Morgunblaðið - 02.06.1957, Qupperneq 7

Sunnudagur 2. júní1957
WOR CTINTtT 4T)1Ð
7
Reykjavíkurbréf :
Laugardagur 1. júní
Sjómannadagurmn - Áðalfundur Gimskíps - Ólíkt veðurfar ~ Balkanstjórnhættir - Úr þrælabúð-
um - Framsaga Björns Jónssonar - Sjálfsblekking Þórarins - Frægt í tveim þjóðlöndum - Hugar-
farslvsing Gylfa - Betri hlið Gylfa - Áhrifalausir á Alþingi - Uppgjöf Lúðvíks - Alþingisslit
Sjómannadagurinn
SJÓMANNADAGURINN er nú
orðinn einn af helztu hátíðis-
dögum ársins. Allir Islendingar
sameinast um að heiðra eina af
öndvegisstéttum þjóðarinnar. —
Sjósókn er ekki aðeins merki
áræðis og dugnaðar heldur und-
irstaða velgegni okkar og fram-
fara. Að þessu sinni er sérstök
ástæða til fagnaðar, þar sem
Dvalarheimili aldraðra sjó-
manna verður nú opnað. Með
byggingu þess hefur mikið afrek
verið unnið og óskar Morgun-
blaðið aðilum innilega til ham-
ingju með þann áfanga, sem náð
hefur verið.
Aðalfundur Eimskips
t DAG er aðalfundur Eimskipa-
félags Islands. Ekki leikur á því
vafi, að aldrei hefur verið stofn-
aður þarfari félagsskapur hér-
lendis en Eimskipafélagið. Um
það þarf ekki að fjölyrða. En
fátt sýnir betur ógiftu núver-
andi valdhafa á íslandi en að
þeir hafa í aðalmálgagni sínu
hælzt um yfir, að „Eimskip tap-
ar“ og ætla jafnframt að leggja
sérstakan refsiskatt á þá, sem
með mestum framlögum hafa átt
þátt í að byggja upp þetta þjóð-
þrifa-fyrirtæki.
Ólíkt veðurfar
SJALDAN verður þess eins vart
og á vorin, ef farið er í skyndi
til suðlægari landa, hver munur
er á veðurfari og gróðri hér og
þar. Sá, er þetta ritar, flaug um
síðustu helgi til Osló. Þegar héð-
an var farið var rysju-veður, tún
að vísu orðin græn en útjörð að
mestu með vetrar-svip. í Noregi
var veðurblíða svipuð því sem
bezt er hér um hásumar, jörð
græn og skógar laufgaðir.
Hið fyrsta, sem sjá mátti í
norskum blöðum, var mynd af
hinum nýja sendiherra íslands í
Osló, Haraldi Guðmundssyni og
fjölskyldu hans. Hann hafði
komið sama morguninn með
skipi frá Kaupmannahöfn. í blöð-
unum var honum vel tekið og
lögð áherzla á, að hann hefði
ætíð verið eindreginn á móti
kommúnistum. En úti þar þykir
það gegna hreinni furðu og vera
þjóðinni til lítils sóma, til hví-
líkra valda kommúnistar hafa
verið leiddir á íslandi. Er því
eðlilegt, að fram sé tekið um þá,
sem vel á að gera við, að þeir
séu ekki úr hópi kommúnista eða
þeirra, sem nú hafa ýtt þeim til
frama.
Balkan-stjórnhættir
HVORT sem það er af áhuga eða
hæversku gera erlendir menn sér
oft tíðrætt við íslendinga um at-
burði á íslandi og kemur þá fram,
að þeir hafa veitt furðu mörgu
athygli af því, sem hér er að
gerast. I rabbi manna á milli
heyrðist t. d. að tiltektir stjórn-
arliðsins hér í bankamálum þóttu
meira minna á aðfarir stjórn-
valda í Balkan-ríkjunum en þá
hætti, sem tíðkast með Norður-
landa-þjóðum. Á sama veg undr-
uðust menn mjög, að kommún-
istar skyldu vera meðal forseta
þingsins.
Auðvitað hafa erlendir menn
um fleira að hugsa en þetta, því
að hver þjóð hefur nóg með sig
og sinn vanda, en þessa tóns
verða menn sem sagt mjög var-
ir hjá þeim, er eitthvað reyna
að fylgjast með íslandsmálum.
En þekking á þeim er að von-
um mjög í molum. Sumir vita
ótrúlcgustu hluti héðan, svo sem
Finni nokkur, sem aldrei hafði
hingað komið. Hann vissi nöfn
á helztu skipum, sem sigla hér
á milli landa og lét uppi undrun
sína á því, að á íslandi mætti
ekki drekka öl eins og í öðrum
löndum. Annar spurði þess, hvort
hér væri nokkur fjöll eða grjót.
