Morgunblaðið - 31.12.1953, Síða 7

Fimmtudagur 31. des. 1953
MORGUNBLAÐIÐ
7
SJÁVARÚTVEGU
erfiðleika, þar sem aðrar leiðir
til hagnýt.ingar voru ekki fyrir
hendi.
Ofangreind skipting á afla-
magninu eftir hagnýtingu gefur
nokkuð til kynna hver fram-
leiðslan varð af hinum ýmsu af-
urðum, sem framleiddar eru úr
fiskinum sjálfum.
Til ársloka má gera ráð fyrir,
að framleiðsla eftirtaldra afurða
hafi numið sem hér segir, og er
þá að nokkru leyti um áætlaðar
tölur að ræða:
Freðfiskur ....... 27.000 smál.
Saltfiskur........ 46.000 smáh
Skreið ........... 13.000 smáfT
I þessu sambandi er vert að
geta þess, að saltfiskurinn er hér
miðaður við fullstaðinn fisk en
töluverður hluti þessa fisks hef-
ur verið verkaður fyrir hina
ýmsu þurrfiskmarkaði en um
magn er ekki vitað með vissu.
Um skreiðarframleiðsluna erþað
að segja, að allmikið af fiski hef-
ur verið hengt upp á þessu hausti
og verður því ekki fullverkað
fyrr en kemur fram á næsta ár,
svo raunverulega er skreiðarfram
leiðslan á árinu nokkru minni en
hér er talið.
Síldveiðarnar
Hinn gífurlegi aflabrestur á
síldveiðunum á árinu 1952 gerði
að verkum, að yfirleitt var mikil
óvissa ríkjandi um þátttöku í
síldarútgerðinni allt fram að
þeim tíma, er vertíðin skyldi hef j
ast. Hvortveggja var, að útgerð-
armenn voru hikandi við að
stefna skipum sínum til tvísýnna
veiða og lánastofnanirnar tregar
til að veita mikið lánsfé til síld-
arútgerðar. Að þessu sinni fór þó
svo, að síldin gerði vart við sig
venju fremur snemma á vertíð-
inni og varð það til þess, að all-
mörg skip fóru til veiða, sem ó-
vissa hafði ríkt um áður.
Að lokum varð tala þeirra
skipa, sem til síldveiða fóru 163
og var það 13 skipum færra en
órið áður. Af þessum skipum
voru 5 togarar. Þessi vertíð
varð endaisepp eins og reynslan
hefur orðið með flestar aflaleysis
vertíðirnar. Meginhluti aflans
fékkst í júlímánuði. Síldin varð
óvenju snemma feit og söltunar-
hæf og nýttist því sá afli, sem
fékkst betur en ella hefði orðið,
þar sem verulegur hluti hans fór
til söltunar. Hafði þetta úrslita-
áhrif á afkomu síldveiðiskipanna,
þar sem verðmæti síldarinnar,
sem til söltunar fór var meira en
2% sinnum meira, miðað við svip
að magn, en þeirrar, sem lótin
var í bræðslu.
Eins og undanfarin aflaleysisár
fóru veiðarnar aðallega fram
austarlega á veiðisvæðinu og
djúpt úti. Hefur síldin stöðugt
verið að færa sig fjær landinu
og virtist svo sem sú síld, sem
kom nú upp að Norðurlandinu
færi á hraðri ferð austur með
landinu og frá norðanverðu
Austurlandi á haf út. Síldarafl-
inn varð alls á vertíðinni norðan-
og austanlands 41 þús. smáh
Var það raunar fjórum sinnum
meiri afli en verið hafði árið á
undan, en þá var mesta afla-
leysisár, sem komið hefur á síld-
veiðum hér við land.
Eftirfarandi yfirlit sýnir
hvernig síldaraflinn skiptist eftir
hagnýtingu:
síldin með öllu. Var hér aðallega
um að ræða millisíld og smásíld
en sæmilega feita og góða til
vinnslu.
