Morgunblaðið - 01.10.1958, Blaðsíða 3

Miðvikudagur 1. október 1958
MORGUNBL4Ð1Ð
3
Kennaraskóli íslands
á 50 ára afmœli í dag
Loks horfur á að skólinn eignist
viðunandi húsnœði
í DAG eru liðin fimmtíu ár frá
því að Kennaraskóli íslands var
settur fyrsta sinni, en það var 1.
október 1908. f tilefni þessa merk
isafmælis í sögu skólans gekk tíð-
Freysteinn Gunnarsson,
núverandi skólastjóri.
indamaður Mbi. á fund skóla-
stjórans, Freysteins Gunnarsson-
ar, í gær og spurði hann nokk-
urra atriða úr sögu skólans.
Leysti hann greiðlega úr því, svo
sem vænta mátti.
— Kennaraskólinn var fyrst
settur 1. október, en strax árið
eftir var tímanum breytt og var
hann þá settur fyrsta vetrardag
og stóð til síðasta vetrardags.
Hélzt sú skipan fram til ársins
1924, en þá var skólatíminn lengd
ur um mánuð og stóð frá 1. okt.
til 30. apríl. Árið 1945 var skól-
anum breytt úr þriggja í fjögra
ára skóla og árið eftir var hann
lengdur um einn mánuð á ári.
Varð námstími þá alls 32 mán-
uðir í stað 18 mánaða í upphafi.
Margar fleiri breytingar hafa
orðið á skólanum frá því hann
tók fyrst til starfa: m.a. hafa inn-
tökuskilyrði verið þyngd mjög
mikið. Námið hefur aukizt mik-
ið, bæði hefur verið bætt við nýj-
um námsgreinum og einnig er
meira kennt í hverri grein. í
fyrstu starfaði skólinn í þremur
bekkjardeildum, en nú eru starf-
andi fjórar aðaldeildir og auk
þeirra stúdentadeild og handa-
vinnudeild.
— Hvað um starfslið skólans?
— Skólastjórar hafa aðeins ver
ið tveir. Séra Magnús Helgason
var skólastjóri frá 1908 til 1929
og ég hef verið það síðan. Fyrsta
árið voru 10 kennarar við skól-
ann, en sl. vetur voru þeir 27,
þar af -13, sem höfðu sitt aðal-
starf við æfingarkennslu og
handavinnudeild, en það var
hvorugt til í byrjun. Af fyrstu
kennurum skólans er aðeins einn
á lífi. Er það prófessor Matthías
Þórðarson, fyrrv. þjóðminjavörð-
ur, sem kenndi smíðar í skólanum
í 12 ár.
— Hve margir nemendur hafa
sótt skólann þessi 50 ár?
— Það hafa innritazt 1640 nem-
endur og af þeim hafa 1350 komið
í aðaldeildir skólans, en 290 í
aukadeildir, þ.e. stúdenta- og
handavinnudeild. 1383 hafa út-
skrifazt með kennarapróf í ein-
hverri mynd, þar af 1098 úr aðal-
deildum skólans. Fyrsta veturinn,
sem skólinn starfaði, voru nem-
endur 57 í þremur bekkjardeild-
um og útskrifuðust yfir 20 þeirra
fyrsta vorið. Fæstir voru nemend
ur veturinn 1919—20, eða aðeins
30, en flestir veturinn 1952—53,
eða 141. Sl. vetur voru nemend-
ur 116 og munu verða nokkru
fleiri í vetur. Meðalfjöldi nem-
enda á ári hefur verið 73.
— Kennsla fer ekki öll fram
hér í húsinu?
— Nei, undanfarin ár hefur
verið kennt á sex stöðum í bæn-
um. Við höfum orðið að leigja
á tveimur til þremur stöðum úti
í bæ fyrir æfingarkennslu, og
einnig fyrir leikfimi og handa-
vinnu. Skólastarfsemin er alger-
lega vaxin upp úr því húsnæði,
sem skólinn hefur yfir að ráða.
