Morgunblaðið - 11.01.1956, Blaðsíða 10

10
MORGVN BLAÐltí
Miðvikudagur 11. jan. 1956
(
ÚSKAPURINIM
Frh. aí bls. 0
verSa fyrir barðinu á ótíðinni,
einnig að herða geð sitt, og gseta
þess að minnka sig ekki meira en
efnl standa til, með umkvörtun-
um og kröíum um hjálp. Vafa-
samt er hvort velgengni þjóðar-
innar undanfarna áratugi hefir
þroskað það manngildi, er bezt
eflir boðorðið: „hjálpaðu þér
sjálfur", og gerir mönnum fært
að lifa eftir því, í samræmi við
hin auknu og bættu tækifæri, sem
land og þjóðfélag bíður ein-
staklingunum.
Ef harðindi tíðarfars draga til
þess að menn beygja sig svo lágt
að fara í kapphlaup um að reyna
að gera sér þau að tekjulind til
hagsbóta, þá er fyrst alvara á
ferðum, þá eru harðindin orðin
harðindi í þjóðlífinu, og um leið
varanleg meinsemd en ekki árs-
tíðar erfiðleiki.
Þvi miður er ekki hægt að )oka
augunum fyrir því að til eru ein-
staklingar í bændastétt og jafnvel
bændasamtök, sem að þessu sinni
hafa gert tilraun til þess „að
græða á rigningunni". En sem
betur fer eru þetta aðeins einstök
meinsemdartilfelli, og þau verður
bændastctíin sjálf að lækna. Það
verður að vera metnaður hennar
og menntun að rista í slík mein.
Það sem mest á ríður er að stofn
anir bænda og félög skilji rétt
sinn vitjunartíma, þegar slíka
erfiðleika ber að höndum, eins og
ótíðin síðastiiðið sumar var. Til
þess að vel sé um þá hluti, þarf
bæði Stéttarsamband bænda og
Búnaðarfélag íslands að taka að
sumu leyti öðru vísi á en varð
að þessu sinni, og sama má segja
um fleiri aðila. Er það mál allt
mikið umhugsunarefni fyrir leið-
toga bænda og forystumenn.
GABÐYRKJAN
Hinar miklu úrkomur sunnan-
lands og vestan háðu mjög kar-
töflurækt, jafnvel þurrlendir
sandgarðar urðu ófærir vélurn og
allt eftir því. Norðanlands og
austan var veðurfar hagstætt
garðyrkju, en þó of þurrt sums
staðar,
Grænmetisverzlunin áætlar
kartöfluuppskeruna um 60.000
tunnur, en nú er talið að upp-
skeran haustið 1954 hafi verið um
90.000 tunnur.
Sölufélag garðyrkjumanna
seldi meðal annars:
Tómatar 196 smáL (186)
Gúrkur 21.960 kassar (16.221)
Hvítkál 44,4 smál. (81.8)
Rauðkál 2 smál. (2,3)
Gulrætur 47,9 smáL (41,5)
Blómkál 21.766 hausar (33 910).
Af gróðurhúsum var lítið
l'yggt á árinu, sennilega um 1100
fermetrar, og er þá ekki talið hið
stóra gróðurhús sem er í smíðum
á Revkjum í Ölfusi hjá Garðyrkju
.<= kóla ríkisins. Er þá talið að gróð-
urhúsinu á landinu séu alls orð-
in um 7,5 ha. að flatarmáli.
MJÓLKURFRAMLEIBSLAN
Mjólkurbúin 9 tóku á 11 fyrstu
mánuðum ársins á móti 50,69
millj. (48,40) kílóa af mjólk. Seld
nýmjólk þessa 11 mán. var 23.98
millj. Iítra (22,4 millj.). Seldur
rjómi var 757.337 lítrar en
702.000 á sama tíma 1954.
Framleitt var 11 mánuðina
(jan. nóv.) eftir því sem næst j
verSur komizt:
Af osti voru til 1. desember 164
smál. Á árinu voru fluttar út að-
eins 6 smál. af osti.
1. desember 1954 voru birgðir
af osti 225 smálestir.
