Morgunblaðið - 01.07.1958, Qupperneq 8

6
MORGV V TT T 4 Ð'.O
ÞriSjudagur 1. júlí 1958
UTAN UR HEIMI
íslendingar harðsnúnir í ein-
angrun

Útg.: H.f. Árvakur, Reykjavík.
Framkvæmdastjóri: Sigfús Jónsson.
Aðairitstjórar: Valtýr Stefánsson (ábm.)
Bjarni Benediktsson.
Ritstjórar: Sigurður Bjarnason frá Vigur.
Einar Ásmundsson.
Lesbók: Arni Óla, sími 33045
Auglýsingar: Árni Garðar Kristinsson.
Ritstjórn: Aðalstræti 6.
Auglýsingar og afgreiðsla: Aðalstræti 6. Sími 22480.
Áskriftargjald kr. 35.00 á mánuði innanlands.
í lausasölu kr. 2.00 eintakið.
ÞRENNS KONAR VERKFÖLL
SAMKVÆMT skilgreiningu
stjórnarblaðanna eru nú
kaupdeilur þrennx ar
ólíkrar tegundar þegar skollnar
á eða í undirbúningi.
Fyrsta tegundin sprettur af
kröfum þeirra félaga, sem „telja
sig verða að fá leiðréttingu til
samræmis við“ önnur félög, „sem
eru orðin betur sett“, svo aö
orðalag Tímans sé notað. Stjórn-
arblöðin sýnast vera sammála
um réttmæti þessara krafna. —
Tíminn lýsir blessun yfir þeim
með því að segja um rökstuðning
þeirra: „Þetta má vel vera rétt,
en óþarft hefði þá verið að fara
að óskum Sjálfstæðisflokksins og
setja þau á svið í sambandi við
efnahagsráðstafanir ríkisstjórn-
arinnar".
Forystu þessara félaga hefur
Járnsmiðafélagið. Formennsku
þar gegnir Snorri Jónsson, einn
aðalmanna Alþýðusambands fs-
lands, höfuðstoð núverandi stjórn
arsamstarfs. Hann hlaut kosn
ingu til formennsku Járnsmiðafé
lagsins á sl. vetri með atkvæðum
kommúnista og Framsóknar-
manna eftir að hann hafði lýst
yfir, að nauðsynlegt væri að
leggja í nýja kaupdeilu. Má
nærri geta, hvort hann og „banda
menn“ hans innan Járnsmiðafé-
lagsins, þ. e. Framsóknarmenn-
irnir þar, hafi farið að óskum
Sjálfstæðisflokksins og „sett
verkfallið á svið“, þegar þeim
flokki þótti henta. Að þeirri fjar-
stæðu þarf ekki að eyða orðum.
★
En tilvitnuð ummæli Tímans
sýna greinilega, hvernig Frarn-
sóknarmenn vilja fara með kaup-
gjaldsmálin. Þar er að Tímans
dómi um leikaraskap að ræða,
sem fyrst og freVnst ber að „setja
á svið“ eftir hagsmunum póli-
tískra valdabraskara. Það eru
ekki hagsmunir verkalýðsins eða
atvinnuveganna, sem eiga að
skera úr, heldur hvað hagkvæmt
kann að vera fyrir valdabraskar-
ann Hermann Jónasson og kump-
ána hans.
Sjálf yfirlýsing Tímans um
réttmæti ,samræmingar“-verk-
fallanna er og harla athyglisverð.
Um margra ára bil hafa allar
kauphækknir hér á landi verið
rökstuddar með því, að þær væru
gerðar til samræmingar. Komm
únistar hafa miskunnarlaust not-
að þessa aðferð til að sprengja
fjárhagskerfið. Hvort þær ástæð
ur eru fyrir hendi nú skal ekk
ert um sagt. En Ijóst er, að lítið
er orðið úr loforði vinstri stjórn-
arinnar um vinnufrið, ef víðtæk
verkföll „eru sett á svið“ án þess
að nokkuð nýtt hafi borið að
höndum. Það minnsta var, að
stjórnin hefði getað tryggt vinnu
frið að öllu óbreyttu. En nú telja
stuðningsblöð hennar, að þau
verkföll, þar sem menn taka sjg
upp af jafnsléttu, eins og Ey
steinn Jónsson eitt sinn orðaði.
séu einmitt alveg sérstaklega
réttmæt, aðeins ef þau „eru sett
á svið“ á réttum tíma!
