Morgunblaðið - 19.07.1957, Blaðsíða 13

Föstudagur 19. júlí 1957
MORGUNBLAÐ1Ð
13
Verður Grétu Gurbo skipuð á
bekk með Helenu fögru, Kleó-
pöfru og Sulome?
Þribja grein um æv/ Grétu Garbo
Grcta Garbo í hlutverki Kamelíufrúarinnar
RöDD hennar er djúp, þrótt-
mikil og dimm. Hún býr
yfir öllum þeim rómuðu, skáld-
legu töfrum, sem hafa gert þessa
útlendu, sænsku konu að einni
tilkomumestu kvikmyndaleik-
konu vorra tíma.“ Þannig komst
einn gagnrýnandinn að orði um
rödd Grétu Garbos, sem menn
höfðu í mikilli eftirvæntingu beð-
ið eftir að heyra.
"Ar 'ik' ★
í*ó að Gréta hefði verið
kjörin „drottning þöglu kvik-
myndanna“, stóð hún engu síð-
ur en allir aðrir kvikmynda-
leikarar þess tíma augliti til
auglits við mikinn vanda, er
talmyndirnar komu til sög-
unnar. Fjölmörgum kvik-
myndaleikurum var vísað á
dyr, af því að raddir þeirra
fullnægðu ekki þeim kröfum,
sem talmyndirnar gerðu. Eink
um stóð þetta erlendum kvik-
myndaleikurum fyrir þrifum,
enda hurfu þeir hópum saman
frá Hollywood.
'fc Ac r
★ FYRSTA TALMYNDIN
Fyrsta talmyndin, sem Gréta
lék í, var „Anna Christie", gerð
eftir leikriti Eugene O’Neills. Það
var Grétu til mikils hagræðis,
að Anna var ung, sænsk stúlka,
sem hafði alizt upp í Bandaríkj-
unum og talaði enskuna með er-
lendum hreim. „Anna Christie“
var frumsýnd í New York 1930.
Leikstjórinn hafði hagað því svo,
að áhorfendur urðu að bíða þess
nokkra stund, að Gréta léti til
sín heyra. Gréta hlaut almennt
lof fyrir leik sinn í „Önnu
Christie“, en sjálf var hún óá-
nægð með fyrstu talmyndina.
★ ★ ★
En gagnrýnendur voru sam-
jnála um, að Gréta væri engu
minna töfrandi í talmynd en í
þöglu myndunum, og forráða-
menn MGM voru himinlifandi.
Samningur Grétu við MGM gilti
tvö ár í viðbót, og félagið lét
Grétu hafa nóg að starfa. Á
þessum tveim árum lék hún í
sex kvikmyndum, þ. á m. „Sús-
önnu Lenox“, „Mata Hari“ og
„Grand Hótel“. — Engin þessara
mynda jók hróður hennar. Kvik-
myndir þessar fengu yfirleitt lé-
lega dóma, en leikur Garbos
þótti jafnan „sannfærandi“ „fram
úrskarandi", „ágætur" eða „galla-
laus“.
Á „ÉG HEFI VERIÐ
STEINDAUÐ í MÖRG ÁR“
Einn gagnrýnandinn, Mary Cass
Canfield, sagði samt Grétu óspart
til syndanna, og Gréta hefði fyrst
allra viðurkennt, að Mary Cass
Canfield hefði mikið til síns máls.
Gréta var óánægð með hlutverk-
in og leik sinn. Hún var orðin
þreytt á að leika „slæmar“ konur
og' þjarkaði oft við Louis. B.
Mayer og Harry Edington til að
reyna að fá tilkomumeiri hlut-
verk.
Óneitanlega einkenndist
leikur hennar á þessum árum
af deyfð og þar var ekki að-
eins hlutverkunum um aS
kenna. Deyfðin átti einnig
rætur sínar í einkalífi hennar.
Hún var orðin ennþá hlédræg-
ari og einrænni. Eftir erfið-
an og langan vinnudag gekk
leikstjóri nokkur eitt sinn til
hennar og sagði: „Þér eruð
þreytuleg, það er bezt, að þér
farið heim. Þér hljótið að vera
hálfdauð.“ Það varð ofurlítil
þögn, áður en hún svaraði:
„Dauð? Ég hefi verið stein-
dauð í mörg ár.“
★ „ÞANNIG ERU
KARLMENNIRNIR. .. .“
„Kona, sem þráði ást og var
vel þess verð að vera elskuð, en
gat ekki. tileinkað sér þá auð-
mýkt, sem er skilyrði fyrir hvers
konar ást.“ Þannig hefir André
Maurois lýst George Sand. Og
þessi lýsing á vafalaust líka við
um Grétu Garbo. Hún var nú
25 ára, auðug, fræg og talin feg-
ursta kona í heimi. Hún gat veitt
sér allt, sem hugur hennar girnt-
ist — nema ef vera skyldi ást.
