Morgunblaðið - 02.11.1957, Side 8

c
MOKCVISBI 4ÐIÐ
Laugardagur 2. nðv. 1957
Útg.: H.í. Arvakur, Reykjavík.
ÚR HEIMI
J
Framkvæmdastjóri: Sigfús Jónss'on.
Aðairitstjórar: Valtýr Stefánsson Cábm.)
Bjarni Benediktsson.
Ritstjórar: Sígurður Bjarnason frá Vigur.
Einar Asmundsson.
Lesbók: Arni Öla, simi 33045
Auglýsingar: Ami Garðar K.ristinsson.
Ritstjórn: Aðalstræti 6.
Auglýsingar og aigreiðsla: Aðalstræti 6. Sími 22480
Askriftargjald kr 30.00 á mánuði xnnanlands.
t lausasölu kr. 1.50 eintakíð.
MIKLAR SÖGUR UM LÁN-
TÖKUR ERLENDIS
FJÁRMÁLARÁÐHERRANN
lýsti því yfir á dögunum,
að nú væri verið að leita
eftir lánsfé erlendis til margvís-
legra hluta. Var á ráðherranum
a<ð heyra, að hér væri ekki um
neinar smáupphæðir að ræða,
heldur stórfé.
Á sama tíma skrifar svo Þjóð-
viljinn um, að unnt sé að fá láns-
fé austan járntjalds, og sé þar
um mikla upphæð að ræða, sem
fáanleg sé með góðum vaxta-
kjörum, og megi lánið greiðast í
íslenzkum útflutningsafurðum á
longum tíma. Þjóðviliinn leggur
á það mikla áherzlu, að hér sé um
mikið kostaboð að ræða. Hefur
blaðið margsinnis á undanförn-
um mánuðum, spurt af hverju
þetta mikla og góða lán sé ekki
tekið. Hefur blaðið sérstaklega
verið með alls konar getsakir í
garð utanríkismálaráðherrans í
þessu tilefni. Ennfremur hefur
blaðið deilt mjög á Eystein Jóns-
son fyrir tómlæti um þessa lán-
töku, sem „liggi alveg á borðinu“,
að sögn blaðsins.
Eysteinn Jónsson kom ekki
fram á Alþingi með neinar upp-
lýsingar um, hvar væri verið að
leita eftir því lánsfé, sem hann
taldi að ríkisstjórnin væri að
afla. Ekki hefur heldur verið
gerð grein fyrir þvi af opinberri
hálfu, hvers eðlis tilboðið að
austan væri, og eru því engin
gögn fyrir hendi um það mál
nema það sem Þjóðviljinn segir.
Hins vegar ganga hinar furðu-
legustu sögur um þá lánsfjáröfl-
un, sem fjármálaráðherrann og
utanríkisráðherrann hafi nú með
KOSNINGAl
BÆJARSTJÓ
að er auðséð á framkomu
minnihlutans í bæjar-
stj !rn Reykjavíkur að
k _ _agar eru í nánd, því
n« keppist þar hver sem bef-
ur má við að bera fram
tillogur um alls konar fram-
kvæmdir. f minnihlutanum eru
nú, eins og kunnugt er, sex flokk-
ar og flokkabrot eða næstum því
eins margir flokkar og fulltrú-
arnir eru margi , en þeir eru 7
Vantar ekkert annað en að komm
únistar klofni í annað sinn og
væri þá glundroðinn fullkomnað-
ur. Það er augljóst, að tillögur
sem bornar eru fram af svo sund-
urleitum hópi hljóta að bera þtss
menjar, hve samheldnin er lítil.
Þar er aðeins eitt sem sameinar,
en það er tilhneigingin til að láta
sem mest á sér bera þegar bæjar-
stjórnarkosningar eru í nánd, og
hvað ætti svo sem að vera væn-
legra til þess, en flutningur alis-
konar tillagna um framkvæmdir
og fjárútlát í einu og öðru skyni?
