Morgunblaðið - 06.08.1955, Qupperneq 9

Laugardagur 6. ágúst 1955
MORGVNBLAÐIÐ
9
Síðustu Irétfir frú Irgentinu
óliéiar @i Perou wil
E'
NN ER mjög óljóst, hvað hef-
ur gerzt í Argentínu síðustu
daga. Hömlur eru á fréttasend-
Ingum þaðan en líklegt talið að
^röld Perons hafi verið skert
verulega og jafnvel að hann ráði
tengu.
Svo mikið er víst, að ríkis-
I stjórn hans hafði misst vald á
I innanríkismálunnm og þingið,
! sem fylgismenn hans hafa
I meirihluta á, gat ekkert að-
! hafzt. Jafnvel þykir ljóst að
i verkalýðssamband Peronista
hafi misst áhrif sín. Ástæða
I þess, hve völd Perons hefur
þrotið er að sjálfsögðu fyrst
I og fremst sú, að páfinn lýsti
hann í bann og síðan upp-
reisn sem fylgdi í kjölfarið.
HERINN VIÐ STJÓRNVÖL
Örlög landsins virðast nú
fyrst og fremst vera í höndum
ráðamanna argentínska hersins.
Slíkt er ekkert nýjabrum í þessu
landi Suður-Ameríku. Herfor-
ingjarnir þarna hafa jafnan litið
á sig sem hið vakandi auga
þjóðarinnar, sem sé á varðbergi
gegn stj órnmálamönnum. Þegar
liðsforingjarnir eru látnir vinna
eið að því að halda stjórnar-
skrána, telja þeir að í því felist
réttur hersins til að taka í taum-
ana, ef ríkisstjórnin vinnur and-
stætt stjórnarskránni.
HERINN HEFUR ÁÐUR
KOMIÐ VIÐ SÖGU
Argentínski herinn hefur
tvisvar áður á þessari öld
Eftir Halcro Ferguson
Hlutn viðurkenningarvoH vegnu
björgun sbipverju uf Hing Sol
BoS inni fyrir siysavarnasveitina í MeSailandi
KIRKJUBÆJARKLAUSTRI, 4. ágúst.
EINS OG menn rekur minni til, strandaði togarinn King Sol á
Meðallandsfjöru í febrúar s. 1. og bjargaðist öll áhöfnin. í dag
hafði útgerðarfélag togarans boð inni fyrir slysavarnarsveitina í
Meðallandi í samkomuhúsinu í Efri-Ey. Sátu hóf þetta milli 60
og 70 manns. Meðal gesta var brezki sendiherrann hér á landi
og forseti Slysavarnafélags Islands.
Peron, sem enn er forseti að nafninu til, sést hér t. h. á tali við
Franklin Lucero, yfirmann argentínska hersins, en hann er hinn
raunverulegi sterki maður Argentínu í dag.
en það. Hann sýndi Bandamönn-
um óvináttu á margan hátt.
Þessi afstaða Castillos gekk í
berhögg við allt almenningsálit í
Argentínu, sem var mjög hlið-
hollt Bandamönnum í styrjöld-
inni.
Talið er að herforingjar Argen-
tínu hafi einnig verið vinveittir
Þjóðverjum í hjarta sínu, enda
höfðu þeir flestir fengið sína
herskólamenntun í Þýzkalandi
eða Ítalíu. En þeir voru skyn-
samari en Castillo og skildu
hvað klukkan sló.
Svo að 4. júní 1943 tók her-
inn öll völd enn á ný og var
m. a. ætlunin að taka upp vin-
hljóta þeir að minnast vand-
ræðanna og deilnanna, sem
leiddu af ráðum hersins 1943
—1945. Þeir standa ögn og
hika. Hvað er bezt fyrir land
og þjóð? Þeir geta ekki leyft
Argentínu að verða að hráð
algeru stjórnleysi, sem virðist
vofa yfir við fall Perons, en
þeir óttast að svo kunni að
fara, sem reynzt hefur ívísvar
áður að einræði hersins kunni
þó að hafa enn alvarlegri
verkanir en þau þjóðarmein,
sem því er ætlað að Iækna.
MARGIR RÆÐUMENN
Helgi Zoega, umboðsmaður
togarans, og Mr. Chaptburn, for-
stjóri vátryggingafélagsins, sem
togarinn var tryggður hjá, buðu
gesti velkomna, en framkvæmda- ,
stjóri útgerðarfélagsins, Mr. ^
Cobley, þakkaði slysavarnasveit- 1
inni í mjög hlýlegri ræðu. Af-,
henti hann hver jum þeim, sem ‘
að þjörguninni hafði unnið,
skrautritað heiðursskjal, sem við-
urkenningarvott fyrir þessa
frækilegu björgun. Magnús Sig-
urðsson bóndi í Kotey, formaður
slysavarnasveitarinnar, þakkaði
fyrir hennar hönd. Aðrir ræðu-
menn í hófi þessu voru: forseti
Slysavarnafélagsins, Guðbjartur
Ölafsson, brezki sendiherrann,
E. Henderson, Henry Hálfdánar-
son, skrifstofustjóri, Gísli Brynj-
ólfsson, prófastur, Kirkjubæjar-
klaustri, séra Óskar J. Þorláks-.
son, dómkirkjuprestur. Að lokum
talaði Eyjólfur Eyjólfsson hrepp-
stjóri, Hnausum, sem sagði frá
skipsströndum fyrr á árum og
fleiru.
