Morgunblaðið - 15.09.1957, Page 3

Sunnudagur 15. sept. 1957
MORGVPiBLAÐIÐ
3
Úr verinu
Margrét ásaint kennara sínum Helga Filippussyni i Svifílug-
unni „Margréti“.
Það er stór stund fyrir nemandann þegar
hann fer í fyrsta skipti upp í svifflugu
Nú hafa fvær konur á Íslandi lokið svifflugsprófi
Togararnir
ÞESSA viku var hér við land
austan og norðaustan strekking-
ur, oft allhvass, en þó aldrei svo,
að frátök væru.
Við Grænland var yfirleitt
gott fiskiveður.
Skip þau, er veiða karfa fyrir
heimamarkað, eru dreifð, en flest
eru þó við vestanvert Grænland,
ein 2—3 á heimamiðum. Hjá þess-
um skipum hefur afli verið sæmi-
legur. Þau hafa verið. að koma
með fullfermi eftir 13—16 daga.
Þetta er að vísu nokkuð löng
útivist, en sigling er líka löng.
Afli er tregur hjá þeim tveim
gkipum, sem veiða í salt.
4 skip frá Reykjavík og Hafnar
firði, Jón forseti, Karlsefni, Júní
og Röðull, veiða fyrir Þýzkaland.
Júní seldi í vikunni 220 lestir
fyrir DM 92.000,00, og er það ekki
neitt sérstakt fyrir jafnmikinn
fisk, nær fullfermi.
Röðull selur strax eftir helg-
ina, er hann með fullfermi, um
260 lestir.
Verið er að búa Þorstein Ing-
ólfsson og Akurey á veiðar fyrir
Þýzkaland.
Fiskleit Egils Skallagrímsson-
ar hefur ekki borið sérstakan ár-
angur til þessa, eftir því sem
frétzt hefur.
Fisklandanir. voru 4 í vikunni,
og voru skipin yfirleitt með
karfa, sáralítið af öðrum fiski.
Þorst. Ingólfs. 313 tn. 16 dagar
Neptunus .. 350 — 13 —
Marz .. um 320 — 15 —
Jón Þor. um 290 — 13 —
Samtals 1273
Reykjavík
Fyrrihluta vikunnar réru
nokkrir netjabátar, en afli var
mjög rýr, frá V2' lest og komst
upp í 2 lestir mest yfir nóttina.
Síðarihluta vikunnar var land-
lega, nema hvað nokkrir réru í
gær.
Það vekur undrun manna, að
Flóinn hefur hálffyllzt af mar-
glittutegund, sem nefnd er hattur
og ekki hefur orðið vart hér
áður. Lokar marglittan netjun-
um, og mun aflaleysið að ein-
hverju leyti stafa af ófögnuði
þessum.
Keflavík
Stirðar gæftir hafa verið þessa
viku, norðanátt, aldrei almennt
róið.
Afli hefur verið sæmilegur eft-
ir gæftunum, misjafn þó, þannig
að bátar hafa farið niður í 10—
20 tunnur í róðri, en aðrir líka
fiskað ágætlega. Það er talið
gott, þegar afli nær 70—100 tunn
um og ágætt, þegar hann kemst
talsvert á annað huncirað tunnur
og það upp í 200 tn.
Mesti afli í róðri var hjá Geir,
216 tn. og næst bezti hjá Reykja-
röstinni, 190 tn.
Síldin er nokkuð misjöfn, en
þó yfirleitt sæmileg og fer batn-
andi.
Síldin er fryst og söltuð, nema
þegar hún er gölluð, sem á sér
oft stað, þegar slæm eru sjó-
veður eins og nú, þá fer hún í
bræðslu.
V estmannaey j ar
Þessa viku var stormasamt og
hvassviðri á norðan síðarihluta
hennar.
Handfærabátar hafa lítið getað
farið út af þessum sökum, og
þegar út hefur verið skotizt. hefur
hefur lítið aflazt.
Lagarfoss hefur reynt að
leggja ýsunet, en fengið lítið, um
300 kg. í róðri í 20 net. Þó mun
talsvert vera af ýsu á miðunum,
en hún fer ekki í netin. Ætlunin
er að reyna aftur með ýsunetin
síðar í haust.
Týr hóf veiðar með línu í vik-
unni. Réri hann með 30 stampa
og fékk 2Vz lest miðað við óslægt.
Undanfarið hafa margir bátar
farið á reknetjaveiðar í Faxaflóa.
Hefur gengið illa að. fá áhöfn á
bátana, og hafa sumir farið af
stað með ekki fulla skipshöfn.