SAUÐFJÁKRÆKTIN
Árið 1955 átti samkvæmt hlut-
arins eðli að verða mikið ár í
sögu sauðfjárræktarinnar, er fjár-
bændur litu björtum augum á
sinn búskap, lausir við mæði-
veikina. Þet.ta fór því miður á
annan veg. Mæðiveikin kom aft-
ur upp í Dalasýslu, svo að eigi
var annars kostur en fella þar
á ný allt sauðfé, í 2 hreppum,
Laxárdalshreppi og Hvamms-
hreppi (nema á tveimur bæjum
í Laxárdalshreppi sem eru sunn-
an varnarlínu úr Hvammsfirði í
Hrútafjörð). Jaínframt verður að
gera ráð fyrir að fella fé haustið
1956 í norðurhluta sýslunnar og
Bæjarhreppi norðan áðurnefndr-
ar línu, og þremur bæjum í
Óskapseyrarhreppi, sem er á
sama varnarsvæði. Fjáreign á
þessu svæði var orðin um 26.000
á fóðrum. í haust var um 9000
fjár í hreppunum tveimur, sem
fénu var eytt í að þessu sinni.
Á Austurlandi er gamaveikin
greinilega í rénun, enda hefir
flest af því fé sem þar er upp-
komið verið bólusett gegn veik-
inni. Lömb voru bólusett gegn
garnaveiki eins og að undan-
förnu í Árnes- og Rangárvalla-
sýslu, á Austurlandi og á svæð-
inu milli Eyjafjarðargirðingar og
Skjálfandafljóts.
Síðastliðið haust var slátrað
435.300 dilkum á móti 280.500
haustið 1954. Mismunurinn er
154.800 eða 55% aukning. Af full-
orðnu fé var slátrað 31.000 á móti
14.000 haustið 1954. Af fullorðna
fénu var um 8000 slátrað vegna
niðurskurðar í Dalasýslu.
( Alls var kindakjötið í haust um
! 6.800 smálestir á móti 4.275 haust-
ið 1954. Mismunur 2.525 smál., eða
59% aukning.
Til viðbótar þessu kemur sum-
arslátrun. Alls var þá slátrað
15.298 kindum, en 1954 var slátr-
að, að sumrinu, um 26.000 kind-
um. Kjöt af sumarslátruðu nam
'07 smál. en 370 smál. 1954.
Meðal fallþungi dilka í haust
’ar 14,18 kíló, en 14,13 kg haustið
1954.
Hin mikla kjötframleiðsla er
nú orðin meiri en til innanlands-
lotkunar. Skapazt þá vandamál-
5 nm útflutning og verðlag. Rik-
isstjórnin hefir heitið því að
standa að því að bændur njóti
svipaðra útflutningsuppbóta á
kjöt eins og bátaútvegurinn verð-
ir aðnjótandi við útflutning á
fiski.
Fluttar hafa verið til EngVands
'00 smá). af dilkakjöti. Gert er
ráð fvrir sölu til Svíþjóðar er
hður á veturinn og víðar er Veit-
að eftir markaði, hins vegar er
miki! neyzla innanlands enn sem
fyrr það sem mestu varðar og
mest gefur í aðra Viönd, þegar öll
kurl koma til grafar. Þess vegna
er um að gera að innanlands
salan gangi sem bezt og aukist
fremur en að dragast saman. En
hqy steðlar annar vandi að, það
er hin óvenjulega mikla slátrun
nautgripa í haust, og svo hrossa-
V iötsframleiðslan. Hið sðast-
talda á lítinn rétt á sér, ef sauð-
Skyr ................................ 1.388.000
Smjör ................................... 680.780
Mjólkurostur ............................ 398.600
Mysuostur ...........................
Nýmjólkurduft .......................
Undanrennuduft ......................
Undanrenna notuð í Kaaein ...........
MjpJk í niðursuðu ....................... 154.000
1955 kg 1954 kg
1.388.000 (1.434.000)
680.780 (607.553)
398.600 (543.388)
44.850 (59.313)
35.750 (52.052)
210.115 (64.340)
3.449.931 Itr. (2.648.800)
154.000 (175.308)
Smjörbirgðir voru 1. desember
1935 12S.6 smál. en voru í árslok
19fj4 132 smáL
Að sjáifriögðu hafa smjörbirgð-
irnar múi.ikað i desember.
'Krvbúskaþur nær að þrífast
áfallalítið í landinu.
Talið er, að um 670.000 fjár sé
i. um i vetur. Er það mikil
og gleðileg fjölgun, sem hefði þó
orðið enn meiri ef ekki hefði
tvennt borið til, mæðiveikin í Döl
um og hinn slæmi heyskapur á
óþurrkasvæðinu. Gefur þetta
auga leið að von bráðar verður
fleira sauðfé á landi hér, heldur
en nokkru sinni fyrr, er skýr&lur
herma.
