Morgunblaðið - 04.11.1954, Qupperneq 8

24
M O R G V N B L 4 fít Ð
Fimmtudagur 4. nóv. 1954
Ekki of seint, en sannarlega
tími til kominn
segir Spaak um varnir vestrœnna þjóða
DAG nokkurn fyrir síðustu heimsstyrjöldina var ungur róttækur
sósíalisti illa tii reika úr götubardögum dreginn fyrir Paul-
Emile Janson, er þá var dómsmálaráðherra Belgíu. TJngi maðurinn
var Paul-Henri Spaak, núverandi forsætisráðherra Belgíu, og Jan-
son var móðurbróðir hans. „Ungi maður,“ áminnti Janson frænda
sinn hátíðlega. „Þetta endar með því að ég verð að láta setja þig
í fangelsi.“ Spaak svaraði reigingslega: „Einhvern tíma mun ég
hefna mín.“
TÓK VIÐ AF FRÆNDA SÍNUM
SEM FORSÆTISRÁÐHERRA
í vissum skilningi gerði hann
það. Árið 1936 varð Spaak utan-
ríkisráðherra í stjórn frænda síns
og árið 1938 tók hann við af
frænda sínum sem forsætisráð-
herra Belgíu — fyrsti sósíalistinn,
er gegnt hafði forsætisráðherra- i
embættinu í Belgíu, og þar eð
hann var aðeins 39 ára að aldri,
var hann einn yngsti forsætis-
ráðherra í sögu Evrópu.
EINING í EVRÓPU
ER HANS HJARTANS MÁL
Spaak er einn af síðustu svo-
kölluðu „evrópsku" stjórnmála-
mönnum, sem enn láta nokkuð
að sér kveða. Hann var kosinn
íorseti fyrsta allsherjarþings S. Þ.
árið 1946 og síðar fyrsti forseti
þings Evrópuráðsins, er stendur
nær því en nokkur önnur stofn-
un að vera allsherjarþing Ev-
rópu. Viðleitni Spaak til að koma
á einingu í Evrópu nálgast of-
stæki. Enda var Spaak einn af
skeleggustu fylgismönnum hins
nýja varnarbandalags vestrænna
þjóða, er sniðið var upp úr
Brússel-samningnum á Lundúna-
ráðstefnunni.
„Mér finnst ég verða að gerast
stjórnmálamaður," segir Spaak.
„En allar dyr voru mér lokaðar
og eina leiðin var að gerast öfga-
maður.“ Þó að Spaak væri kom-
inn af borgaralegum ættum að
langfeðgatali, gerðist hann útgef-
andi uppivöðslusams sósíalisks
tímarits, L’Action Socialiste. —
Hann varð þekktur undir nafn-
inu „sósíaliski ófriðarseggurinn“,
fór til Moskvu og átti langar við-
ræður við Trotsky í París.
★ ★ ★
En Spaak gat aldrei alveg flúið
uppruna sinn. Hann gekk við staf
og notaði einglirni. i
Einu sinni fór hann í farar-
broddi óeirðarseggja til að gera
aðsúg að blaði íhaldsflokksins,
Nation Belge, með göngustafinn
í annarri hendi og rauðan fána í
hinni. Félagar hans rifu upp götu-
hellurnar og þeyttu þeim í gegn-
um gluggana, en Spaak stakk
stafnum sínum kurteislega í
gegnum eina rúðuna. Blaðið sál
samt að sér og setti járngrind-l
verk fyrir gluggann, almennt
kallað „Spaak-grindverkið."
EKKI HIRÐMAÐUR
HELDUR SÓSÍALISTI
Þó að Spaak væri sósíalisti
veigraði hann sér ekkert við að
spila tennis við hefðarkonur í
Leopold-klúbbnum, en þær upp-
nefndu hann Fifi. Eldri og virðu-
legir meðlimir klúbbsins gáfu
honum heitið „bolsévíkkinn í
kjólfötunum." En klúbburinn
gerði Spaak fljótlega ljóst, að
hann væri ekki réttur maður á
réttum stað. — Mörgum árum
seinna eftir að Spaak var orðinn
forsætisráðherra og sjálfsagður
meðlimur klúbbsins, vann hann
Gústaf VI. Svíakonung í tennis-
leik, en slíkt er ekki beinlínis
hirðsiðum samkvæmt. Þegar
hann var minntur á það, hreytti
hann út úr sér: ,,Ég er enginn
hirðmaður. Ég er sósíalisti.“
Spaak var einnig framúrskar-
andi lögfræðingur. Viðskiptavin-
ir hans voru einkum verkamenn,
er ekki höfðu efni á að borga
greiðann. Hann vogaði sér jafn-
vel að verja fyrir rétti mál rót-
tæks ítala, er reyndi að skjóta —
en skotið geigaði — Umberto
prins af ftalíu, þegar hann kom
til Brússel til að opinbera trúlof-
un sína og Marie-José, belgísku
prinsessunnar. Tilræðismaðurinn
slapp með nokkurra vikna fang-
elsisvist.