★
Svo sammála sem stjórnarblöð-
in eru um réttmæti „samræm-
ingar“-verlifallanna, þá greinir
þau mjög á um næsta flokkinn
þ. e. sjómannaverkfallið. Tíminn
segir verkfallið rökstutt með hinu
nýja yfirfærslugjaldi bjargráð
anna og heldur áfram:
„Fljótt á litið kann sjómönn-
um að þykja þetta sérstök kjara-
skerðing, en í raun og veru sitja
þeir hér nákvæmlega við sama
borð og aðrir“.
Alþýðublaðið segir þessu til
andsvara sl. laugardag:
„Tíminn — — — heldur því
fram, að farmenn ættu að una
þeirri kjaraskerðingu. Þar er
óneitanlega til mikils mælst. Hér
er um verulega kjaraskerðingu aö
ræða og varla von, að farmenn
sætti sig við hana, eins og þróun
þessara mála er hjá okkur, enda
engin sanngirni, að ein stétt taki
á sig þyngri byrðar en aðrar. Og
ummæli Tímans þess efnis, að
Sjálfstæðisflokkurinn sé hér að
verki, fá alls ekki staðizt.“
I þessari deilu stjórnarblað-
anna er Þjóðviljinn á bandi Fram
sóknarmanna og Tíminn lætur
mótmæli Alþýðublaðsins ekkert
á sig fá heldur prentar fyrri
ummæli sín til frekari áherzlu
upp aftur í sunnudagsblaðinu.
Andmæli Alþýðublaðsins veikj-
ast við, að það hermir villandi
frá ummælum Tímans. Tíminn
fullyrðir einmitt, að sjómenn
hafi enga kjaraskerðingu hlotið,
umfram aðra landsmenn, og þess
vegna séu kröfur þeirra reistar
á ranglátum grundvelli. Hér á er
meginskilsmunur, sem úr þarf að
fá skorið.
Von er, að sitt sýnist hverjum
um bjargráð ríkisstjórnarinnar,
eðli þeirra og áhrif, þegar stjórn-
arblöðin sjálf deila um slíkt
höfuðatriði sem þetta. Á þessu
var þó vakin athygli við með-
ferð málsins á Alþingi. Stjórnar-
flokkarnir tóku því ákvörðun sína
um hið háa álag á sjómanna-
gjaldeyrinn vísvitandi. En nú
kemur í ljós, að málsvara þeirra
greinir á um, hvort hér sé um
sérstaka kjaraskerðingu einnar
stéttar að ræða eða ekki. Frum-
skilyrði þess, að fá sjómanna-
deiluna leysta hlýtur að vera það,
að fá skorið úr þessu deiluefni
stjórnarflokkanna. Ef skoðun Al-
þýðublaðsins reynist þar rétt.
sýnist ekki vafi vera á, hver
bæta eigi réttarskerðinguna:
auðvitað sá, sem hana framdi.
★
Þriðji flokkur verkfallanna er
sá, sem Þjóðviljinn boðar nú nær
daglega af hálfu þeirra félaga,
þar sem stjórnin er í höndum
„sósíalista og bandamanna
þeirra“, þ. e. Framsóknarmanna
Þessi félög hyggjast að sögn
blaðsins bíða „átekta enn um
sinn og ætla að kynnast reynsl-
unni af efnahagslögunum og þeim
verðhækkunum, sem nú dynja
yfir dag eftir dag“. „-----gera
félögin sér sannarlega engar
gyllivonir um það, hver áhrif hin-
ar nýju ráðstafanir hafi á kjör
launafólks, enda hafa þau gert
ráðstafanir til þess að geta hafið
kjarabaráttu með lágmarksfyrir-
vara“.
Hér dylst engum hváð á ferð-
um er. Kommúnistar hóta að
beita verkfallsvópninu, hvenær
sem þeir telja henta til að knýja
ríkisstjórnina til hlýðni í öðrum
efnum en kaupgjaldsmálum.
Kommúnistum er nú þegar ljóst,
hvernig kjaramálunum er komið.
„Lífskjör launþega" hafa stór-
lega versnað í tíð V-stjórnarinn-
ar. Drátturinn nú helgast því ein-
göngu af því að verkfallsvopninu
á að beita í annarlegum tilgangi.
