Morgunblaðið - 15.03.1956, Blaðsíða 8

8
MORGUNBLAÐIÐ
Fimmtudagur 15. marz 1956
Piorpwlrl&Mfo
Útg.: H.f. Árvakur, Reykjavík.
Framkv.stj.: Sigfús Jónsson.
Ritstjóri: Valtýr Stefánsson (ábyrgðann.)
Stjórnmálaritstjóri: Sigurður Bjarnason frá Vigur.
Lesbók: Árni Óla, sími 3045.
Auglýsingar: Árni Garðar Kristinsson.
Ritstjórn, auglýsingar og afgreiðsla:
Austurstræti 8. — Sími 1600.
Áskriftargjald kr. 20.00 á mánuði innanland*.
í lausasölu 1 króna eintakið.
Lítiímannleg framkoma
og ábyrgðarlaus
Framsóknarflokkurinn
hefur á undanförnum árum
lýst miklum áhuga sínum á
þeim stórmálum, sem núverandi
ríkisstjóm var mynduð um. En
Gíimdroðinn aldrei
mein
Á þingi Framsóknarmanna
það voru fyrst og fremst raf- mun hafa verið nokkurn veginn
væðingin, umbætur í húsnæðis- slétt á yfirborðinu. Leiðtogar
málum og uppbygging atvinnu- flokksins höfðu komið sér sam-
lífsins til lands og sjávar. an um það fyrirfram að þeir
Mörgum mun nú finnast sem skyldu verða sammála. Hermann
ekki hafi allt verið af heilindum Jónasson var kominn svo langt
mælt er Framsóknarmenn lýstu út í kviksyndi vinstri villunnar
áhuga sínum á þessum mál- að talið var ófært að freista þess
um. Þeir hafa nú lýst því yfir, draga hann upp úr. Létu þeir,
að þeir hyggist hlaupa frá fram- sem eru andvígir brölti hans því
kvæmd þeirra í miðjum klíðum. kyrrt liggja til þess að firra
Undir forystu Sjálfstæðismanna vandræðum.
ÚR DAGLEGA LÍFI

hefur öllum þessum umbótamál-
um verið komið á góðan rek-
spöl. Fjármagn hefur verið
tryggt til rafvæðingarinnar, veð-
lánakerfi sett á stofn til stuðn-
ings húsnæðisumbótum, láns-
fé fengið til byggingar sements-
verksmiðju, sjóðum Búnaðar-
bankans og fiskveiðasjóði fengið
verulegt fjármagn og fjölþætt-
ar aðrar umbætur unnar.
Sjálfstæðismenn fagna því, að
undir forystu flokks þeirra skuli
svo vel hafa orðið ágengt um
framkvæmd þessara miklu hags-
munamála alþjóðar. En engum
getur dulizt, að með yfirlýsingu
Framsóknarflokksins um að hann
hyggist slíta stjórnarsamstarfinu,
hefur hann hlaupizt undan merkj r í u
um í miðjum klíðum. DlOKKlr
Hann hefur ekki hikað við að
hlaupa yfir á snæri hinna sósíal-
Mikill fjöldi Framsóknar-
manna sér út í hvaða ævin-
týri formaður flokks þeirra
er að leiða hann, þar sem
hann setur allt sitt traust á
hinn margklofna og mátt-
lausa Alþýðuflokk annars
vegar en vingan við komm-
únista og Þjóðvarnarmenn
hins vegar. Til þess að blíðka
þá er flokksþingið látið sam-
þykkja uppsögn herverndar-
samningsins enda þótt vitað sé
að mikill meirihluti Fram-
sóknarmanna telji það hreina
fásinnu.
ALMAR skrifar:
Úr hagsögu íslands.
ÞORKELL JÓHANNESSON, há-
skólarektor, flutti surinudaginn
4. þ.m. erindi, sem hann nefndi
„Úr hagsögu íslands". Var það
áttuna afmæliserindi útvarpsins.