★ ★ ★
Spaak varð þingmaður 33 ára
gamall, en vakti fyrst á sér at-
bygli árið 1935, þá 36 ára. Var
Paul-Henri Spaak
hann þá skipaður póst- og síma-
málaráðherra. Hann símaði þeg-
ar til móður sinnar, er var fyrsta
konan, sem sat á þingi Belgíu (og
sat þar enn þó að hún væri orðin
81 árs gömul), og sagði við hana
með mikilli ákefð: „Ef síminn
þinn bilar, láttu mig vita eins og
skot. Ég er nýi samgöngumála-
ráðherrann.“
Svartur hattur með breiðum
börðum (flambard) er Spaak bar
löngum — er var næstum því
einkenni sósíalista í Evrópu fyrir
stríð — kringluleitt andlit hans,
söðulnef, engilfagurt bros og 200
punda þyngd gerði hann að uppá-
haldi skopteiknara. í New York
skömmu eftir stríðið var hann
einu sinni tekinn í misgripum
fyrir La Guardia borgarstjóra.
„HYPJIÐ YÐUR ÚT —“
Skömmu fyrir heimsstyrjöldina
síðari gerðist Spaak mikill vinur
Leopolds konungs. Til þessarar
vináttu átti rót sína að rekja
hlutleysisstefna Spaak í byrjun
styrjaldarinnar. Síðar sá hann
mjög eftir að hafa fylgt Leo-
pold og kom fljótt auga
á, hvílíka - villu hann hafði
gert. Þegar þýzki sendiherrann
heimsótti hann til að tilkynna
honum innrás Þjóðverja í Belgíu
10. maí 1940, fékk sá þýzki held-
ur ómjúkar viðtökur. Eftir að
Spaak hafði sagt honum skoðun
sina snarlega og án nokkurrar
yfirborðskurteisi, leit hann hvasst
á sendiherrann yfir svörtu horn-
spangagleraugun og bætti við
stillilega: „Og hypjið yður svo út
héðan þegar í stað.“
„BETRA AÐ FARAST
HETJULEGA —“
Vinátta hans og konungs rofn-
aði 18 dögum síðar, er Leopold
skipaði hernum að hætta að berj-
a$t og neitaði að fylgja Spaak í
útlegð. „Styrjöldinni er ekki lok-
ið,“ sagði Spaak við konunginn.
„Stundum er betra að farast
hétjulega, en að lifa eftir í eymd
ódrengskaparins." Þeir fyrirgáfu
hvor öðrum aldrei. Tíu árum síð-
ar, er konungurinn kom heim úr
útlegð, klæddist Spaak aftur
gervi óeirðamannsins bitur í
skapi og lagði allan sinn stjóm-
málaferil í framtíðinni í hættu
til að koma til leiðar afsögn Leo-
polds. Eftir blóðugar óeirðir, er
næstum ollu borgarastyrjöld í
Belgíu, steig Leopold niður úr há-
sæti sínu, og Spaak klæddist aft-
ur gervi stjórnmálamannsins.
★ ★ ★
Engu þykir Spaak eins gaman
að segja frá og undankomu sinni
til Englands 1940. Hann var hand
tekinn á Spáni og settur í stofu-
fangelsi í hóteli 1 Barcelóna. —
Brezka leyniþjónustan tók þegar
til starfa, og dulbúinn sem Frans-
iskusar-munkur haltraði hinn
trúlausi Spaak út úr hótelinu inn
í bifreið, er beið hans. Fáum mín-
útum síðar afklæddist hann dul-
argervinu og ferðaðist síðan í
botnlausu Rofforti það, sem eftir
var leiðarinnar.
