Morgunblaðið - 02.06.1957, Síða 3

Sunnudagur 2.júnf1957
MORGVNBLAÐ1Ð
S
Skálholtsstaffur (kirkja Brynjólfs biskups).
Þórir Þórbarson, dósenf:
Rödd Skálholfs
l3r verinu
Tognrainir
Tíðin var góð til togveiða, enda
vart við öðru að búast, úr þvi
þessi tími er kominn.
Skipin hafa verið til og frá
fyrir vestan, en þeim hefur
fjölgað sem eru að veiðum við
Grænland, og gerir það karfinn,
sem er tekinn að veiðast þar.
Hinn ágæti þorskafli, sem var
fyrir vestan ,hefur mjög minnkað
frá því, sem var í síðustu viku,
eins og landanir þeirra skipa, er
voru fyrir Vesturlandi, bera með
sér. Þó var reytingsafli á Horn-
bankanum og voru norðlenzku
skipin þar. Hins vegar hafa skip-
in verið að fá ágætisafla, fyrst
á Jónsmiðum og síðan á Fylkis-
miðum, hvorttveggja við aust-
urströnd Grænlands sem kunnugt
er. Komu fyrstu „karfaskipin"
jnn fyrir helgina með fullfermi.
Aflinn var því betri sem sunnar
dró. Eitthvað var hér um nýjar
bleyður að ræða.
Sem dæmi upp á það, hve góð-
ur karfaaflinn var þarna til að
byrja með, má geta þess, að Brim-
nes, sem var í fiskleit, eins o<*
áður er getið .sprengdi „trollið"
eftir 5 mínútna tog. Jón forseti.
sem veiddi í salt, en var þó
með nokkuð af ís, snéri sér þeg-
ar að karfaveiðunum og fékk á
skömmum tíma 200 lestir, en þá
var ísinn þrotinn og haldið heim.
Skip þau, sem hafa veitt í salt,
hafa fengið misjafnan afla og
sum ágætan.
FISKLiANDANIR
tn. dag.
Jón Þorláksson . .... 270 15
Hvalfell .... 203 11
Askur .... 239 11
Neptunus .... 328 15
Jón forseti . um 220 10
Brimnes . um 230 15
Bátornii
ÞaS hefur verið reytingsafli á
handfæri, þegar næði hefur ver-
ið, en heldur hefur verið ónæðis-
lamt þessa viku. Það má ekkert
vera að veðri, þessir litlu bátar
standa ekkert á, ef ekki er logn.
ÍSLENDINGAR LEGGJA LÍNU
VIÐ GRÆNLAND
Sagt er, að togarinn Brunnes
hafi lagt línu með 500 krókum
við Grænland og fengið á annað
hundrað þorska. Þætti það góður
afli hér, ef fiskur stæði á þriðja
eða fjórða hverjum krók.
Akranes
Síldveiði var ágæt framan at
Vikunni, 100—200 tunnur á dag
hjá bát, en síðarihluta vikunnar
var mjög lítil veiði, 20—40 tunn-
ur á skip. Kenna menn um stór-
straumnum, en þá vilja netin
leggjast hálfflöt í sjónum og á
þeim er þá alls konar önnur
óreiða.
Bjarni Ólafsson kom af Græn-
landsmiðum síðastliðinn sunnu-
dag með 323 lestir, mest þorsk-
ur, lítið eitt af karfa. Var aflinn
bertur nema karfinn.
Keflovik
Það var dauft yfir síldveiðun-
um síðustu viku, sérstaklega þó
seinnihluta hennar. Mánudag
og þriðjudag var þó dágóð veiði.
Einstaka bátur fékk þó góða lögn
alla dagana.
Þeir bátar, sem norður ætla,
eru sem óðast að hætta veiðum.
Er mikill vorhugur í mönnum í
sambandi við norðanlandssíldina,
hafa margir hug á að komast
snemma af stað og fyrr en vant
er, helzt ekki seinna en um 20.
júní.