— Er ekki nýtt skólahús í
uppsiglingu?
— Jú, nú er loksins svo komið,
að vel horfir um, að reist verði
híbýli fyrir skólann. Síðan í júní
í sumar hefur verið unnið óslitið
að grunni og kjallara að nýju
skólahúsi, sem verður reist í á-
föngum. Við höfum fengið lóð
austan við Stakkahlíð og sunnan
við Háteigsveg. Aðalbyggingin á
að standa fyrir enda Flókagötu.
Nú er verið að steypa upp grunn-
inn og kjallara, sem á að vera
undir hluta af húsinu. Mun ekki
fjarri að áætla, að ef nægilegt
fé og fjárfesting fæst, verði fyrsti
hluti hússins tilbúinn til notkun-
ar eftir tvö ár, og gæti skólinn
þá flutt þangað aðalstarfsemi
sína. Verður mikill munur á
starfsskilyrðum þar eða hér.
Einnig stendur til að á sömu lóð
Séra Magnús Helgason, fyrsti
skólastjóri Kennaraskólans.
verði reistur æfingarskóli, sem
jafnframt yrði barnaskóli fyrir
visst hverfi.
— Verður þessa merkisafmæl-
is ekki veglega minnzt?
— Þessara tímamóta verður að
sjálfsögðu minnzt við skólasetn-
ingu, en hún verður með svipuðu
sniði og venjulega að því við-
bættu, að menntamálaráðherra og
nokkrir fleiri munu flytja ávörp.
Húsakynni leyfa það ekki að hér
sé neinum boðið, en allir eru vel-
komnir meðan húsrúm leyfir,
sagði Freysteinn Gunnarsson,
skólastjóri að lokum.
Þess skal getið til viðbótar, að
í tilefni þessara tímamóta í sögu
Kennaraskóla íslands kemur út,
í dag eða á morgun, minningar-
rit um skólann, sem Freysteinn
Gunnarsson hefur tekið saman.
Er þar ágrip af sögu skólans
ásamt kennaratali ög 'nemenda-
tali, stuttur þáttur kennara og
raddir nemenda. Hið síðasttalda
eru tuttugu ritgerðir eftir nem-
endur skólans frá ýmsum tímum.
Er þetta allmikið rit, 285 bls. í
Skírnisbroti með yfir 50 mynd-
um.
LITTLE ROCK, 30. sept. — Skól-
arnir hér í borg verða ekki starf-
ræktir sem einkaskólar, eins og
Faubus ríkisstjóri hafði gert ráð
fyrir. Formaður þeirrar nefndar,
sem reka átti skólana sem einka-
skóla, skýrði frá þessu í kvöld.
Ekki á íslandi?
BLAÐADÓMAR ÞEIR, sem leikrit Kristjáns Albertssonar, Haust,
hafa fengið, hafa vakið mikið umtal. Mbl. sneri sér í gær til
Kristjáns Albertssonar og bað um samtal við hann um leikritið og
dóma um það. Hann óskaði þess að svara fyrst um sinn með
eftirfarandi pistli, sem hann sendi blaðinu.
ÉG hef enga tilhneigingu til að
gjalda líku líkt og gerast ósann-
gjarn í garð Ásgeirs Hjattarsonar
fyrir Þjóðvilja-leikdóm hans um
verk mitt „Haust“.
Ég skal þvert á móti játa að
vandséð er hvort hann hafi átt
sterkari leik á borði, en þann
sem hann kaus — að segja að
leikrit mitt hafi sýnt „góðan
vilja“ til að feta í fótspor meist-
aranna Edgar Wallace og Agacha
Christie — en ekki tekizt, og brosa
svo út undir eyru. Það getur
stundum, eftír atvikum ver:ö snið
ugt að setja upp aulasvip og gera
sig heimskan. Mjög sniðugt.
„Átökin (í leiknum) eru aðeins
til að sýnast — alvaldur harð-
stjóri slátrar varnarlausu fóiki,
það er í raun og veru allt og
sumt“, segir Ásgeir Hjartarson.
