Morgunblaðið - 19.07.1957, Qupperneq 3

Föstudagur 19. júlí 1957
MORCTJNBLAÐIÐ
*
Nokkrir samkomugestir fyrir framan gamla Hólabæinn
Heim að Hólum
.Þessi hugsun held ég að hafi
verið efst í buga okkar allra
Hólamanna sunnudagsmorgun-
inn 14. júlí, þegar halda átti há-
tíðlegt 75 ára afmæli Hólaskóla.
Straumur gamalla minninga og
tilhlökkun að fá ef til vill að
hitta félaga frá skólaárum.
Stuttur aðskilnaður hjá yngri
nemendum, en kannske 10, 20
eða 30 ár, já jafnvel síðan um
aldamót, það gefur manni tilefni
til að hugsa, skyldi maður þá
þekkja þennan eða hinn, sem ef
til vill hefir tækifæri til að koma
að Hólum þennan dag.
Dagurinn rann upp bjartur og
fagur eins og hann getur fegurst-
ur orðið, í okkar fagra héraði;
annað veifið var þó eins og þoka
legðist yfir, því vegirnir voru svo
þurrir, að bílarnir skildu eftir
langa slóð af ryki, sem raunar
var óþægilegt fyrir vegfarendur
aila.
Ég hafði lofað að mæta snemma
á Hólum, þar sem ég var í nefnd
sem sjá átti um mót Hólamanna.
Farkost fékk ég hjá góðum næt-
urgesti, Ásgeiri Jónssyni, sem
skilaði mér að Hólum áður en að-
albílaumferð byrjaði. Þegar nálg
aðist Hóla, var næstum óslitin
röð af bílum og tjöldum, sem sleg
ið hafði verið upp um nóttina eða
kvöldið áður, af vegfarendum, er
ætluðu að Hólum.
Það er mikill undirbúningur og
erfiði, sem fylgir öðru eins hófi
og þarna átti að hefjast, kemur
þetta vitanlega mest niður á hús
bændum, sem alla yfirumsjón og
ábyrgð hafa, allir eru á þönum,
hver þarf að vinna sitt verk svo
að í engu verði áfátt þegar há-
tíðin hefst. Ekki fara stúlkurnar
þá varhluta af öllu umstanginu,
því hver og einn vill hafa mat
sinn og engar refjar. Gestir eru
mjög margir komnir, sem hugsa
þarf um og svo allt annað, sem
gera þarf.
Já, mikið er að gera, meira en
við gestirnir gerum okkur grein
fyrir.
Áður en varir er komið fast að
þeim tíma, er mótið á að hefjast,
Heim að Hólum hefir drifið geysi
mannfjöldi, svo að líklegast hefir
sjaldan verið eins fjölmennt þar
á samkomu. Eftir því sem næst
var komizt voru á fjórða hundr-
að Hólamenn mættir, var þeim
raðað eftir skólaaldri í flokka.
Þeir elztu, sem voru vitanlega fá-
mennir, fyrst og gengu skólastjór
ar með þeim. Öll þessi skrúð-
ganga gekk frá gamla bænum
niður í kirkju, fylltist hún alveg
af Hólamönnum og þeirra fólki
og varð fjöldi að standa, einnig
var vitanlega mikill fjöldi manns
sem ekki komst inn í kirkjuna.
Dómkirkjupresturinn, sr. Björn
Björnsson, flutti stutta guðsþjón-
ustu, en kirkjukór Sauðárkróks,
undir stjórn Eyþórs Stefánssonar
söng. Þetta var mjög hátíðleg at-
höfn. Lagið „Heyr himna smið-
ur“ er mjög fallegt, enda vel með
farið af kórnum, eins og öll lög-
in er sungin voru.