Einn er kominn aftur og varð ið
hætta vegna manneklu.
Akranes
Róið var almennt á mánudag
og þriðjudag. Fyrri daginn fengu
8 bátar 700 tunnur og síðari dag-
inn 13 bátar 860 tunnur. Mestur
afli í róðri var 174 tunnur, annars
hefur afli verið misjafn.
Annað var ekki róið í vikunni,
nema hvað einn bátur reri á mið-
vikudaginn í rokinu og fékk yfir
100 tunnur.
Síldin er góð, en þó misjöfn,
sæmileg söltunarsíld. Þessi síld
sem barst að í vikunni, var öll
söltuð, ekkert fryst. Gerði þáð
m.a., að verið var að vinna fisk
úr togaranum Bjarna Ólafssyni,
sem kom inn með 300 lestir af
karfa.
Bkipstjórar eru almennt í
hraki með fólk, en þó eru 15 bát-
ar byjaðir reknetjaveiðar, en ætl-
unin er, að allir fari af stað, aður
en lýkur.
Starfsgrundvöllur útgerðarinnar
Nú fer að líða að þeim tíma, að
forystumenn sjávarútvegsins og
hinir vísu landsfeður fari að gera
sér grein fyrir hinum svokallaða
starfsgrundvelli, þ.e. áætlun um
tekjur og gjöld útgerðarinnar og
fiskiðnaðarins.
Það er því ekki úr vegi að
minnast lítillega á þessi mál hér
í þessum þætti, ef það mætti
verða til þess að vekja menn al-
mennt til umhugsunar um þau.
Alvarlegasta áfallið fyrir sjáv-
arútveginn í ár var aflabrestur-
,inn í vetur og svo, hve margir
fóru illa út úr síldveiðinni í sum-
ar.
f fyrra var meðalafli íínubáta
talinn 6% lest í róðri. í vetur var
hann eftir lauslegri áætlun 5%
lest í róðri. Þetta skakkar hvorki
meira né minna en 20%. Áætlan
irnar og samkomulagið við ríkis-
stjórnina um áramótin var byggt
á aflanum árið áður. Það liggur
því í augum uppi, að eigi afkoma
útgerðarinnar og sjómanna að
vera sú, er gert var ráð fyrir, að
hún yrði í ár, verður fiskverðið
að hækka um 20% að viðbættum
auknum kostnaði útgerðar frá
síðustu áramótum.
Þótt í hækkuðu fiskverði væri
aðeins tekið tillit til minnkaðs
aflamagns og aukins útgerðar-
kostnaðar, hefði samt ekki verið
tekið tillit til stóraukinnar dýr-
tíðar, sem bitnar að sjálfsögðu á
útgerðar- og sjómönnum eins og
öðrum í ýmsum myndum. Þótt
sjó- og útgerðarmenn fengju
þessa hækkun, hefðu þeir ekki
fengið neitt fram yfir það, sem
þeim var ætlað við samningana
í fyrra, og þannig ekki hækkanir,
sem ýmsar stéttir hafa fengið á
árinu. Væri þó ekki bætandi á
ósamræmið. á milli launa sjó-
manna og þeirra, er landvinnu
stunda.
Það er því mjög vafasamt, að
útgerðarmenn og sjómenn geti
látið sér nægja að fá bættan afla-
brestinn og aukinn tilkostnað.
Að því er snertir togarana, er
ástandið enn verra en með bát-
ana, afkoma þeirra er mun lakari.
í fyrra haust var gert ráð fyrir,
að togararnir sætu við sama borð
og bátarnir, en úr því varð þó
ekki. Það verður ekki séð, hvað
réttlætir það að gera uppp á milli
tveggja tegunda fiskiskipa. Ef
togararnir hafa yfirburði, þá má
það koma í ljós, sem er þó alveg
ósannað mál. Það er óheppilegt
að búa þannig að togurunum, að
allir einstaklingar gefist upp við
rekstur þeirra og þeir færist þann
ig yfir á bæjarfélögin og sligi þau
eitt á fætur öðru, svoleiðis að
þau megi ekki heyra togara
nefnda þrátt fyrir mikilvægi
þeirra sem atvinnutækja. Vest-
mannaeyjar og Keflavík eru þeg-
ar uppgefnar þrátt fyrir það að
báðir þessir staðir hafa einhver
afkastamestu frystihús landsins
og hreint atvinnuleysi er yfir sum
ar- og haustmánuðina, vegna þess
að engir togarar eru þar.
