Morgunblaðið - 01.10.1958, Side 10

10
MORCVNBLAÐIÐ
Miðvikudagur 1. október 1958
Kristmann Cuðmundsson skrifar um
BÓKMENNTIR
Vordraumar og vetrarkvíði.
Eftir Heiðrek Guðmundsson.
Forlag höfundar.
ÞEGAR „Arfur öreigans" kom út
1947, var Heiðrekur Guðmunds-
son landskunnur. Nokkrum árum
síðar gaf hann út ljóðabókina „Af
heiðarbrún“j sem hélt uppi heiðri
hans en bætti litlu við, uta* hvað
leikni og kunnátta var þá orðin
meiri. Þetta hvort tveggja hefur
enn vaxið, og mun því „Vor-
draumar og vetrarkvíði" gleðja
marga ijóðaunnendur. Ekki má
ég þó verjast þeirri tilfinningu,
að hér sé of fast fetað í áður
gengin spor, enda þótt þau séu
höfundarins eigin, og fátt nýtt
komi fram. Að þessu greindu
skal svo fúslega fallizt á, að höf.
er skáld gott og kann orðið verk
sitt prýðilega.
Liðið sumar er falleg minning
um heyskapinn heima i sveitinni,
— þegar gleymdir eru regndagar,
súld og blautar keldur, en aðeins
sólskinið munað:
Og alls staðar kringum mið ómaði
hlátur og gaman.
Við unnum af kappi, en gerðum
þó starfið að leik,
og stukkum af þúfum og þutum
um lautir og hóla,
unz þornaði taðan og skræinaði
sóleyjan bleik.
Þá er kvæðið Skjólstæðingur,
sem er dável kveðið en emkum
sálfræðilega snjöll athugun á líti.1
menni, sem fyrirlítur og hatar
velgjörðarmann sinn. — Eins
konar minning er einnig kvæðið
Rústir með heimspekilegum hala,
sem er ágætur, þó nokkuð sé
hann einhliða. Þarna hefur Heið-
rekur náð sér vel á strik, og er
þetta kvæði meðal hans beztu,
kveðið af óskeikulli leikni:
, •
A meðan sumar situr enn að
völdum
og sólin gegnum hitamóðu skín,
ó, móðir jörð, ég þreyttur vitja
þín.
Til þess ég hefi úm langa vegu
gengið.
Ég fór þar um, sem grasið gekk
í öidum
og grænar bylgjur lyftu mjúkum
földum
með léttum þyt um Ijósa starar-
engið.
Og ætli þetta- erindi lýsi ekki
nokkuð vel andlegu ástandi
margra manna á vorum tímum:
Nú flæða sterkir straumar vítt
um álfur,
sem stjórna lífi voru, geði og
hönd.
Vér nennum ekki að reisa þar við
rönd.
Og raunar sést ei neitt hvað er að
gerast.
Því dómgreind brjálar alis kyns
orðagjálfur.
svo enginn framar veit hvað hann
er sjálfur.
Frá stjórnarheila valdsins boðin
berast.
En betur værum við komnir,
ef menn hugsuðu yfirleitt á líkan
hátt og hér segir:
Þó stöndum vér í lífsins ábyrgð
einir,
og ættum því að líta hjarta nær.
Og máttur sá, er bezt oss borgið
fær,
hann býr í sjálfum oss — og hans
er valdið.
Og bjargað geta aldrei aðrir
neinir,
og allra sízt þann dag, er mest á
reynir.
Þá hljótum vér að greiða sjálíir
gjaldið.
Ágætt kvæði er Kulnaður gíg-
ur. En líklega væri kvikindis-
háttur að biðja höfundinn sjálfan
að lesa það vandlega. — Þá er
Dýrasta gjöfin falleg náttúrulyr-
ik, sem minnir eilítið á Guðmund
Frímann, þótt ekkj sé um neina
eftiröpup að ræða. — Athyglis-
Vert kvæði er Heiðraðu skatkinn:
Ekki er lengur þörf að þóknast
þeim, sem tryggur er.
Stuðning sinn með sæmd og
prýði
samt hann veitir þér.
Vandamenn og vinir þínir
víkja skulu frá.
Svo þig ekki skálkar skaði,
skaltu heiðra þá.
Umskiptingur þykir mér lélegt
kvæði, þótt sæmilega sé kveðið;
efnið er tekið lausatökum og of
■Venjulega m*ð það farið. Nýju
fötin keisarans er sæmilegt, þótt
betur mætti bít* ádeila þess.'
Eftir lestur er heldur leiðinlegt,
þó að það fjalli um jnerkilegt mál
og segi ekkert nema sannleik-
ann. En þetta er hálfgert nöidur,
sem ekki nær tilgangi sínum.