í brezka blaðinu Manchest-
er Guardian birtist sl.
fimmtudag grein eftir Jam
es Morris um ísland og ís-
lendinga. Munu margir
hafa gaman af að kynna
sér þá skoðun, er ferðamað
urinn myndar sér á íandi og
þjóð, er hann sækir okkur
heim. Fer grein Morris hér
á eftir lauslega þýdd og
nokkuð stytt:
„ÞESSIR SERKIR", sagði rosk-
inn stjórnmálamaður í Reykja-
vík í umvöndunartón, um leið
og hann hristi skegg sitt gramur
á svip. „Þetta eru tómir óeirðar-
seggir. Þeir komu hingað, eins og
þér vitið ef til vill, og fóru að
vanda með ránum og blóðsút-
hellingum“ — og nú rann það
upp fyrir mér, er ég horfði í
hvöss, einörð augu hans, að hann
var ekki að tala um Massu hers-
höfðingja eða Ferhat Abbas held-
ur um hina villimannlegu sjó-
ræningja, sem að fornu sigldu
jafnvel alla leið norður til fs-
lands í leit að fórnardýrum og
herfangi. Hinar myrku miðaldir
standa þessum roskna manni í
Reykjavík lifandi fyrir hugskots-
sjónum . . . og ÖIl íslenzk saga
liðinna alda er slípuð og fág-
uð, því að hvergi á jörðinni
fyrirfinnst þjóðlegra, innhverf-
ara, sjálfsumglaðara eyríki en
íslenzka lýðveldið, sem spinnur
sér örlagaþráð við mörk Norður-
íshafsins.
Nokkrir meginþættir liggja
eins og rauður þráður gegnum
íslenzka sögu, tengja íslendinga
föstum einingarböndum og skipa
þeim í þétta fylkingu, sem erfitt
er að rjúfa. í þessu sambandi
ber fyrst að nefna náttúru lands
þeirra: Land þeirra er eyðileg
eldfjallaeyja í norðanverðu út-
hafi Atlantshafsins, og hlýindin
þar stafa aðeins af Golfstraumn-
um og hita þeirra elda, er brenna
í jörðu niðri. Suður á bóginn er
úthaf allt frá íslandi að suður-
skautslandinu, og útsær og ís-
breiður aðskilja eyjuna og norð-
urheimskautið. Venjulega hugs-
um við um ísland sem hluta
Evrópu, en raunverulega er land-
ið sui generis, nær Grænlandi en
Skotlandi, staðsett mitt á milli
hins gamla og nýja heims. Af
skiljanlegum ástæðum líta íslend
ingar því á sig sem sérstæða
þjóð, sem fundið hefir Ameríku
og hlotið íslendingasögurnar í
arf ....
Vissulega búa þeir í einhverju
kynlegasta og óblíðasta landi,
sem um getur. Mestur hluti þess
er enn óbyggður, afar víðlend
eyðimörk hraunbreiðna og fjall-
garða, sem þaktir eru jöklum,
er skríða niður að sjó og leggja
helfjötúr á allan gróður, og silf-
urgráar þokuslæður hylja tind
Heklu (eldfjallsins, sem í augum
ferðamanna fyrr á tíð var órækur
vottur þess, að helvíti væri til).
Tilkomumikil jökulvötn fossa um
þetta drungalega landslag, og alls
staðar getur að líta hina frægu
hveri, sem gjósa, rjúka og sjóða
með hvæsi, drunum og skvettum,
og dunur. kveða við í iðrum jarð-
ar, vatns- og gufustrókar þeyt-
ast upp úr jörðinni eins og sífellt
sjóði í katli fullum af brenni-
steini. Aðeins mjög harðgerð dýr
geta lifað í þessu landi, fallegir,'
litlir hestar og sterkbyggt sauðfé,
og fátt eitt af fíngerðum náttúru-
fyrirbærum verður til þess að
setja blíðari svip á stórfenglegt
landslagið. „Um uglur á Islandi"
er fyrirsögn á 12. kafla í íslenzk-
um leiðarvísi frá 18. öid. Kaflinn
er stuttur, en niðurstaðan ljós:
sinni
„Það eru engar uglur á íslandi“,
stendur þar.