Eins og nafnið ber með sér, ræddi
prófessorinn aðallega um atvinnu
líf í landinu að fornu og nýju,
lýsti atvinnuháttum og stétta-
skipun sem og fólksfjölda í land-
inu á ýmsum tímum. Hér er ekki
rúm til að rekja nánar efni er-
indisins, svo víðtækt sem það var,
en það var allt hið merkasta,
stórfróðlegt, skilmerkilega sam-
ið, sem vænta mátti um svo ágæt-
an fræðimann, sem prófessor
Þorkell er, og einkar vel flutt.
Um daginn og veginn.
SIGURÐUR MAGNÚSSON, kenn
ari ræddi mánudaginn 5. þ.m. um
dágiriri og veginn. Sigurður hefur
víða farið bæði utan lands og
innan og enn er erfitt að henda
reiður á hvar hann er í þetta
eða hitt skiptið, austur í Kína
eða suður í Grindavík. Hann sér
því margt og hittir marga menn,
enda hefur hann jafnan frá
mörgu að segja. Hann kom líka,
eins og fyrri daginn, víða við í
ræðu sinni þetta kvöld, sem hér
ræðir um.
Meðal annars minntist hann á
Jrá átuarpL
í óíoaóta uiL
mu
u
það sleifarlag Landssímans að
gefa ekki út símaskrá nema á
margra ára fresti. Benti hann
réttilega á þau miklu óþægindi,
sem af þessu framtaksleysi Lands
símans leiðir fyrir alla og munu
víst allír símanotendur taka und-
ir þau orð Sigurðar. Skoraði
hann á forráðamenn Landssímans
að bæta úr þessu, þó ekki væri
nema með því að gefa út árlega
viðauka við símaskrána, eða eins
oft og nauðsyn krefði. Er von-
andi að Landssíminn taki þessa
sjálfsögðu og almennu kröfu til
greina hið bráðasta.
Þá minntist Sigurður á land-
helgismálið og hinar mörgu og
fráleitu sögusagnir, sem gengið
hafa manna á milli um för full-
trúa íslenzkra útgerðarmanna
utan til viðræðna við brezka út-
gerðarmenn um landanir á ís-
lenzkum fiski í Bretlandi, en
margar sögurnar fullyrða að hin-
ir íslenzku fulltrúar hafi samið
af okkur í landhelgismálinu. —
Benti Sigurður á það í þessu sam-
bandi, hve nauðsynlegt væri að
ríkisstjórnin hefði við og við
fund með blaðamönnum, eins og
ULí andi ihripar:
Margar „vinstri
Margt virðist benda til þess að
kjósendur geti valið á milli
ísku flokka, sem reynt hafa að margra „vinstri blokka“ í næstu
torvelda núverandi stjórn bar-
áttuna fyrir rafvæðingunni, hús-
næðisumbótunum og atvinnu-
lífsuppbyggingunni.
Miklum fjölda fólks mun aflið“
kosningum. — Framsóknarmenn
vilja kalla samfylkingu sína og
hægri krata, ef úr verður, „frjáls-
lynda umbótamenn" eða „þriðja
virðast þessi framkoma Fram-
sóknarflokksins í senn lítil-
mannleg og ábyrgðarlaus. —
Kommúnistar og vinstri kratar
munu hins vegar hafa í hyggju
að ganga ti 1 kosningasamvinnu
Sætir það vissulega engri undir merki Alþýðusambands ís-
furðu. En við öðru var varla lands. Er þá ætlun kommúnista
að búast. Framsóknarflokkur- að innbyrða Hannibal enda vant-
inn markar ekki afstöðu sína ar hann nú tilfinnanlega kjör-
fyrst og fremst eftir málefn- dæmi til þess að bjóða sig fram
um. Stefna hans er fyrst og í eftir að hann hefur rifið vesal-
fremst hentistefna, sem bygg- ings Alþýðuflokkinn til grunna
ir á braski og pólitískum á Vestfjörðum.
hrossakaupum. Völdin eru for-
manni hans aðalatriðið, sjálft
starfið að þeim málum er
varða hagsmuni þjóðarinnar
eru honum algert aukaatriði.
