kjör-
um, sem ekki séu lakari, en aðr-
ir bjóða.
En auðivtað er það í alla staði
eðlilegt, að ríkið feli sinni cigin
vátryggingarstofnun að sjá um
vátryggingar skipa sinna.
Stjórn Samábyrgðar íslands
á fiskiskipum.
Hröpuðu mei
stuttu millibill
LUNDÚNUM, 16. des. — Fjórar
brezkar þrýstiloftsflugvélar hröp
uðu í dag með stuttu millibiJi til
jarðar í Austur-Englandi. Tvær
þeirra skemmdust mikið, en flug-
mennirnir komust lifandi úr flök-
unum.
Hinar tvær vélarnar hröpuðu
til jarðar, þegar þær ætluðu að
lenda. Flugmaðurinn í annarri
ílugunni meiddist lífshættulega,
—Reuter.