Morgunblaðið - 25.06.1958, Blaðsíða 6

e
MORCinSHT 4 Ðlb
Miðvik'udagur 25. júní 1958
HERMAÐUR, SEM EKKI
GENGUR í TAKT
ÞAÐ er engum vafa bundið'
að Tító amii hafa tanð
sig eiga öruggan banda
mann innan rússnesku stjórnar-
innar, þar sem Krúsjeff vaeri. —
Títc mun hafa
reiknað dæmið
þannig, að mn
an stjórnarinn-
ar í Kreml
væri heill nóp-
ur af harð-
soðnum stalín-
istum andvígur
allri stefnu-
breytingu gagn
vart öðrum
kommúniskum ríkjum en bar
væri Krúsjeff að mæta og væri
hann sá haukur í horni, sen‘
treystandi væri á. Krúsjeff væri
á þeirri skoðun, að kommúnista
ríkin ættu að fá að fara sínar
eigin leiðir til sósíalisma, eins
og það hefur verið orðað. fín
Tító var ekki lengi í þessari
sælu trú, því á flokksþingi búlg-
örsku kommúnistanna. sem hald
ið var í Sofia í byrjun þessa
mánaðar, lét Krúsjeff loks grím-
una falla og réðist harkalega á
Titó.
★
Nú veit enginn um það með
nðkkrum sanni hvað raunveru-
lega hefur komið Krúsjeff til þess
að gera árásina á Tító. Þáð er
ekkert um það vitað hvort hann
hefur orðið að láta undan kröf-
um annarra um einbeittari steinu
gagnvart Júgóslövum, eða hvort
hann hefur ótilneyddur tekið
upp hjá sjálfum sér, að nú væri
timi kominn til þess að ná Júgo-
slavíu aftur að fullu og öllu á
vald Rússa. Um þetta veit eng
inn en staðreynd er að Krúsjeff
hefur nú gengið fram fyrir
skjöldu af hálfu Rússa og teíur
að stjórn Títós sé óalandi og
óferjandi.
Krúsjeff tók það skýlaust
fram í ræðu sinni í Sofia, að bað
hefði verið réttmætt hjá Staiin
að brennimerkja Tító sem upp-
reisnarmann gegn kommúnism
anum, eins og hann gerði í júní
1948. Til þess að skilja, hvað felst
raunverulega í þessum orðum
Krúsjeffs, er rétt að minna á, að
í ávarpi, sem gefið var út 1948
gegn Tító, er hann og stjórn
hans sagðir vera „haldnir af
skefjalausum hroka sjálfselsku
og þröngsýni". Ennfremur var
sagt, að það, sem Tító og stjórn
hans hefði gert væri að kljúfa
einingu kommúnismans og setja
illskeytta þjóðernisstefnu inn í
staðinn.
★
Krúsjeff sneri við blaðinu og
náði að kalla sáttum við Tító
1955 og hitti
hann þá í Bei
grad. Þá benti
Krúsjeff á, að
þeir, sem hefSu
spillt á milli
Tító og Moskvu
/æru Beria ”g
félagar hans,
sem nú væru
úr sögunm.
Hins vegar
skellti Krúsjeff ekki skuldinni á
Stalin þá. Hann lét sér nægja að
taka svo til orða, að af hálfu
kommúnista hefðu verið stigm
ýmis „röng spor“ í sambúðinni
við Tító. Kínversku kommúnist-
arnir viðhöfðu svipuð orð um
sama leyti. Þegar Krúsjeff hélt
ræðu sína í Sofia nú í byrjun
mánaðarins þá komst hann ekki
hjá því að reyna að skýra út.