„VELMEGUN ER DAUÐI
KOMMÚNISMANS“
Engum einstökum manni á
Belgía eins mikið að þakka ó-
venjulega skjóta endurreisn eftir
stríðið og Spaak. Aðferðin, er
hann notaði, var: Kæfa verðbólg-
una með því að kalla inn alla!
bankaseðla hærri en 100 franka
og láta engan fá aftur meira en
2.000 franka í einu, fylla landið
af vörum og hlaupa síðan rösk-
lega undir bagga með iðnaðinum.
„Velmegun er dauði kommúnism-
ans“, sagði Spaak. Fylgi komm-
únista í Belgíu er minna en 5%,
samanborið við 25% í Frakklandi.
Spaak er einna líkastur Churc-
hill í andliti, látbragði, kímni-
gáfu sinni og fjölhæfni, hann hef-
ur fengizt við blaðamennsku, lög-
fræði, skáldskap og leiklist. Hann
er framúrskarandi ræðumaður —
sennilega bezti ræðumaður á
franska tungu, er uppi er nú —
enda er hann eftirsóttur til ræðu-
halda á alþjóðlegum samkund-
um.
★ ★ ★
Spaak hefur aðvarað vestrænar
þjóðir hvað eftir annað — og
löngu áður en það komst „í
tízku“ — að hlutlaust og vopn-
laust Þýzkaland mundi falla í
hendur Rússa. Hann endurtók
þessa aðvörun sína á fundi Ev-
rópuráðsins í Strassburg í sept-
cmber og aftur á Lundúnaráð-
stefnunni og enn á fundi Norður-
Atlantshafsbandalagsins í París í
síðastliðnum mánuði. „Það er
ekki of seint að hefjast handa, en
það er sannarlega tími til kom-
inn,“ bætir Spaak við.
Fyrsfa meírapréfs-
námsk. bílstj. haldið
á Snæfellsnesi
STYKKISHÓLMI, 27. október. —
Meir ipróf snámskeið bif reiðast j óra
stendur nú yfir í Stykkishólmi. |
Hófst það 20. okt. s.l. Er þetta
fyrsta slíkt námskeið, sem haldið
er á Snæfellsnesi.
Um 20 bifreiðarstjórar eru þátt-
takendur í námskeiðinu og eru
flestir þeirra frá Stykkishólmi,1
en nokkrir úr nærliggjandi sveit-
um.
Forstöðumaður námskeiðsins
er Bergur Arnbjarnarson frá1
Akranesi, en aðrir kennarar eru
Vilhjálmur Jónsson frá Akureyri
og Geir Backmann frá Borgar-
nesi. — Árni.
T'b'W ,i l ■■ "nirni j mu.ij., u L ...... - •-•■-■' ' .; 7? •
‘ & M'aTÚ . |
~n! \v^*yrrtnnrMfiwtíru
91, «í íi n íi H b íi«íi !!L r
y~r\ I;* 1 » Vi i * .. . ■ **
Hjúkrunarkvennaskólinn við Landsspítalann.
S'
Reisiigildi í tveira stórhý
um sem byrjað var á árið ’53
Hjúkrimarkvennaskófi og skrifsfofu-
og verzlunarhús að Laugaveg 13
TVENN reisugildi voru haldin hér í Reykjavík um helgina, er
iokið var við að reisa þak hins nýja hjúkrunarkvennaskóla og
þak stórhýsisins Laugavegur 13, sem Húsgagnaverzlun Kristjáns
Siggeirssonar h.f. er að láta byggja.
HEIMAVISTARDEILDIN
í fyrravetur og í vor er leið
var lokið við að steypa kjallar-
ann undir þann hluta Hjúkrun-
arkvennaskóla íslands, sem nú er
kominn undir þak. í þessari aðal-
byggingu skólans verða nær ein-
göngu íbúðarherbergi hjúkrunar
nema, en Hjúkrunarkvennaskól-
inn verður heimavistarskóli, alls
um 100 einbýlisherbergi.
í útbyggingunni til vinstri verð
ur aðalinngangurinn. Á myndinni
sézt skyggnið yfir dyrunum. — í
Reykjanesskéfi fek-
inn fil starfa
ÞÚFUM, 28. okt.: — Reykjanes-
skólinn verður settur á morgun
og er starfsemi hans áformuð
með líku sniði og verið hefur.