Allt hyggt á pínulitla
flokknum
Þegar stefnuyfirlýsingar Fram-
sóknarleiðtoganna um þessar
mundir eru athugaðar kemur það
í Ijós, að í þeim felst ekkert
nýtt, utan það, að þeir skora á
Alþýðuflokkinn til samstarfs við
sig og kosningabandalags. Hið
Þá kemur þriðja „vinstri
blokkin" þar sem er Þjóðvarn-
arflokkurinn. En einnig hann
þykist eiga von í nokkrum
Alþýðuflokksmönnum úr
„Málfundafélagi jafnaðar-
manna“. Má það merkilegt
heita, hve margir gera kröfu
í þrotabú Alþýðuflokksins og
byggja voriir á þeim litlu reyt
um, sem þar eru til skipta.
Eflillg
Sjálfstæðisflokksins
Islendingum mun nú vera það
„stóra flokksþing, sem Tíminn ijósara en nokkuru sinni fyrr,
gumar mjög af setur allt traust hvílík höfuðnauðsyn er á því að
á þennan pínulitla flokk, sem efla sjálfstæðisflokkinn til enn
a ^r vl^a ,Þ° .er margklofinn auhinna áhrifa. Hann er hið sam-
og að þvi kommn að liðast i einandi afl þjóðarinnar. Qg hann
sundur. Alþýðuflokkurinn, sem
er í raun og veru eini stjórnmála-
hefur barizt harðlega gegn ° . 7. *"7‘ 7.,
tveimur síðustu ríkisstjórnum, f^kurmn, sem treystir ser til
er Framsóknarmenn hafa átt i dag að koma fram fynr
sæti í á nú að ganga til kosninga Þjoðrna emn °g_ostuddur.; Hann
á grundvelli sameiginlegrar
stefnuskrár með Framsókn.
Það er mikið hvað á þenn-
3 an litla flokk er lagt. Er
vandséð, hvernig hann muni
lifa þessi síðustu ástarhót flokkarnir hafa lagt mikið kapp
' hinnar gömlu maddömu af. á að undirbúa undanfarið.
Mun mörgum finnast sá reyr Þetta gerir íslenzkur almenn-
‘ veikur, sem hið „stóra“ ingur sér áreiðanlega ljóst, nú
flokksþing hallaði sér að og þegar svo virðist sem kosningar
setur allt sitt traust á. séu í aðsigi.
treystir fyrst og fremst á smn
góða málstað og heilbrigða dóm-
greind fólksins. Sjálfstæðismenn
hyggja ekki á neitt atkvæðabrask
eins og allir hinir stjórnmála-
Afskiptasemi eða ekki?
„Borgari“ skrifar:
SVO margt og mikið er skrifað
og skrafað um lélegt uppeldi
barna og unglinga hérlendis, að
raunverulega er ég að bera í
bakkafullan lækinn m_eð því að
bæta nokkru þar við. Ég á sjálf-
ur tvo stráka á versta aldri —
reyndar má segja, að börn og
unglingar séu alltaf á versta aldri
— og er þess vegna fyllilega
kunnugur því, hversu erfitt er
að aga börn á réttan hátt. Ég
hefi þó lagt mig í líma við upp-
eldi strákanna — og mun gera
það næstu tíu árin í von um sæmi
legan árangur.
Á kvöldin kem ég að jafnaði
heim frá vinnu minni í strætis-
vagni um sjöleytið. í vagninum
eru oft sömu drengirnir, þrír til
fjórir saman á að gizka 9 ára.
Virðast þeir vera að koma úr
kennslustund — leikfimi eða ein-
hverju slíku. Vegna hegðunar
þessara litlu samferðamanna
minna hefi ég oft og tíðum kom-
izt í versta skap. Ólætin eru slík,
að varla er nokkrum manni vært
í vagninum, og orðbragð þeirra
er stundum svo ferlegt, að mér
ægir, að slíkt skuli heyrast af
munni ungra drengja.
