Morgunblaðið - 01.11.1958, Síða 9

Laugardagur 1. nóv. 1958
M O R C, l’N R l A fí 1 Ð
9
Frú Lúna í snörunni
Agnar Mykle: Frú Lúna í
snörunni. Skáldsaga. 507
bls. íslenzk þýðing eftir Jó-
hannes úr Kötlum. Blá-
fellsútgáfan, Reykjavík
1958.
AGNAR MYKLE er einn
þeirra höfunda sem eiga frægð
sína einkum að þakka mönnum
er vildu þeim allt hið versta.
Skammsýnir siðapostular hugð-
ust vernda fólkið fyrir skrifum
hans, en raunin varð sú að þeir
gerðu hann að metsöluhöfundi.
Svona getur glettni örlaganna
verið meinleg.
Hvort Mykle verðskuldar þann
vafasama heiður að vera met-
söluhöfundur á Norðurlöndum,
skal ósagt látið. Hann hefur sjálf-
ur gefið þá kuldalegu yfirlýs-
ingu, að hann sé alvarlegur rit-
höfundur og flestir lesi verk hans
á alröngum forsendum.
Skáldsaga hans „Frú Lúna í
snörunm“, sem er nýkomin út
í íslenzkri þýðingu Jóhannesar
úr Kötlum, bendir til að taka
megi þessi orð í alvöru. Hún fékk
á sínum tíma mikið lof á Norður-
löndum, var af einum ritdómara
kölluð „kraftaverk ársins‘‘, en
annar sagði: „Þessi skáldsaga er
eins og hlaðin sprengja“. Þetta
eru kannski óþarflega kröftug
orð, en engar stórýkjur. Sagan er
tvímælalaust mikið skáldverk,
svo þrungin eldmóði, ástríðu,
hlýju og viðkvæmni, að maður
grípur stundum andann á lofti
undir lestrinum og hrópar hið
innra með sér: Stórkostlegt!
„Frú Lúna í snörunni" er saga
ungs manns sem er að leggja upp
í lífið eftir þrúgandi æsku í húsi
foreldra þar sem smáborgara-
skapur, þröngsýni, hégómatildur
og tilfinningadoði hafa eitrað líf
hans. Sagan er falleg í hrein-
skilni sinni, nærfærni, grimmd
og viðkvæmni, en hún er óvíða
væmin. Ef frásögnin af æsku-
reynslu Asks Burlefots er ekki
sönn, ja þá ber ég lítið skynbragð
á mannlífið. Margir kaflar bók-
arinnar ýfa bókstaflega upp göm-
ul sár æskureynslunnar hjá
manni sjálfum: óframfærnina,
klunnaskapinn, kvíðann, stað-
festuleysið, dómhörkuna, fálmið
gleymt sinni eigin reynslu eða
er beinlínis að falsa hana.
Ástaþrár ungra manna fela
ekki aðeins í sér rómantíska
drauma um hina goðumlíku
hjartadrottningu sem er svo tig-
in og ójarðnesk, að tilhugsunin
um hana veldur skjálfta og tauga
titringi. Ástadraumar ungra
manna ná líka til þeirrar hvers-
dagslegu stúlku danssalarins eða
samkvæmisins, sem á áþreifan-
legan og heitan líkama; sem á
atlot og blíðu til einnar nætur,
einnar viku eða jafnvel eins
Agnar Mykle
mánaðar. Þetta er sem sé part-
ur af mannlegu lífi. Hvort þessi
þáttur mannlífsins er æskilegur,
er spurning siðfræðinnar en ekki
skáldsögunnar. Skáldsagan lýsir
mannlífinu á eins óloginn og op-
inskáan hátt og höfundurinn er
maður til. Hún ber ekki á borð
lesandans formúlur fyrir farsælu
lífi. Skáldsagan rekur orsakir og
afleiðingar ákveðinna lífshátta,
leiðir kannski lesandann að á-
kveðnum niðurstöðum um til-
tekna lífshætti, en hún hvorki
fordæmir þá né afsakar. Skáld-
skapur á að vera spegill mann-
kynsins, ekki svipa þess.
Eg dreg þetta ekki fram hér
sérstaklega til varnar Mykle
(hann hefur jú siðgæðisvottorð
hæstaréttar í Noregi), heldur til
inn. Mykle er orðmargur höf-
undur, kann illa að takmarka
sig, og er það hvimleiður ann-
marki. Hins vegar liggur nokkuð
af straumþunga sögunnar í hin-
um tíðu og löngu endurtekning-
um og upptalningum. Þar sem
tilfinningarnar eru við suðumark,
er þetta sennilega nauðsynlegt.