Þeir karlmenn, sem hún kynnt-
ist, ollu henni vonbrigðum. Oft
höfðu þeir gert sig seka um að
ræða opinberlega um kynni sín
við hana, og það þóttu henni svik
5 tryggðum. „Þannig eru karl-
mennirnir," segir hún í „Önnu
Christie“. „Ó, hvað ég hata þá
alla.“ Það varð ekki betur séð
en þessi orð ættu einnig við um
hana sjálfa.
★ ★ ★
Grétu þótti ekki lengur nógu
friðsælt við Chevy Chase Drive.
Heimilisfang hennar var nú
þekkt og aðdáendur tóku að
skrifa henni, og þeir áköfustu
gerðust jafnvel svo djarfir að
hringja dyrabjöllunni og spyrja
um hana. Hún fluttist í annað
hús í Beverley Hills, en ekki
leið á löngu, þar til hún fluttist
aftur í hús við San Vincente
Boulevard í Brentwood í Santa
Monica. „Hér ætla ég að búa svo
lengi sem ég verð í Hollywood",
sagði hún við Edington.
Á' FERÐAKOFFORT í
SKILNAÐARGJÖF
Gréta Garbo ætlar að yfir-
gefa Hollywood og setjast að í
Svíþjóð fyrir fullt og allt. Þannig
hljóðaði fréttatilkynningin frá
MGM, er samningur Grétu var
útrunninn í júní 1932. Forráða-
menn MGM gáfu henni ferða-
koffort að skilnaði.
★ ★ ★
Gréta dvaldist í Svíþjóð átta
mánuði. Hún lifði kyrrlátu lífi og
tókst að komast að mestu hjá
ofsóknum blaðamanna og ljós-
myndara. Kynni hennar og Max
nokkurs Gumpels, verkfræðings,
vöktu samt talsverða athygli, og
enn einu sinni komst sú saga á
kreik, að Gréta hefði í hyggju
að giftast. Gréta og Max Gump-
el voru kunnug frá fornu fari.
Þau höfðu þekkzt, er Gréta vann
hjá PUB. En ekkert var hæft í
því, að Gréta hefði hjónaband
í huga. Þau léku tennis, og Gump
el, sem var kræfur kaupsýslu-
maður, aðstoðaði Grétu við að
koma fé sínu í fasteignir í Stokk-
hólmi.
★ „KRISTÍN DROTTNING“
Áður en Gréta hélt heim
til Svíþjóðar, hafði hún lesið
ævisögu Kristínar Svíadrottn-
ingar. Gréta hafði orðið hrif-
in af þessari sérvitru sænsku
drottningu, sem var uppi á
18. öld og vildi helzt ganga í
karlmannsfötum. Kristin
drottning hafði verið mjög
andvíg hjónabandi, en engu
síður var hún umsetin biðl-
um. Hún var örlát á fé, fast-
eignir og titla við gæðinga
sína, svo að þegnum hennar
ofbauð, og lét þá drottningin
af völdum, aðeins 28 ára göm-
ul, hélt til Rómar og dvaldist
þar til dauðadags.
★ ★ ★
Með því skilyrði að fá að leika
Kristínu drottningu bauð Gréta
MGM upp á nýjan samning, og
forráðamenn félagsins féllust um
yrðalaust á þetta. En þeir voru
ekki eins hrifnir af öðrum skil-
yrðum, sem Gréta setti: Hún
vildi aðeins leika í tveim kvik-
myndum á ári og fá 250 þús.
dollara fyrir hvora.
★ VINSAMLEG EN
HÁTTVÍS
Það vakti talsverða undrun,
að Gréta skyldi velja John Gil-
bert sem mótleikara í „Kristínu
drottningu“. Ferill Gilberts sem
kvikmyndaleikara var á enda, er
talmyndirnar komu til sögunnar.
Rödd hans var há og mjó og
hæfði engan veginn hetju og elsk
huga. En val Grétu var ekki
vanhugsað. Ýmsir höfðu komið
til greina, þ. á m. Franchot Tone,
Nils Asther og Laurence Olivier.
En útlit Gilberts hæfði bezt
hlutverki ungs, laglegs Spán-
verja, og Grétu háfði verið tjáð
að bæta mætti rödd hans með
nýjum tæknilegum aðferðum.