hvernig stæði á því að nú væri
enn snúið við blaðinu og Tító
kominn á nýjan íeik í hóp hinna
verstu fjandmanna Sovét-stjórn
arinnar. I því sambandi undir
strikaði Krúsjeff mjög eindregið
að þrátt fyrir samkomulagið, sem
gert hafði verið milli Rússa og
Títós í júní 1955, hefði verið um
að ræða ýmislegan „stefnumun
og ágreining í sambandi við með-
ferð þýðingarmikilla mála“
Hann bætti því við. að það væri
ekki hann eða Rússar, sem sök-
ina bæru heldur Tító, sem horfið
hefði at hinni réttu braut kom.ii
únismans. Þetta hefði svo leitt
Tító til þess að drýgja hina
verstu glæpi gegn „hinni komm-
únisku einingu“, eins og Moskvu-
kommúnistar halda fram að hún
eigi að vera.
í ræðu sinni i Sofia skýrði
Krúsjeff nokkuð frá því, hvað
hefði gerzt á milli Tító og hans
í hinum ýmsu samtölum á liðnum
árum. Krúsjeff vék að því, þeg
ar hann hitti Tító og ýmsa ráð-
andi menn Júgóslava í Búkarest
1957. Þá hefðu þeir komið sér
saman um hvaða afstöðu þeir
ættu að taka til atburðana í
Ungverjalandi og hefðu í öllum
höfuðdráttum komið sér saman
um, hvaða afstöðu bæri að taka
til alþjóðamálanna í heild. Krús-
jeff lét í það skína, að mjög náið
samkomulag hefði þá náðst og þá
hefði brautin átt að vera rudd
fyrir því, að Júgóslavar tengd
ust Austurþjóðunum á sama hátt
og verið hefði áður fyrr. Af
orðum Krúsjeffs virðist mega
leiða, að í ágúst 1957, hafi Krus-
jeff talið svo langt komið, að
Júgóslavar mundu ganga aftur
inn í austur-blokkina og það án
þess að fá nokkrar tryggingar
hjá Rússum fyrir því, að þeir
héldu meira sjálfstæði en aðrax
þjóðir Rússa, sem teljast tíl
leppríkja þeirra.
★
Krúsjeff skýrði frá orðaskipt
um, sem farið hefðu fram milli
hans og Títós sumarið 1956, þeg-
ar þeir hittust rétt fyrir ung
versku byltinguna. Þá segist
Krúsjeff hafa sagt við Tító út al
ágreiningnum, sem væri milli
hans og Rússa: „Ef heil herdeild
gengur í takt, en einn einstakur
hermaður gerir það ekki, á þá
öll herdeildin að haga sér eins
og þessi einstaki hermaður, eða
á hermaðurinn að haga sér eftir
herdeildinni?“ Tító á þá ekki að
hafa anzað, heldur hafi júgó-
slavneski utanríkisráðherrann
Koca Popovic svarað með gagn-
spurmngu: „Hver á hér að
merkja herdeild og hver her-
mann?“ Þá svaraði Krúsjeff:
„Það vitið þið sjálfir og hver
einasti hermaður veit, að hann
á að haga sér eftir því sem her-
deildin gerir, en ekki öfugt. Ef
þið eruð á annarri skoðun, þá
skuluð þið bara segja það hik-
laust, að þið teljið ekki að þið
séuð hermenn, sem eigið að
ganga í takt við hina kommún-
isku herdeild“.
Hvort sem þetta er satt eða
ekki, þá sýna þessi orðaskipti um
hvað málin hafa þá snúizt og
snúast enn. Um það er að ræða,
hvort Sovét-ríkin eigi að hafa
óskorað forystuhlutverk í mál
um allra kommúnistalandanna,
þannig að önnur kommúnistaríki
geti engar aðrar leiðir farið en
þær, sem stjórnin í Moskvu fyrir
skipar. Áður fyrr var kröfuharka
Rússa í garð annarra slavneskra
landa kölluð „rússnesk yfirdrottn
unarstefna" en nú heitir þetta
sama fyrirbrigði „alþjóðahyggja
öreiganna.“
★
Síðan Krúsjeff hélt ræðu sína
í Sofia í byrjun mánaðarins hef-
ur ýmislegt gerzt. Rússar rufu
þau loforð, sem þeir höfðu gefið
Júgóslövum um efnahagslega
hjálp, en fastmælum hafði verið
bundið, í hvaða formi hún yrði.