Óvenju mikið var nú fryst af
síld, sem stafaði af því, að tekist
hafði að selja allmikið magn af
þeirri vöru til landanna i Austur-
Evróp.u. Nam magn það, sem
fryst var alls um 10.400 smál.
Venjuleg beitusíldarþörf mun
vera um 6000 smál. og var því
fryst um 4.500 smál. fram yfir
það til útflutnings.
Útflutningur sjávarafurða
vísu einnig æði misjafnt niður
eins og að því er snerti verk-
smiðjurnar, en þó ekki eins til-
finnanlega.
Eins og árið 1952 hófu nokkur
hinna stærri skipa reknetjaveið-
ar á djúpmiðum austur af Islandi
að loknum herpinótaveiðunum.
Höfðu skip þau, sem þær veiðar
stunduðu þá fengið allgóðan afla
og saltað síldina á skipsfjöl. Að
þessu sinni fór þó svo, að afli
varð miklu rýrari og torsóttari,
þar sem síldin fór nú að því er
virtist hraðar austur á bóginn.
Varð því þessi veiðiskapur enda-
sleppur og olli mönnum von-
brigðum. Óhagstætt tíðarfar olli
einnig erfiðleikum við veiðarnar.
SÍLDVEIÐIN VIÐ
SUBVESTURLAND
Eins og' áður fór fjöldi báta til
reknetjaveiða við Suðvesturland
að lokinni síldarvertíð norðan-
lands. Undanfarin ár hafa skap-
ast af því erfiðleikar, að ekki
hefur verið hægt að ganga frá
söiu Faxasíldar á hina gömlu
markaði fyrr en útséð hefur ver-
ið um, að ekki aflaðist upp i gerða
samninga af Norðurlandssíld. —
Hefur þetta skapað mikla óvissu
fyrir reknetjaútgerðina á Suð-
vesturlandi. Að þessu sinni hafði
hinsvegar tekizt að selja fyrir-
fram allmikið magn af Faxasíld
til Rússlands og var því ekkert
til fyrirstöðu að salta upp í þann
samning ef síldin, sem veiddist
hentaði.
En nú brá svo við, að sú síld,
sem veiddist reyndist óvenju
smá og sumt af henni auk þess
horað og því óhæf til söltunar.
Orsakaði þetta mikla erfiðleika
bæði fyrir veiðiskipin og söltunar
stöðvarnar. Afli var þó af og til
góður en nýttist af fyrrgreindri
óstæðu mjög iila. Hættu veiðarn-
ar því venju fremur snemma og
mun afkoma þeirra, sem við
þessa útgerð fengust og sömu-
leiðis þeirra, sem önnuðust verk-
un aflans hafa orðið léleg.
Heildarafli á síldveiðunum við
Suðvesturland varð um 27.000
Til loka nóvembermánaðar
nam útflutningur sjávarafurða
um 602 millj. kr. og mun væntan-
lega verða til ársloka milli 660
og 680 millj. kr. Mun því ekki
verða fjarri, að þetta ár verði
mesta útflutningsár sjávarafurða
hingaðtil, en árið 1951 nam út-
flutningsverðmæti þeirra nær
680 millj. kr.
Ekki verður hér tækifæri til
að greina sundur þennan útflutn-
ing eftir afurðum en nægja verð-
ur að geta helztu flokkanna og
skal síðan rætt lítillega um hina
þýðingarmestu.
Utflutningur sjávarafurða jan./
nóv. 1953.
Freðfiskur og freð-
síld ........... 206 millj. kr.
Saltfiskur, verk-
aður og óverk. 143 — —
Skreið ............ 56 — —
Lýsi allsk......... 61 — —
Fiski- og síldarmjöl 44 — —
Saltsíld .......... 59 — —
Ar.nað ............ 33 — —
Samtals 602 millj. kr.
