Morgunblaðið - 31.12.1953, Síða 3

Fimmtudagur 31. des. 1953
MORGUNBLAfílÐ
3
UTANRÍKISVIÐSklPTIN 1953
unda, þ. e. freðfisljsins og salt-
aðra hrogna, hefur verið mun
minni að magni en árið 1952 en
mun hærra verð hefur fengizt
fyrir þær. Einkum er þetta eftir-
tektarvert, hvað freðfiskinn
snertir.
Til frekari athugunar og sam-
anburðar birtist hér tafla yfir
magn og verðmæti helztu útflutn
ingsvaranna árið 1952/1953. Er
tafla þessi mjög samandregin til
hægðarauka:
Tafla
ÚTFLUTNINGURINN
1953 1952
Magn Verð Magn Verð
1000 kg 1000 kr % 1000 kg 1000 kr. %
Saltaður fiskur 36.265 146.904 23.44 44.588 186.144 31.14
ís- og freðfiskur .... 41.607 203.820 32.52 55.342 195.620 32.72
Síld, söltuð og fryst 20.392 68.541 10.93 10.980 38.819 6.49
Lýsi og olíur 17.222 60.103 9.59 11.808 43.642 7.30
Fisk- og síldarmjöl .. 20.080 44.494 7.10 22.924 47.462 7.94
Niðursoðinn fiskur .. 107 938 0.15 183 1.317 0.22
Hrogn, söltuð 2.535 7.337 1.17 2.690 6.889 1.15
Harðfiskur (skreið) .. 5.520 56.011 8.94 2.170 18.090 3.03
Ýmsar sjávarafurðir . 1.868 6.794 1.08 1.619 6.187 1.03
Kjöt 5 62 0.01 198 2.934 0.49
Ull 255 6.551 1.04 423 10.406 1.74
Skinn, gærur, húðir .. 12.768 2.04 18.146 3.04
Ýmsar landbúnaðarvörur 1.255 0.20 675 0.01
Ýmsar vörur 11.227 1.79 21.476 3.70
626.805 100% 597.807 100%
Um markaðslöndin
Þegar litið er á dreifingu út-
flutningsins til hinna ýmsu við-
skiptalanda vorra, rekumst við
yfirleitt á sömu kaupendur og
áður. Þó hefur orðið mikil breyt-
ing á kaupum hinna ýmsu landa
frá árinu áður. 1952 keyptu 13
lönd af oss fyrir meira en 10
millj. kr. hvert, en í ár hafa það
orðið 20 lönd. Meðal þeirra, er
við hafa bætzt, eru Sovétríkin og
er hlutur þeirra særstur, eða 76.6
millj. kr. Þau keyptu ekkert árið
1952. Hin sex löndin, sem hafa
bætzt í þann hóp, er kaupa ísl.
afurðir fyrir meira en 10 millj.
kr. eru: Portúgal, Noregur, Aust-
ur-Þýzkaland, Brazilía, Nigeria
og ísrael.
Samtímis þessu hefur útflutn-
ingur til Danmerkur, Bretlands,
Ítalíu og Bandaríkjanna minnk-
að mjög tilfinnanlega.