Þegar honum var sagt, að af fáu
væri meira til á íslandi, kom í
ljós, að fyrir honum vakti, að
hér mundi að mestu vera sam-
felld hraunbreiða. Þó að frá
þessu sé sagt til gamans, er á-
stæðulaust að býsnast yfir þeim
misskilningi, vegna þess að þekk-
ing okkar ú öðrum löndum, þótt
stór og þýðingarmikil séu, er oft
af ærið skornum skammti.
Úr þrælabúðum
ÁNÆGJULEGT var að heyra
það, sem Svíi nokkur, sem kom
beint frá Varsjá, sagði um vax-
andi frjálsræði og sjálfstæði Pól-
verja. Frásögn hans kom mjög
heim við það, sem Einar Ás-
mundsson í Sindra hefur lýst hér
í blaðinu. Yfirráð Rússa hafa rén-
að í landinu og líf manna að sama
skapi fengið á sig vestrænan
menningarblæ.
Svíi þessi hafði farið til Pól-
lands á vegum Rauða krossins
sænska til að kanna, hvað hægt
væri að gera til hjálpar fjöl-
mörgum Pólverjum, sem nýlega
hefur verið sleppt úr þrælabúð-
um Rússa. Þó að það sýni bjarg-
ir eru óhjákvæmilegur þáttur
stjórnarfars kommúnista. Án
þvílíkra þvingunarráða geta þeir
ekki haldið veldi sínu við.
Fátt sýnir því betur niðurlæg-
ingu íslenzkra valdhafa nú, en
þegar sá húttur er hafður á stað-
festingu alþjóðlegs samnings
um bann við þrælabúðum, sem
raun bar vitni um. í hugum
flestra Islendinga er það bann
svo sjálfsagt, að það nálgast að
vera.óþarft. Samþykktin var því
af okkar hálfu einungis formleg
staðfesting á sjálfsögðum hlut.
En meirihluti allsherjarnefndar
sameinaðs Alþingis fór svo að,
að hann gerði Björn Jónsson að
framsögumanni í málinu. Mann,
sem er yfirlýstur línukommún-
isti af verstu tegund. Einn þeirra,
sem mundi hafa það eitt af sín-
um fyrstu verkum, ef málstaður
hans yrði um sinn ofan á, að
reisa hér þrælabúðir og smala
þangað ekki sízt þeim núver-
andi samstarfsmönnum sinum,
sem voru þau börn að gera hann
að framsögumanni einmitt í þessu
máli og settu þannig enn eina
bót á sauðargæruna, sem komm-
únistar nú breiða yfir úlfshár
sín.
eða bjánar. Sjónarmiðin eru ó-
lík og mismunandi skoðanir eiga
fullan rétt á sér.
Frægt í tveim
þjóðlöndum
EN Þórarinn Þórarinsson iðkar
stöðugt nagg í garð Morgunblaðs-
ins og hefur nú fundið upp á
því að reyna að koma sínum
eigin ávirðingum yfir á það og
hefur ekki kjark til að viður-
kenna, þegar honum hefur sjálf-
um yfirsézt svo hrapallega að
frægt er orðið í tveim þjóðlönd-
um.
Það er fyrir sig að gera tillögu
um að skipa ekki mann í ákveðna
stöðu heldur láta hana standa
auða. — Og lýsti það þó
furðulegri vanþekkingu á eðli
stjórnarliða nú, að þeir mundu
láta svo girnilegan stól standa
auðan sem sendiherrastóllinn í
Kaupmannahöfn. Um það segir
B. B. réttilega í Þjóðviljanum:
„---------Hitt er annað mál,
að okkur dugar einn vinnandi
sendiherra á Norðurlöndum. Slík
skipan mun þó eiga langt í land,
enda skil ég fyllilega nauðsyn
stjórnarvalda á því að hafa feita
bitlinga til úthlutunar".
Frá hátíðahöldum við Dvalarheimili aldraðra sjómanna fyrir tveimur árum.
arleysi og fátækt Pólverja, að
þeir þurfa á utanaðkomandi hjálp
að halda í þessum efnum^ þá er
það einnig vitni aukins' frjáls-
ræðis, að þeir þora að þiggja
hana hjá vestrænu ríki.
Svíinn sagði ástand þess-
ara frelsingja vera hörmulegt.