Það hefur vakið mikla athygli,
að togararnir á Akureyri töpuðu
á síðastliðnu ári yfir milljón
krónum á hvert skip, þegar tekið
er tillit til taps við verkun afl-
ans. En þetta er ekkert einsdæmi,
þannig var afkoman yfirleitt hjá
togurunum sumum betri, öðrum
verri. Einna skást hjá þeim, er
stunduðu mest siglingar.
í ár verður tapið vart minha
en % milljón krónur hjá skipi
auk afskrifta allt upp I annað
eins. Það er mikill misskilningur,
að .skipin þurfi ekki að fyrna.
Ómótmælanlega ganga þau úr sér,
og með hverju á að greiða afborg
anirnar?
Niðurstaðan af þessum hugleið-
ingum verður því sú, að fiskverð-
ið þurfi að hækka um 30—40
aura hvert kg., ef nokkur von
á að vera til þess, að útgerð meðal
skipa beri sig. Nemur þetta 105—
140 millj. króna miðað við 350
þús. lesta ársafla. Ekki er hér
tekið tillit til verðhækkurar á
síld, sem að sjálfsögðu verður
einnig að eiga sér stað.
„Beiskur ertu drottinn rr.inn“,
en hvað stoðar að blekkja sjálfan
sig. Þjóðin verður að horfast í
augu Við það, hvort hún hefur
efni á því að búa þannig að sjáv-
arútveginum, að hann geti nokk
urn vegin* borið sig, og þannig
stuðlað að því, að einhverjir vilji
leggja fé í hann og sjómenn fáist
á flotann, eða láta hann hanga
á horriminni og smáveslast upp.
En hætt er við, að hér fari eins
og með fálkann og rjúpuna, að
ekki kenni, fyrr en kemur að
hjartanu.
Lágmarksverð á þorski
hækkar í Hull
Eftir ákvörðun félags brezkra
togaraeigenda hækkar í vetur
lágmarksverð á þorski í Hull um
7 shillinga kíttið, þ.e. við 25 aura
kg. eða rúm 10%. Lágmarksver'ð-
ið verður þá 63 shillingar 63 kg.
eða kr. 2,25 kg,
Hækkun þessi er rökstudd með
minnkandi aflamagni og stöðugt
hækkandi útgerðarkostnaði.
Portugalar leita
á Nýfundnalandsmið.
Frá Portugal stunda nú veiðar
á Nýfundnalandsmiðum um 80
skip. Af þessum skipum eru 22
nýtízku togarar, sem bera 900
lestir af saltfiski hver, eða helm-
ingi meira en stærstu íslenzku
togararnir.
Það er athyglisvert fyrir fslend
inga, hve margar þjóðir leita nú
á hin fengsælu fiskimið við Ný-
fundnaland. Það er mjög vafa-
samt, að íslendingar verði nógu
stórhuga, er þeir ákveða stærð á
hinum 15 nýju togurum, sem
fyrirhugað er að kaupa.
Það er fróðlegt að gera sér
grein fyrir því, hve þessi þjóð,
sem hefur verið eitt bezta við-
skiptaland fslendinga með salt-
fisk, er langt komin áleiðis í fisk
veiðum, þar sem Portúgalai öfl-
uðu árið 1955 á eigin skip um
185 þúsundir lesta, og höfðu fjór-
faldað aflamagnið síðan 1938.
í þessu sambandi má geta þess,
að verkföll hafa lengi verið bönn
uð í Portugal. Til að fjalla um
launamál var sett á laggirnar
launamálastofnun, sem leggja
verður fyrir allar kröfur um
hærri laun, breytingu á vinnu-
tíma, betra húsnæði og almenna
aðstoð, áður en þær öðlast gildi.
Mikið A-vitamín í hrognum
Rannsóknir hafa leitt í ljós, að
um tíu sinnum meira A-vitamín
er í hrognunum en í fiskinum
sjálfum.
I ANNAÐ SINN hefur nú ís-
lenzk kona lokið svifflugprófi
hér á landi, en það þykir jafn-
an hið frækilegasta afrek, a.m.k.
egar um kvenfólk er að ræða.
þetta skiptið var það frú Mar-
grét Matthíasdóttir, Tjamargötu
41, sem lauk prófinu, svonefndu
C-prófi, en áður eða fyrir ári
síðan, lauk Hulda Filippusdótt-
ir sama prófi. Fréttamaður Mbl.
hitti frú Margréti í gær og átti
stutt rabb við hana um svifflug.
— Hvað er langt síðan þú
byrjaðir að læra svifflug Mar-
grét?
— Það eru rúmlega þrjú ár.