Ár Til bræðslu Til söltunar Til frystingar
mál uppsaltaðar tn. uppmældar tn.
1953 119.000 175.000 8.900
1952 27.000 46.000 7.400
1951 350.000 87.000 6.400
Það kemur greinilegar fram af
ofangreindum tölum, að afkoma
síidarverksmiðjanna hefur verið
slæm á árinu, þar sem allur sá
afli, sem fór til bræðslu gerir
tæplega meira en nema sem svar-
ar 1% sólarhrings vinnslu í öll-
um síldarverksmiðjunum á Norð-
ur- og Austurlandi. Að vísu kom
þetta ekki jafnt niður á verk-
smiðjurnar, þar sem t. d. meira
en helmingur aflans fór til verk-
smiðjunnar á Raufarhöfn, en
verksmiðjurnar á vestursvæðinu
fengu enga síld til vinnslu. Hin
hagkvæma nýting síldarinnar til
söltunar kom ekki aðeins veiði-
skipunum að góðu haldi, heldur
bætti það einnig afkomu fjöl-
margra söltunarstöðva, sem hafa
átt við erfiðleika að stríða und-
anfarin aflaleysisár. Kom það að
smál. en um 21 þús. smál. árið
1952. Sýnir eftirfarandi yfirlit
hvernig sú síld skiptist eftir
verkunaraðf erðum:
Til br. Til sölt. Til fryst.*
Ar mál uppsalt.tn. uppm.tn.
1953 66.500 56.400 104.000
1952 29.000 70.500 74.000
Hluti af þeirri síld, sem fór til
bræðslu, eða um 28.000 mál,
veiddist í herpinót i Grundarfirði
fy.rrihluta nóvember. I fyrstu
viku nóvember varð síldar vart
þar vestra, sem og víðar á fjörð-
um inni, þó ekki reyndist það
mikið er til kom. Nokkur skip
fóru þegar með nætur til Grund-
arfjarðar og stóð veiðihrota þessi
í rúmlega hálfan mánuð. Varð
veiðin þarna endaslepp því eftir
aftakaveður af suðvestri, sem
gerði um Suðvesturland hvarf
Freðfiskurinn er nú orðinn
mestur að verðmæti allra útflutn
ingsafurðanna. Nam magn það,
sem útflutt var 34.000 smál. að
viðbættri freðsíld 5.300 srnál. eða
samanlagt nær 40.000 smál. Er
þetta langsamlega mesti útflutn-
ingur freðfisks, sem verið hefur
á einu ári, ef síldin er talin með.
A sama timabili ó fyrra ári var
flutt út af freðfiski 23.000 smál.
að verðmæti 142 millj. kr. Enn
sem undanfarin ár voru Banda-
ríkin stærsti kaupandi freðfisks
en þangað fóru á tímabilinu nær
13.000 smál., sem var þó nær 2
þús. smál. minna en á fyrra ári.
Sá markaður er vandfýsinn mjög
á vörugæði bg útlit vörunnar og
því getur verið erfitt kostnaðar-
ins vegna að fullnægja þeim
kröfum, sem hann gerir. Hins-
vegar er markaðurinn mjög
breytilegur og getur tekið stór-
breytingum á skömmum tíma. Er
svo að sjá, að slikra stórbreytinga
geti verið von þár á næstunni og
er ekki gott að gera sér í hugar-
iund hVaða möguleikar geta þar
skapast fyrir freðfiskframleiðslu
okkar.
Mjög þýðingarmikið atriði fyr-
ir freðfiskframleiðsluna var samn
ingur sá, sem gerður var við
Rússland síðari hluta sumars um
sölu á 10 þús. smál. af framleiðsiu
þessa árs og 11 þús. smál. af
framleiðslu næsta árs af freð-
fi.ski. Hefir afgreiðsla þessa fisks
gengið greiðlega og fiskurinn
likað vel.