Nýju höllina fæ ég ekki skilið, —
og í hafvillu er heldur lélegV
„Meningen er sgu god nok“, en
ekki nógu vel með hana farið. [
Gömul sögn er sagan um „gamla
heyið“. Kvæðið er vel kveðið, en
sagan var betri hjá gamla mann-
inum. f uppnámi fjallar snotur-
lega um fjárhagskröggur Form
er snjallt. Sextugt þjóðskáld er
tækifæriskvæði í betra lagi. Þögn
er ágætt ljóð, sem er prýði á
bókinni:
Orðin sem ég segja vildi
syngja nú í huga mér.
Þögnin verður þeim að bana,
þar sem hin af gömlum vana
fljúga af vörum fyrr en skyldi,
fánýt bæði mér og þér.
Liggur því í þagnargildi
það, sem bezt og fegurst er.
Nokkrar töggur eru í Ritdómi
svarað, en í ádeiluna vantar þó
bitið. Góður flokksmaður er aftur
á móti athyglisverð ádeila.
Bæn um frið er gott kvæði, én
gjarnan vildi ég hafa losnað við
síðasta erindið, sem mér finnst
fremur lækka risið en hækka
Gamall greiði er og vel ort, sömu
leiðis Fimmtugt skáld. Mjög at-
hyglisvert kvæði er Bónbjargir:
Nú þykir sá traustur og trygg-
astur þegn,
sem tekur að morgni launin,
telur sér vinnuna vera um ir.egn,
og vílar og blæs í kaunin.
Hún stendur ei vörð, né strengir
heit,
né stöðu sér markar í aldareit,
sú kynslóð sem klædd er og
motuð.
Fyrst þjóðin sjálf hefur þegið af
sveit
er þegnanna virðing glöttið.
Athyglisverð „saga“ er einnig
Gömul hjón, og Ást í verki er
prýðilegasta mannlýsing:
Trúr til dauðans einum unni,
yndi þar og svölun fann.
Þráði ekkert annað heitar
en að starfa fyrir hann.
Gat því aldrei annars staðar
öðlazt ró og sálarfrið.
Hurfu í skugga börnin bæði,
brúður hans og skyldulið.
Það var eilíf ást í verki,
ekki hræsni, fals né tál.
Sjálfum sér — og engum
öðrum —
unni hann af lífi og sál.
Ætli þetta sé ekki bezta kvæðið
í bókinni?
Strokið um strengi
Eftir Lárus Salómonsson.
Forlag höfundar.
Vinur minn, Gunnar Saiómons-
son, Úrsus íslands, sagði ei't sinn
við mig, að Lárus bróðir hans
væri bæði heimspekingur og
skáld. Mörgum hefur lengi verið
kunnugt, að Lárus kynni vel að
ríma og að hann væri hugsandi
maður. Nú hefur hann gefið út
stóra ljóðabók, og þykir mér
fyrsta vísan í henni sanna full-
vel orð Gunnars bróður hans.
Vísu þessa vildi víst margur kveð
ið hafa, og hljóðar hún svo:
Mannaætt fær bölið bætt,
brigðin þætti slítur;
líf er fætt af einni ætt,
einum mætti lýtur.
Miskunnsami
gestgjofinn
VEGNA þeirra atburða, sem nú
gjörast hér í Norðurhöfum, hefur
mér komið í hug dálítil dæmi-
saga um gestgjafann, sem tók við
særða manninum forðum daga
hjá miskunnsama Samverjanum.
— Það kvað vera enn í dag gisti-
hús við veginn frá Jerikó til
Jerúsalem, og yfir dyrum þess
letrað: „Þetta er gistihúsið, sem
miskunnsami Samverjinn leitaði
til með særða manninn". — Og
enn í dag er talið varasamt að
vera einn á ferð á þeim slóðum,
svo sagan gæti verið nýleg. Hún
er á þessa leið: Einn af þjónum
ræningjaforingjans, sem ráðizt
hafði á ferðamanninn, varð hast-
arlega veikur. „Við komum hon-
um fyrir til lækninga í næsta
gistihúsi", sagði foringinn, „það
kvað aldrei úthýsa særðum eða
veikum mönnum, hefir nýlega
tekið við manngarmi, sem ein-
hver Samverji kom með“. Gest-
gjafinn tók vel í það að hlynna
að veika piltinum, og bauð foringj
anum tesopa á meðan verið væri
að rannsaka veikindi piltsins.