Harka og stórlæti þessa mikil-
fenglega landsvæðis hefir um
aldir neytt svo til alla fs-
lendinga til að byggja strendur
eyjarinnar, og þeir líta ófúsir um
öxl í áttina til eyðimerkurinnar,
sem vofir óheillavænlega að baki
þeirra. Viðurvist hennar tengir
þá óhjákvæmilega bræðrabönd-
um, og er þeir fara yfir auðnina
(enn þann dag í dag er það aðeins
hægt á sumrin), fara þeir frá einu
bændabýlinu til annars, rétt eins
og Arabarnir fara yfir eyðimerk-
urnar í áföngum frá einni vin til
annarrar. Víðast hvar á íslandi
eru færir vegir og tíðar ferðir
með almenningsvögnum, en
gömlu sæluhúsin standa enn við
rætur hættulegra fjallaskarða eða
þar sem gróðurlausar auðnir eru
fram undan,. og almenningsvagn-
arnir eru stöðvaðir við greiða-
staði, þar sem ferðamenn á ís-
landi hafa um aldir þegið beina.
Kaldranalegt umhverfi, tak-
markaðir möguleikar á íslandi,
einangrun landsins og nafngift
þess, er kennir það við ís, hefir
orðið þess valdandi, að þjóðin
hefir lítið blandazt. Enginn bjó
á íslandi, er víkingarnir komu
þangað, en á hæla þeirra komu
Keltar frá Skotlandi og frlandi.
Siðan hefir svo að segja eng-
inn farið þangað til að setjast
þar að. Og jafnvel Bandaríkja-
menn, sem nú hafa þar herstöðv-
ar og ratsjárstöðvar, blandast hin
um innfæddu ekki auðveldlega.
íslenzka þjóðin er öll af sama
bergi brotin, og þá prýða þau
einkenni, sem norrænar þjóðir
hafa einkarétt á: blá augu, ljóst
hár, langir útlimir, og þeir hafa
mætur á þjóðbúningum, þjóðleik-
húsum, hóflausri, einstrengings-
legri ættjarðarást og öðru slíku.
Á íslandi eru aðeins nokkur
hundruð kaþólskra manna og
varla nokkur Gyðingur, jafnvel
hestarnir og kindurnar bera svip
Lútherstrúarinnar. Inn við bein-
ið eru íslendingar vingjarnleg-
ir og gestrisin þjóð, en það þarf
jafnan að beita þá nokkrum for-
tölum, og þeir hafa tilhneigingu
til að líta á óboðinn erlendan gest
sömu augum og lax væri líkleg-
ur til að líta á síld — þ.e.a.s. sem
fremur kynlega auvirðilega teg-
und af fiski.
Þessi afstaða innibyrgðs sjálf-
birgingsháttar (sem skorinorðar
pólitískar deilur veikja aðeins að
litlu leyti) á rætur sínar í því,
að til eru íslendingasögur, er gera
flestum íslendingum kleift að
vera nákunnugir atvikum úr lífi
forfeðra þeirra, er uppi voru fyr-
ir nokkrum öldum. Á íslandi eru
engin eftirnöfn til, og menn
kenna sig aðeins við föður sinn,
„Eggert sonur Skúla“ eða „Guð-
rún dóttir Lárusar", en ættar-
tölur eru mjög nákvæmar og
vandvirknislega gerðar, og annað
veifið finnst aðkomumanninum,
að allir eyjarskeggjar séu flækt-
ir ínn í gríðarfjölmennt og há-
vært fjölskyldusamkvæmi, þar
sem allt snýst um íslendinga-
sögur, sagnir af víkingum og þjóð
sögur, svo að aðkomumaðurinn
býst hálft í hvoru við að vera
kynntur fyrir Gretti sterka eða
Þorfinni eða honum verði boðið
að setjast að spilaborði með
Bjólfi. (Og þar sem íslenzk tunga
hefir breytzt mjög lítið síðan á
miðöldum, geta allir fslendingar
lesið íslendingasögurnar eins auð
veldlega og fiskveiðireglugerðir).