Þetta er líka mjög sniðugt. Það
var líka allt og sumt og til að
sýnast þegar t. d. Nagy var
hengdur í sumar — það er klapp-
að og klárt, og við skulum tala
um eitthvað annað. Allt og sumt
— og ef einhver heldur áfram að
tala um þetta, þá er það leiðin-
legt og ekki eins skemmtilegt og
t. d. Edgar Wallace.
Það sem fær mig til að verða
við tilmælum Mbl. um að segja
eitthvað um dómana um leikrit
mitt, er fyrst og fremst ein
fullyrðing í grein Ásgeirs
Kristján Albertsson
Hjartarsonar — fullyrðing
sem oft heyrist, og er til þess
ætluð að gera þjóðina andvara-
lausa og ugglausa um framtíð
sína. Leikdómarinn skrifar:
„Verk þetta er saga um hræði-
lega glæpi, uppistaðan ósvikinn
reyfari um múgmorð og aftökur
saklausra manna og kvenna og
gæti sem betur fer ekki gerzt hér
á landi".
Ég leyfi mér að beina þeirri
fyrirspurn til Ásgeirs Hjartar-
sonar, við hver rök styðjist sú
fullyrðing hans, að ekki gætu
gerzt hér á landi glæpir hliðstæð-
ir þeim, sem leikrit mitt fjailar
um.
Hvers vegna skyldi ekki geta
farið eins fyrir íslandi og Ung-
verjalandi, — ef ógæfuöfl ís-
lenzkrar þjóðar ættu eftir að
verða ofan á og fara sínu fram?
★
Úr því ég hef gripið pennann
skal ég geta þess, að leikdómur
Sigurðar Grímssonar í Morgun-
blaðinu verður ekki skilinn án
skýringar.
í allt sumar hefur Sigurður
Grímsson ausið úr skálum reiði
sinnar yfir mig, við hvern sem
heyra vildi fyrir ummæli sem ég
viðhafði um leikdóm hans um
Litla kofann í grein sem er birt
í tímaritinu Nýtt Helgafell í vor.
Og hann hefur sent Tímaritinu
svargrein sem er þannig að efni
og orðfæri, að ritstjórnin hefur
verið í mestu vandræðum með
hvað gera skyldi. Um tíma var
Sigurður Grímsson í vafa um
hvort rétt væri af sér að fara
í Þjóðleikhúsið til að dæma verk
mitt — meðan honum væri svona
þungt í skapi til mín. Hann herti
sig þó upp, enda ekki skort til
þess ómetanlegan siðferðilegan
stuðning frá vini sínum Agnari
Bogasyni.
★
Um alla þessa leikdómara, að
undanteknum Ásgeiri Hjartar-
syni, er það að segja, að ég hef
í mörg ár öðru hverju lesið
dóma þeirra, og oft fundizí
lítið til um þá.
Mér hefur auðvitað aldrei til
hugar komið að neinn þeirra
myndi bera lof á leikrit. sem
þeir hefðu ekki áður lesið hrós
um í erlendum blöðum.
★
Mönnum finnst vanta kímni í
verk mitt. Það eru engin rök
gegn harmleik, — segir hvorki
frá né til um gildi hans. Ég held
ég muni rétt að engin kímni sé
í Macbeth — sem þó er talinn
einn mesti harmleikur heimsbók-
menntanna.
Og það er enginn jazz hvorki
í Bach né Beethoven.
Hvert verk hefur sinn stíl — og
fæst verk eða engin gera í senn
öllu til hæfis sem í manniegu
brjósti býr.
Verzlunarmanna-
félag N-Þing.
SL. SUNNUDAG var stofnað á
Kópaskeri Verzlunarmannafélag
Norður-Þingeyjarsýslu. Formað-
ur var kjörinn Snæbjörn Einars-
son, Raufarhöfn, ritari Jón Árna-
son, Þórshöfn og gjaldkeri
Tryggvi Hallsson, Þórshöfn.