En svo eru líka langir kaflar í
bókinni þar sem slakað er á til-
finningaspennunni, og þá verð-
ur mælgin þreytandi.
Stíllinn er tilgerðarlaus, en
stundum flatur. Frásögnin
bein og umbúðalaus. Þetta get-
ur verið bæði kostur og löstur.
Ég hefði kosið meiri „tilgerð“
í þessa bpk: einhver stílbrögð
sem gerðu suma kaflana í senn
styttri og meira lifandi.
Bygging sögunnar er sérkenni-
leg og nær tilgangi sínum. Sag-
an verður áhrifameiri eins og
persónurnar eru aftur á móti
furðuskýrar.
Yfirleitt hættir Mykle til að
ýkja í lýsingum sínum, gera
hlutina stærri og efnismeiri en
þeir ættu „lögum samkvæmt" að
vera. Þetta er kannski afsakan-
legt þegar þess er gætt, að sagan
gerist mestöll í vitund Asks.
Hann er ungur og næmur og sér
heiminn í fáum sterkum litum
eins og ungum mönnum er tamt.
Hinar ýtarlegu lýsingar á klæða-
burði fólks, matargerð, húsmun-
um og umhverfi, og hinar há-
stemmdu og langdregnu hugleið-
ingar um eitt og annað mega
kennski skrifast á reikning þessa
næmgeðja og ástríðuríka unga
manns sem er í rauninni sögu-
maður, þó bókin sé skrifuð í
þriðju persónu. Þetta er vert að
hafa í huga, ef menn freistast til
að fordæma það sem er barna-
legt í þessari bók, og það er satt
að segja æðimargt. Höfundurinn
dregur fram barnaskap og
er reynsluleysi Asks með því að
lýsa barnalegum hugsanagangi
hans.
hún er sögð. Ég bendi t.d. á lelnl eSa er
„staðsetningu" kaflans „Frú
Lúna í snörunni“ í þriðja hluta
bókarinnar. Miðhlutinn er aftur
á móti of langur og óþéttur: þar
hefði að skaðlausu mátt draga
saman, fella niður og auka spenn-
una.
að vara við þeim óraunhæfa
og fumið, vonleysið og veraldar- ! hugsunarhætti, að berorð skáld-
tregann. Já svona eru ungir ' saga sé endilega ósiðsöm. Skáld-
menn þegar þeir leggja út á lífs- sagan á að vera hlutlæg lýsing
brautina. j á lífinu — og engin hlutlæg lýs-
Ég man ekki til að hafa lesið iná á tilfinningalífi ungra manna
öllu áhrifameiri lýsingu á bróð- tileyPur yflr veigamesta atriði í
urást en frásögnina af sambandi
þeirra Asks og Baldurs yngra
bróður hans. Þessi frásögn er
hafin í æðra veldi af svo heitum
og einlægum tiifinningum, að
stundum er yfirþyrmandi. Til
dæmis lýsingin á reiðikasti Asks
þegar hann steypir niður bakk-
anum fyrir litla bróður sínum og
lemur hann í framan með snær-
ishönkinni, aðeins vegna þess að
Baldur er honum svo ljúfur og
undirgefinn. Það eru mörg öfl
og myrk að verki í þeim sögu-
kafla, mikið drama.
Hvað þá um ástalýsingarnar
sem hafa fleytt Mykle upp í virð-
ingarsess metsöluhöfundarins og
gert nafn hans að orðtaki háð-
fuglanna? Þær eru ekki margar,
en nákvæmar eru þær og ber-
söglar. Klúrar eru þær aftur á
móti hvergi né klámfengnar. Hér
er um að ræða lýsingar á mikil-
vægum þætti í fyrstu reynslu
hins unga manns, þætti sem fell-
ur jafneðlilega inn í frásögnina og
hvaðeina annað sem Askur upp-
lifir. Því er nú einu sinni svo
farið, að ástalífið skipar önd-
vegissess í tilfinningalífi tvítugs
manns, og höfundur sem hleypur
yfir það í lýsingu á slíkum manni
eða lætur sem það skipti óveru-
legu máli, sá höfundur hefur
reynslu þeirra: sambandi þeirra
við konur.
„Bósa saga og Herrauðs‘‘ er
hreinræktað klámrit, af því þar
er smjattað á kynmökum karla
og kvenna vegna kynmakanna
sjálfra, ekki til að draga upp
raunsæja mynd af mannlífinu.
Þessu er ekki til að dreifa um
þær ástalýsingar Mykles sem ég
hef lesið.
