Morgunblaðið - 24.12.1958, Page 6

30
MORCXJTSBLAÐ1Ð
Miðvik'udagur 24. des. 1958
hverju sem viðrar, jafnvel þótt ís-
ihellan á vatninu sjálfu verði um
1 metra að þykkt og akfær bif-
reiðum. 1 nágrenni Þingvalla er
ísinn aldrei traustur nærri landi
af þessum sökum.
Fátt er þó í umhverfinu, sem
tekur jafnmiklum stakkaskiptum
og Almannagjá í vetrarbyljum. —
Flestir munu kannast við dökk-
gráan hamravegginn með fáein-
um runnum og nokkrum grænum
grastóm á sillum í berginu, að
ógleymdum blessuðum mosanum.
Eftir suðaustanbylji er allur
veggurinn fannbarinn og lítur át
eins og hann væri gerður úr
marmara. Sjást aðeins fáeinar
svartar línur í veggnum, en það
eru sprungurnar milli stuðlanna
í berginu. Eri stuðlarnir verða
flestir meira og minna ávalir og
fá þá sérkennilega mjúkar form-
líriur, sem auðvitað sjást ekki
þegar veggurinn er auður. En
sfcrax og þiðna tekur, breikka
hinar dökku línur, snjóflyksur
falla niður úr berginu og dökkir
flefcir komr. í ljós, svo úr verður
undursamleg mósaíkk í svörtu og
hvítu.
Þótt veðrátta sé oft undra mild
hér á landi, þá fer þó ekki hjá
því hér á sögustaðnum að vetur-
inn nái talsverðum völdum og
haldi þeim um lengri eða skemmri
tíma. Og veldi hans getur orðið
ægilegt þegar ofsaveður dynja yf-
ir land og haf. Lamast þá sam-
göngur allar, en símalínur slitna
iðuglega meðan stórviðrin standa.
Fyrir fáum árum brotnuðu hér
margir símastaurar og lenfcu lín-
urnar niðri í Öxará. Meðan vet-
urinn er að setjast að völdum,
virðist allt, sem lifir, verða ein-
angrað þar sem það er niður kom-
ið. Rjúpan lætur skafrenninginn
hylja sig, en þokar sér hægt og
hægt upp á við til bess að fenna
ekki í kaf. Kindur halda sér kyrr-
um þar sem }.ar eru niður komn-
ar, en öll húsdýr, sem til næst,
eru höfð inni og menn fara sem
allra minnst út nema tilneyddir
séu. Lífið breytist í baráttu við
bylji og kulda.
En breytingin er ekki aðeins
fagurfræðilegs eðlis. Ekki þarf
nema tveggja stunda skafrenning
á laus-amjöll í hvassri vestanátt
til þess að Almannagjá verði áfær
bifreiðum. Eftir langvinna skaf-
renninga myndast djúpar fannir
inni við bergið, 7—10 metrar eða
meira, snarbmttar eins Og þak á
háreistu húsi. Vilji menn yfirleitt
komast þar um fótgangandi, þarf
að höggva spor skáhallt inn í
skaflinn. Ananrs verða menn að
skríða upp á höndum og fótum
þar sem urðir eru fyrir. Þannig
ge ur verið ástatt í gjánni þótt ak-
færi sé allgott austan hennar og
vestan og kannast flest skóla-
börn hér í sveitinni við þetta á-
stand. Veturinn 1957—58 var
fönn svo mikil fyrir norðan föss-
inn í gjánni að þar mátti ganga
beint upp á aflíðandi harðfenni
lengi fram eftir vori. Var þetta
skammt frá „höggmyndinni“ af
Steingerði, í þeim hluta Almanna-
gjár, er Stelkkjargjá nefnist.
Það gefur auga leið að Al-
mannagjá er hinn mesti farar-
tálmi á vetrum. Með samamburði
á snjóalögum í Biskupstungum,
Laugardal og Þingvallasveit má
sannreyna að austanbyljir eru oft
svo vægir í þessum sveitum að
akvegir eru sæmilega færir þótt
ófærð sé í lágsveitum Árnessýslu
og lokuð sé Hellisheiði. Væri ekki
En þegar veturinn hefir sezt að
Völdum og kyrrð og ró er komin
á eftir h-amfar.ir hans, þá er oft
tignarlegt um að litast í því landi,
sem hann hefir numið, einkum í
ítillufrostum þegar norðurljósin
.eika um himininn. En á þeim
tíma eru Þingvellir flestum lands
mönnum lokaður heimur. Eðlilegt
er að menn kjósi sér heldur yl
«g hlýju hitaveitunnar, ljós raf-
orkuveranna og glaum skemmti-
öxarárfoss er ekki aðetns fagur í Ijóma sögunnar.