Eftir kirkjuathöfnina, byrjaði
útidagskrá með því að skólastjóri
Kristján Karlsson setti samkom-
una, þar á eftir voru haldnar 4
ræður, af forsætisráðherra, Gísla
Magnússyni í Eyhildarholti og
skólastjórunum fyrrverandi, Páli
og Steingrími. Gísli minntist lát-
inna skólastjóra, og eins og
vænta mátti, fórst honum það
með ágætum, enda prýðilegt
ræðuefni, þar sem um slíka mann
kostamenn var rætt. Á milli allra
þessara erinda söng karlakórinn
Heimir, undir stjórn Jóns Björns-
sonar. Á eftir ræðunum komu
nokkrir aðilar fram og færðu
skólanum gjafir og árnaðaróskir.
Skólastjórahjónin, Páll og Guð-
rún Hannesdóttir, gáfu málverk
eftir Svein Þórarinsson, Svarf-
dælingar málverk af Svarfaðar-
dal, eftir Freymóð Jóhannesson.
Hljóðfæri var skólanum
gefið og margar merkileg-
ar bókagjafir. Þá talaði Sigurður
Sigurðsson sýslumaður Skagfirð-
inga og hyllti núverandi og fyrr-
verandi skólastjórahjón, sem set-
ið hafa á staðnum. Jón Haralds-
son flutti einnig skólanum kvæði.
Áður en þessari dagskrá lauk
söng allur mannfjöldinn 2 lög
undir stjórn Friðbjarnar Trausta
sonar söngstjóra skólans.
Þá var aðaldagskrá samkom-
unnar lokið en Hólamönnum ætl
aður tími þar til dans skyldi hef j
ast, til að hittast og rifja upp
gömul kynni. Var þetta vel þeg-
ið, hópuðust nú bekkjarbræður
saman, létu mynda sig og reyndu
eftir því sem hægt var, að nota
þennan stutta tíma til að rifja
upp gamlar minningar.
Kvikmyndir voru einnig tekn-
ar af þessum vinafundum eins og
af allri athöfninni. Nógar veiting
ar var hægt að fá á staðnum. Og
svo byrjaði dansinn undir glymj-
andi hljómsveitarmúsík, sem
okkur eldri Hólamönnum hefði
þótt harla gott að dansa eftir á
okkar skólaárum. í sambandi við
þessi hátíðahöld voru sýnd gömul
og ný landbúnaðarverkfæri og
vélar.
Páll Zóphoníasson vék nokkuð
í ræðu sinni að gömlum minn-
ingum frá Hólum og sagði m.a.:
Við vorum 29, sem komum
hingað sem nýsveinar haustið
1903. Síðan bættust þrír við, svo
árgangurinn varð 32. Þá var nú
öðru vísi umhorfs hér en nú.
Skólahúsið sem flutt var úr Hrís-
ey og endurbyggt af Hermanni
1891 og 1892 hérna suður á hól-
um, var eina húsið. Vér bjuggum
þar allir, er að skólanum stóðu,
en bóndinn í bænum. Þar voru
okkar var haldið bœndanámskeið,
þá komu hér bændur víða að.
Þeir voru hér viku, hlýddu á er-
indi og ræddu sín áhugamál á
kvöldfundum. Og þá fórum við
oft í reitog við þá. Og alltaf unn-
um við skólapiltar. Mér er minnis
stætt, þegar við völdum 3 þá
minnstu, og yngstu úr hópnum
og settum þá á móti þeim þrem
bændum, sem taldir voru mann-
skapsmestir, og strákarnir drógu
þá eins og fis. Allir vissu að bænd
urnir höfðu margfalt afl á við
strákana þrjá, en þeir voru sam-
taka strákarnir, en bændurnir
ekki. Þeir voru tákn tímans, þar
sem hver vann að sínu og sér,
vildi vera og var að mikiu leyti
sjálfum sér nógur, en strákarnir
voru tákn þess, sem koma skal,
samvinnunnar, samtaka fjöldans.