Því er ekki að leyna að sú
stefnubreyting Sovétstjórnarinn-
ar, sem lýsti sér i því að vilja
auka 'viðskipti við þjóðirnar í
Vestur-Evrópu getur, ef fram-
hald verður á, haft ófyrirsjáan-
legar afleiðingar fyrir fiskfram-
leiðslu okkar. í Austur-Evrópu er
fjölmenni mikið og frá fornu fari
hefur fiskneyzla, þó aðallega
neyzla saltsíldar, verið mikil þar
sumstaðar. Það ætti því að mega
vænta þess, ef annarleg sjónar-
mið stjórnmálalegs eðlist verða
ekki látin hafa áhrif á stefnu
þessara þjóða í viðskiptamálum,
að þar sé að finna mikla hugsan-
lega markaði fyrir allskonar fisk-
afurðir, því þörfin fyrir þær af-
urðir er vafalaust fyrir hendi.
SALTSÍLDIN
Um saltsíldina er líkt að segja
og freðfiskinn, að samningurinn
við Rússland hafði þar mikla
þýðingu. í þessu sambandi er þó
vert að gera sér ljóst, að með
hinni breyltu stefnu Sovétstjórn-
arinnar í viðskiptamálum opnuð-
ust markaðir fyrir saltsíld, sem
segja má, að um aldaraðir hafi
verið meginundirstaðan undir
saitsíldarframleiðslu Evrópu-
þjóðanna.
Allt fram að byitingunni 1917,
var útflutningur saltsíidar til
Rússlands mjög veigamikill þátt-
ur k saltsíldarútflutningi helztu
útflutningslandanna svo sem Bret
lands og Hollands. Byitingin lok-
aði hér að mestu öilum sundum
en eftir voru þó baltnesku löndin
þrjú, sem allt þar til þau voru
innlimuð í Rússland, i upphafi
síðustu styrjaldar, lokaði einnig
þeim markaði.
Sú breyting, sem orðið hefur á
viðskiptastefnu Sovétstjórnarinn
ar getur því einnig, að þvi er salt-
síldina snertir haft mikla þýðingu
með því að opna það, sem nefna
mætti eðliiega og hefðbundna
markaði fyrir þessa vöru.
Saitsíidarútflutningurinn varð
á tímabilinu 59 millj. kr., en auk
Rússlands keyptu Svíþjóð og
Finnland verulegan hluta fram-
leiðslunnar.
SALTFISKURINN
Enn er saltfiskurinn, verkaður
og óverkaður, þýðingarmikill
liður í útflutningnum. Nam verð-
mæti þess útflutnings 143 millj.
kr. Rúmlega % þess voru fyrir
óverkaðan fisk en hitt fyrir verk-
aðan. Hefir orðið nokkur aukn-
ing á útflutningsverðmæti verk-
aða fisksins, eða um rúmlega 13
millj. kr. miðað við sama tíma
fyrra órs. Er þar aðallega um að
ræða Spán og Brazilíu, sem keypt
hafa meira magn en áður.
Hinsvegar hefir útflutnings-
verðmæti óverkaða fiskins
minnkað allmikið eða um þriðj-
ung, enda var framleiðsla hans
minni á árinu.
Var allþröngt á mörkuðunum
framan af árinu vegna þess
hversu miklar birgðir höfðu safn-
ast þar af framleiðslu ársins 1952.
SKREIÐARUTFLUTNINGUR
Skreiðarútflutningurinn hefir
numið yfir 56 millj. kr., og er
það meira en þreföldun á verð-
mætinu frá fyrra ári. Hefir áður
verið getið um hina miklu aukn-
ingu skreiðarframieiðslunnar á
árinu.
