Morgunblaðið - 06.08.1955, Qupperneq 8

MORGUNBLAÐIÐ
Laugardagur 6. ágúst 1955
Útg.: SLÍ. Árvakur, ReykjavOc.
Framkv.stj.: Sigfús Jónsson.
Ritstjðri: Valtýr Stefánsson (ábyrgOarm.)
Stjórnmálaritstjóri: Sigurður Bjarnason feá ’VigM
Lesbók: Árni Óla, sími 3045.
Auglýsingar: Árni Garðar Kristinsson.
Ritstjórn, auglýsingar og afgreiðsla:
Austurstræti 8. — Sími 1600.
Áskriitargjald kr. 20.00 á mánuði innanlands.
I lausasölu 1 króou eintakið.
IJr daglega lífinu
Hin mesta ögn
og hin stærsta von
IDAG eru 10 ár liðin síðan sú
frétt barst út um víða veröld
eins og eldur í sinu, að beitt hefði
verið nýju og margfalt öflugra
vopni en nokkru sinni fyrr.
Fyrstu atómsprengjunni var
varpað yfir borgina Hiroshima.
Fyrsta afleiðing þessa, sem þá
var mest tekið eftir var að mikil
skelfing greip japönsku þjóðina
og þremur dögum síðar eða 9.
ágúst sendi japanska stjórnin
Bandamönnum ósk um uppgjöf.
Áhrif hinnar fyrstu atóm-
sprengju voru hrikaleg. Þessi
stóra japanska borg þurrkaðist
mikið út og tugþúsundir manna
létu lífið. En svo voru menn þá
deyfðir af sífelldum styrjaldar-
fregnum, að í löndum banda-
manna gætti lítillar samúðar eða
harms yfir þessum atburði.
í fleiri ár höfðu menn heyrt fregn
ir af stöðugum loftárásum á bæi
og borgir, fyrst loftárásir á Bret-
land og síðar æ meir á Þýzka-
land og Japan. Þessum loftárás-
um var beint bæði á hernaðar-
lega mikilvægar iðnaðarborgir,
en einnig á almennar byggða-
borgir til að veikja viðnámsþrótt
andstöðuþjóðar. Sprengjuárásin á
Hiroshima var í sjálfu sér ekki
meiri en stærstu loftárásir styrj-
aldarinnar, munurinn var aðeins
sá að þessu tjóni var valdið með
einni sprengju.
Atómsprengjan batt skyndi
lega endir á heimsstyrjöldina.
Síðan hafa liðið tíu ár, eins-
konarmorgunn atómaldar,sem
hefur þurft til þess að mann-
kynið gæti áttað sig á þeim við
horfum, sem af þessari undra
orku leiða. Og þá er ástæða til
að ætla, að á sama hátt eins
og atómsprengjan stöðvaði
skyndilega aðra heimsstyrj-
öldina, þá hafi kaldranaleg
vitneskja um tilveru hennar
hindrað að þriðja heimsstyrj-
öldin brytist út. Það er óvé-
fengjanlegt að á hinum síð-
ustu æviárum Stalíns héldu
Rússar Við næstum fullumi
vígbúnaði venjulegra vopna.
Viðmót þess aldna einræðis-
herra í öllum alþjóðamálum var
slíkt að þar getur enginn vafi
leikið á að hann hefði viljað beita
öllum ráðum til að koma á rúss-
nesku alræði í þessum heimi. Það
hefði hann augsjáanlega getað og
gert á árunum 1947—1950, ef að-
eins einn mikilvægur þáttur hefði
ekki verið honum andsnúinn.
Atómsprengjan var til og hefði
Stalin hafið hernaðarárás, hefði
hann vegna hennar verið í ná-
kvæmlega sömu vonlausu aðstöð-
unni og Japanir, þegar þeir urðu
að sætta sig við uppgjafardóm.
Enginn myndi sigra
En árin hafa liðið og það hef-
ur orðið svo með þessa tæknilegu
nýjung eins og tíðkazt á flestum
sviðum að ein uppgötvun leiðir
af sér fjöld nýrra uppgötvana.
Þarna opnaðist algerlega nýtt
svið vísinda og varð það fyrsti
árangur þess að æ sterkari og æ
fleiri atómsprengjur voru smíð-
aðar.
Eftir fáeinar tilraunir, sem
gerðar hafa verið með þessar
margfalt kröftugri sprengjur,
er það nú e.t.v. loks orðið lýð-
; um ljóst, að í kjarnorkustyrj-
öld verður enginn sigurvegari.