Á stofnfundinum var samþykkt
að óska eftir inngöngu í Lands-
samband íslenzkra verzlunar-
manna. — (Frétt frá L.Í.V.).
STAKSTEINAR
Stjórnvizka
Hermanns!
Tilburðir Hermanns Jónasson-
ar við að reyna að afla sjálfum
sér frægðar af meðferð land-
helgismálsins eru harla hjákát-
legir. Lengi vel rembdist Tíminn
við það í sumar að neita þeirri
augljósu staðreynd, að ríkis-
stjórnin væri gersamlega klofin
í málinu. Skyndilega var þó allri
þeirri viðleitni gleymt, vegna
þess að Hermann heimtaði að sér
væri hrósað fyrir þá stjórnvizkn
að hafa haldið lífi í stjórninni
þrátt fyrir allan ágreininginn!
Annarra dáðir
Fyrir h. u. b. 10 dögum þóttl
honum þó enn bctur bera í veiði.
Allir voru á einu máli um, að
dást að framkomiu islenzku varð-
skipsmannanna. Hermann hugði,
að þarna væri einstakt tækifæri
til að gera sjálfan sig mikinn af
afrekum annarra. Einn af þing-
mönnum Framsóknar innan Al-
þýðuflokksins var látinn skrifa
lof um Hermann af þessu tilefni
í Alþýðublaðið. Lof annarra full-
nægði hetjunni þó ekki. Hrósið
varð einnig að koma frá þeim,
sem hann mctur umfram alla
aðra, sjálfum honum. Á fyrsta
íshúsfundi Framsóknarmanna
reyndi forsætisráðherrann að til-
einka sér dáðir hinna íslenzku
sjómanna.
„Laga mundi
verða gætt“
En hér sem ella varð undra-
skjótt Ijóst bilið á milli orða og
athafna hjá Hermanni Jónassyni.
Á mánudag mælti Hermann að
sögn Tímans svo:
„En laga mundi verða gætt í
íslenzkri fiskveiðilandhelgi, þeg-
ar herskip hindruðu það ekki
lengur“.
Og forsætisráðherrann bætti
við:
„En við munum fara með gát
meðan nágrannar okkar eru að
átta sig á því, að það er ekki
hægt að fiska undir herskipa-
vernd og það er ekki hægt að
stunda veiðar hér við land nema
njóta margs konar fyrirgreiðslu
í íslenzkum liöfnum, það er ekki
hægt að sækja miðin við ísland
nema hafa not af Iandinu um
leið, sagði forsætisráðherra".
Um þessi orð fannst Tímanum
svo mjög, að hann birti efni
þeirra í fimm dálka fyrirsögn á
fremstu síðu og gleiðletraði þar
undir þessi hreystiyrði Eysteins
Jónssonar:
„Forysta rikisstjórnarinnar í
landhelgismálinu var örugg, og
því mun málið vinnast".
„Hreinao- línur“
ekki til
En ekki leið lengur en fram á
fimmtudag, að í ljós kom, að öll
þessi boðorð voru einmitt brotin
af Hermanni Jónassyni sjálfum.
Hann gaf þá persónulega fyrir-
skipun um, að lög skyldu að engu
höfð í íslenzkri fiskveiðiland-
helgi og heimilaði þa« not af
landinu, sem auðvelda áfram-
haldandi lögbrot. Ofan á þetta
bætti Hermann svívirðingu til ís-
lenzku sjómannanna með því að
gefa þeim fyrirmæli um að hypja
sig brott úr lögbrotaskipinu, sem
þegar var búið að taka!
Sú einstæða vesalmennska, sem
lýsir sér í þessu, gengur svo fram
af flestum, að jafnvel Alþýðu-
blaðið, sem snúizt hefur til varn-
ar Hermanni, kemst ekki hjá að
fordæma hana i öðru orðinu og
játar að hér skorti „hreinar lín-
ur“.