Helztu markaðir fyrir þessa
framieiðslu eru í Vestur-Afríku,
í hitabeltinu. Norðmenn hafa um
langa hríð setið nær einir að þeim
mörkuðum. Verð á skreið fór
mjög hækkandi síðari hluta fyrra
árs og framanaf þessu ári, en það
leiddi aftur til mikils framboðs,
þar sem svo stóð á, að um mikla
framleiðsluaukningu var að
ræða. Hefir þá orðið nokkur lækk
un á verðlaginu síðari hluta árs-
ins og útflutningi seinkað af þeim
sökum og einnig vegna þess að
markaðurinn yfirfylltist um tíma.
Heldur virðist þó mega sjá merki
þess, að markamurinn leiti aftur i
jafnvægi, en allverulegur hluti
skreiðarframleiðslunnar mun
liggja hér í birgðum um áramót-
in, þar sem útfiutningurinn hefir
gengið mun seinna en gert var
ráð fyrir. Það er með þessa fram-
leiðslu eins og aðra, að hún selst
ekki af sjálfu sér og svo mikil
, aukning á framboði, sem hér heí-
ir orðið hlýtur að skapa nokkurn
vanda fyrst í stað á meðan verið
er að vinna markaði. Hinsvegar
er ekki ástæða til að ætla annað
en, að okkur takist að vinna þá
markaði, sem nauðsyn ber til, ef
rétt er að farið og þó umfram allt
gætt þess að vanda framleiðsl-
una. I baráttunni um markaði eru
vörugæði oft hið þýðingarmesta.
ÞORSKALYSI OG FISKIMJOL
Þorskalýsisútflutningurinn hef
ir verið rneð eðlilegum hætti á.
árinu, en verðlag hefir þó verið
fremur hátt, ef miðað ær við
undanfarin ár. Út var flutt fyrir
42.5 millj. kr. 10.800 smál. af lýsi,
en auk þess allskonar lýsi annað
fyrir um 19 millj. kr. Var þar um.
að ræða hvallýsi, karfalýsi og
síldai'iýsi.
Fiskimjöl allskónar og síldar-
mjöl var flutt út fyrir 44 millj.
kr., en verðlag á mjöli hefir verið
fast og fremur hagstætt á árinu.
Er mjölið orðið allstór liður í
útflutningnum, enda má nú heita
að nýttur sé allur úrgangur frá
fiskvinnslunni og framleiðslan.
því mikil.
Aðrar sjávarafurðir hafa verið
fluttar út fyrir 33 millj. kr. Er
þar aðallega um að ræða hval-
afurðir svo sem hvalkjöt og
mjöl, hrogn, fryst og söltuð, ís-
varinn fisk og rækjur og humar.
Að því er snertir hið síðast-
nefnda er um tiltölulega nýja
framleiðslu að ræða, sem hefir
farið vaxandi að undanförnu. Er
hér um frysta vöru að ræða.
Ef litið er fram á árið 1954
mun rnega segja, að ýmislegt
bendi til þess, að það geti orðið
sæmilegt ár, aðeins ef aflabrögð
verða með skaplegu móti og
efnahagslifið innanlands kemst
ekki úr skorðum. Tryggð hefir
verið sala á verulegu magni af
frystum fiski og er að því leyti
ólík aðstaða samanborið við það,
sem var um síðustu áramót, þeg-
ar fyrir voru í landinu miklar
birgðir óseldar af þeirri vöru.
Birgðir af freðfiski eru nú raun-
verulega engar teljandi.
Af öðrum útflutningsafurðum
er heldur ekki um að ræða nein-
ai teljandi birgðir nema af
skreið eins og áður getur. Þar
er þó vart ástæða til að örvænta
því sjálfsagt leitar sá markaður
jafnvægi á nýjan leik.
Það fer heldur ekki hjá því
að talsverður hugur er í mönn-
um að auka útgerðina og hafa
verið keyptir allmargir nýir og
gamlir fiskibátar til landsins og
nýir smíðaðir innanlands.
Er það ósk mín og von, að
hið komandi ár megi færa ís-
lenzkum sjávarútvegi mikinn
afla og farsæla afkomu.
Þökk fyrir viðskiptin
á liðna árinu.