Það er enginn afli nema síld-
in, þótt reynt sé með færi og
línu á heimamiðum, fæst lítið
sem ekkert.
Vesfmannaeyiai
Milli 20 og 30 bátar stunda nú
humarveiðar og hafa aflað sæmi-
lega. Er þetta mikil atvinnubót,
og væri nú mjög lítið um at-
vinnu, ef ekki væri þessum veiði
skap til að dreifa.
Nokkrar trillur róa með línu og
handfæri og hafa aflað sæmi-
lega, allt upp í 2000 kg. yfir dag-
inn.
Fyrstu bátarnir ætla norður á
síld um miðjan júní, en flestir
munu þó ekki fara fyrr en um
tuttugasta.
Kappróður hefur verið æfðu*
af miklu kappi fyrir sjómanna
daginn undanfarna daga.
Eggjataka stendur nú yfir. Var
farið í Skerið í fyrradag. Annarf
er eggjataka ekki orðin nema
svipur hjá sjón borið saman við
pað, sem áður var. Fjallamönnunj
fer nú ört fækkandi.
STÆRRA FRIÐUNARSVÆÐI
Um nokkurt skeið hefur verið
hljótt um stækkun friðunarsvæð-
isins, og verða þeir menn, sem
hafa forystu þjóðarinnar í því
máli, aldrei um of minntir á að
halda vöku sinni.
Vertíðin í vetur hefur betur
en nokkru sinni fyrr leitt í ljós
nauðsyn þess að færa út friðunar-
línuna. Öllum er ljóst eftir þessa
vertíð, að bátaflotinn verður að
fá stærra svæði verndað fyrir
togaraveiði. Bátaflotinn er orðinn
svo mikill, að þótt einhver fisk-
Ur slæðist inn fyrir togarahring-
inn, sem umlykur bátamiðin, er
þetta upp urgað um leið.
Það er ótrúlegt, en samt er
það svo, að fiskifræðingar halda
því fram, að ekki komist nema
50—60% undan af þeim fiski,
sem gengur á miðin á hverri vetr
arvertíð. Sennilega er það enn
minna, sem sleppur á vertíð eins
og í vetur. Sjá allir, hve gengdar
laus rányrkja hér er á ferð.
12 mílna friðunarsvæffi er kraf
an sem kunnugt er og landgrúnn-
ið sem lokatakmark.
IIÆKKUN Á SÍLDARVERÐINU
NORÐANLANDS^
mun ýta undir margan mann-
inn að fara norður, bæði útgerð-
armenn og sjómenn. Bræðslusíld-
in hækkar sem kunnugt er úr 80
krónum málið í 95 krónur og salt-
síldin úr 120 krónum tunnan í
130 krónur. Það er auðvitað ekki
nema allt gott um þessa hækkun
að segja, en minna má á, að verð-
ið á norðansíldinni hefur engan
veginn fylgt eftir verðinu á öðr-
um fiski eða síldinni sunnanlands.
Enda hefur það verið svo undan-
farið, að þótt menn hafi fengið
sæmilegan afla eins og gerist nú
orðið, hefur útgerðin komið heim
með tap og hlutur sjómannsins
hangið í því að losa lágmarks-
trygginguna.
Útgerðarmenn og sjómenn hafa
séð, að hverju fór í þessum efn-
um, og hefur símskeytum rignt
yfir stjórnina með áskorunum um
að gera ekki ver við þá, sem
síldveiðar stunda fyrir Norður-
landi en þá, sem veiðar stunda
syðra. Og nú hefur teningunuro
verið kastað og síldarverðið kunn
gert. Það jafnast auðvitað ekki
á við sunnanlandsverðið, þá hefði
málið átt að vera kr. 110.00, engu I
að síður hefur sú alda, sem reis
.-neðal útgerðarmanna og sjó-
manna fyrir hækkuðu verði á
norðansíld, haft hin mikilvæg-
ustu áhrif.
