Morgunblaðið - 14.02.1957, Síða 8

8
MORGUNBLJnin
Fimmtudagur 14. febr. 1957
mtMnfrtó
Útg.: H.f. Arvakur, Reykjavlk
Framkvæmdastjóri: Sigfús Jónssun.
Aðalritstjórar: Valtýr Stefánsson (ábm.)
Bjarni Benediktsson.
Ritstjórar: Sigurður Bjarnason frá Vigur.
Einar Ásmundsson.
Lesbók: Ami Óla, sími 3045.
Auglýsingar: Árni Garðar Kristinsson.
Ritstjórn: Aðalstræti 6.
Auglýsingar og afgreiðsla: Aðalstræti 6. Sími 1600.
Askriftargjald kr. 25.00 á mánuði innanlands.
í lausasölu kr. 1.50 eintakið.
Blekkingin um vinnufrið
UTAN ÚR HEIMI [
Wa fíenhercý — gott hjcirtci íicinó
uur
u
onum
tj (jti
ÞEGAR sú staðreynd blasir við
að þriðja verkfallinu síðan um
áramót er nú nýlokið og fjórða
vinnudeilan í uppsiglingu, er rétt
að staldra við og athuga, hvað er
að gerast. Eins og menn muna,
hefur ríkisstjórnin mjög stært sig
af því, að hún hafi komizt að
„samkomulagi við launþega" og
með því tryggt vinnufriðinn í
landinu. Á þessu „samkomulagi“
byggist líka löggjöfin um nýju
álögurnar, segir ríkisstjórnin og
reynir með því að velta ábyrgð-
inni yfir á launþegana sjálfa. En
jafnskjótt og ríkisstjórnin gaf út
hinar miklu tilkynningar sínar
um samkomulagið, sem hún hefði
gert við „samtök launþega", risu
mörg af þessum sömu samtökum
upp og mótmæltu því að nokkuð
hefði verið við þau talað og þau
væru laus allra mála gagnvart
ríkisstjórninni í þessu efni. Það
er því ljóst, að þetta „samkomu-
lag við launþegana" hvílir á mjög
svo veikum grundvelli, svo ekki
sé meira sagt. Þó ráðherrar
kommúnista haldi fundi með
stjórnum í einstökum verkalýðs-
félögum, sem þeir sjálfir ráða, þá
er þar vitaskuld ekki um að
ræða neitt allsherjarsamkomulag
við launþegana, eins og ríkis-
stjórnin vill vera láta. Dæmin
um þau verkföll, sem orðið hafa
eða sýnast vera í uppsiglingú,
tala hér lika skýru máli. Ríkis-
stjórnin hefur engu samkomu-
lagi náð við samtök launþega
almennt í landinu og hún hefur
ekki tryggt vinnufriðinn. Þetta
er óhrekjanleg staðreynd, sem
verður Ijósari með hverjum degi,
sem líður.
Ekkert nýtt öryggi
í útvarpsumræðunum á dög-
unum, gátu talsmenn ríkisstjórn-
arinnar, ekki borið það af sér, að
hún hefði rofið þá stefnu, sem
flokkar hennar boðuðu fyrir
kosningar, í öllum meginatriðum.
En við höfum tryggt vinnufrið-
inn, sögðu ráðherrarnir. Við
tryggðum að nú væri farið að róa
strax upp úr áramótunum, sögðu
þeir, eins og það væri eitthvert
einsdæmi. Hið sanna í málinu er,
að róðrar hafa yfirleitt á undan-
gengnum árum hafizt á eðlileg-
um tima, þó einstök frávik hafi
orðið. Stöðvanirnar og verkföll-
in, sem urðu nú eftir áramótin í
tveimur stórum verstöðvum við
Faxaflóa, Akranesi og Grinda-
vík, tala hér líka sínu máli, en
báðar þessar vinnustöðvanir end-
uðu með nýjum samningum og
kauphækkunum. Hér var því
ekki um neinn þann Fróðafrið
að ræða, sem ríkisstjórnin hefur
stært sig af. Þetta er staðreynd,
sem menn verða að hafa í huga,
því engum er gerður greiði með
því að staðhæfa að við búum nú
við eitthvert nýtt öryggi í þess-
um efnum, sem ekki hafi þekkzt
áður, því það væri aðeins hættu-
leg sjálfsblekking.