Þar myndu báðir styrjaldar-
aðiljar tapa, mannkynið allt
myndi tapa og sennilega ger-
eyðast af þessari jörð, allt
verða lagt í auðn og rúst.
Þegar þetta skýrist nægilega,
þá ætti það að verða til þess að
hinir æðstu valdhafar í þessari
veröld sýndu meiri ábyrgðartil-
finningu heldur en tíðkazt hefur
stundum áður í alþjóðasamskipt-
um.
Breytt viðhorf
Mikið hefur verið rætt um,
hvernig eigi að fjarlægja hina
stórkostlegu hættu af atóm-
sprengjunum. Sumir hafa talið
nóg að semja yfirlýsingu um að
smíði atómvopna sé bönnuð. En
er víst að slík yfirlýsing myndi
bægja allri hættu frá. Eru ekki
eins fyrir það væringar milli
hinna stóru deiluaðilja? Og ef
þær væringar gætu breyzt í blóð
uga styrjöld, er þá líklegt að
eðlisfræðilögmál atómorkunnar
væru gleymd fyrir eina slíka yf-
irlýsingu? Nei, slíkt stoðar lítið.
Hér verður að grafast dýpra
fyrir meinsemdirnar. Eina
lækningin við ógnum atómald-
ar er að uppræta þann anda
ósamlyndis og uppsteits, sem
kveikir styrjaldir. Þjóðfélög-
in krefjast þess af borgurum
sínum, að þeir beiti ekki of-
beldi, með sama hætti verður
sú nýja siðaskoðun að verða
rikjandi, að heil þjóðfélög
megi ekki heldur beita ofbeldi
til að knýja sitt mál í gegn.
Þetta er sá nýi dagur, sem hlýt
ur að lýsa gegnum þrumuský
atómaldar.
EINN einræðisherra ríkir enn í
heiminum, elskaður og virt-
ur af öllum — nema góðum eig-
inmönnum. Maðurinn heitir
Christian Dior og er frá París og
segir fyrir um tízku í klæðaburði
í heiminum, eftir að hafa fyrst
virt fyrir sér stafrófið. f fyrra
leizt honum bezt á stafinn H og
heimtaði að kvenfólkið klæddi
sig þannig að það yrði eins og H
í laginu.
í ár vill hann að það sé í lag-
inu eins og stafurinn Y. Erlent
blað hefir lýst hinni nýju Y-tízku
á þessa leið:
„Mjaðmir og mitti stíga í
stöngullagaðri línu upp í háan,
þaninn brjóstkassa, sem miklu
meir ber á heldur en í fyrra. —
Axlir eru hafðar breiðar“.
í þessu sambandi er talað um
nýtt mjaðmabelti „sem algerlega
eyðir mjaðmalínunum, en rekur
brjóstið upp undir höku“.
í sumarleyfi í rigíiingimiú...
Dior rýnir í stafrof
Dr. med. Tönnesen (t. v.), Schonbye amtslæknir (t. h.)
„Bókstafurinn Y lýsir eins vel
og bezt verður á kosið. hinni
beinu og lítið eitt drambsömu
ULá andi ákrijart
Tilboð vörubílstjóra i fúsir til að leggja hér hönd á
VÖRUBÍLSTJÓPJ einn hringdi plóginn, ef til þeirra væri leitað.
nýlega til Mbl. og drap á Það sem til þarf, er forysta og
merkt mál í tilefni óþurrkanna, I framtak nokkurra góðra manna,
Nýr og betri heimur
Samtímis því að mannkynið er
nú almennt farið að gera sér
grein fyrir að atómstyrjaldir eru
útilokaðar, hafa vísindarannsókn
ir nú að síðustu tekið að beinast
æ meira að því risaverkefni að
hagnýta atómorkuna í friðsam-
lega þágu.
Það eru stórkostlegir mögu-
leikar, sem opnast, með því að
nýta þann kynjakraft. Virðist t.d.
augljóst, að enn eigi mikil bylt-
ing eftir að verða í samgöngumál
um veraldar með nýtingu kjarn-
orkunnar. E.t.v. vantaði fyrst og
fremst þessa miklu orku til þess
að hægt yrði að beina skeytum
út fyrir svið jarðarinnar. Raf-
orkuþörf þéttbýlla landa verður
fullnægt. Með kjarnorku má ger
breyta miklum hlutum af yfir-
borði jarðar og breyta auðn í
aldingarða. Atómfræðin stofnar
nýtt svið læknisfræði og svo
mætti lengi telja. Möguleikarnir
virðast óþrjótandi fyrir mann-
kynið, svo að það geti byggt sér
nýrri og betri tilveru.