VAXANDI SKILNINGUR
Á VERND FISKISTOFNSINS
Englendingar áforma nú .ráð-
stefnu meðal hinna 7 þjóða, sem
veiða síld í Norðursjónum, í því
skyni að ræða um friðun stærstu
hryggningarsvæðanna í Ermar-
sundi í nóvember og desember
til sameiginlegra hagsmuna fyrir
þessar þjóðir.
Hve lengi á Selvogsbankinn,
mikilvægasta hryggningarsvæði
við ísland að vera ofurseldur rán
yrkjunni?
MIKIL SÍLDARKAUP
Vestur-Þjóðverjar fluttu á síð-
asta ári inn 68 þúsund lestir af
síld, eða álíka magn og öll freð-
fiskframleiðsla íslendinga og þó
heldur betur. Stærstu innflytj-
endurnir voru Norðmenn með 31
þús. lestir, þá Danir og Hollend-
ingar með sínar 11 þús. lestirnar
hvor.
MIKILVÆGUR veiðiskapur
Það hefur nú verið samið við
ríkisstjórnina um, að fryst síld
skuli njóta sömu uppbóta og
þorskurinn. Verður nú greitt
fyrir síld til frystingar kr. 1,20
kg. Gildir þetta samkomulag ár-
ið út.
Jafnframt hefur verið samið
I um uppbót á bræðslusíld fram
til miðs júní, svo að hægt verður
að greiða kr. 0,85 fyrir kg. til
útgerðarinnar en ætlunin er að
greiða sjómönnum kr. 0,90 kg.
Þetta mun skapa mörgum út-
gerðarmanni aðstöðu til þgss að
stunda þessar veiðar, sem ekki
hefur aðstöðu til þess að fara
norður, og sjómönnum góðat
tekjur, ef veiðin verður áfram
eins og hún hefur verið í vor.
Að vísu hefðu menn kosið að fá
sama verð fyrir bræðslusíld og
síld til frystingar, en því var
ekki að heilsa, enda varla við
því að búast.
Það er trúlegt, að samkomulag
petta verði framlengt, þegar það
rennur út 15. júnf, svo að ekki
verði stöðvun á þessum veiði-
skap, en tímatakmark þetta mun
vera sett með tilliti til norðan-
landsveiðanna.
BANKARNIR HÆTTA
ÚTLÁNUM A FREÐSÍLD
Banlcarnir munu hafa hætt út-
lánum á freðsíld, á meðan ekki
hefur tekizt að selja meira magn
en þau 500 tonn, sem búið er
að selja til Tékkóslóvakíu. Nú
mun vera búið að frysta um 2000
lestir af síld, en ætlunin var að
frysta upp í 3000 lestir. Síldar-
frysting mun nú stöðvast að
mestu.
Það er útlit fyrir að hægt verði
að selja í ár 8000 til 10.000 lestir
af frosinn síld fyrir um 25 millj.
króna, eða sem svarar um 20%
af freðfiskframleiðslunni.
•
MIKILVÆGUR
STUÐNINGUR
Rockefeller-sjóðurinn hefur á-
kveðið að veita Kaupmannahafn
arháskóla sem svarar % millj.
króna til smíði hafrannsóknar-
skips fyrir lífeðlisfræðistöðina í
Helsingör.
HUMARVEIÐI
Mörgum bátum í Vestmanna-
eyjum og hér syðra hefur verið
veitt leyfi til humarveiði, og spá
þær fréttir, sem borizt hafa af
þessum veiðiskap, góðu um sæmi
lega afkomu. Með humarnum
veiðist jafnframt þó nokkuð af
flatfiski.
Humarinn selst í Bandaríkjun-
um fyrir sæmilegt verð.