Ég hef lengi haft áhuga á flugi,
því maðurinn hefur stundað það
talsvert, (Margrét er gift Ás-
birni Magnússyni forstjóra Or-
lofs) og okkur hjónunum þykir
þetta mjög ánægjuleg íþrótt. En
svo varð ég að hætta á tímabili
vegna veikinda en tók svo til aft-
ur í vor.
— Já, og ertu ekki mjög ham-
ingjusöm yfir að vera búin að
ljúka prófinu?
— Hvort ég er, jú sannarlega.
— Segðu mér nú frá svifflug-
kennslunni Margrét, t.d. hvernig
henni er hagað?
— Kennslan fer fram á Sand-
skeiðinu, en þar er skóli Svif-
flugfélagsins. Fyrir þremur ár-
um eða þegar ég var að byrja
að læra að fljúga, fór kennslan
þannig fram, að nemandinn fór
einn síns liðs upp í svonefndri
„skólaflugu“, það er ekki bein-
línis sviffluga má frekast kallast
rennifluga. Var henni fyrst fest
með taug aftan í bíl sem ók með
nokkrum hraða þannig að flugan
rétt lyftist frá jörðu. Þegar nem-
andinn hafði sýnt hæfni sína til
að halda renniflugunni á rétt-
um kili og gerði rétt að stýrum,
var flugan dregin upp með vír-
taug af spilvindu og er nemand-
inn hafði náð þeirri hæð sem
ætlast var til sleppti hann taug-
inni og renndi flugunni til jarð-
ar. En nú er því hætt, það þótti
of tímafrekt. Nú fer nemandinn
upp með kennaranum í tvísetu,
það er sviffluga. Þegar búið er
að æfa nemandann þannig nokk-
uð lengi þá fer hann einn upp.
— Varstu aldrei hrædd?
— Jú, fyrst, en það hverfur
alveg með tímanum.
— Fannst þér ekki talsverðum
áfanga náð, þegar þú fórst í
fyrsta skipti ein upp í svifflugu?
— Jú, það get ég sagt þér, að
ég var svo hrifin og utan við mig
þegar ég kom niður aftur, að ég
kleip í handlegginn á mér til
þess að sannfæra mig um að
þetta væri ég. Ég trúði satt að
segja ekki að ég hefði getað
þetta. Ég bókstaflega sveif lengi
á eftir.
— Varstu ekki taugaóstyrk,
þegar þú tókst prófið?
— Nei, það gekk bara vel. Ég
tók svokallað „Hangflug“, ég
flaug í vinduppstreymi við hlíð-
ar Vífilsfellsins.
— Hvaða kröfur verður að upp
fylla í prófinu?
— Nemandinn verður að vera
uppi í 20 mínútur án þess að
missa hæð.
— Hver var kennari þinn?
— Það var Helgi Filippusson,
skólastjóri Flugskóla Svilfflug-
félagsins. Annars voru í sumar
tveir Þjóðverjar við kennsluna,
en ég var aldrei nemandi hjá
þeim.
— Ætlarðu að stunda svifflug
eitthvað í framtíðinni?
— Ég ætla að gera það meðan
mér endist aldur og heilsa til.
Ég vildi óska þess að fleiri kon-
ur en hingað til gæfu sig að svif-
flugi, því mig langar til þess
að fleiri njóti þeirrar skemmt-
unar. Þeir, fem ekki fljúga fara
á mis við mikið. — M. Th.
KOMIÐ er út á vegum Heims-
kringlu nýtt smásagnasafn eftir
Friðjón Stefánsson, og nefnir
hann það „Fjögur augu“. í bók-
inni eru 14 sögur um sundurleit-
ustu efni, heimspekinga, skáld,
blóm, sólargeisla í myrkri, konur,
Marsbúa, tromp og annaS þa8,
sem tekið hefur hug skáldsins
fanginn.
Friðjón hefur áður gefið út
tvær bækur á íslenzku, „Maður
kemur og fer“ (1946) og „Ekki
veiztu . . “ (1953), en auk þess
hefur komið út á dönsku „Mens
Nordlyset danser" (1949), sam-
eiginlegt smásagnasafn hans og
Þorsteins bróður hans. Þá hefur
Friðjón þýtt á íslenzku skáld-
sögu Þorsteins, „Dalurinn"
(1942).
Smásögur Friðj-óns Stefánsson-
ar hafa verið þýddar á sex. tungu-
mál og verið fluttar í útvarpi í
Danmörku, Noregi og Svíþjóð. —
Friðjón hefur ekki látið mikið
yfir sér á íslenzku skáldaþingi,
en hann er vafalaust meðal vand-
virkustu og traustustu smásagna-
höfunda okkar núna. „Fjögur
augu“ er snotur bók og eiguleg,
159 blaðsíður.