„Má ekki vera að því“, svaraði
ræningjaforinginn, „þarf að líta
eftir starfi hinna piltanna
minna“. — En þeir voru einmitt
um það leyti að ræna fénaði frá
þessum sama gestgjafa, og for-
inginn þurfti að líta eftir að
landamerkjaverðir gestgjafans
næðu ekki í þá. Fáum vikum síð-
ar kom hann aftur, borgaði skil-
víslega fyrir sjúklinginn, en kom
jafnframt með annan sjúkling úr
flokki sínum. Gestgjafinn varð
dálítið forviða og mælti: „Ég
úthýsi aldrei veikum manni, og
ætla að taka líka við þessum
pilti. En í einlægni sagt: Finnst
þér ekki óviðfelldið að koma til
mín með þessa sjúklinga þína,
þar sem þú lætur hvað eftir ann-
að þína menn stela eða ræna
kindum mínum og rekur gæzlu-
menn mína brott með ofbeldi og
byssustingjum?" Ræningjaforing-
inn reif vandræðalega í skegg
sitt að austurlenzkum sið og
sagði: „Það er svo sem ekkert
viðfelldið, — en af einhverju verð
ur maður að lifa, — og ég hefi
vanizt við frá barnæsku að beita
klóm og kjafti". — „Það er ljóta
uppeldið", svaraði gestgjafinn,
„en segðu mér annað. Ég heyri
á málfari þínu að þú ert útlend-
ingur. Treystir þú þér til að segja
frá þessum viðskiptum okkar í
heimalandi þínu, eða viltu hætta
á að einhver þinna manna skrifi
um það heim til sín?“ — „Ef þeir
taka upp á því“, svaraði foring-
inn, „segi ég að það séu æðri
máttarvöld sem stjórni mínu
starfi. — Annars má ég ekki vera
að masa um þetta. Það eina, sem
ég get lofað er að drepa ekki
fjárhirða þína, ef þeir sýna mér
tilhlýðilegan ótta. Ég kem aftur
seinna, og borga þér fyrir strák-
inn, sem ég kom með“. Sagan
er á enda, sem stendur, en vera
má að hún verði lengri seinna.
S. Á. Gíslason.
Óneitanlega finnst mér þetta
bezta erindi bókarinnat. en þó
skal engan veginn gefið í skyn,
að ekki sé þar margt fleira gott.
Bókin hefst á vel kveðnu kvæði,
er nefnist Orðsins list, alldýru og
stundum nokkuð flóknu, svo sem
ráða má af þessu erindi:
Hvað er lífið, ef vér efum
Alvalds mátt í formsins hát.um?
Trúardauðinn ósæll eyðir
andans dýrð, sem fruni vort
skýrði.
Allt, sem lífið anda gafur,
eilífð sýnir og þroskans linur.
Lífið varð af einu orði,
upphafsvilja, trú og skilning.
Þetta er hin harðvítugasta
heimspeki, eins og sjá má, en
höf. á einnig til einfaldari tóna
í strengjum sínum eins og í kvæð
inu Trúarsýn:
Skær i skýjarofi
skín mín trúarstjarna,
Eins og sál mín eigi
undirspil þess hljóða.
Sitt hvað má finna að kvæðum
Lárusar eins og gengur, en ekki
líkist hann neinum öðrum, og
má það mikinn kost kalla. Stund-
um virðist mér hann' fara eilítið
út af laginu, en þegar honum
tekst bezt, mega ýmsir vara sig,
sem hærri hróður bera. í kvæðinu
Móðir mhr eru falleg erindi, t.d.-
Skilnaðarstundin bar skugga inn;
skyggði til allra vega.
Var þá sem brysti barmur þinn,
bólginn af þungum trega.
Barstu þó lífs um Bröttukinn
byrðina tígulega.
Lárus kveður margt til höfð-
ingja, svo sem íorsetanna is-
ÓSKAR Þórðarson var fæddur
að Gerðhömrum við Dýrafjörð
14. júní 1897. Foreldrar hans voru
Þórður Ólafsson, prestur ,og síð-
ar prófastur að Söndum í Dýra-
firði og kona hans María ísaks-
dóttir pósts á Eyrarbakka Ingi-
mundarsonar.
Óskar læknir lézt í Landsspít-
alanum eftir stutta legu 25. þ.m.
Óskar var yngstur fimm syst-
kina, er til aldurs náðu. Eru
systur hans þrjár, Katrín, Vilborg
og Sesselja, en bróðir Sigurður,
söngstjóri og skrifstofustjóri Rík-
isútvarpsins.