Mikilvægt spor í þessa átt er
hin alþjóðlega atómorkuráðstefna
sem S.Þ. gangast fyrir og hefst í
Genf á mánudaginn kemur. Það
er víst að sérfræðingar er þar
koma saman munu eygja enn
fleiri möguleika þess að atóm-
orkan geti orðið mannkyninu til
blessunar.
sem verið hafa hér Sunnanlands
í sumar. — Kvaðst hann fús til
þess að aka heyi frá Norðurlandi
til þurfandi bænda á Suðurlandi,
sem ekki hafa getað hirt fyrir ó-
þurrka sakir — og aksturinn vill
hann framkvæma ókeypis, þar
sem svo mikið liggi við, að ekki
verði fargað skepnum í haust
hér Sunnanlands sökum heyleys-
is. Kvaðst hann vita, að fleiri
stéttarbræður sínir á Þrótti væru
fúsir til að leysa af hendi sams
konar þjónustu ókeypis, ef til
kæmi.
Er þessu ágæta tilboði bílstjór
ans hér með komið á framfæri
við rétta aðila.
. Átthagafélögin tækju
höndum saman
EKKI ósvipaðs eðlis er uppá-
stunga, sem komin er frá
Hreiðari heimska, en hann hefir
skrifað mér á þessa leið:
i „Það væri enginn gizki þótt
hann færi nú að þerra til eftir
allar rigingarnar að undanförnu
hér syðra — það er eins og ég
Ífinni á mér, að veðrabreyting sé
í nánd. Þá veitir víst ekki af að
vera viðbúinn í heyskapinn, þar
sem ekki hefir enn verið hirt
tugga. — Mér datt. í hug hvrrt
hin ýmsu átthagafélög hér í bæn
um — þau sem heyra til svæði
því, sem verst hefir orðið úti í
óþurrkunum — hvort þau ættu
I
nú ekki að taka höndum saman
t og skipuleggja hjálparstarfsemi,
! — sjálfboðaliðsvinnu í þágu
i bænaa — hvert í sínu byggðar-
lagi til að létta undir í mestu
önnunum, eftir að þurrkurinn
kæmi.
Gullið tækifæri
ÞARNA fengju þessi félög gull-
ið tækifæri til að sýna í ver(ki
átthagaást sina og hollustu og ég
er ekki í vafa um, að margir yrðu
sem áhuga hafa á hugmyndinni
og er þá eðlilegast, að þar riðu
forráðamenn hinna ýmsu félaga
á vaðið. — Með beztu kveðjum.
Hreiðar heimski“.
Orð í tíma töluð
„Kæri Velvakandi!
EKKI verður því um þig logið,
að margt ber á góma í dálkum
þínum og mörgu góðu hefir þú
til leiðar komið. Ekki á það sízt
við um almenna málvöndun. Sem
dæmi má nefna þegar hið nýja,
glæsilega veitingahús Naust tók
til starfa og var kallað „Naustin",
þá bentir þú fyrstur á, að það
væri hvorug kyns með þeim á-
rangri að nú er það jafnan rétti-
lega kallað „Naustið“. f sunnu-
dagsblaðinu síðasta skrifar Narfi
um orðskrípið hansa-glugga-
tjöld, og þær kenningar almenn-
ings að kalla gluggatjöld þau,
sem á erlendum málum eru köll-
uð „persianer“ ,,hansa“.
Á að kalla brotajárn
„sindra“?
GLUGGATJÖLD þessi eru upp-
runnin í Persíu og bera nafn
af landinu, en eru nú notuð um
allan heim. Hér á landi eru nú
3 fyrirtæki, sem framleiða „persi-
aner“ og hafa yfir framleiðsluna
sitt orðið hvert, en almenningur
kallar allt „hansa“. Fyrir nokkr-
um árum stofnsetti danskur mað
ur, sem dvaldi hér, fyrirtæki og
nefndi hinu gamalkunna og al-
genga orði Hansa, en það fram-
leiddi fyrst persianer hér á
landi. Af fyrirtækinu mun nafn-
ið vera dregið, því að þetta er
ekki vörumerki yfir persianer
nema hér á landi. Öðru máli gegn
ir um „Faber“ vörumerkið, sem
er þekkt vörumerki um allan
heim fyrir „persianer". Við erum
hér í þessum dálkum ekki að
skipta okkur af þessum firma-
nöfnum eða vörumerkjum, held-
ur hvernig þýða beri alheims orð-
ið „persianer“. Að kalla „persi-
aner“ „hansa“, er eitthvað álíka
og farið væri að kalla brotajárn
„sindra", eftir fyrirtækinu sem
fyrst safnaði og seldi brotajárn!