Veitingarnar í hófi þessu, sem
voru mjög rómaðar af öllum
samkomugestum, önnuðust stúlk-
ur í Meðallandi undir umsjá
Guðlaugar Loftsdóttur, Strönd.
— G.
komið til skjalanna og hlutazt samiegn sambuð Við Vesturveld- Að lokum lanear mie að seeia
verulega til um landsstjornma. jn Herforingiarnir ákváðu að u - ° Jangar mig aö segja
f fvrra skÍDtið var hetta árið ' +• - n •'ií- u her nokkur orð almennt um af-
I tyrra sKipuo var þetta ario stjorna landmu sjalfir, en þeim skir,ti herforinpia af stiórnmál-
30. beear herinn hrinti Hído- ______ , , smpu nertormgja at stjornmal-
1930, þegar herinn hrinti Hipo
lito Lrigoyen frá völd.um. Iri-
goyen var úr róttæka flokknum
og hafði fyrr á árum verið mjög
vinsæll, heiðarlegur og röskur
forustumaður flokksins. En þeg-
ar hér var komið, að hann hlaut
kosningu sem forseti, var hann
orðinn aldurhniginn og þreyttur.
Sjálfur var hann enn heiðarleg-
ur maður, en orðinn svo veik-
geðja, að fjöldi eiginhagsmuna-
fórst það
hendi.
frámunalega illa úr!
PERON TEKUR VÖLD
Miklir flokkadrættir urðu milli
þeirra og þeir skipuðu marga
forseta, hvern á fætur öðrum.
Meðan allt þetta öngþveiti ríkti
í stjórn herforingjanna, var Per-
on í óða önn að efla lið sitt bak
við tjöldin. Einkum efldi hann
mjög fylgi sitt innan verkalýðs-
um, sem virðist vera svo algengt Nýi togarinn Coldstreamer siglir inn á höfnina í Grimsby.
seggja, notuðu tækifærið, náðu hreyfingarinnar, sem æ síðan
honum á sitt vald og notuðu síð- , hefur verið öruggasti bakhjarl
an hið opinbera sér til fram- | hans.
dráttar. Gekk þetta svo langt að
Argentína varð að heita má
gjaldþrota ríki.
Þá tók herinn völdin hægt og
hljóðlátlega í sínar hendur und-
ir forustu Uriburu hershöfðingja.
Ríkti nú um sinn harðstjórn
Þegar herforingjarnir urðu
þess loks vísari, hve Peron var
orðinn öflugur kom fát á þá, og
þeir létu handtaka hann og varpa
í fangelsi. En það var of seint.
Úr því sem komið var, hlaut
handtaka Perons að vera hið
fyrirbrigði í Suður-Ameríku.
HERFORINGJAKLÍKUR
VÍÐA AÐ VÖLDUM
Argentína er ekki eina landið
þar sem herforingjarnir hafa
sitt að segja í pólitík. Sem stend-
ur er herforingjastjórn í þess-
um ríkjum: Peru, Venezuela,
Columbía, Guatemala, Nicara-
gua og Paraguay og forseti
Chile er gamall hershöfðingi,
J þótt hann sé löglega kosinn.
irezk togarafélög k«
hersins, en eftir mörg ár var, versta, er þeir gátu gert. Allt
stj órnarskránni þó aftur gefið. verkalýðssambandið reis upp á
gildi og maður að nafni Roberto j afturfæturnar í ógurlegum bylt-
M. Ortiz var kjörinn forseti. En ingarhug. Hershöfðingjarnir
hann var sjúkur maður, þjáðist | neyddust til að láta Peron iaus-
af sykursýki og varð skömmu an og gefa fyrirheit um kosn-
ingar. Þær kosningar vann Per-
on og flokkur hans með glans í
andspyrnu við alla gömlu flokk-
ana.
síðar eða 1942, að fela völdin
varaforsetanum Ramon Castillo.
ÞJÓÐVERJASINNA
VIKIÐ FRÁ
Þessi Castillo var hinn mesti
íhaldsseggur og vinveittur Þjóð-
verjum. Var ætlun hans að halda
Argentínu algerlega hlutlausri í
síðustu styrjöld og jafnvel meir
HVAÐ ER BEZT FYRIR
LAND OG ÞJÓD
Þegar argentínsku herfor-
ingjarnir taka völdin nú enn
einu sinni í sínar hendur, þá
Frá óeirðunum í Buenos Aires 16. júní s. 1. Þá reis hin kaþólska
alþýða Argentínu gegn Peron. Hann bjargaði sér með því að leita
ásjár hersins. Síðan hefur Peron ekki meiri völd en herinn leyf-
ir honum.