Leið verkfallanna opin,
segja kommúnistar
Samningurinn við flugmenn.
ina er líka mjög greinilegt tím-
anna tákn. Það er viðurkennt, að
eru meðal hæstlaunuðu atvinnu-
stétta landsins. Samt leggja þess-
ir aðilar til verkfalls og ná samn-
ingum, undir handarjaðri sjálfrar
ríkisstjórnarinnar, sem fela í sér
beinar kauphækkanir og ný fríð-
indi, sem í heild munu ekki jafn-
gilda minna en 30—40% kaup-
hækkun að dómi þeirra, sem hlut
eiga að máli. Enda talar samning-
urinn sjálfur mjög skýru máli. í
kjölfar flugmannadeilunnar
koma svo nýir samningar við far-
menn, sem hafa lýst yfir að þeir
séu reiðubúnir að fara í verkfall,
ef ekki semst. Og hvað verður
svo næst? Engu skal um það spáð,
en það er glöggt, eins og áður er
vikið að, að vinnufriður er raun-
verulega ekki í landinu, nú sem
stendur.
Á síðasta þingi Alþýðusam-
bands íslands, sem haldið var
nokkru fyrir jól, var samþykkt
ályktun um að það væri „algert
skilyrði verkalýðshreyfingarinn-
ar að ekkert væri gert, er hafi í
för með sér skerðingu á kaup-
mætti vinnulaunanna og ekki
komi til mála að auknum kröf-
um útflutningsframleiðslunnar
verði mætt með nýjum álögum á
alþýðuna". Síðan Alþýðusam-
bandið gerði þessa ályktun hafa
nýju álögurnar á almenning ver-
ið samþykktar á Alþingi og aðrar
aðgerðir komið til um leið, sem
hljóta að skerða kaupmátt launa
að miklum mun. Fram hjá þess-
ari staðreynd verður ekki kom-
izt. Kommúnistar hafa líka lýst
yfir, að „gamla leiðin", leið verk-
fallanna, standi alltaf opin. Með-
an ástandið er þannig er vita-
skuld ekki unnt að tala um að
vinnufriður ríki í Iandinu og er
öllum hollt að gera sér það Ijóst.
Sjálfstæðismenn hafa marg-
sagt sína skoðun á þeim hættum,
sem fylgja sífelldu kapphlaupi
milli kaupgjalds og afurðaverðs
og verður það ekki endurtekið
hér. En það bætir ekki um, held-
ur leiðir nýjar hættur yfir, þegar
sjálf ríkisstjórnin gengur á undan
í því að blekkja landsmenn til að
trúa því að vinnufriður sé í land-
inu á sama tíma og hver vinnu-
deilan rekur aðra.
Formaður félagsins, Hannes
Stephensen, kvartaði sáran yfir
þessari lélegu fundarsókn og
sagði að greinilegt væri, að áhugi
félagsmanna á samtökunum
og þá sérstaklega stjórninni færi
stöðugt minnkandi!
Allur málílutningur stjórnar-
innar var með endemum lélegur
eins og stjómin forðaðist með
allenberg — eitt ein-
asta mannslíf. Hvaða máli skiptir
það í sögunni? Hvaða svar sem
gefið er við þeirri spurningu, þá
mun nafnið Wallenberg um aldur
og ævi verða tákn um rússneskt
grimmdaræði og rússneska fyrir-
litningu á gildi einstaklingsins og
almennu siðgæði. Þegar Wallen-
berg fór frá sænska sendiráðinu
í Búdapest 17. janúar 1945 og
steig inn í bíl, þar sem fyrir voru
nokkrir rússneskir liðsforingjar,
sagði hann við sænska sendiherr-
ann í Búdapest: „Ég fer burt. Ég
veit ekki hvort það er sem heið-
ursgestur eða fangi“. Núna, 12 ár-
um síðar, fær heimurinn að vita,
að hann fór sem fangi, og að hann
lét lífið í rússneska Ljubianka-
fangelsinu.
heilan áratug hafa
Rússar vitað, að Wallenberg var
látinn, en þeir hafa daufheyrzt
Þetta minnismerki um Wallen-
berg var gert af myndhöggvar-
anum Patzay og sett upp í St.