„Frú Lúna í snörunni" er ó-
heyrilega löng saga, yfir 500
þéttprentaðar síður og samt stytt
í þýðingu í samráði við höfund-
Viriiia hafin við
næstu viðskipta-
skrá
SKÝRT var frá því í blaðinu í
gær að Viðskiptaskráin 1958 væri
nýkomin út. Þetta er ekki rétt.
Skráih kom út í júlímánuði sl.
— Er nú þegar farið að vinna að
útkomu Viðskiptaskrárinnar fyr-
ir næsta ár og er hugmyndin að
hún geti komið út strax næsta
vor.
Persónulýsingar Mykles
mjög orðmargar, en ekki
sama skapi ljósar. Sumar per-
sónurnar sér maður aldrei skýrt
fyrir sér. Hins vegar beitir hann
gamalkunnu bragði til að blása
lífi í aðrar: hann málar þær í
einum lit, og þá einatt mjög
sterkum. Þetta á ekki sízt við um
Zebedeussen-fjölskylduna og
flestar aukapersónurnar. Höfuð-
Mykle er greinilega mjög vel
að sér í norrænni goðafræði og
vitnar víða í hana. Flest nöfnin
í sögunni eru þaðan fengin, en
ekki' er mér fullljós hin tákn-
ræna merking sumra þeirra.
höfundurinn að
leitast við að gefa sögunni nýja
dýpt með því að hafa goðafræð-
ina í baksýn. Nöfn eins og Askur,
Embla, Baldur, Kvasi, Sif, Líf
(dóttir Asks) ,Þrándur, Nanna,
Gróa, Gyða og Gunnhildur kalla
fram í hugann gamalkunnar per-
sónur, en ekki fæ ég séð, að saga
eru j Mykles dýpki verulega eða fái
að i víðtækari merkingu fyrir þá
sök.
Þýðing Jóhannesar úr Kötlum
er á þjálu og litríku máli. Mætti
segja mér að ekki hafi sagan
glatað neinu í höndum Jóhannes-
ar — kannski fremur hið gagn-
stæða.
Sigurður A. Magnússon.
Æskulýðsfélög Fríkirkjunnar
gangast fyrir æskulýðs- og
kristniboðssamkomu í Fri-
kirkjunni á morgun klukkan 5
e.h. Á samkomunni mun Felix
Ólafsson kristniboði tala og
segja frá starfi sínu í Konsó.
Ennfremur verður lesinn upp
kafli úr ævisögu hlaupagarps-
ins og kristniboðans Liddells.
Þá verður einnig mikill söngur.
Bassasöngvarinn Hjálmar
Kjartansson syngur einsöng,
og Fríkirkjukórinn syngur kór
söng. Á þessari samkomu
verða sungin mörg Iétt lög sem
sjaldan eða aldrei hafa heyrzt
í kirkju hér áður. í lok sam-
komunnar verður tekið á móti
fjárframlögum til kristniboðs-
ins í Konsó. Kolbeinn Þor-
leifsson stjórnar samkomunni.
Myndin sýnir Felix Ólafsson
með stríðsskjöld og staf sær-
særingamanna frá Konsó.
Sjaldan eða aldrei meiri atvinna á
Dalvík en í sumar
DALVÍK, 23. okt. — Vetur nálg-
ast nú óðum, og þótt veðrátta sé
enn sæmilega hagstæð til lands
og sjávar, sjást þess ýmis merki,
að sumarið 1958 sé á enda.
— Sumarið, sem frá ómunatíð
hefur verið kallað aðalbjargræð-
istími íslenzku þjóðarinnar bæði
til sjós og lands, þótt það sé nú
orðið naumast rétt hvað sjó-
mannastéttina snertir, þar sem
tækni nútímans gerir það mögu-
legt að stunda sjóinn svo að segja
árið um kring, og sums staðar
hafa menn aðaltekjur sínar af
vetrarvertíðinni.
En þetta á ekki við að því er
bændastéttina snertir, hún á enn
sem fyrr allt undir sól og regni,
allt undir veðráttu sumarsins,
sem er og verður aðalbjargræð-
istími bændanna, að mmista
kosti þeirra, er kvikfjárrækt
stunda. Hér í sveit mun þetta
sumar verða talið erfitt og óhag-
Þótt tíð væri einmuna hagstæð til
heyöflunar í september og tún
og engjar færu þá fyrst að
spretta, nægði það ekki til að
menn gætu aflað nægilegra heyja
handa bústofni sínum, þar sem
háarspretta var nær engin og
því miklu meira heyjað á út-
engjum en undanfarin ár. Er því
augljóst að allir þurfa að skerða
bústofn sinn meira og minna frá
því sem var sl. ár, kemur þar og
til að flestum bændum mun um
megn að afla fóðurbætis svo
nokkru nemi vegna stórhækkaðs
verðs. Finnst mörgum bóndanum
að ráðstafanir V-stjórnarinnar í
þeim efnum á sl. vori beri frem-
ur að teljast „fjörráð" en bjarg-
ráð við bændastéttina.