HERSHÖFÐINGJAR —
FRELSISHETJUR
Það er söguleg skýring á
þessu, að Suður-Ameríku-
þjóðirnar hafa ekki vanizt
þingræðislegri stjórn. Þær
urðu í meira en tvær aldir að
búa við alráða nýlendustjórn.
Síðan voru það hermenn og
liðsforingjar Suður-Ameríku,
sem frelsuðu þjóðirnar þar
undan ánuauðaroki Spán-
verja. Má minna á það að
frægasta frelsishetja Suður-
Ameríku, Simon Bolivar, var
herforingi. Og hann sjálfur,
sem þykir svo glæsilegt for-
dæmi, tók sér pólitískt vald
bæði í Venezuela, Kolumbíu
og Ekvador.
Saga Brasilíu var nokkuð önn-
ur, þar sem það land sagði frið-
samlega skilið við móðurland
sitt, Portúgal. En samt hefur
herinn mikil áhrif þar. Það var
t. d. hann, ,sem batt endi á ein-
ræði Getulio Vargas í fyrra
skipti 1945. Síðar var Vargas
kjörinn forseti 1950. Þegar hann
framdi sjálfsmorð á síðasta ári,
virtist allt ætla að fara í öng-
þveiti. En herinn hélt uppi röð
og reglu í landinu.
í Panama kemur ríkislögregl-
an algerlega í stað hers og ræð-
ur miklu í innanlandsmálum. —
Aðrar sögulegar forsendur í
Mexikó gera hlut og áhrif hers-
ins miklu minni þar en annars-
staðar í spönskumælandi Amer-
íku. Og að lokum er rétt að
nefna þau ríki þessa heimshluta,
þar sem herinn hefur hreint
engin stjórnmálaáhrif. Það eru
Costa Rica og Uruguay.
Frh. a bls. 1"
;para sér bygginprkosinað
Alvarlegt hve hraði tagaranna eykst
ÞAÐ HEFUR vakið nokkra athygli í Bretlandi, að togarafélag
eitt í Grimsby hefur ákveðið að láta smíða sér nýja togara
í Þýzkalandi. Er fyrsti togarinn þegar kominn til Bretlands og
þykir það illur fyrirboði brezkum skipasmíðastöðvum, að hann
er talsvert miklu ódýrari en togarar byggðir í brezkum skipa-
smíðastöðvum.
700 TONN FYRIR
FJARLÆG MIÐ
Hinn nýi togari heitir Cold-
streamer. Er hann smíðaður hjá
Rickmers-skipasmíðastöðinni í
Hamborg. Hann er stór úthafs-
togari eða um 700 brúttólestir,
203 fet á lengd og er skipið allt
logsoðið saman, sem gerir það
að mörgu leyti hentugra og ódýr-
ara. Það er Standard Steam tog-
arafélagið, sem hefur látið smíða
skipið í Þýzkalandi.
15 ÞÚS. * ÓDÝRARI
Mr. Alec Butt framkvæmda-
stjóri félagsins sagði í samtali
við brezka tímaritið Fishing
News, að ef hann hefði gert
pöntun hjá brezkri skipasmíða-
stöð, hefðu liðið tvö ár, þar til
togarinn væri afhentur. Auk þess
er þessi þýzki togari miklu spar-
neytnari bæði á brennsluolíu og
smurningsolíu, sakir þess, að
Þjóðverjar eru fljótari að taka
upp ýmsar nýjungar. Áætlaði
Mr. Butt að byggingarkostnaður
skipsins væri 15 þúsund sterlings
pundum minni vegna þess að
það var smíðað í Þýzkalandi.
Það er eftirtektarvert fyrir
okkur íslendinga, að þessi nýi
togari er mjög hraðskreiður. —
Mun hann geta siglt með allt að
15 hnúta hraða. Er eftirtakanlegt,
að brezkir togaraeigendur stefna
nú að því að auka hraða skip-
anna. Er slíkt að sjálfsögðu mik-
ilvægt til þess að fiskurinn kom-
ist sem fyrst á markaðinn. En
um leið er það alvarleg hlið, að
með slíkum hraða er einnig
1 stefnt að því að togararnir geti
eftir landhelgisbrot komizt und-
an íslenzkum varðskipum.
á erfitt uppdráffar
Bonn, 5. ágúst.
EFRI DEILD þýzka þingsins
(„Buntlesrat") gerði í dag
breytingar á sjálfboðaliðsfrutn-
varpi Adenauers kanslara og lækk-
aði verulega laun hinna væntan-
legu líðsforingja og hersliöfðingja.
—- Laun hershöfðingjanna voru
lækkuð nm sem svayar tveini þús-
iind krómim á mánuði.
Blank, landvarnaráðherra, and-
mælti oindregið breytingum þing-
deildarinnar og sagði að með
launalækkuninni væri gert ókleift
að fá þá menn í herinn, sem hæf-
astir væru.
Þingdeildin lét ekki hlut sinn
og sagði að laun opinberra starfs-
manna yrðu að vera hærri heldur
en laun hliðstæðra hermanna. —
Með þessu vildi þingdeildin undir-
strika að herinn væri skör lægra
| settur heldur en opinberir átarfs-
menn í hinu nýja þýzkaMýðveldi.