Síðan komu svo morðin á ung
versku frelsisvinunum, sem aug-
ljóslega er beint gegn Tító og
öðrum „endurskoðunarmönnum“
I þriðja lagi eru svo hinar lát-
lausu ofsóknir gegn Tító og end-
urskoðunarsinnum, sem svo eru
nefndir, hvar sem þeir finnast
í ríkjum kommúnista. Baráttan
gegn Tító er aðeins hafin, en
ekki enduð, og það veit júgó-
slavneski forsetinn manna bezt.
Hann hefur nú þegar þreifað
mjög fyrir sér meðal Vesturlanda
um efnahagshjálp, og sér nú
ekki eftir öðru meira en því að
hafa látið eftir tilmælum Krús-
þýzku stjórnina en það kostaði
hann að stjórnmálasamband á
milli Vestur-Þjóðverja og Júgó-
slava var rofið og bar með lokað
dyrunum fyrir efnahagslegri
hjálp úr þeirri átt. Bak við tjöld-
in reynir nú Tító aftur að bæta
fyrir sér gagnvart Vestur-
þjóðunum því hann sýnist ekki
eiga annars úrkosti, eftir að enn
á ný hefur skorizt í odda með
honum og Krúsjeff.
Ragnar Pétur Bjarnason
Minningarord
6. des. 1932 — 25. maí 1958.
HANN andaðist aðfaranótt hvíta
sunnudags, 25. maí sl. í Landspít-
alanum í Reykjavík og var jarð-
sunginn að viðstöddu mjög miklu
fjölmenni laugardaginn 31. maí
frá Selfosskirkju.
Ég kynntist Ragnari fljótlega
eftir að ég kom hingað á Selfoss,
hann var þá í þann veginn að
stofna heimili með heitmey sinni,
Katrínu Jónsdóttur. Hann vakti
þegar athygli mína, karlmann-
legur, sviphreinn, fremur fámáll,
en auðfundið var, að traust og
festa fylgdi orðum hans og allri
framkomu. Ég kom nokkuð oft
á heimili þeirra á undanförnum
fjórum árum og leit til rarna
þeirra tveggja, og fann ég þá,
að sönn ást ungra elskenda átti
jeffs um að viðurkenna austur- þar griðastað, ásamt þeirri eðli
sbrifar úr i
dagjega Jífinu J
Jónsmessa.
Igær var Jónsmessan, sem tal-
in er fæðingardagur Jóhann-
esar skírara í kristnum bókum
(nöfnin Jón og Jóhannes eru sögð
af sama uppruna), en haldin hef-
ur verið hátíðleg sem sólarhátíð
allt frá grárri forneskju. Við
Jónsmessu hefur verið bundin
helgi mikil í hugum fólks og þá
hafa mörg undur gerzt og stór-
merki, ekki sízt á Jónsmessunótt,.
Shakespeare samdi heilt' leikrit
um draum á Jónsmessunótt og í
íslenzkum sögnum er getið um
steina, undarlegrar nátturu, sem
flutu upp í lindum á þessari
björtu og töfrum fylltu nótt.
Sólargangur er ekki lengstur á
Jónsmessunótt. Sólstöður voru á
laugardaginn, 21. juni. Sól var
lengst í norðri á þessu ári, þegar
klukkuna vantaði 3 mínútur í 1.0
að kvöldi þess dags en nú hef-
ur hún aftur tekið að fikra sig
inn yfir suðlægari breiddargráð-
ur. Sólargangur var þessa nótt
21 stund og 9 mínútur í Reykja-
vík, en nú tekur dag aftur að
stytta. Almyrkt verður þó ekki
á nóttunni fyrr en síðast í ágúst,
því að sólin þarf að fava einar
14° niður fyrir sjóndeildarhring,
til að svo verði.