Oft hefi ég furðað mig á því,
hvers vegna vagnstjórarnir vísa
ekki slíkum óróabelgjum um-
svifalaust á dyr. Ég held þeim
væri hollara að eyða orkunni í
að ganga heim. Ef til vill geta
vagnstjórarnir ekki fylgzt með
öllu, sem fram fer, þegar vagn-
inn er troðfullur af fólki, en far-
þegarnir ættu þá að benda vagn-
stióranum á þetta. Mig hefir líka
oft langað til að taka í hönd ein-
hvprs þessara óþektarorma, fara
með honum heim til foreldranna
op skýra beim frá öllum mála-
vöxtum. Ég held ég yrði þakk-
látur, ef mér — sem föður —
væri gerður slíkur greiði.
En allir foreldrar eru ekki með
þessu sama marki brenndir’ Allt
of margir þeirra sjá enga ágalla
á börnum sínum — eða gefast
upp við að aga þau í von um, að
þau stillist með aldrinum Það
fer þó ekki alltaf svo. Órabelg-
irnir verða stundum að óknytta-
unglingum og síðar að afbrota-
mönnum. Einmitt þess vegna
finnst mér það ábyrgðarhluti að
láta slík börn afskiptalaus, en
hefi þó ekki til þess ráðizt í að
tala við foreldrana af ótta við,
að það yrði tekið illa upp, og slík
afskiptasemi færð til verri veg-
ar.“
„Raffó“ og „imponeruð“
1 n SPURNING „skrifstofu-
14 stúlku“:
„Geturðu bent mér á góð ís-
lenzk orð yfir þessi orð og jafn-
framt skýrt sum þeirra: a) raffó,
b) imponeruð, c) diplomat, d)
stælí, e) impressionismi, f) may-
onnaise, g) kontant (contant)
(má ekki nota staðgreiðsla?). h)
cement (sement), i) corn flakes,
j) bankarnir nota orðið „tékki“ á
eyðublöðum sínum; eru ekki til
góð íslenzk orð yfir það?“
Þessari margþættu spurningu
verður nú reynt að svara smám
saman, eftir því sem tök eru á.
a) Raffó hefi ég aldrei hevrt
og veit ekki með vissu, hvað átt
er við með því. En mig grunar,
að það sé reykvísk stytting á
„raffíneraður“, sem alloft heyrist
notað hér og er auðvitað engin
íslenzka. Líklegast er það fengið
úr dönsku raffineret, sem merkir
„hreinn, smáger; útsmoginn,
slunginn, slóttugur“. Annars er
þetta orð til í fleiri málum, t. d.
sænsku raffinerad „hreinsaður,
fágaður; slunginn“, þýzku raff-
iniert sömu merkingar o. s. frv.
En upphaflega er þetta orð komið
úr frönsku" Þar heitir það raff-
iné og merkir svipað eða sama
og í hinum málunum.
Vart þarf að taka það fram, að
raffó er ónothæf orðleysa.
b) Impóneruð (eða impónerað-
ur) er sömuleiðis ónothæft í ís-
lenzku, enda alútlent. Venjulega
heyrist það notað í merkingunni
„hrifin(n) heilluð (heillaður)“
eða svipuðum merkingum, sem
íslenzk tunga á nóg orð um. Orð-
ið er til í ýmsum málum. Danska
sögnin imponere merkir „ægja.
eanga í augun“ (imnoneres af
nng-et „óa við e-u, miklast e-ð,
finnast til um e-ð“). Á sænsku
heitir sögnin imponera „hafa
áhrif á“, þýzku imporiieren .,æ°ja.
láta finnast til um“. Norður-
landamálin hafa tekið sögniria úr
þýzku, en þýzkan úr latínu im-
ponere „verða e-s valdandi,
leggja á, setja á.“
tíðkast víðast erlendis, þar sem
hún gerði grein fyrir gangi
þeirra mála, sem efst eru á baugi
með þjóðinni hverju sinni. — Er
ekki vafi á því, að slík tilhögun
sem þessi, mundi verða til mikill-
ar nytsemdar, skýra málin, draga
úr tortryggni og stuðla að sann-
ari frásögnum blaðanna um ýms
veigamikil þjóðmál, og síðast en
ekki sízt, — gera ófyrirleitnum
ritskúmum erfiðara fyrir um ó-
heiðarlegan áróður.