Þótt útflutningurinn til Bret-
lands dragist saman, er að sjálf-
sögðu ekkert óvænt við það, eins
og nú standa sakir. Meðan brezk-
ir útvegsmenn fást ekki til þess
að skilja þau algildu búvísindi,
að ekki er bæði hægt að skera
kúna og drekka þó mjólkina,
munu þeir halda áfram að fjand-
skapast við fisklandanir íslenzkra
togara í brezkum höfnum. Frá
því um aldamót hefur heimur-
inn horft á, hvernig hægt var að
yrja upp fiskimiðin í Norðursjó
og við Færeyjar. — Af þessari
reynslu og eigin reynslu síðustu
áratuga viljum vér læra í tæka
tíð, jafnvel þótt það kosti fjand-
skap hefðbundinna viðskipta-
vina. Við höfðum byrjað að erja
þetta land og sækja sjóinn um-
hverfis það löngu áður en sögur
herma um brezka sjósókn á ís-
landsmið. Fengsælustu mið síðari
tíma eru fundin af íslenzkum
fiskimönnum, hvað sem fákunn-
andi skriffinnar og aðrir í Bret-
landi segja. í fiskveiðitækni voru
Bretar sjálfsagt langt á undan
okkur, en samt sem áður fundu
þeir ekki önnur mið umhverfis
strendur landsins en þau, sem
vér íslendingar urðum að láta
oss nægja að horfa á tilsýndar á
björtum góðviðrisdögum vegna
tæknilegs umkomuleysis kúgaðr-
ar og marghrjáðrar þjóðar.
Hertir í skóla íss og elda höf-
um við orðið langminnugri en
flestar aðrar þjóðir á mannlega
rangsleitni. Seinir til stórræða og
seinir að gleyma.
Eigi það að verða reynsla vor
í verzlunarsamskiptum íslands
og Bretlands á síðari hluta tutt-
ugustu aldarinnar, að fiskimenn
þjóðar, sem hefur með vopna-
valdi gert tvær tilraunir á 25
árum til þess að eyða veldi og
virðingu Bretlands, verði meiri
aufúsugestir þar í landi en vér,
sem í þessum sömu átökum höf-
um lagt farkost vorn, líf vort og
limi í sölurnar til þess að bægja
hungurvofunni frá dyrum
brezkra heimila, þá segir mér
svo hugur um, að íslenzkir fiski-
menn, minnugir fyrri fjandskap-
ar Breta við hagsmuni, sem eru
oss jafn þýðingarmiklir og allar
námur Bretlands samanlagðar
eru þeim, kjósi heldur að sitja
heima að búum sínum en hætta
sér öðru sinni austur yfir ís-
landsála, jafnvel þó Bretland
færi Marz fórnir.
Eftirfarandi tafla sýnir dreif-
ingu útflutningsins til helztu við-
skiptalanda vorra. Eru þau lönd
einungis tilfærð, sem hafa keypt
fyrir 10 millj. kr. eða meira.
ÚTFLUTNINGUR:
1953 1952
m. kr. m. kr.
Danmörk 12.2 52.9
Noregur 10.5 3.0
Svíþjóð 28.1 19.7
Finnland 39.8 25.3
Bretland 67.4 84.0
Frakkland • 11.3 12.0
Grikkland 12.0 20.9
Hoftand 11.7 16.7
Ítalía 30.6 77.9
Pólland 13.0 20.9
Portúgal 35.0 0.8
Sovétríkin 76.6
Spánn 26.0 18.4
Tékkóslóvakía 12.2 13.1
Austur-Þýzkaland 26.6 5.6
Vestur-Þýzkaland 45.5 33.8
Bandaríkin 102.0 154.8
Brazilía 11.0 5.5
Nígería 15.2 4.5
ísrael 11.3 5.2
Innflutningisverzlunin
Innflutningurinn nálgast nú
hröðum skrefum milljarðinn. Að
vísu er hann reiknaður í cif
verði, svo raunverulegur vöru-
innflutningur er mun minni; en
þar sem sú hefur orðið venja,
ber að líta á tölurnar eins og þær
birtast.
í nóvemberlok var innflutning-
urinn orðinn 940 millj. kr. eða
um 100 millj. kr. hærri en í fyrra.
Aukinn innflutningur kapital-
vara er orsök meiri hluta þessar-
ar hækkunar, eða um 70%. Hinn
hlutinn skrifast eingöngu á reikn
ing neyzluvöruinnflutningsins,
þar sem innflutningsverðmæti
rekstrarvara hefur minnkað
bæði beint og hlutfallslega.