Stefáns-garðinum í Búdapest.
Rússar fluttu það hins vegar það-
an. Síðar var það sett upp í
Debrecen sem — minnismerki um
rússneska hermenn!
við ítrekuðum umleitunum um
upplýsingar varðandi öx-lög hans.
Fjölskylda hans, Alþjóðlegi rauði
öllu að ræða um kaup- og kjara-
mál, en reyndi aftur á móti að
slá um sig með tillögum um önn-
ur efni. Meðal annars var sam-
þykkt tillaga frá stjórn félagsins
um að reka herinn úr landi!
Verður sú tillaga sennilega send
með hraðboða til ríkisstjórnar-
innar, en kommúnistar eru sem
kunnugt er stærsti flokkurinn,
krossinn, sænska utanríkisráðu-
neytið og siðast sænski forsætis-
ráðherrann, sem fór í opinbera
heimsókn til Moskvu í fyrra, hafa
þrábeðið rússnesk stjórnarvöld
um einhverjar upplýsingar, en
svörin voru jafnan hin sömu: eng-
inn vissi neitt um Wallenberg.
örlög hans eru einn af óteljandi
smánarblettum á rússneskri sögu
síðustu ára.
E n nafn Wallenbergs
mun einnig standa um aldur og
ævi sem tákn um einn djarfasta
og merkilegasta mannvin verald-
arsögunnar. Þessi ungi Svíi fram-
kvæmdi ótrúlega hluti í þágu
hinna hrjáðu og ofsóttu Gyðinga
í Búdapest síðustu mánuði stríðs-
ins. Hann naut lítillar opinberrar
hjálpaf, hafði við hlið sér nokkra
ungverska aðstoðarmenn og
handa á milli nokkur óskiljanleg
sænsk skjöl. En með hugkvæmni
sinni og ódrepandi elju tókst hon-
um að bjarga þúsundum Gyðinga
frá Búdapest, meðan borgin
brann.
Raoul Wallenberg varð
aðeins 36 ára gamall. Hann var
sonur liðsforingja í sænska sjó-
hernum, sem lézt þegar drengur-
inn var þriggja mánaða gamall.
Hann var alinn upp af stjúpföður
sínum, von Dardel forstjóra, og
vini fjölskyldunnar, Wallenberg
sendiherra. Þegar hann hafði
gegnt herþjónustu, fór hann til
náms í Bandaríkjunum og lauk
þar háskólaprófi. Um skeið vann
hann á alþjóðlegum vettvangi, en
setti síðan á stofn verzlunarfyrir-
tæki í Mið-Evrópu ásamt ung-
verskum vini sínum.
egar sænski sendiherr
ann í Búdapest fékk hið geysi-
umfangsmikla verkefni að útvega
tugum þúsunda Gyðinga brott-
fararleyfi, vegabréf o. þ. u. 1., bað
hann um aðstoðarmann, og var
þá Raoul Wallenberg sendur hon-
um til hjálpar. Innan tíðar var I
Wallenberg þekktur af öllum
ungverskum Gyðingum og langt
út fyrir landamæri Ungverja-
lands sem „hin rauða akurlilja"
nútímans (við munum eftir kvik-
myndinni með Leslie Howard).
sem á aðild að ríkisstjórninni,
svo líklegt er að sú frumlega
áskorun fái skjóta og góða af-
greiðslu.
Einn Dagsbrúnarfélagi, Haukur
Hjartarson,'tók til máls og ræddi
um það, hvað stjórnin hefði gert
í sambandi við vísitöluskerðing-
una og nýju skattaálögurnar.
Hvort stjórn félagsins ætlaði að
láta því ómótmælt að gengið væri
stöðugt á kaupgetu verkamanna.