Það hefur borið við, að minni-
hlutinn hefur á einum bæjar-
stjórnarfundi borið fram tillögur
um fjárútlat, sem nema miklu
hærri upphæð, en öll útsvörin í
heilt ár. Nú í fyrradag komu þess-
ir bæjarfulltrúar enn á ný fram
með kosningatillögur, sem mið-
uðu til stórkostlegra útgjalda.
Það má vafalaust segja, að þar
hafi verið um ýmislegt að ræða,
sem í sjá sér væri ytsamlegt,
ea það er auðvitað vandalausast
höndum á Vesturlöndum. Heyr-
ast þær sögur úr mörgum áttum,
en frá ríkisstjórninni heyrist
ekkert. Er vitaskuld fyllilega
kominn tími til að ríkisstjórnin
upplýsi landsfólkið um þessi mál,
enda er það allur almenningur,
sem greiða á slíkt lánsfé. Áróður
Þjóðviljan Um lánsfé austan járn-
tjalds, og þrálátar og útbreiddar
sögusagnir um lánabeiðnir Ey-
steins og utanríkisráðherrans í
vestri, eru auðvitað næg tilefni
til þess, að gera þjóðinni grein
fyrir þessum málum.
Nú er íslenzka þjóðfélagið rek-
ið með tvenns konar aðferðum.
Inn á við er beitt meiri skatt-
píningu, en áður hefur þekkzt í
sögu landsins. Út á við er svo
tekið hvert ríkislánið á fætur
öðru. Þannig er hægt að halda
skútunni fljótandi. Meðan utan-
ríkisráðherrann fer í bónarferð-
ir til Vesturlanda, er Þjóðvilj-
inn látinn hampa rússnesku láns-
fé sem kröftuglegast og deila
jafnframt á ráðherrann, en þetta
á að miða að því að gera hann
að hetju í augum lánveitendanna
í vestri. Gagnvart þeim kemur
Guðm. í. Guðmundsson fram,
sem hin mikla íslenzka hetja, sem
bjóði kommúnismanum byrginn!
Utanríkisráðherrann er búinn að
fá leikni í að hampa rússnesku
línunni framan í þjóðir Atlants-
hafsbandalagsins, og hjálpar
Þjóðviljinn honum dyggilega í
því efni.
Allt er þetta með ráðum gert.
Þessum herrum er sæmd íslands
lítils virði, ef þeir bara fá að
hanga við völdin.
ILLÖGUR Á
RNARFUNDI
af öllu að finna tilefni til nýrra
framkvæmda í bænum, sem
gle. a myntíu stórar apph ði'.’.
Það er þess vegna sízt af öllu
iiv/kkurt afrek að bera fram slíkar
ti'Iögur, þegar ekl ... .. um það
hirt að benda á leiðir til að afla
fjár til þess sem gera á.
Meðal þess sem borið var fram
á síðasta bæjarstjórnarfundi var
að Reykjavíkurbær keypti marga
togara til viðbótar handa bæjar-
útgerðinni. Að hinu leytinu hafa
svo þessir sömu bæjarfulltrúar
verið að tala um, að bæjarút-
gerðin væri nú rekin með tapi,
sem bæjarbúar þyrftu að borga.
Vafalaust mundi tapið verða
margfalt meira en nú, ef bæta
ætti 6—10 togurum við. En um
það er ekki hugsað. Það er nugssð
um það eitt _i ---, írajn me >
tl—V„ - geta orðið að fa:-
legum yfirskrií.-m í blöðunum
daginn eftir.