RÆKJUVEIÐI
hefur alveg stöðvazt í bili
þar sem sala rækjunnar í Banda-
ríkjunum hefur gengið treglega
upp á síðkastið. Verðið á íslenzku
rækjunni hefur verið mun hærra
en hjá keppinautunum. Nú hef-
ur það verið lækkað nokkuð, þótt
ekki hafi þótt fært að keppa við
Japani, sem hafa undanfarið ver-
ið með rækju á markaðinum fyrir
ótrúlega lágt verð.
Framh. á bls. 11
ÉG ÁTTI leið í Skálholt fyrir
fáum dögum, hafði ekki komið
þar síðan 1951. Sólfar var en
litir bjartir eftir morgunskúrir.
Mikil breyting var á orðin um
ytri búnað staðarins, þótt ekki
sé hann kominn nema í aðra
ermina á hinum nýja skrúða sín-
um, kirkjan í smíðum, „embættis-
bústaður" að mestu fullgerður,
byggingarefni og geymsluskúrar
á túninu, mikið unnið og af kappi
Undir ötulli forsjá Guðjóns Arn-
grímssonar byggingarmeistara.
Það er vel, að hafizt hefir ver-
ið handa í Skálholti, og þökk sé
þeim hinum mörgu, er stuðlað
hafa að viðreisn staðarins. Ég
hygg, að engum sé óréttur gjörr,
þótt ég segi, að næst ríkisvald-
inu, er féð veitti, beri mestar
þakkir þeim mönnum, sem vöktu
þjóðina til vitundar um skyldur
hennar við Skálholt og endur-
reisn þess sem kirkjulegs höfuð-
bóls, prófessor Sigurbirni Ein-
arssyni og stofnendum Skálholts-
félagsins og deilda þess. Grein-
ar próf. Sigurbjörns í tímariti
hans, Víðförla, (sem nú, illu
heilli, er hætt að koma út sök-
um fjárskorts) og annarra manna,
er í ritið rituðu um málið, svo
og hinar fjölsóttu, árlegu Skál-
holtshátíðir, er félagið gekkst fyr
ir, vöktu heilt stifti, og barst
orðið frá manni til manns, að ekki
væri Skálholti samboðinn minn-
isvarði um liðna sögu og gengna
frægð, heldur skyldi það að nýju
taka sinn sess í lífi þjóðarinnar,
verða kirkjuleg miðstöð, athvarf
og hæli margháttaðs athafnalífs
vaknandi kirkju meðal vaxandi
þjóðar.
Nauðsyn þessa sáu ekki allir,
sem ekki var von, og sjá ekki
enn þéir menn, sem er ókunr.ugt
um hina fjölþættu starfshætti
kirkjunnar í þeim löndum, þar
sem hún starfar af fullum þrótti.
Fyrir liggur einróma samþykkt
nefndar kjörinnar af presta-
stefnu til þess að gera tillögur,
um Skálholt og er hún á þá leið,
að landinu verði skipt í þrjú
biskupsdæmi, Skálholts, Hóla og
Reykjavíkur (Vesturlands). En
ekki mun öllum ljós nauðsyn
þeirrar framtíðarlausnar, er búi
þannig að hverjum biskupi, að
hann geti rækt hið hefðbundna
starf biskups að hafa á hendi
fullt og óskorðað eftirlit og stjórn,
að vera kennari og andlegur for-
ystumaður kirkjunnar í sínu
stifti.
Við höfðum tvo biskupa í land-
inu fram á aldamótin 1800, en
þurfum nú aðeins einn, þótt fólks
fjöldinn hafi þrefaldazt síðan
biskupsdæmin voru tvö. Sam-
göngur hafa batnað og einum
biskupi ekki ofætlun að fara -um
landið allt í bíl, segja menn, enda
þótt engum biskupi hafi enzt
ævin til þess að heimsækja alla
söfnuði landsins. Og enn segja
menn: Með öðrum þjóðum er
umdæmi eins biskups fjölmenn-
ara en allt fsland, hví er einn
ekki nógur hér? Og í þessum
dúr halda menn áfram og miða
við höfðatöluna eina, enda.. erum
við gáfaðasta þjóð heims miðað
við fólksfjölda. En það sér hver
maður, að prósenttalan er ekki
til allra hluta einhlít. Hvað
skyldum við þurfa margra ráð-
herra við í ráðuneyti íslands, ef
miðað væri við ráðuneyti henn-
ar hátignar Bretadrottningar?