Og við vorum samtaka þá, Hóla-
menn. Enn betur komu samtök-
okkar í ljós um vorið, rétt áður en
við fórum. Þá fórum við með kað-
alinn hérna niður í Vaglabrekk-
una, völdum fyrirliða, eins og til
bændaglímu, er kusu síðan menn
til skiptis úr hópnum og nú skyldi
vita, hvor hefði. 26 á hvorum
enda, og nú var tekizt á um þenn-
an 2” kaðal, og ekkert gekk. En
allt í einu fannst báðum, að nú
væru þeir að byrja að vinna, og
kallað var af endamönnum: Sam-
taka nú: Þá skullu allir á rassinn,
kaðallinn hafði slitnað í miðju,
eins og hann hefði verið skorinn
sundur með hníf. Enginn ætiaði
að trúa sínum eigin augum og
héldu hann vera orðinn fúinn. En
ekkert benti til þess, enda voru
SláKSIEINáR
Mannfjöldinn fyrir framan bændaskólann að Hólum
kennslustofurnar tvær, og í ann-
arri vorum við 32 og þar lásum
við allir saman og það gekk vel.
Við sváfum tveir saman í hverju
rúmi og sváfum vel, höfðum hita
hver af öðrum, og það kom sér
vel, því aðeins á spítalanum var
hægt að hita upp, en þó aldrei
gert, því enginn várð veikur. Ekki
þurftum við að reyna að kveikja
ljós að morgni til á kvistinum, en
þar sváfum við 14, ef við höfðum
neyðzt til að loka glugga vegna
stórhríðar, eða það hafði verið
stillilogn, fyrr en dyr og gluggi
hafði verið opnað. En við sváfum
ágætlega og engum varð mis-
dægurt hvorugan veturinn. Loft-
leysið kom ekki að sök.
Við æfðum leikfimi í kjallara
hússins, og þar var svo lágt undir
loft, að við gátum ekki almenni-
lega rétt upp hendur í standandi
leikfimi-æfingum.
Þetta var örlítil mynd af því,
sem við skólapiltarnir bjuggum
við, og nú skulið þið bera það
saman við það, sem nú er, og þið
sjáið muninn. Og líklega ætti ykk
ur að líða betur, sem hér starfið
nú. En ég veit þó ekki, hvort svo
er. Okkur leið ágætlega. Við vor-
um hæst-ánægðir. En af því að
leikfimihúsið þótti nú ekki gott,
þá vorum við oft úti við leikfim-
ina, og fórum í snjókast, á skauta
eða skíði, og oft þreyttum við
reiptog.
Við höfðum kaðal, sem var 2”
sver, tjöruborinn, og hann var
óspart notaður. Seinni veturinn
partarnir notaðir mörg ár á eftir
og síðast sá ég þá 1910.En svona
voru kraftar okkar Hólamanna
orðnir samstilltir, og aldrei hefur
mér orðið ljósara, hversu samtök
og samvinna, þar sem allra hugur
beinist að sama marki, fá áorkað,
en þá.
Islenzk kona
í Kaupmannahöfn
látin
KAUPMANNAHAFNARDAG-
BLAÐIÐ Berlinske Tidende, segir
frá því, að nýlega hafi látizt í
Sankti Jósefspítalanum í Kaup-
mannahöfn Siðríður Sigurðardótt
ir, sem þar hafi unnið yfir 30 ár
sem aðstoðarstúlka. Sigríður var
50 ára að aldri.
í blaðinu segir, að Sigríður hafi
verið mjög vel látin af læknum
spítalans, starfsliði og sjúkling-
um. Hún hafi verið mjög sam-
vizkusöm í starfi og aðlaðandi í
allri framkomu. Hún tók nnkilli
tryggð við sjúklingana og heim-
sóti oft eldra fólk sem fluttist
burt af spítalanum.
Sigríður var mjög vel virt af
samstarfsfólki sínu og er hennar
sárt saknað á Sankti Jósefsspít-
alanum.
LAS VEGAS. — Kjarnorku-
sprenging var gerð í gær 1 Nev-
ada-eyðimörkinni.