Persianer — Sóltjöld
AGÆTT nafn yfir „persianer“
er rimlatjöld, en þar sem
tjöld þessi eru til verndar sól og
takmörkunar birtu, þykir mér
bezta orðið vera sóltjöld.
Málvandur".
Merkið,
sem
klæðir
landið.
.E'
mynd af konunni, sem þannig
verður til“.
★ ★ ★
SVO segja fróðir menn að herra
Dior hafi að þessu sinni „eins
og oft áður“ orðið fyrir áhrifum,
frá austrænum þjóðum. Litirnir
minni á austræna liti og hattar
beri austrænan svip. Talað er um
sýrlenzkan gulan lit, persnesk-
an bláan lit og tyrkneskt grænt.
Og svo hafa fötin hlotið nýtt
nafn, pils er ekki lengur pils held-
ur „kaftan", kragi heitir guimpe
og það sem við áður kölluðum
blússu heitir nú því fína nafni
,,camisole“.
★ ★ ★
ADÖGUNUM var sagt hér
frá ríkasta manni í heimin-
um og ríkasta manni, sem sagan
getur um og sem lézt í Portugal
um miðjan júlí. Maðurinn hét
Gulbenkian og var brezkur ríkis-
borgari, fálátur og sérvitur. En
áður en hann lézt hafði hann arf-
leitt manninn á götunni að mikl-
um hluta af auðæfum sínum.
300 milljónum sterlingspunda
er í arfleiðsluskrá Gulbenkians
varið til nýrrar stofnunar, sem
ber nafn auðmannsins og sem hef
ir að markmiði að bæta kjör hins
óbreytta borgara í heiminum. 300
millj. sterlingspund samsvara
tæplega 13 milljörðum íslenzkra
króna.
★ ★ ★
F LAXINN tekur ekki, þá
sezt maður og hvílist og
horfir í fossinn og sér laxinn
stökkva. ísland er indælt land,“
— eitthvað á þessa leið mæltist
tveim nafnkunnurp dönskum
læknum, dr. med. Hans Tönne-
sen, yfirskurðlækni og Niels
Schonbye, héraðslækni (báðir frá
Næstved), sem kusu heldur að
eyða sumarleyfi sínu í rigning-
unni hér heima, heldur en 'í sól-
inni („og óbærilegum hita“) í
heimalandi sínu. Þeir segjast
hafa dvalið hér „aðeins“ í hálfan
mánuð — sumum myndi þykja
það nóg í þessu tíðarfari.
Dr. Tönnesen var skurðlæknir
á danska sjúkraskipinu „Jut-
landia" í Kóreu. Dvöldin á þessu
skipi hefir stundum verið_ kölluð
„skóli fyrir skurðlækna". f Næst-
ved er í smíðum sjúkrahús, sem
áætlað er að kostnaðarverði eitt-
hvað svipað og bæjarsjúkrahús-
ið, sem hér er hafin bygging á.
„Það þykir sjálfsagt", sagði
Schonbye læknir, „að reisa mynd
arleg bifvélaverkstæði og gera
vel og rækilega við alla bíla.
En hversu margfalt meira virði
er ekki mannslífið heldur en bíl-
arnir. Til sjúkrahúsa á ekki að
spara fé.“
Dr. Tönnesen skýrði frá því,
að Norðurlöndin þrjú, Dan-
mörk, Svíþjóð og Noregur, ráð-
gerðu að reisa stórt sjúkrahús í
Kóreu.
Læknarnir hafa ferðast hér
um nágrennið með Sveini Gunn-
arssyni lækni, hafa m. a. sótt
nokkrar laxár. Blaðamaður frá
Mbl. hitti læknana þrjá heima
hjá Sveini og var elskulegt að
heýra hina erlendu menn tala
hlýlega um ísland og verða var
við áhuga þeirra á íslenzk-
um málefnum.