En þó að þetta sé gleðilegt og
sýni greinilega hinn náttúrlega
lífsþrótt sauðfjárbúskapar á
landi hér, vekur fjáríjöigunin
vandamál sem röggsamlega þarí
að snúast við, ef ekki á iila að
fara.
Hér vaða allir í villu og svima
um hve margt sauðfé er hægt að
hafa í landinu, án þess að gengíð
sé á landgæði til skaða um 6-
komna framtíð. Við sem bjart-
svnastir erum um þessa hlutí
hikum ekki við að fjölga fénu, en
okkuv er ljóst að um leið þarf
beitarbúskapurinn að breytast
svo að í senn sé tryggt að féð gefi
fullan arð og landinu sé þó ekki
misboðið.
Sumarið 1954 dvaldi sérfræð-
ingur frá FAO, Kanadamaðurinn
Campbell hér á landi á vegum
Sandgræð'slu íslands, við að at-
huga uppblástur, sandgræðslu og
beitarnot lands. Hefir hann sam-
ið merkilega skýrslu um athug-
anir sínar. Campbell er væntan-
legur til landsins aftur á sumri
komanda til að vinna að sömu *
I athugunum.
Er hér um að ræða stórmerki-
legt mál, sem vonandi tekst að
sameina kunnátumenn um að
sinna til heilla. Það verður að
gera það sem gera þarf til þess
að allt geti farið saman: að
bændur búi á landinu, sauðfé bíti
gras og skógræktarmenn gróður- i
setji skóg.
j Það eiga ekki og þurfa ekki
að vera andstæður á milli þess- i
ara úrræða, og það er engin f jar-'
stæða að horfa fram til þess að
bæta haglendi, einnig handa j
; sauðfé, með einhverjum ræktun-
araðgerðum, að lokum er það,
ræktunin í margvíslegum form-1
: um, sem samfara skynsamlegum
notum hæði óræktaðs og rsektaðs
lands, sem býður þjóðinni fram-
tíð í landinu, framar öllu öðru.
Að hræðast það, að hafa 1—2
milljónir sauðfjár í landinu, er
sama sem að segja að vér treyst-
um oss eigi til þess að stunda
ræktunarbúskap, og er þá bezt
að hætta að byggja nýbýli og
leggja niður margt annað í bu-
skapnum, sem undaniarið hefir
þótt til umbóta horfa.
JARBABÆTUR OG FKAMLÖG
TIL ÞEIRRA
Búnaðarbankinn veítti 987 )án
! (843) úr Ræktunarsjóði, að upp-
hæð 34.121.600 krónur <22,75
j míllj.). En úr Byggingarsjóði
voru veitt 174 lán (205) ný lán
og 198 ián (188) til eldri húsa,
að upphæð 9.755.000 krónur
"3 millj.).
Úr veðdeild var lánað 149
bændum, alls 4.732.500 krónur.
Búnaðarbankinn í'ékk á árinu
)án úr Mótvirðissjóði að upphæð
10,5 millj. króna og úr ríkissjóði
9 millj. króna.
Af tilbúnum áburði seidist. •
talið í hreinum efnum:
4.800 smál. af köfnunarefm j
(3.5rl smál. 1954)
2.475 smál. af fosforsýru;
(1.930 smál. 1954) og
«36 smál. af Kali (1.518 smál. j
1954).
Köínunarefnið var allt innlend
framleiðsla írá Gufunesi. Verð á
íslenzka köfnunarefninu var
svipað og á erlendu, ef það hefði
verið flutt inn, en þó fremur dýr-
ara en hith, svo sem vænta mátti,
enda var þetta fyrsta reynsluár
verksmiðjunnar. Út voru fluttar
um 4000 smál. af Köfnunarefnis-
áburði.
Nýbýlastjórn samþykkti stofn-
un 65 nýbýla (46) á árinu, og auk
V. ss að 'úyggja upp aftur á 15
jörðum (15). EnnfremUr ftutn-
wf i'ndurbyggingp bæjarhúsa
á 10 bæjum (9).
Framlag til einstaklinga til
ræktunar á nýbýlum námu um
1,4 millj. króna en 1,8 millj. 1954.