Fljótt á litið virðist þetta mjög
einkennilegt, en skýringin mun
vera sú, að allverulegur hluti
hins aukna rekstrarvöruinnflutn-
ings á árinu 1952 myndaði birgð-
ir fyrir árið 1953.
Hér fer á eftir tafla, er sýnir
innflutning ársins flokkaðan eft-
ir neyzlu-, rekstrar- og kapital-
vörum. Skipting þessi byggist á
sama grundvelli og áður hefur
verið notaður í undanfarandi
áramótagreinum og er henni
ekki ætlað að vera annað en
bráðabirgða samanburður, með-
an að endanlegar tölur eru ekki
fyrir hendi. Skekkjan, sem í
þeim er, mun þó ekki vera stór-
vægileg.
Kapitalvörur
1953 1952
m. kr. % m. kr. %
314.7 33.5 265.7 31.5
320.8 34.1 346.1 41.0
304.5 32.4 232.1 27.5
Jafnvirðiskaupin
Eitt af mestu vandamálum ut-
anríkisverzlunarinnar hefur ver-
ið að hagnýta jafnvirðiskaupa
markaðina eftir beztu föngum.
Hefur ríkisvaldið gripið til ým-
issa ráðstafana í því skyni.
Milli áranna 1951 og 1952 varð
ekki vart nokkurrar teljandi
aukningar á innflutningi fiá
þessum löndum, en á þessu ári
hefur hann hins vegar aukizt
talsvert eða úr ca. 16.4% í 20.2%
eða í beinum tölum úr 138.8
millj. kr. í 191.8 millj. kr.
Að svo mikið betri árangur
hefur náðst á árinu í viðskipt-
unum við jafnvirðiskaupalöndin
rætur sínar að rekja til aukins
innflutnings frá Finnlandi, Spáni
og Braziliu, annars vegar, og
hins vegar frá Austur-Þýzkalandi
og Sovétríkjunum, sem við keypt
um ekkert frá árið 1952.
INNFLUTNINGUR:
1953 1952
m.kr. m.kr.
Danmörk 53.6 53.5
Noregur 13.5 12.9
Svíþjóð 23.4 30.3
Finnland 46.9 31.3
Austurríki 12.3 13.4
Belgía 22.2 28.7
Bretland 114.8 180.0
Frakkland 17.2 5.9
Holland 23.9 20.5
Pólland 24.2 x 32.2
Sovétríkin 11.4
Spánn 39.2 25.3
Tékkóslóvakía 22.1 21.5
A-Þýzkaland 13.0
V-Þýzkaland 60.1 37 9
Bandaríkin 259.8 171.0
Brazilía 22.7 15.1
Kanada 10.3 8.1
Holl. V-Indíur 99.9 1328
Heildarinnflutningur pr. 30/11:
Kt . 940 .049.000
Ekki má gleyma því, að aukin
innflutningsviðskipti við jafn-
virðiskaupalöndin hafa ýmissa
vankanta í för með sér, sem gera
nauðsynlegra en ella, að fulls
samræmis gæti í framkvæmd
þeirrar viðskiptastefnu, sem rek-
in er. Einn aðal erfiðleikinn er
sú afgreiðslutregða, sem gerir
vart við sig í flestum þeirra. —
Þetta verður þess valdandi, að
fé verzlunarinnar liggur lengur
„dautt“ en ella væri, auk þess,
sem seinagangur í afgreiðslum el-
ur áróðursmenn, sem á stundum
reyna að sannfæra yfirvöldin um
það, að þessi og þessi vara sé ó-
fáanleg og nauðsynlegt sé að
kaupa hana anriars staðar frá til
að fyrirbyggja vöruskort. Dæmi
eru til, að rétt sé frá hermt, en
dæmi eru sömuleiðis til um, að
gefnar hafi verið rangar upplýs-
ingar. í framkvæmdinni veltur
á, að allar slíkar upplýsingar séu
gaumgæfilega athugaðar, þar
sem vestræn samkeppni við sömu
vörur frá jafnvirðiskaupalöndun-
um getur í mörgum tilfellum haf t
örlagaríkar afleiðingar fyrir til-
raunir manna til skynsamlegrar
lausnar á þessu stóra viðskipta-
hagsmunamáli.