Þetta gaf tilefni til umtals um
fornar ástir þeirra Grétu og Gil-
berts. Framkoma Grétu við Gil-
bert var mjög vinsamleg, en afar
háttvís. Hins vegar tókst vinátta
með Grétu og leikstjóranum,
Rouben Mamoulia. Hann var
fæddur í Rússlandi, lærður í Par-
ís, fágaður, hugmyndaríkúr og
ágætur leikstjóri. Gréta bar mik-
ið traust til hans og tók gagn-
rýni hans alltaf til greina. Er
Mamoulian keypti nýtt hús í
Beverley Hills, tóku menn þeg-
ar að bollaleggja um væntanlegt
hjónaband, en þetta ástarævin-
týri varð sízt haldbetra en þau,
sem á undan voru gengin.
> ★ „HVAÐ KEMUR MÉR
ÞETTA YIÐ?“
„Kristín drottning“ fékk mjög
góða dóma í heild. Einkum
féll loftið samt Grétu í skaut,
og jafnvel hin kröfuharða
Mary Cass Canfield hefði ekk-
ert út á Grétu að setja. En í
blaðadómum var varla minnzt
á John Gilbert. Eftir þetta lék
hann aðeins í einni kvikmynd.
Hann lézt 1936. Er Gréta frétti
andlát hans, kvað hún hafa
sagt: „Hvað kemur mér þetta
við?“
Sjálf var Gréta ekki ánægð með
leik sinn í „Kristínu drottningu“.
„Ég reyndi að vera sænsk í húð
og hár“, sagði hún í viðtali við
sænskan blaðamann. „En það er
erfitt að vinna, eins og maður
sjálfur helzt vill í Hollywood...
Það er ekkert rúm fyrir list. Hið
eina, sem skiptir máli, eru pen-
ingar“.
1935 lék Gréta Garbo hlutverk
Önnu Karenínu í annað sinn.
Samkvæmt dómi New York-blað
anna var þetta bezt leikna kven-
hlutverk þessa árs, og á kvik-
myndahátíðinni í Feneyjum var
„Anna Kerenína“ kjörin „bezta
erlenda kvikmynd ársins".
Gréta stundaði jafnan vinnu
sína af mikilli alúð og alvöru.
Leikstjórarnir uppgötvuðu sér
til mikillar gleði, að frægasta
leikkonan í Hollywood var
einnig samvinnuþýðust. Hún
var að vísu sérvitur á sinn
hátt. T.d. kom það varla fyrir,
að hún ynni mínútu fram yfir
ákveðinn tíma. En hún vann
af kappi í vinnutímanum, og
flestar kvikmyndir, sem hún
lék í, voru teknar á skemmri
tíma en aðrar. Hún mætti jafn
an vel undirbúin til vinnu.
Þar að auki — eins og Ernst
Lubitsch orðaði það — var
hún ekki „ákafur aðdáandi
sinnar eigin spegilmyndar",
eins og svo margar aðrar leik-
konur. Að þessu var mikill
tímasparnaður.
★ „KAMELÍUFRÚIN"
Margir eru þeirrar skoðunar, að
Gréta hafi náð lengst á listabraut
inni í hlutverki „Kamelíufrúar-
innar“, sem var frumsýnd 1937.
Einkum hlaut Gréta mikið lof
fyrir lokaatriðið, er Kamelíufrúin
beið dauða síns. Robert Taylor
lék annað aðalhlutverkið, hinn
unga elskhuga. „Meðan „Kame-
líufrúin" var æfð, talaði Garbo
ekki mikið við Róbert Taylor.
„Hún var kurteis, en hlédræg“,
segir George Cukor, leikstjóri.
„Allan tímann varð hún að telja
sér trú um, að hann væri raun-
verulega ungi maðurinn í kvik-
myndinni, og hún vissi, að hún
mundi sennilega uppgötva, að
hann var aðeins ungur strák-
hvolpur eins og hinir, ef hún
kynntist honum nánar“.
★ ★ ★
Miklu var kostað til næstu kvik
myndar sem Gréta lék í, „María
Walewska". Leikararnir voru dýr
keyptir. Charles Boyer í hlut-
verki Napóleons og Garbo í hlut-
verki Maríu. Sviðsetningarnar
voru stórkostlegar enda komst
einn gagnrýnandanna svo að orði:
„Allt var þetta ofhlaðið“.
★ STOKOWSKI
En aðdáendur Grétu höfðu
ekki minni áhuga á einkalífi
hennar en kvikmyndaferli.
Þær sögur gengu nú f jöllunum
hærra, að loksins hefði Garbo
Frh. á bls. 19.
lle de France til Bandaríkjanna 1949. Hún skellti bílhurðinni við
nefið á myndasmiðum og blaðamönnum. En einum Ijósmyndaranna
tókst að ná þessari dæmigerðu mynd.
Hversu margir muna ekki eftir Grétu Garbo í hlutverki Kristinar
drottningar? Myndin er úr lokaatriði kvikmyndarinnar.