Unnið var í 11 byggðahverfum.
Tvö bættust við á árinu, í Þver-
holtum í Álftaneshreppi í Mýra-
sýslu og Hjaltastaðaþinghá í N.-
Múlasýslu.
Úrkomurnar á rigningasvæðinu
torvelduðu mjög allar jarðabæt-
ur. Víða varð að leggja vinnu-
vélum og áætlanir bænda um
ræktunarframkvæmdir fóru úr
reipunum, sökum þess að eigi
var fært um landið er brjóta átti
til ræktunar.
Engar tölur eru enn til um ný-
ræktina 1955 en vafalaust er hún
allmikið minni en árið áður, þar
eða það eru einmitt mestu rækt-
unarhéruðin sem urðu harðast úti
í óþurrkunum. Nýræktin 1954 og
túnasléttur er alls talið 3 760 ha.
Grasfræssala SÍS, Mjólkurfé-
iags Reykjavíkur og Innkaupa-
stofnunar ríkisins var 99.500 kg.
á árinu, er það nær nákvæmlega
jafnmikið eins og árið áður
(99.480 kg.), og svarar til að
mínnsta kosti 2500 ha nýræktar.
En sennilega liggur grasfræ sums
staðar ónotað hjá bændum sem
ekki fengu land sitt unnið.
Vinna með skurðgröfum varð
víða tafsöm vegna rigninganna
og grófst minna heldur en 1954.
Talið er að gröfur Vélasjóðs 30
að tölu, hafi grafið um 2.100.000
rúmm.
Ekkert er enn vitað um afköst
þeirra 10 grafa, sem eru eign
ræktunarsambandanna. Gröfur
Nýbýlastjórnar sem eru 4, grófu
57.712 lengdarm. sem mældust
259.370 rúmm., af því voru 22.720
metrar og 111.712 rúmm. vegna
nýbýlastofnunar á vegum nefnd-
arinnar.
Endanlegar tölur um fram-
ræsluframkvæmdir 1954 sýna að
þá grófu gröfur Vélasjóðs 574.571
rnetra af skurðum sem mældust
2.469.208 rúmm.
Framlag ríkisins til þessarar
skurðagerðar var kr. 3.941.936.69
og rneðalkostnaður á grafinn
rúmm. varð kr. 3.30.
Gröfur ræktunarsambandanna
grófu 155.106 metra, sem mæld-
ust 592.094 rúmm Framlag ríkis-
ins vegna þessara skurða var kr.
988.042.67 og meðalkostnaður kr.
3.34 á rúmm. Innifalið í þessum
tölum ræktunarsambandanna er
lítilsháttar gröftur með vélum
sem eru eign bæjarfélaga.
Alls var greitt á árinu 1955
framlag vegna véígrafinna
skurða, sem grafnir voru 1954
kr. 5.504.150.91.
Frainlag til annara jarðabóta
greitt 1955 var kr. 8.484.214.96.
VÉLAKAUP
Vélakostur ræktunarsamband-
anna jókst allmikið á árinu, sér-
stakiega að verðmæti, enda eru
nú hinar stærri ræktunarvélar
orðnar svo dýrar að fljótt dregur
í mikiar upphæðir.
Úr ríkissjóði var samkvæmt
ákvæðum laga frá 1945, um rækt-
unarsambönd, greitt framlag til
kaupa á þessum vélum:
10 beltatraktorvim,
1 kílplóg,
7 Skerpiplógum,
2 brotplógum, minni,
8 plógherfum,
5 öiskaherfum og
3 vögnum til vélaflutninga.
AIIs nam framlag ríkissjóðs til
véiakaupanna kr. 2.024.024,01.
Fjárveiting á þessum lið fjárlaga
var ekki nema 600.000 krónur
og er því um miklar umfranv
greiðslur að ræða, sem vel hefir
venð vikist við frá hendi ríkis-
stjómarimiar, enda mikil nauð-
syn að slöðva eigi þessi vélakaup.
Eigi eru þessar vélar aliar keypt-
ar á árinu. sumar voru keyptar
1954, en á móti kemur, að eitt-
hvað hefir verið ke.ypt af vélum,
sem eígi verður greitt framlag tit,
íyrr en á þessu ári. Þannig færist
þetta ailtaí á milli ára. Alls eiga
ræktunarsamböndin nú orðið um
03
130 beltatraktora, er það svo
mikill vélakostur að vel má
spyrja hvort ekki sé meiri þörf
að skipuleggja betur notkun vél-
anna heldur en að fjölga þeim
til muna.