Barnaskóli fjögurra hreppa fram
ti| hátíða, en þrjá fyrstu mánuði
áiisins verknámsskóli unglinga
sem hefur gefizt mjög vel und- j
anfarna vetur. Skólastjóri verður
Páll Aðalsteinsson.
Páll.
Hér sér á hluta hússins Lauga-
vegur 13. — Húsið sjálft, fimm
hæðir, en turninn sex.
þeirri sömu álmu verður aðal-
eldhús skólans, en auk þess verða
nokkur smáeldhús. í hinni út-
byggingunni verður í kjallaran-
um leikfimisalur. í heimavist-
inni verður stór sameiginleg setu
stofa fyrir hjúkrunarnema.
KENNSLUSTOFUR
í ANNARI ÁLMU
Næsta vor mun vera í ráði að
gráfa fyrir viðbótarbyggingu,
um 400 fermetra álmu, útbygg-
ingunni til vinstri handar. Þar
verða m.a. kennslustofur, fyrir-
lestrarsalur, bókasafn, rannsókn-
arstofur og kennslueldhús.
★ ★ ★
Skólann teiknaði Bárður ís-
leifsson, arkitekt hjá Húsameist-
ara ríkisins. — Olafur Pálsson
múrarameistari og Ingimar Har-
aldsson trúsmíðameistari hafa
byggingu hússins með höndum.
Það verður upphitað við geisla-
hitun frá Geislalögn h.f. og Jó-
hann Rönning rafvirkjameistari
hefur annazt raflagnir.
Vonir standa til að Hjúkrunar-
kvennaskólinn geti tekið til starfa
í þessum glæsilega skóla um ára-
mótin 1955—56.
FIMM HÆÐA VERZLUNAR-
OG SKRIFSTOFUIIÚS
Þar sem stórhýsið Laugavegur
13 er nú risið, stóð áður timbur-
hús. Var það flutt af grunninum
í einu lagi inn í Klepþsholt sum-
arið 1953. Hófst síðan uppgröftur
á 330 ferm grunni þessa nýja
húss og var kjallartnn steyptur
í desember það ár. Hefur verið
unnið óslitið við byggingu húss-
ins, sem er fimm hæða, turninn
er sex hæða, síðan. Vonir standa
til að því verði lokið með vor-
inu. Er þetta verzlunar- og skrif-
stofuhús. Verður húsgagnaverzl-
un á götuhæð, en skrifstofur
einkafyrirtækja og hins opinbera
á hæðunum fyrir ofan, t.d. skrif-
stofur varnarmálanefndar.
★ ★ ★
Byggingu hússins annast þeir
Haraldur Bjarnason og Guðbjörn
Guðmundsson, en Gunnlaugur
Pálsson gerði að því teikningar.
Fyrirtækið Amper annast raf-
lagnir og Sig. Fjeldsted mið-
stöðvarlagnir.
Krisfján og Reynlr
hluiu 746 stig
HAFNARFIRÐI — Tvímennings-
keppni Bridgefélags Hafnarf jarð-
ar lauk þriðjudaginn 26. okt.
— Þeir Reynir Eyjólfsson og
Kristján Andrésson báru sigur úr
býtum, en þeir hlutu 746 stig.
Árni Þorvaldsson og Kári Þórðar
son urðu næstir með 682 V2 stig,
Hörður Þórarinsson og Ólafur
Ingimundarson 672 V2, Jón Guð-
mundsson og Björn Sveinbjörns-
son 652, Páll Böðvarsson og
Haukur Guðmundsson 637 V2,
Karl Ágústsson og Jón Andrés-
son 620 Vz, Sigmar Björnsson og
Jón Pálmason 615, Hilmar Ágústs
son og Sigurlaug Ágústsdóttir
614, Kjartan Markússon og Viggó
Björgúlfsson 612V2, Sævar Magn-
ússon og Gunnar Magnússon 607,
Einar Guðnason og Gunnlaugur
Guðmundsson 604 V2.
Firmakeppni félagsins hefst
næstkomandi þriðjudag og er bú-
ist við, að þátttakendur verði um
50. Eru væntanlegir þátttakendur
beðnir að gefa sig fram sem allra
fyrst. — G.E.