,;Fátt er þó í umhverfinu, sem tekur jafnmiklum stakkaskiptum og Almannagjá . , .
Vetur á Þingvðllum
eftir séra Jóhann Hannesson
HAUSTIÐ kemur, veturinn nálg-
ast og veður tekur að kólna. —
Snemma í október taka fjöllin að
klæðast hvítum hjúp að nóttu. Er
þá tignarlegt um að litast að
rnorgni, meðan gras er enn grænt
á túni og völlum, en skógurinn
bíasir við, brúnn og gulur, og
berjalyngið er dökkrautt eða purp
uralitað innan um grænt sortu-
lyngið og Ijósgrænan mosann. —
Gjárhamrar eru þá jafnan grá-
svartir eftir skúrir á láglendinu
eða hélu næturinnar. Fjöilin af-
klæðast þó hinum hvíta möttli aft
ur og aftur þegar mildir suð-
austanvindar sveipa landið skúr-
um og regni og getur slík veðráta
staðið lengi fram eftir vetri. En
hvenær sem áttin sveigir til vest-
urs eða norðurs, færast f jöllin aft
ur í sínar hvítu skikkj<ur, svo sem
væru þau að prúðbúast til mikill-
ar hátíðar.
staðanna en þá þrekraun að
kyrina sér kraft og tign og kalda
blíðu hins íslenzka vetrar á stað,
sem er við útjaðar óbyggðanna.
LandslagiS umbreytisí
Veturinn veldur róttækum
breytingum á öllu umhverfi hér
um slóðir. Nýjar línur myndast í
hlíðum fjallan.ia fyrir langvinna
slípun og mótun skafrenningsins,
er safnar sköflum í allar suður-
og suðvestu i’hl íðar á hæðum og
hólum og ekki síður á háfjöllum.
Heiðar verða að mjúkum og
mjallhvítum fannbreiðum og sér
varla á dökkan díl. Hraunin breyt
ast hægar, en láta þó að lokum
undan síga. Holur, sprungur og
litlar gjár hyljast undir fönnum,
en undir snjóhengjunum leynist
þó sama hyldýpið og áður, hættu-
legt öllum ófleygum skepnum er
stíga fæti út á hinar svi-kulu
boigabrýr, er myndast af snjón-
um. Skógarkjarrið leiitast íi
lengstu lög við að teygja sig upp
úr fönnun-um, en í þessu kjarri
á rjúpan athvarf eftir að fokið
hefir í flest hennar gömlu skjól.
Þyrpist hún þá hingað í miklum
hópum, en refir og veiðiþjófar
leita að sporum hennar í von um
æti eða jólamat. Virða hvorugir
friðunai-lögin né heldur það á-
kvæði að Þingvellir eru undir
vernd Alþingis, — og lögum sam-
kvæmt helgistaður allra Islend-
inga. Oft kemur rjúpan alveg
heim að bæjardyrum á flótta und
an fálkanum, en unir sér einnig
langdvölum í runnum x garðinum
þegar snjóar eru miklir. Sam-a er
að segja um snjótittlingana og er
reynt að veita þeim beina þegar
veður leyfir.
Slærsíu valnsgjárnar fyllast þó
aldrei af snjó og aldrei leggur ís
á þær. Vatnið úr þeim frýs ekki
fyrr en það hefir runnið alllang
an spöl um grynningar. 1 miklum
frostum stígur gráhvít gufumóða
upp úr gjánum og frýs þessi gufa
allhátt frá jörðu og leggst síðan
í ki-ystalglitrandi breiðum yfir
nági’ennið. Spillast þá mjög hag-
ar þeir, sem kiunna nð vera fyrir.
Straumurinn í Silfrugjú er svo
öflugur að jafnvel í allra mestu
frostum er allstðr auð vök á Þing
vallavíkinni austan til og ísinn
þar í grennd er jafnan mjög ó-
traustur. Margar minni gjár
halda vökum auðum á sama hátt