Bændur hafa einnig keypt mik-
ið af búvélum á árinu, einkum
traktorum, eða rúmlega 700 hjóla-
traktora.
Einnig var keypt óvenjulega
mikið af múgavélum, alls um 326
véiar. Af nýjungum í búvélatækni
má einkum nefna hinar svoköll-
uðu vélvögur, til að taka saman
þurrhey og flytja í garð, sem
notaðar voru á nokkrum stöðum
með ágætum árangri.
Þó var árið mikið bílaár, svo
sem kvxnnugt er, en ekki eru til
tölur um hve mikið af því kemur
í hlut bænda, enda engiu glögg
mörk til að greina það. Nefnd
sú, er skammtar bíla af jeppa-
gerð, úthlutaði á árinu 250 bíl-
um af slíkri gerð. Talið er að um
225 þeirra hafi farið , til bænda
og starfsmanna þeirra, t. d. hér-
aðsráðunauta og annarra slikra
aðila.
SKÓLAR OG FRÆÐSLA
Á Hólum eru 24 nemendur, 16
í eldri deild og bændadeild, en 8
í yngri deild. 12 nemendur út-
skrifuðust vorið 1955.
Lokið er að mestu viðbyggingu
við leikfimishúsið og mikilli við-
gerð á því. Er þar einnig trésmíða
verkstæði innan veggja.
Á Hvanneyri er 51 nemandi í
vetur, 21 í eldri deild, 20 í yngri
deild og 10 í framhaldsdéild.
Vorið 1955 útskrifuðust 32 bú-
fræðingar og 7 úr framhaldsdeild.
í Garðyrkjuskóla ríkisins að
Reykjum eru 7 nemendttr í neðri
bekk. En samkvæmt reglugerð
koma nýir nemendur í skólann
annað hvert ár.
Það er nú verið að byggja nýtt
gróðúrhús til tilrauna, sem verð-
ur 2000 fermetrar að stærð, og
bví langstærsta gróðurhús á landi'
hér.
í vetur starfa 7 (8) liúsmæðra-
skólar í sveitum (Staðarfellsskól- '
inri starfar ekki). í þeim eru 219
(236) nemendur. í húsmæðra-'
kennaraskólárium eru 13 nem-
endur.
í héraðsskólum 8 (7) eru um
080 (560) nemendur.
Nokkrir piltar fóru til Noregs
til að stunda þar búfræðinám.
Er það fyrir milligöngu félagsins
Norsk Islandsk Samband í Noregi’
og félagsins ísland—Noregur hér
heima. Þó að hér séu boðnir góð-
ir kostir stendur nokkuð á ung-
um piltum að þiggja nám þetta,'
má það ótrúlegt þykja, að boð um'
ókeypis vist og kennslu skuli ekki
þegin. Dapurlegt að játa að sKkt
heiidir ekki um annað nám en
búnaðarnám.
Haldið var áfram búnaðar-
fræðslu þeirri og starfsemi ráðu- ’
nauta er ferðast um landið, sem
efnt var til 1954 fyrir atbeina
Bandaríkjamanna og með fjár-
framlagi frá þeim. Liður í þeirri'
fræðslu ,er útgáfa smárita um
búnaðarmál, eru komin út 17 slík
rít, sum góð, en sum léleg eins
og gengur, en ekkert um vot-
heysverkun.
Búnaðarfélag íslands gaf
út nýja endurbætta (?) útgáfu
af efnafræði Þórís heitins Guð-
mundssonar, ennfremur mikið
rit Á refaslóðum — 384 bls. —
eftir Theodór Gunnlaugsson. Þá
náði Freyr 50 ára aldri og var í
tHefni at' því gefið út rit mikið,
sem nefnt er 50. árgangur Freys,
vandað að frágangi og með miklu
myndavali. Er það mesti bók-
menntaviðburður ársins að því
er nær til búskapar. Skiptist rit-
ið í 2 kafla, 1. kafli, Af heimaslóð-
trm, 135 bls., á víst að vera eins
konar yfirlit yfir þróun búnaðar
og búnaðarmála umliðin 50 ár.
Annar og þriðji kafli — 168 bls —
er frásagnir um för bænda til
Norðurlanda 1953. Þrátt f.vrir
Frh. á bls. 1)