Áður en slátrun hófst í haust
munu forðagæzlumenn hafa farið
um sveitina til þess að athuga
heybirgðir bænda og hvetja þá
til varúðar í ásetningi, því reynsl
an mun vera sú hér sem annars
stætt bændum. Ber þar margt til. j staðar, að menn hafi allríka til
Vorið var mjög kalt — eins og i hneigingu til þess að treysta á
annars staðar á Norðurlandi — og I !>guð og iukkuna“ í þeim efnum,
fé á innigjöf langt fram á sauð- og liggja til þess skiljanlegar
burð og síðan samfelldir þurrkar, > ástæður.
svo varla kom dropi úr lofti um j Garðrækt mun hafa verið með
langt skeið. Tún og úthagar minna móti hér í sumar, og róf-
spruttu því bæði seint og illa. 1 ur spruttu lítt eða ekki vegna
Nokkrir bændur hófu þó tún- ; þurrkanna, en kartöflur héldu á-
slátt í byrjun júlí, og höfðu náð fram að spretta allt til september-
inn nokkru heymagni, og einn loka, og uppskera af þeim sæmi-
bóndinn, Þorgils Gunnlaugsson á leg hjá þeim, er stunduðu það
Sökku, hafði hirt fyrri slátt 24. j að nokkru ráði. Berjaspretta var
júlí, er óþurrkakaflinn hófst, sem | einnig mjög góð víða, en sveita-
hélzt að heita máttu til ágústloka. menn munu þó ekki hafa getað
En flestir byrjuðu ekki heyskap
fyrr en um miðjan júlí og seinna,
einkum í dölunum, þar sem jörð
nýtt berin sem skyldi vegna hey-
skaparanna.
Gengið var hér um 20. sept.,
kom seinast undan snjó, og höfðu j og um sama leyti hófst slátrun
því litlu sem engu náð inn af, á vegum Kaupfélags Eyfirðinga.
heyjum, er óþurrkakaflinn hófst, | Heimtur voru almennt góðar en
og hraktist það hey, sem þá var ! fé (einkum dilkar) afar rýrt.
úti meira og minna, þótt tíð j Slátrun sauðfjár lauk 18. þ.m. en
væri köld og ekki stórrigningar. I stórgripaslátrun enn ekki lokið.
Heildarslátrunin mun hafa ver-
ið um 10 þús. fjár, eða 2. þús.
fleira en sl. haust. Þar að auki
er gert ráð fyrir að lóga um
200 nautgripum (fyrir utan heima
slátrun) svo að bústofnsskerðing-
in hlýtur að verða allveruleg að
þessu sinni.
■—o—O—o—
Ég hefi áður í fréttum héðan
minnzt nokkuð á útgerð og afla-
brögð svo og atvinnumál í Dal-
víkurkauptúni, og hefi þar litlu
við að bæta. Þó má hiklaust
fullyrða það, að þrátt fyrir frem-
ur lélega síldarvertíð, hefur sum
arið verið hagstæðara fyrir út-
gerðina og verkafólk hér í pláss-
inu en fyrir landbóndann, sem
segja má að hafi orðið fremur
hart leikinn af völdum tíðarfars-
ins.
Þátttaka Dalvíkinga í síldveið-
unum var heldur minni en und-
anfarin sumur, aðeins 4 heima-
bátar auk 2ja leigubáta, sem báð-
ir öfluðu ágætlega. Lagt var út
17. og 18. júní, stundaðar hring-
nótaveiðar til 20. ágúst og síðan
farið á reknetjaveiðar, fyrst í
Húnaflóa og síðan vestur á fsa-
fjarðar.djúpi. Lagt var upp í Bol-
ungarvík. Heim komu bátarnir
síðast í september eftir 100 daga
úthald, og var þá hásetahlutur
orðinn 30—44 þús. krónur. Hlut-
hæstur mun Hannes Hafstein
hafa verið með ca. 44 þús. Mið-
að við verðmæti og hásetahlut,
er þetta bezta síldarvertíð Dal-
víkurbáta frá því farið, var að
stunda þann veiðiskap og ekki
tillit tekið til verðgildis krón-
unnar. Um heildarafkomu bát-
anna verður ekkert sagt enn sem
komið er. Þeir liggja nú bundnir
við hafnargarðinn (að einum
undanteknum, sem er til viðgerð
ar í slipp) og mun enn óráðið
hvort þeir verða nokkuð hreyfð-
ir til veiða í haust.
Framh. á bls. 14