Tekið undir.
Idálkum Velvakanda núna fyr
ir skömmu kvartaði „óánægð
húsmóðir" um þjónustu þá, er
við húsmæður í Reykjavík verð-
um nú að sætta okkur við og þrá
faldega er þó alls ekki boðleg.
Ég hugsaði þá með sjálfri mér,
að undir orð hennar þyrfti að
taka, og ég var að vona. að
margar stéttarsystur okkrjr
kynnu að gera það. Allt til þessá
hefur engin þeirra gert það, og
munu þær þó að vonura flestar
óánægðar. En þarna kemur fram
íslenzki þumbaldahátturinn, sem
stendur í vegi fyrir svo mörgum
umbótum. Hver nöldrar í sinn
eigin barm, en forðast opinberan
vettvang.
Það er ekki næsta oft að ég hef
tekið þátt í blaðaskrifum. og aðr-
ar konur eru til þeirra færari, en
heldur en að við þegjum allar,
vil ég nú taka undir við konu
þessa. Ef við tökum nógu marg-
ar undir, kynni það að bera ein-
hvern árangur.
Að vonum spyr ég með Matt-
híasi: „Hvar skal byrja?“ Svo
ótal mörgu er að þarflausu áfátt.
En í þessum bæ lifum við mest-
megnis á fiski og mjólk, svo að
ég vil víkja að þessu tvennu. Fisk
sölumálið er háðung og verra en
það. Alltof mikið af þeim fiski,
sem seldur er hér í fiskbúðum,
er svo skemmdur að ekki mundi
leyfð sala á slíkum fiski i ná-
grannalöndum okkar. Margir
þeirra, sem fiskinn sækja í búð-
ina (búðir verðum við að kalia
þessar sóðakytrur; en hjá hvaða
þjóð annarri sjást slíkar fiskbuð-
ir?) bera sjálfir lítið skynbragð
á gæðin; þeir verða að taka við
því, sem að þeim er rétt og sumir
fisksaiar segja það óskemmda
vöru, sem svo verður að kasta í
sorptunnuna þegar heim er kom-
ið. Mig undrar hve þögul heil-
brigðisstjórnin og læknastéttin
eru um þetta mál (þó ræddi dr.
Jóhannes Björnsson það nýlega í
Morgunblaðinu) — þetta svivirð-
ingarmál, held ég, að segja mætti.
Fiskkaupin verða okkur fyrir
þetta æðj dýr.
Mjólkurbúðirnar eru margar
sams konar ósnyrtilegai: kytrur,
líka gerólíkar mjólkurbúðum
grannþjóðanna. Þær eru ekki
öfundsverðar stúlkurnar, sem
vinna- í þessum kytrum. Þvílik
aðstaða! Annars mun það fátítt
í nágrannalöndum, að mjólkin sé
ekki send heim Þó ei hún seld
þar æði miklu vægara verði.
En mér dugn ekki að halda
áfram og spreiigja þar með Vel-
vakanda, eða öllu he'.dur það
rúm, sem hann hefur til yfirráða.
Hitt vær’ nær sanni, að fleiri hús-
mæður létu riú frá sér heyra. Eða
finna þær enga ástæðu til þess?
Önnur husmóðir.
Umferðarþættir.
7ELVAKANDA hefir
borizt
v:
» bréf með nokkrum fyrirspuvn-
um um umferðarmál, einkum um
ferðarreglur. Er þar minnzt á
ýmis mikilvæg atriði, en ekki
mun verða gerð tilraun til að
svara þeim hér, þar sem ræki-
legir upplýsingaþættir um þessi
mál verða birtir almenningi í
blöðum og e. t. v. útvarpi á næst-
unni. Er ástæða til að vekja at-
hygli almennings á þessum þátt-
um og hvetja fólk til að fylgjast
vel með þeim.
legu hvöt, sem fylgja skal öllum
mönnum, að sjá borgið sér og
sínum. — Og að því kom, að
þau hugðust byggja sitt eigið
hús, sem allt ungt fölk hér áform
ar, og langt höfðu þau náð í þeim
áfanga, er skyndilega dró ský
fyrir sólu.