HúmorIeysi“
Á föstudaginn var birtist svo-
hljóðandi grein í Tímanum:
„Tíminn hefur um skeið birt
skemmtilegar vísur um atburði
dagsins, eftir kunnan húmorista.
Er þar fjallað um málefni í létt-
um tón og vinsælum. Það cr at-
hyglisvert ,að Morgunblaðið hef-
ur nú margsinnis sótt sér stjórn-
málavizku í vísur þessar. Hefur
a.m.k. þrisvar lagt út af einni
vísu í síðasta kvæði, telur þar
birtast mikla opinberun í pólitík.
Það fer ekki ofsögum af þvi, að
þeir eru húmorlausir, ráðsmenn-
irnir í Morgunblaðshöllinni".
Vísa sú, sem hér um ræðir,
hljóðar svo:
„Gengur lítt að leysa vanda,
og líkur til að fleira strandi
því auðveldlega öllu stranda
einnig má á þurru landi“.
Ekki skal efazt um að á rit-
stjórnarskrifstofu Tímans sé „vin-
sælt“ að kveða svo um stjórn
Hermanns Jónassonar. En hætt
er við, að Hermanni sjálfum
gangi enn erfiðlegar að skilja
húmorinn“ í þessari lýsingu en
jafnvel „ráðsmönnunum í Morg-
unblaðshöllinni“.
Mikil breyting
f Vísi var hinn 9. júlí sagt irá
erlendri konu, sem komið hafði
hingað til lands 1907 og aftur nú,
að 50 árum liðnum. Blaðið segir
svo frá:
„Þótti henni að sjálfsögðu mik-
ið til þess koma, hver breyting
hefur orðið hér á þessu 50 ára
tímabili, sem liðið er frá heim-
sókn hennar, og komst hún svo
að orði við leiðsögumann sinn, að
hún hefði ekki trúað því, að slíkt
gæti átt sér stað, ef henni hefði
verið sagt frá því“.
Slík er lýsingin á breytinguin
í Reykjavík og nágrenni.
„Allt líkt opf var“
Nokkrum dögum síðar, þ.e. 12.
júlí, birti Alþýðublaðið viðtal við
Vestur-fslending, Ólaf Bjarnason,
sem kom heim aftur eftir 54
ár. Blaðið segir:
Honum finnst Reykjavík
falleg borg. Og hann undr-
ast hve framfarir hafa
verið miklar og margt er orðið
breytt hjá því sem var. Hann hef-
ur ferðast um Austurland og kom-
ið á æskustöðvarnar, en hann var
uppalin á Bóndastöðum í Hjalta-
staðaþinghá, og haitn segir:
„Það er flest orðið breytt hjá
ykkur, nema auðvitað svipur
landsins, og svo finnst mér að á
æskustöðvpnum sé allt líkt og
var“.
Ólafi finnst flest breytt nema
svipur landsins og ástandið á
æskustöðvunum. Því miður er
þetta rétt sfeð. Þar sem Fram-
sóknarflokkurinn er allsráðandi
eins og fyrir austan, er þróunin
mörgum áratugum á eftir.
Ummæli Hannesar
Hannes á horninu gefur í gær
lýsingu á ástandinu hér á landi
eftir 17 ára yfirráð „fhaldsins":
„Hvergi í heiminum líður fólki
eins vel almennt og hér á íslandi.
Hvergi eru kjör fólksins eins jöfn
hvergi eins miklir möguleikar til
þess að mennta börnin. Hvergi
er samhjálp eins rík og hér —“
Allt er þetta rétt, en Hannes
bætir við:
„— Okkúr hefur einmitt tekizt
þetta með því að hafa taumhald
á sprikli einstakra manna.
Hitt er svo allt annað mál, að
fagfélög og einstakir hákarlar
sprikla nú svo að til vandræða
horfir“.
Hvar værum við, ef einstakling-
arnir hættu að „sprikla“ og hverj-
Íir hafa hingað til hælzt mest um
yfir mætti fagfélaganna?