Helztu neyzluvörur
Sú aukning á þessum viðskipt-
um, sem orðið hefur á árinu er
ekki einhliða til hagsbóta fyrir
útflutningsframleiðsluna eins og
svo oft áður, heldur fyrir allan
landslýð, þar sem féngizt hafa
jafnþýðingarmiklar vörur og olí-
ur, sement og rör á fullkomlega
samkeppnisfæru verði við E.P.U.
eða dollara verð. Innflutningur
þessara vörutegunda, svo og
kornvöru og sykurs, fáist þær
vörutegundir með hagkvæmum
kjörum, hefur í för með sér þýð-
ingarmikinn sparnað á greiðsl-
um vorum í E.U.P. eða dollara
gjaldeyri.
Þar sem ekki hefur enn verið
flutt inn nema fyrir hluta þess
andvirðist, er sölurnar til Aust-
ur-Þýzkalands og Sovétríkjanna
gefa í aðra hönd, er augljóst, að
um verulegan innflutning verður
að ræða frá þessum löndum á
næsta ári, og á það, að öðru ó-
breyttu, að létta greiðsluhalla
landsins við E.P.U. löndin, en það
verður þýðingarmeira á árinu
1954 en áður.
Séu tölur einar mælikvarði á,
hverjaf séu beztu viðskiptaþjóðir
vorar, verða Bandaríkin í fyrsta
sæti, hvað snertir útflutning og
innflutning, Sovétríkin í öðru
sæti, hvað útflutning áhrærir, en
Bretland í öðru sæti, hvað áhrær-
ir innflutninginn.
Hins vegar orkar tvímælis,
hvort rétt sé að metg þetta eftir
tölum einum saman. Ekki virðist
ósanngjarnt, að tekið sé tillit til
fólksfjölda viðkomandi viðskipta
landa, svo og þeirra kjara, er
þau, bjóða eigin útflutningsvörur
á. Greiðslur í frjálsum gjaldeyri
vega í flestum tilfellum þyngra
á metunum en jafnvirðiskaup. Sé
tekið tillit til þessara atriða,
verða Portúgal og Finnland tví-
mælalaust beztu markaðslönd
fyrir íslenzkar afurðir á árinu
1953.
Á sama hátt og talin voru upp
þau lönd, sem keyptu af oss fyrir
meir en 10 millj. kr. verða sömu-
leiðis talin upp þau lönd, sem
hafa selt oss vörur fyrir meir en
10 millj. kr. Með því að bera
saman þessar tvær töflur fæst
skýr mynd af mikilvægi hvers
lands fyrir sig fyrir utanríkis-
viðskipti íslendinga.
Eins og að undanförnu verður
hér á eftir gerð grein fyrir þeirri
breytingu, sem orðið hefur á inn-
flutnings verðmæti helztu neyzlu
varanna frá árinu áður.
1953 1952
m.kr. m.kr.
Kornvörur að mestu
til manneldis 38.8 41.9
Ávextir og grænmeti 24.3 19.2
Sykur og sykurvörur 16.6 21.2
Kaffi, te, kako o. fl. 24.6 18.7
Álnavara, garn o. fl. 99.0 82.0
Fatnaður 25.2 19.2
Skófatnaður 15.0 12.2
Séu þessar tölur athugaðar með
hliðsjón af innflutningi þeirra
árið 1951 má hiklaust halda því
fram, að neyzluvörumarkaður
landsins sé mettaður og að þær
sveiflur, sem koma í ljós frá ári
til árs sýni breytingar þær, sem
verða á birgðum landsmanna.