Einum Pólverjanna, sem hann
sjálfur talaði við, hafði t. d. verið
sleppt úr hinum illræmdu Vor-
kutafangabúðum austast í Síb-
eríu 12. maí sl. Sjálfur hafði
hann orðið að kosta ferðalag sitt
heim til Póllands, — þó að hann
fyrir nokkrum árum hefði verið
fluttur ókeypis austur, — og nú
ótti hann ekkert nema skyrtuna
sem hann stóð í. Nokkuð hafði
sá sagt viðurgerning í þrælabúð-
unum batna eftir dauða Stalins
og þó einkum eftir uppreisnina,
sem þar varð, og bæld var nið-
ur en hafði þau áhrif, að þræl-
arnir voru ekki beittir sömu harð
ýðgi og áður. Mikill fjöldi manna
væri enn í þessum þrælabúðum,
þ. á m. einkum margir, sem á
sínum tíma hefðu verið kærðir
fyrir samvinnu við Þjóðverja í
stríðinu. En svo sem kunnugt er,
fögnuðu margar milljónir
Rússa í upphafi árás Þjóðverja,
því að þeir vonuðu, að hún mundi
losa þá undan kúgun kommún-
ista.
Framsaga
Björns Jónssonar
VIÐ íslendingar eigum mjög
erfitt með að átta okkur á til-
veru þrælabúðanna eða aðbún-
aði manna þar. Vonandi verður
ógæfa okkar aldrei slík, að þær
verði reistar á íslandi. En þess
er ekki að dyljast, að þrælabúð-
Sjálfsbleltking
Þórarins
I ALLRI baráttu er það mikils
vert að geta haldið eigin dóm-
greind óhaggaðri og að missa
ekki hina nauðsynlegu yfirsýn,
svo að ákvarðanirnar séu byggð-
ar á staðreyndum en ekki ósk-
hyggju. Þetta tekst að vonum
misjafnlega og viss einsýni verð-
ur oft einkenni þeirra, sem lengi
eiga í stöðugum erjum. Eiga þeir
og e.t.v. erfitt að halda baráttu-
kjarkinum við með öðru móti.
Þórarinn Þórarinsson hefur nú
um alllangt skeið þurft að gegna
því þungbæra starfi að vera aðal-
málsvari Framsóknar á ritvell-
inum. Þórarinn vill eflaust vel,
en hann tók við þeim arfi við
Tímann, að málflutningur blaðs-
ins hafði að sögu Framsóknar-
manna sjálfra fremur miðazt við,
hvort eitthvað „gæti verið satt“,
en hvort það var satt í raun og
veru. Þessa arfleifð hefur Þór-
arni því miður ekki tekizt að
losa sig við.
Þeir, sem þetta sjónarmið hafa,
blekkja ekki einungis aðra held-
ur fyrst og fremst sjálfan sig.
Öll atburða-rásin verður skökk
í þeirra huga, allt er lagað svo
til, að þeim sjálfum henti en
mótstöðumaðurinn hafi ætíð
rangt fyrir sér.
Þetta er ekki rifjað upp vegna
þess, að Morgunblaðið hafi á-
nægju af því að gera lítið úr
andstæðingum sínum eða eiga í
persánulegum illdeilum. Því fer
fjarri. Skammirnar og skæting-
urinn þarf einmitt að hverfa úr
íslenzkri blaðamennsku. Enda
vex enginn af því að telja sjálf-
um sér trú um, að andstæðing-
arnir hljóti að vera lítilmenni
Hitt er miður mikilmannlegt
af ritstjóra Tímans að kannast
ekki við, að tillagan um auða
stólinn væri frá blaðinu sjálfu
komin, heldur láta segja í opin-
berri fréttatilkynningu í öðru
landi, að það, sem stóð í alþekkt-»
um ritstjórnar-dálki, hefði birzt
þar sem hver og einn gæti komið
skoðunum sínum að.
Út yfir tók þó, þegar ábyrgð-
armaður Tímans sagði í grein
undir eigin nafni, að hann bæri
ábyrgð á tillögunni og fullyrti
jafnframt, að blaðið bæri enga
ábyrgð á henni! „Hesturinn ber
ekki það, sem ég ber“, sagði karl-
inn, þegar hann batt pokann á
bak sér áður en hann settist upp
á hestinn.
Er hægt að komast lengra í
sjálfsblekkingunni en þetta?
Sennilega er Þórarinn hér í
góðri trú, því að sá, sem leggur
stund á að blekkja aðra, lendir
í því áður en varir að blekkja
sjálfan sig mest allra. Á þessu
þarf Þórarinn Þórarinsson að átta
sig til þess að hæfileikar hans
nýtist betur en verið hefur.