Þannig hafa Íslendingar, sem
þvermóðskufullir hafa ögrað ör-
lögunum, áunnið sér óyggjandi
viðnámsþrek sitt og þrautseigju,
hæfileika til að bjóða miklu
sterkari öflum byrginn, til að
ákveða 12 mílna fiskveiðilögsögu
og láta (brezka) utanríkisráðu-
neytið ganga á glóðum. íslending
ar eru þrákelkin', harðsnúin þjóð,
sem trúir á siðferðilegt réttmæti
sjálfsvarnar og á því augljóslega
skylt við ísraelsmenn, sem ekki
er hægt að bæla niður, óbifanlega
Afríkusvertingj a . . . og allan
þann hóp manna, sem aldrei gef-
ast upp og fara sínar eigin leiðir.
Nú leika fslendingar tveim skjöld
um, hafa þann hag, sem þeir geta,
af því að vera í senn aðili að
Atlantshafsbandalaginu og hafa
náin efnahagssambönd við
kommúnistaríkin. — En manni
finnst, að þeir mundu, ef á þyrfti
að halda, bjóða Washington og
Moskvu byrginn jafnóttalahsir og
þeir hafa ögrað Lundúnum. Þeir
færa ekki nákvæm rök fyrir máli
sínu: þetta er svo, af því að það
hlýtur að vera þannig, það er
orsökin, virðast þeir segja.
En þó að strangt og heiðarlegt
uppeldi geri íslendinga að sér-
staklega samheldnum hóp, eins
konar fjölskyldu, hefir það einnig
sína bresti. íslenzka þjóðin virð-
ist vera sérstaklega heilbrigð,
hreinskilin og drengileg; en það
eru veilur í þjóðskipulaginu, eins
og ef til vill má vænta í þjóð-
félagi, sem búið er hertygjum
sjálfsálitsins. Þetta er engin norð-
læg Elysium, þar sem hinir bless
uðu ganga veg ráðvendninnar
meðal norrænna lótusblóma.
Margur fjármálabraskarinn lifir
góðu lífi á íslandi, eins og þið
munduð uppgötva, ef þið skiptuð
sterlingspundunum ykkar fyrir
hinn fremur vafasama gjaldmiðil,
íslenzku krónurnar. Viðskipti í
Reykjavík bera mikinn keim af
„sölu um bakdyrnar“. Utanríkis-
stefna íslands á sínar skuggahlið-
ar, og afstaða hins volduga komm
únistaflokks hefir ekki alltaf ver-
ið sem hreinust. Tala óskilget-
inna barna er sögð vera hærri
þar en í nokkru öðru landi, og á
einni viku sá ég meira af drukkn-
um mönnum í Reykjavík, en ég
hefi séð á heilu ári í Englandi.
Raunverulega eru íslendingar,
a .m. k. meirihluti þeirra, sem
býr í Reykjavík, engan veginn
eins kröftugir og harðgerðir og
sögurnar segja. Lífið í höfuðborg-
inni er lan.gt frá því að vera
erfitt, það er mjög þægilegt. Vet-
urinn er mjög óskemmtilegur,
dimmur, kaldur og snjóasamur:
en miðstöðvarupphitun, rennandi
heitt vatn, matur í niðursuðudós-
um og grænmeti úr gróðurhúsum
gera fslendingum vetrarhörkuna
léttbærari en forfeðrum þeirra,
sem bjuggu í torfkofum og lifðu
á ystri mjólk.
En íslendingar eru framar öðr-
um mótaðir af óblíðu umhverfi
og heilsteyptri sögu, af þeirri fró-
un, er það veitir þeim að hafa
sigrazt á óvinveittri náttúru, af
þeirri ákvörðun að halda fast í
það, sem þeir hafa aflað sér. Þeg-
ar þeir í einu af sínum óskamm-
feilnu þvermóðskuköstum rífa al-
þjóðasamninga í tætlur eða storka
flota hennar Konunglegu hátign-
ar verðum við i fyrsta lagi að
hugsa um togaraeigendurna í
Grimsby, í öðru lagi um þjóðar-
heiður okkar, í þriðja lagi um
siðalögmál, í fjórða lagi um her-
kænsku og í fimmta lagi um efna
hagsmál. En í siðasta lagi verðum
við að hugsa um aðstæður ís-
lendinga, sem búa langt út á víð-
feðmu Atlantshafinu, niðursokkn
ir í sagmr, harðsnúnir í einangr-
un sinni, hrjáðir af eldgosum,
hverum og ósvífnum Serkjum. Ef
þú hefðir gifzt inn í fjölskyldu
Gríms geitskarar, mundir þú ekki
líka vera blóðþyrstur annað veif-
ið?