Þá ræddi Sigurður nokkuð um
uppskrúfað verð á ýmsum veit-
ingahúsum, einkum hér í höfuð-
borginni, en það þekkja allir
Reykvíkingar af margra ára
reynslu. — Gat ræðumaður þess
til dæmis, að hann hefði fyrir
skömmu orðið að greiða í einu
veitingahúsi hér kr. 25.75 fyrir
tebolla og tvær ristaðar brauð-
sneiðar með osti. Og í annað
sinn tæpar kr. 50,00 fyrir 2 soðin
egg, mjólkurglas,»:kaffi og-tvær
ristaðar brauðsneiðar. — Hins
vegar hefði hann í Hveragerði
nýlega greitt fyrir góða máltíð,.
þar sem aðalréttir voru hangi-
kjöt og skyr, aðeins kr. 50,00. —
Af þessu sést það, sem reyndar
allir hafa vitað, að óhófleg álagn-
ing á sér stað á veitingahúsum
hér, svo óhófleg að nauðsynlegt
6r að gera þegar ráðstafanir sem
duga gegn slíkum verzlunarhátt-
um, , r ,
Einsöngur Ketils Jenssonar.
ÞETTA sama kvöld söng Ketill
Jensson nokkur lög eftir erlend
og innlend tónskáld með ágætum
píanóundirleik Fritz Weiss-
happels.
Ketill er nýkominn heim frá
Ítalíu frá framhaldsnámi þar og
er auðheyrt að hann hefur bætt
rödd sína til muna í þessari síð-
ustu námsför sinni. Röddin er
orðin fyllri og þróttmeiri en áð-
ur, einkum á neðri tónunum, svo
að hún nálgast baryton-rödd, en
hins vegar finnst mér. að um
framfarir sé ekki að ræða á efri
tónunum, sem oft er nokkuð
ábótavant. — Bezt þótti mér
Ketill nú, sem fyrr, syngja er-
lendu lögin og hvað bezt aríuna
úr „Óthello“ eftir Verdi, sem
hann söng prýðilega.
Um írland.
ÞRIÐJUDAGINN 6. þ.m. flutti
Baldur Bjarnason, magister, er-
indi um ísland. Rakti hann sögu
lands og þjóðar frá fyrstu tíð,
gerði grein fyrir frumbyggjum
landsins, eftir því sem vitað er,
lýsti landsháttum, atvinnulífi og
pólitískri þróun í landi þar allt
frá öndverðu og fram til vorra
daga.
Var þetta erindi Baldurs, sem
flest önnur útvarpserindi hans,
fróðlegt og fjörlega samið.
* Vökulestur.
í „VÖKULESTRI“ þetta sama
kvöld, las Helgi Hjörvar frásögn
Njálu um Brjánsbardaga og lét
fylgja sögulegar athugasemdir og
jafnframt las hann kvæði
Hannesar Hafsteins „Úr Brjáns-
bardaga“ og Darraðarljóð. — Var
þetta skemmtilegur lestur, og at-
hyglisvert hversu vel stenzt sagn-
fræði Njálu um atburð þennan,
enda var sjónarvottur úr sjálfum
bardaganum heimildarmaður ís-
lendinga.
Þá ræddi Helgi í „Vökulestri'*
kvöldið eftir um Rasums Kristján
Rask, hinn mæta og mikilhæfa
vin íslands og aðdáanda íslenzkr-
ar tungu og bókmennta, og minnt
ist þá hins snjalla kvæðis, er Þor-
steinn Erlingsson orti um Rask
í tilefni hundrað ára afmælis
hans árið 1887. Eri í kvæði þessu
deilir skáldið þunglega á Dani
fyrir margra alda kúgun þeirra
á íslendingum og gripdeildum I
landi héf og getur i því sambandi
handritariná íslenzku, sem Danir
státa nú svo mjög af, en við
gerum réttmætár kröfur til. Um
þetta atriði kemst Þorsteinn svo
að orði:
Framh. á bls. 12