Að liðnum uppvaxtarárum I
föðurgarði, við störf og nám, lá
leið Óskars til framhaldsnáms í
Reykjavík. Hann lauk stúdents-
prófi við Menntaskólann 1921 og
embættisprófi í læknisfræði frá
Háskóla íslands 1927. Það sama
ár sigldi Óskar til framhaldsnáms
í Austurríki og Þýzkalandi og
dvaldi þar við nám fram til 1930,
er hann hvarf heim aftur og hóf
læknisstörf í Reykjavík. Árið
1936 fór Óskar enn til framhalds-
náms í Þýzkalandi og var eftir
heimkoinu 1937 viðurkenndur sér
fræðingur í barnasjúkdómum.
Síðar iágu leiðir Óskars oftlega
út til þeirra stofnana, sem þekk-
ing hans og lífsstarf var reist á í
svo ríkum mæli.
Árið 1928 kvæntist Óskar Guð
rúnu Sveinsdóttur bónda að
Hrauni á Skaga.
lenzku, forseta Finnlands og kon-
unga nokkurra. Eru þau kvæði
hvorki verri né betri en slík
kvæði almennt gerast. Þá er og
margt annarra tækifæriskvæða,
sum hver vel ort, og er Minning
um Ingvar Frímannsson eitt af
þeim beztu.
í ljóðinu Kvöld við tjörnina í
í Reykjavík hefur höf. skapað
fallega hauststemningu, og þyrftu
tónskáldin að semja lag, er
hæfði því kvæði, einfalt og
látlaust en þó sérkennilegt.
Lárus segir margt sérkennilega,
og er Ævikvöldvaka gott áæmi
um það, eins Lindin draum sinn
á; þar er þetta erindi:
Stór er lífsins lindin,
lygn í sinni firrð.
Speglast mannlífsmyndin
milt í djúpsins kyrrð.
Eldar mínir er einnig sérstætt og
snoturt:
Eldar minir brenna burt,
bíður allt síns tíma.
Aldrei verður um það spurt,
hvað átti ég við að glíma;
ekki heldur sagt né sýnt.
Svona er þá glíman:
Hverfur allt sem eytt og týnt
— út í gleymd og tímann.
Líf er leyndardómur er eftir-
tektarvert kvæði og Friðleysi vel
kveðið. Einnig skal nefna: Þig ég,
vinur, þrái, Mannlífsbragur, Móð-
urástin og Nóttin er hljóð, en
bezt þykja mér ljóðin tvö: Já,
æskan vill og Hljóðn og þó eink-
um hið síðarnefnda.
Ég hirði ekki að tína upp galla
þessarar kvæðabókar. Þeir liggja
flestir í augum uppi, en ýmsum
kann að sjást yfir kostina.
Hin markvissa leit Óskars
læknis að sem víðtækastri þekk-
ir.gu og hæfni í ábyrgðarríku ævi
starfi var sá eðlisþáttur, sem
sterkast mótaði síðar daglegt lif
hans og störf. Hann var læknir-
inn, sem með frábærri árvekni
og skyldurækni hlaut að ávinna
sér traust og virðingu og jafn-
framt hinn ástsæli félagi, sem af
innri þörf vildi græða öll mein og
leysa hvers manns vanda. Hann
gekk heill að gifturíku starfi og
hugði hvorki á fé né frama.
Óskar læknir var glæsimenni
með sterka skaphöfn, prúður og
hófsamur, ágætur félagi og dreng
ur hinn bezti. Hann var víðsýnn
og frjálslyndur og manna glað-
astur í.vinahópi og vinsæll með
afbrigðum.
Óskar var gæfumaður í lífi og
starfi. Hann eignaðist góða og
mikilhæfa konu, er lifir mann
sinn, og tvö elskuleg börn, Auði
og Bent. Hið fagra heimili þeirra
hjóna var hans fnðarlundur og
gleðinnar höll. Þangað söfnuðust
vinir og vandamenn eftir dagsins
önn og erfið skyldustörf læknis-
ins. í þeim hópi var gott að vera.
í dag verður Óskari lækni búin
hvíla í skauti móður jarðar, sem
kallað hefir til sín góðan son.
Hinn stóri hópur vandamanna og
vina kveður hann með söknuði
og einlægri þökk fyrir liðna tíð.
Blessuð sé minning hans. —
Ásgeir Ásgeirsson
frá Fróðá.
Auglýsingagildi ■
blaða fer aðallega ettir les-
endafjölda beirra. Ekkert
hérlent blaf Kem þar )
námunda við
Sigurður Olason
Hæslaréltarlöginaður
Þorvaldur Lúðvíksson
Hcraðsdómslögniaður
Málflutningsskrifsloía
Austurstræti 14. Sími 1-55-35.
Óskar Þórðarson lœknir