„Miðað við fólksfjölda" ætti okk-
ur að nægja brot úr ráðherra,
svo sem önnur stóratáin.
En meðal annarra orða.veit raun
ar enginn til hlítar, hvað á að
verða í Skálholti. Þingsályktun
síðasta Alþingis hrekkur skammt
til þess að skera úr málum, því
að ekki er þar gert ráð fyrir, að
flutt verði skrifstofa biskups,
enda ekki séð fyrir endann á því,
hvað yrði um samband ráðuneyt-
is og biskupsskrifstofu, ef það
yrði gert. Samt kann svo að fara,
að framtíðin sýni að hér hafi ver
ið stígið spor í rétta átt, og skal
ég ekki um það dæma. Ég bið
þess aðeins, að Guð gefi vizku
og speki og framar öllu fram-
sýni þeim mönnum, er fram úr
þessum málum eiga að ráða, að
ekki gleymist meginstefnan'. að
Skálholt verði kirkjuleg miðstöð
fyrir aðkallandi námskeið, kirkju
leg og guðfræðileg þing og annað
lífrænt starf, andlegur aflgjafi
til uppbyggingar og viðreisnar
þjóðlífi kristins lands. Það er og
verður takmarkið.
Þegar komið er í Skálholt, tal-
ar sagan sínu ómyrka máli um
afl þess vogaráss, sem er utan
vandræða og úrræðaleysis mann-
legs lífs og megnar að lyfta því
og hefja það til æðra og heilla
lífs, eins og nýlega var komizt að
orði. Á rödd Skálholtssögu skyldu
menn hlýða, ekki sízt nú, þegar
glymur í eyrum og svíður í aug-
um af ysi og ljósagangi nútíma-
lífsins með sveiflum þess og á>
hyggjusömu hengiflugshlaupi.
Menn kenna rótleysisins og eirð-
arleysis gelgjuára þjóðar, sem í
þúsund ár bjó ein við voga blárra
fjalla og hraunmosans, er hann
kemur grænn undan snjónum, —
en vaknaði einn morgunn við
véladyn og hefir æ síðan reynt
að átta sig á því, að ný öld er
runnin, nýr tími hafinn á þessu
landi og ný úrlausnarefni segja
til sín, er enginn kann á full skil,
því að enginn hafði fyrri séð
þeirra nokkurn stað.
Á slíkum tímum er framar öllu
nauðsynlegt, að menn leggi við
hlustir, heyri innri rödd, rödd
sögunnar og rödd Guðs. Hvert
heldur þú?
í Skálholti er ekkert sjáanlegt
ytri augum, er lýsi fornri frægð.
Hún er öll horfin. Skálholt talar
ekki til gestsins um sjálft sig
eða eigin fyrri frægðarljóma.
Rödd Skálholts prédikar Guðs
dýrð, Guðs miskunn, náð Guðs,
sem hvílt hefir yfir lýð hans og
mun sjá honum' borgið, þótt
himnarnir hrynji. Skálholt talar
sínu máli um það, sem eitt varir,
því að „grasið visnar, blómin
fölna, en Orð Guðs vors stendur
stöðugt eilíflega“. Þessu máli tala
klukkurnar þrjár, gjöf norrænna
presta, tákn bræðrabands krist-
inna þjóða í norðri, er unaðs-
ríkir hljómar þeirra berast yfir
blómleg tún og litbjartar heiðar
í Skálholti ausUir.