í þessu sambandi er það at-
hyglisvert, að til kaupa á álna-
vöru, garni o. fl. svo og fatnaði
hafa farið bæði árin meir en ein
króna af hverjum tíu, og það
enda þótt komið hafi verið upp
stórvirkum verksmiðjurekstri í
landinu sjálfu til fatnaðargerðar.
í þessum flokkum er talið með
garn og hessian til framleiðsl-
unnar, en engu að síður hljóta
þessar tölur að vekja athygli.
NIÐURLAG
Af því, sem nú hefur verið
sagt, verður ekki annað ráðið, en
að verzlunarástandið hafi verið
sæmilegt.
Markaðir hafa fengizt fyrir all-
ar aðal útflutningsvörur vorar
fyrir verð, sem yfirleitt er hag-
stætt miðað við fyrri ár. Svo til
engar birgðir liggja óseldar í
landinu. Umsetningin á innlenda
markaðinum hefur orðið meiri
en dæmi eru til um áður, og hlýt-
ur það að spá góðu um afkomu
verzlunarinnar á þessu ári.
Atvinnuleysi hefur ekki gert
vart við sig og kaupgeta verið
mun meiri en árið áður.
Um mörg undanfarandi ára-
mót hafa verið uppi raddir urn
það úti i heimi, að offramleiðsla
væri á næsta leiti, sem mundi
valda alvarlegum truflunum á
efnahagskerfi vestrænna þjóða.
Fyrir oss, sem og aðrar þjóðir,
er mjög þýðignarmikið að geta
gert sér grein fyrir sveiflum
efnahagslífsins með góðum fyr-
irvara. Efnahagssamvinna hinna
vestrænu þjóða er helzta trygg-
ingin, sem heimurinn hefur gegn
nýrri efnahagskreppu svipaðri
þeirri, sem skall á 1929. Sporin,
sem stigin voru á árunum fyrir
stríð — verzlunarhöft og toll-
vernd —, sem einhliða ráðstaf-
anir einangraðra þjóða, munu
vekja ugg. Nú viðurkenna allir,
að þessar ráðstafanir voru ein-
göngu til þess að gera kreppu-
ástandið langvinnara og erfiðara
viðureignar.
En er þá ekkert að hræðast?
Því fer fjarri, að hægt sé að svara
slíkri spurningu neitandi. Sölu-
horfur á hinum alþjóðlega hrá-
vörumarkaði hafa verið daufari
en dæmi eru til um frá stríðs-
lokum. Ástandið ákvarðast nú
orðið fyrst og fremst af fram-
tíðarmati kaupendanna Og þeir
hafa sýnt tilhneigingu til að bíða
átekta. Biðin getur auðveldlega
skapað verðfall, jafnvel verð-
hrun. Margt bendir til, að áfram-
haldandi lækkun á hrávöruverð-
inu verði að ræða. Fari svo, get-
ur áhrifanna gætt á verði þeirra
framleiðsluvara, sem notaðar eru
sem hráefni. Aðeins kreppu-
ástand mundi hafa áhrif á verð-
lag þeirra matvæla, er við flytj-
um út, en ekki er nein alvarleg
ástæða til þess að óttast um þessi
áramót, að slíkt ástand sé að
skapast.
En hvað, sem þessu líður, þá
er ógerningur að ganga fram hjá
þeirri staðreynd, að talsverðir
erfiðleikar eru framundan fyrir
togaraflotann, ef ekki er hægt að
tryggja honum viðunandi salt-
fiskverð á komandi ári og áfram
haldandi sölu á skreið í stað hins
glataða ísfiskmarkaðar í Bret-
landi.
Verði áframhald á þeirri erð-
lagsþróun, sem gerði vart við sig
snemma á árinu, ættu peninga-
tekjur íslendinga að geta keypt
lítið eitt meira vörumagn á ár-
inu 1954.