Ekkert umtalsefni hefur verið
minnihlutaflok! num hugstæð-
ara en að útsvörin í Reykjavík
séu allt of há. Félagsmálaráð-
herra kommúnista þóttirt meira
segja þurfa að vernda reykvíska
borgara alveg sérstal ' v ga *tv
vart allt of háum útsvörum. Fn
á sama tíma leika bæjarfutltrúar
s._n flokka því, rð
eyða öllum útsvörunum á einum
og sama bæjarstjórnarfundi og
koma fram m.j ci.j koxiar tillóg-
ur . .1 fj-i-U
Krúsjeff sækist eftir alræðis-
valdi Stalins
Ætlaði Zhukov
gömlu stalinistana
eftir Isaac Deutscher
FREGNIN um bróttvikningu
Zhukovs marskálks úr embætti
varnarmálaráðherra Ráðstjórnar-
ríkjanna hefur vakið alheims-
athygli og mikið umtal beggja
vegna járntjalds. Ljóst ér, að
Krúsjeff hefur nú einfaldlega
lækkað Zhukov í tign — og brott-
vikningin úr ráðherrastöðinni
var kunngerð honum á mjög
auðmýkjandi hátt: Nokkrum
stundum eftir að hann kom heim
úr ferð sinni til Júgóslavíu og
Albaníu.
Enginn vafi leikur á því, að
slík móðgun við svo frægan her-
mann sem Zhukov er meðal
landa sinna hefur haft mikil á-
hrif meðal foringja í Rauða hern-
um, sem óttast nú hina stalin-
isku flokksstjórn yfir hernum á
ný. Framtíðin ein mun skera úr
um það hvort herforingjar Rauða
hersins kyngja þessum bita eða
hvort þeir snúast til liðs við
Zhukov og berjast gegn yfirráð-
um flokksins yfir hernum.
Zhukov gekk einum of langt
Þegar fregnin um brottyikn-
ingu Zhukovs barst út hefur vart
farið hjá því að menn hafi spurt:
Hvert er deiluefni þeirra Krús-
jeffs og Zhukovs? Hver er ástæð-
an til þess, að í odda skerst ein-
mitt nú?
Aðaldeiluefni þeirra Krúsjeffs
og Zhukovs hefur verið afnám
stalinismans — hvernig og að
hve miklu leyti hann skyldi af-
numinn. Zhukov vildi grípa til
mun róttækari aðgerða en Krús-
jeff og enda þótt Zhukov styddi
Krúsjeff í viðureigninni í sumar
í miðstjórninni við Molotov,
Malenkov og Kaganovits var það
ljóst, að þá greindi á um ýmis
mikilvæg stefnuskráratriði. Það
er haft fyrir satt, að Zhukov hafi
við það tækifæri gefið miðstjórn-
inni meiri og nánari upplýsing-
ar um glæpi Stalins — og lagt
fram sannanir, sem reyndust
Krúsjeff sjálfum hættulegar. —
Hann dró fram í dagsljósið bréf,
er Sinojef, Bukharin og Kamen-
jef höfðu ritað stjórnmálanefnd-
inni og miðstjórninni, jafnframt
því sem hann krafðist þess, að
að fjarlægja alla
— lika Krúsjeff?
andstalinisku leiðtogarnir, sem
Stalin hafði látið drepa, yrðu op-
inberlega lýstir saklausir. — Á
þennan hátt ætlaði Zhukov að
leggja sitt af mörkum til þess
að reyna að koma þeim Molotov
og Kaganovits fyrir kattarnef,
en Zhukov gekk miklu lengra en
Krúsjeff þóknaðist.
Krúsjeff er einn hinna seku
1 miðjum júlímánuði, þegar
Krúsjeff og Búlganin voru á ferð
sinni í Tékkóslóvakíu, reið Zhu-
kov á vaðið. í ræðu, sem hann
hélt á fjölmennum fundi í Len-
ingrad, krafðist hann þess, að
hulunni yrði svipt með öllu af
30 ára ógnarstjórn Stalins og að
þeir, sem samábyrgir hefðu ver-
ið Stalin fyrir hreinsanirnar í
hernum á fjórða tug aldarinnar,
yrðu umsvifalaust dregnir fyrir
dómstól. Á þennan hátt ætlaði
hann að neyða Krúsjeff til þess
að leggja spilin á borðið.