Hvort stjórnin hefði nú eins og
í fyxra reiknað út, hvað hinir
nýju skattar næmu mörgum þús-
undum króna á fimm-manna
fjölskyldu.
Ritari Dagsbrúnar svaraði því
einu til, að nú væru allt önnur
viðhorf en í fyrra, þar sem komm
únistar ættu aðild að ríkisstjórn-
inni og því mættu verkamenn
ekki mögla hvað mikið sem kjör
þeirra yrðu skert. Fékk þessi
boðskapur ritarans heldur daufar
undirtektir fundarmanna.
Raoul Wallenberg —
fórnarlamb rússneskrar réttvísi.
k J tarfið jókst hröðum
skrefum Wallenberg sjálfum til
mikillar undrunar. Aðstoðarmenn
ina dreif að, og honum tókst að
gera heilt hverfi í Búdapest að
friðlandi fyrir Gyðinga. Þar
blöktu sænskir fánar á allar hlið-
ar. Hann útvegaði öllum þessum
hrjáðu þúsundum mat og húsa-
skjól, og þegar hann hafði ekki
fleiri opinbera pappira eða vega-
bréf, setti hann upp ólöglegar
prentsmiðjur og prentaði fölsk
vegabréf með fölskum áritunum.
Hann fékk jafnvel sendiráð Tyrk-
lands, Svisslands, Portúgals og
Páfaríkisins til að hlaupa undir
bagga með sér, og líklega hafa
aldrei jafnmargar opinberar regl-
ur og fyrirskipanir verið brotnar
í þágu mannkærleikans.
A ndspænis heimatilbún
um sænskum skiltum og kenni-
merkjum Wallenbergs virtust
bæði þýzkir nazistar og úngversk
ir fasistar máttlausir. Þeir þorðu
bókstaflega ekki að gripa fram
fyrir hendur honum. Einu sinni
flutti hann um 100 Gyðinga
áleiðis til frelsisins um götur
Búdapest með því að hjóla stöð-
ugt kringum hópinn. Bezti hjálp-
armaður Wallenbergs var eigin-
kona Kemenys utanríkisráðherra,
ungverska fasista-leiðtogans. —
Wallenberg komst að því, að hún
var af Gyðingaættum, baróns-
ættinni Fuchs. Hann taldi hana á
að hjálpa sér, og gerði hún það
af ótta við örlög eiginmarmsins,
þegar stríðið væri tapað.
S íðustu dagana, þegar
baráttan um Búdapest stóð sem
hæst og allt var þar í uppnámi,
var Wallenberg sjálfur hundelt-
ur. Hann hvarf bak við rússnesku
víglínuna, en kom fram aftur í
janúar 1945. Nokkrum dögum síð-
ar hvarf hann á ný, og nú loks-
ins vitum við, hvað um hann
varð. Hann lenti í einum klefa
Ljubianka-fangelsisins og dó þar
— samkvæmt opinberum upplýs-
ingum — 17. júlí 1947 af „hjarta-
slagi“. — Hið eina, sem gekk að
hjarta Wallenbergs, var, að það
var of gott og of stórt, var fullt
samúðar með tugum þús. van-
sælla, heimilislausra og hund-
eltra manna. — Auðvitað litu
SovétríHin á slíkan mann sem
hættulegan öryggi sínu. Beria og
Abakumov, sem báðir voru drepn
ir, hefur verið kennt um dauða
Wallenbergs. En það skefur eng-
an veginn smánarblettinn af
rússnesku réttarfari.
þeir sem þar eiga hlut að máli, j og
hormaður Dagsbrúnar atyroir
félagsmenn fyrir áhugaleysi
Kjaramálin aukaatriði á aðalfundi
félagsins
AÐALFUNDUR Verkamannafélagsins Dagsbninar var hald-
inn í Iðnó á mánudagskvold. Á fundinum mæctu aðeins 58 Dags-
brúnarmenn og er þetta fámennasti aðalfundur, sem haldinn hefur
verið í félaginu árum saman.