Hugarfarslýsing
Gylfa
ÝMISLEGT athyglisvert kom
fram í eldhús-umræðunum, þ. á.
m. ekki sízt sjálfslýsing Gylfa
Þ. Gíslasonar. Hann varði nær
öllum tíma sínum til þess að
lýsa þeim ógurlegu þjáningum,
sem yfir Sjálfstæðismenn gengju
af því, að þeir væru nú ekki
við völd og öllum þeim von-
brigðum, er þeir hefðu beðið við
það, að stjórnin skuli hafa lifað
fram á þennan dag.
Ætla má, að aðrir séu kunn-
ugri meðal Sjálfstæðismanna en
Gylfi Þ. Gíslason og verður því,
að honum ólöstuðum, að taka frá-
sagnir hans um hugarfar þeirra
með nokkurri varúð. En það er
annað, sem lýsing Gylfa sannar
svo, að elcki verður um villzt.
Ef hann ætlar aðra miður sín
vegna valdaleysisins, sýnir það,
að hann nýtur sín ekki sjálfur
nema í valdasessinum. Skraf hans
lýsti þess vegna óumdeilanlega
hans eigin barnslegu gleði yfir
að vera nú sjálfur við völd og
fögnuði yfir, að stjórnin skuli
skrimta enn. Auðheyrt var, að
Gylfi taldi raunar hvort tveggja
með ólíkindum, og munu margir
taka undir það. Á því þarf þó
ekki svo að furða sig, því að
þar sem slík valdagræðgi er fyr-
ir eins og skein út úr orðum
menntamálaráðherrans, er flestu
fórnað áður en hinir veglegu stól-
ar eru yfirgefnir, úr því að einu
sinni hefur verið í þá komizt.
Betri hli^S Gylfa
EN Gylfi Þ. Gíslason lýsti ekki
aðeins sínum mannlega breisk-
leika. Hjá honum kom einnig
fram hans betri hlið. Tryggð
við gamlar minningar og þá sem
hann heyrði í æsku hafða í há-
vegum. Ákall hans til gamalla
stuðningsmanna þeirra Jóns
Magnússonar og Jóns Þorláksson-
ar opinberaði fagurlega þennan
eiginleika Gylfa.
Báðir voru þeir nafnar hinir
merkustu menn, hvor með sínum
hætti. En Jón Þorláksson er dá-
inn fyrir meira en 20 árum og
Jón Magnússon fyrir rúmum 30
árum. Er því um of farið að
fækka þeim, sem stóðu með þess-
um heiðursmönnum í baráttunni,
einkum Jóni Magnússyni, sem
auk þess einkenndist ætíð meira
af viti og lagni en eldmóði og
þeim eiginleikum, er æskuna
hrífa. Fylgjendur hans eru því
nú flestir ærið komnir til ára
sinna og er ekki beint líklegt,
að þeir vegna fagurgala Gylfa
hlaupi til fylgis við mestu óráðs-
síu- og angurgapastjórn, sem hér
hefur setið. Engu að síður var
fallegt af Gylfa að muna eftir
þessari öldnu fylkingu og dró það
þó e.t.v. úr gæðunum, að hann
hefur talið alveg vonlaust að
skírskota til æskunnar, sem
vissulega kann ekki að meta
samandráttar uppgjafar stefnu
þeirra félaga.
Áhrifalausir á Alþingi
MIKILL misskilningur er það
hins vegar hjá Gylfa Þ. Gíslasyni
ef hann heldur, að þeir Jón
Magnússon og Jón Þorláksson
hafi verið jafn mikils metnir af
vinstri mönnum sinna tíma og
þeir voru réttilega í hávegum
hafðir í hans eigin æsku-um-
hverfi. Meðal stuðningsmanna
Gylfa á Alþingi nú eru menn,
sem greiddu atkvæði á móti til-
lögu frá Jóni Þorlákssyni um að
leiðrétta prentvillu í lagafrv. Vill
an varð fremur að. standa en
nokkuð mætti samþykkja, sem
skaðræðismaðurinn Jón Þorláks-
son bæri fram. Sýna varð alþjóð
að Jón væri „algerlega áhrifalaus
á Alþingi“, alveg eins og Gylfi
Þ. Gíslason margtönnlaðist á um
Sjálfstæðismenn nú.
Enda kom alveg sams konar
atvik fyrir í neðri deild daginn
eftir eldhúsumræðurnar. Þá var
þar borfn upp breytingartillaga,
sem ýmsir stjórnarliðar voru
samþykkir að efni, og lýstu því
beinlínis yfir við atkvæðagreiðsl-
una, þ. á m. sjálfur Gylfi Þ.
Gíslason. Engu að síður greiddu
þeir atkvæði á móti tillögunni
af því að andstæðingur þeirra
var flutningsmaður hennar. —
Sanna varð, að hann væri jafn
algerlega áhrifalaus á Alþingi og
Framh. á hls. II.