Á þeim tíma var Molotov for-
sætisráðherra Ráðstjórnarríkj-
anna og frá lögfræðilegu sjónar-
miði bar hann því höfuðábyrgð
á óhæfuverkunum. En fleiri voru
einnig riðnir við málið. Voroshi-
lov, núverandi forseti Ráðstjórn-
arríkjanna, sat í forsæti herdóm-
stólsins, sem dæmdi Tukasjevski
marskálk og fleiri háttsetta for-
ingja Rauða hersins — og nú-
verandi foringjar hersins hafa
enn ekki fyrirgefið Voróshilov
þetta. En eitt var það, sem var
enn mikilvægara: Zhukov krafð-
ist þess beinlínis að Krúsjeff
yrði dreginn fyrir dómstólana.
Skjöldur Krúsjeffs hvað viðvík-
ur hreinsununum miklu er nefni-
lega langt frá því að vera hreinn.
Þá stóð hann fremstur í flokks-
deildinni í Ukrainu og síðar varð
hann ritari flokksdeildarinnar í
Moskvu. Ræða Zhukovs kom því
sem þruma úr heiðskíru lofti og
tilgangurinn var greinilega sá að
grafa undan veldi Krúsjeffs.
Krúsjeff varð óttasleginn
En framkoma Zhukovs í Len-
ingrad var einnig ógnun við
Krúsjeff á annan hátt. Zhukov
reyndi styrkleika sinn þar, reyndi
lýðhylli sína — það var prófun,
sem gat bent til þess, að hann
hefði í huga að gera byltingu ef
hann fyndi nægilegan stuðning
meðal fólksins.
Aldrei hefur neinum af arf-
tökum Stalins verið fagnað jafn
innilega í Leningrad. — Krúsjeff
hefir hvergi hlotið slíkar mót-
tökur sem Zhukov hlaut þarna.
Hann var hylltur sem mikill
hermaður og stríðshetja. Krúsjeff
fannst sem sér væri ógnað, hon-
um varð illa við, er hann gerði
sér framkomu marskálksins ljósa
og það varð einungis til þess að
styrkja gruninn um að Zhukov
ætlaði sér eitthvað annað og
meira, að hann skyldi einmitt
nota tækifærið á meðan Krúsjeff
var ekki heima.
„Gömlu plöturnar" hans
Molotovs
Þegar Krúsjeff kom heim úr
utanförinni varð hann að glíma
við afleiðingarnar af ræðu Zhu-
kovs og svo fór á endanum, að
Molotov og hans menn urðu að
láta í minni pokann. Þá gerði
Krúsjeff það, sem Stalin var svo
gjarnt að gera, þegar hann hafði
losað sig við ándstæðinga sína.
Hann rændi áformum þeirra.
Molotov og félaga hans hafði
Krúsjeff ákært fyrir að hafa
spillt sáttatilraunum Ráðstjórn-
arinnar við Vesturveldin. En
„friðarspillarnir" voru ekki fyrr
komnir í útlegðina en Krúsjeff
tók upp sömu gömlu stefnuna í
utanríkismálum og Molotov hafði
verið frægur fyrir. Hann herti
og tökin í innanlandsmálunum
— og Zhukov, sem stutt hafði
hann gegn Molotov og félögum
hans fellti sig nú síður en svo
við að heyra „gamlar plötur“
Molotovs leiknar á ný. Zhukov
studdi Krúsjeff því ekki lengur
í miðstjórninni.
Krúsjeff hófst handa
Og síðan beitir Krúsjeff Zhu-
kov sömu brögðum, þegar hinn
síðarnefndi" fer af landi brott —
og Zhukov beitti Krúsjeff, þeg-
ar hann var með Búlganin í
Tékkóslóvakíu. En Krúsjeff
komst lengra. Þegar Zhukov kom
aftur heim var allt komið í kring
og brottvikning hans úr ráðherra
stöðinni var tilkynnt samdægurs.
Ef til vill var það heldur eng-
in tilviljun að Krúsjeff valdi
einmitt þennan tíma til þess að
losa sig við Zhukov. Einmitt nú,
eftir að Spútnik kom til sögunn-
ar, er virðing stjórnarinnar og
Framh. á bls. 15.