Axlaðu byrði þína, þá færðu að
vita um þrek þitt.
Ég þóttist þegar sjá. að Ragnar
yrði traustuf og dugmikill mað-
ur, en slíkt karlmenni, sem ég
reyndi hann í veikindum hans,
gat míg, og víst emgan annan
órað fyrir.
Fyrir um tveim árum kom í
ljós að Ragnar gekk með mjög
þungbæran sjúkdóm, sem lækna-
vísindin enn í dag standa ráð-
þrota gegn. Þetta varð honura
fljótt ljóst, en enginn sá honum
bregða. Hann gekk undir mikia
læknisaðgerð, sem aðeins tók frá
honum sárustu þrautirnar um
stundarsakir. Ég fann algjöran
vanmátt orða minna andspænis
örlögum þessarar ungu hetju. En
hann kvartaði aldrei, heldur gekk
svipmildur og óbeygður til móts
við hinn þunga dóm, þakklátur
fyrir hið litla, sem læknar og
hjúkrunarlið gátu fyrir hann gert.
Ég dvaldi á heimili hans síðasta
kvöldið, sem hann var heima,
en ég gat ekki fundið, að fram-
tíðarvonirnar væru að engu orðn
ar. Nokkrum dögum síðar sá ég
hann í Landspítalanum, þá hel-
sjúkan. Við ræddumst við nokkra
stund, síðustu orðin, sem hann
sagði við mig karlmannlegri
röddu, voru: „Ég bið að heilsa.“
— Og nú er hann horfinn okkur.
— Kristúr segir: Ég lifi, og þér
munuð lifa.
í birtu þeirrar trúar, hugsa ég
til Katrínar og barnanna pe.rra
ungu, Þórhildar móður hans og
systkina.
Ég kveð svo vin minn, Ragoar,
með ljóðlínum Stefáns frá Hvita-
dal:
Er Hel í fangi
minn hollvin ber.
þá sakna ég einhvers
af sjálfum mér.
Jón Gunnlaugsson.
Verkleg kennsla
í rafvirkjun
AÐALFUNDUR Félags löggiltra
rafvirkjameistara var haldinn 14.
júní s.l.
Félagið hefur lengi haft hug á
að auka og bæta menntun raf-
virkjanema og hefur í því skyni
staðið fyrir útvegun tækja t;l
verklégrar kennslu í Iðnskólan-
um
Á komandi vetri hyggst fé-
lagið, í samvinnu við Iðnskólann
og innflytjendur, standa fyrir
námskeiðum í viðgerðum heim-
ilístækja og olíukynditækja. Eru
þau námskeið ætluð nemum, sem
langt eru komnir í námi, svo og
þeim sveinum er þess óska.
Úr stjórn félagsins átti að
gagna form. félagsins Árni Bryn
jólfsson, en var endurkjörinn. 1
varastjórn voru kjörnir: Finnur
B. Kristjánsson, Siguroddur
Magnússon og Vilberg Guð-
mundsson.
Stjórn félagsins skipa nú: Árni
Brynjólfsson, formaður, Júlíus
Björnsson, gjaldkeri og Johan
Rönning, ritari.
Framkvæmdastjóri félagsins
er Indríði Pálsson, héraðsdóms-
lögmaður.
Málflutningsskrifstofa
Einar B. GuðmundsHon
GuOi!augur þorláksson
Guðmundur Pélursson
Aðalstræti 6, III. hæð.
Siniar 12002 — 13202 — 13602.