Morgunblaðið - 24.12.1958, Side 7

Miðvikudagur 24. des. 1958
MORCUNBLAÐIÐ
31
Almannagjá til hindrunar, þá
væri hér oft'opin leið, öllum að
kostnaðarlausu,. þótt ófær væri
Hellisheiðin og j-afnvel Krýsuvík.
En þá frægu leið fór ég einu sinni
rétt fyrir jólin af „öryggisástæð-
um“ frá Reykjavík til Þingvalla.
Tók það ferðalag tvo og hálfan
sólarhring og voru bílstjórar góð-
ir og ýtur margar til aðstoðar á
leiðinni. Á sama tíma fór einn ná-
granni minn beina leið hingað í
sveitina og tók ferðin 2% klukku-
stund og naut hann cngrar að-
stoðar af ýtum né öðrum farar-
tækjum. Enda kom það í Ijós er
hingað kom að í hinum mikla
austanbyl við ströndina hafði
hér verið hægviðri og lítil snjó-
koma, enda voru vegir nálega
snjólausir.
Yeðiirfar er oft með þeim hætti
I austlægum áttum að hér getur
verið hægviðri þótt 7—8 vindstig
sé við ströndina og mikil úrkomu.
Þegar úrkoman er snjór, þá hefir
þetta mikil áhrif á færð á vegum
úti. Öðru máli er að gegna um
vestlægar óttir. Þá er hér að jafn-
aði harðara veður og meiri úr-
koma en á láglendinu við strönd-
ina. Verður þá Mosfellsheiði fljótt
ófær þótt Krýsuvíkurleiðin sé
greiðfær.
Veðursæld á Þingvöllum er
einnig meiri en á nágrannabæj-
unum. Það er veðursældinni a3
þakka að meira hefir varðveizt af
skógarkjarri en annars staðar hér
í sveit, því beit og önnur áníðsla
á skógum var hér sízt minni en
í nágrenninu, og verður það skilj-
anlegt af sögu Þingvalla.
Skafrenningurinn, sem er versti
óvinur vegfarenda, gæti orðið
mjög nytsamur handamaður í har-
átlunni við ófærðina ef menn
vildu aðeins leggja vegi skynsam-
lega. Þetta er greinilegt á Sogs-
veginum, sem liggur í suður frá
Þingvöllum. Þar sem vegurinn
liggur beint yfir harunið og er
sæmik'ga hár, þar sópar vindur-
inn snjónum af honum. En þar
sem vegurinn þræðir slakkana
meðfram Miðfelli, þar er jafnan
ófærð eftir þá sömu skafrenninga
sem halda veginum hreinum fyrir [
norðan og a. n. I. einnig fyrir
sunnan fjallið. Hefði öllum veg-
farendum verið meira hagræði að
einhverju öðru vegarstæði en því,
sem fyrir valinu hefði orðið. Á
þessu svæði lokast suðurleiðin til
Þingvalla flesta vetur einmitt af
þessum sökum. Er illt að eiga
svo mikið undir náð Hans Há-
tignar, skafrenningsins. Betra
hefði verið að gera skynsamleg-
an samning við hann, lofa honum
að eiga snjóinn gegn því að hann
haldi veginum auðum i stað þess
að óánða með mokstri í dældum
og slökkum, þar sem hann vill
geyma þann snjó, sem hann hefir
dregið s-anian með ærinni fyrir-
höfn. En þeir, sem bezt vita skil
á skapferli skafrenningsins, fá
litlu ráðið um lagningu vega, en
þeir, sem þeim málum ráða, halda
sér í hlýjunni meðan ferðamenn
berjast við skafrenning og ófærð.
Öxará oð vetri.
Fáir munu gera sér í hugar-
lund hversu stórkostlega vatna-
vextir í Öxará gjörbreyfca bin-
um gamla sögustað. Þegar rign-
ingar eða leysingar eru mjög
miklar, fara allir hólmar í kaf.
Áin flæðir yfir vellin-a og spill-
ir þar vegum og hún flæðir einn-
ig inn á túnið kring um kirkju-
garðinn og auk þess kaffærir hún
fremri hólmana, einkum ef rign-
ingunum fylgir hvassviðri af
suðri. Þá rennur einnig kvísl úr
ánni norður eftir gjánni hjá
hærri fossinum. Kemu^ hún belj-
andi niður á vellina hjá furulund
inum og hverfur þaðan niður í
Brennugjá. Það hefir komið fyrir
a£ áin hefir stíflazt vestan gjár Og
hefir hún þá fossað niður í
Stekkjargjá og valdið skemmdum
á Efri Völlunum. Þesar skemmd-
ir voru mjög miklar áður fyrr, en
voru lagfærðar fyrir Alþingishá-
tíðina 1930. Lengi vel hefir ekki
borið á þeirri tilhneigingu hjá
ánni að stíflast vestan gjár, en
tæki hún aftur up.) á því, þá
mætti búast við miklum spjölum.
Hins vegar fer ekki hjá því að
litlar kvíslar úr henni komist
gegn um sprungur á eystri barm
inum og spilli veginum skammt
fyrir austan Drekkingarhyl. —
Þarf árlega að lagfæra veginn á
þessum slóðum, einkum ef mikið
rignir á vetrum.
Þá hafði Öxará lengi þann sið
■að hlaupa upp i frostum svo að
alldjúpt vatn gat orðið á vegin
um af þeim sökum. Á síðustu ár-
um hefir lítið borið á þessu eftir
að fai'vegur hennar hefir verið
lagfærður með því að gera varn-
argarða úr fi-amburði hennar. Þó
hefir áin nýlega spillt þessum
mannvirkjum nokkuð og betur má
ef duga skal. Þegar áin er í vexti,
þá flæðir vatn inn í kjallara bæði
á Þingvöllum og í Valhöll, með
því að byggingar eru lélegar og
klaufalega staðsettar. Svo sem
kunnugt er af sögunni, þá fannst
mönnum ekki hægt að hafa Al-
þingi á Þingvöllum fyrir leka
sakir og trekks og vill hvort
tveggja halda sem fastast við stað
íl
inn, þrátt fyrir tækni og snSU
þeirrar aldar, sem vér lif-um á.
r>-
Ö/fí'ri og einangrun.
Menn reyna að komast ferða
sinna hér eins og annars staðar
meðan þess er nokkur kostur,
þrátt fyrir ófærð. Böm þurfa að
fara í skóla og heim aftur, en
skóli Þingvallasveitar er heima-
vistarskólinn á Ljósafossi og
standa að honum Grímsnes og
Grafningur, auk þessarrar sveit-
ar. Póstur og ýmislegt dót þarf
að komast til skila. Fundi og
samkomur þarf að halda og guðs-
þjónustur. Mikil vinna og langur
timi fer í baráttuna við ófærð-
ina áður en menn taka þann kost
að ganga frá bílum sínum í bylj-
um og ófærð.
En venjulega fara svo leikar £
snjóavetrum að bílasamgöngur
teppast með öllu og verður jafn-
an Almannagjá fyrst ófær, eins
og áður segir. En meðan fært er
að henni, verður að notast við
selflutninga að torfærunni að
austan og vestan, en bjargast
einhvern veginn yfir ófærðina £
gjánni með menn og flutning.
Þá gerist það vcnjulega næst
að Mosfellsheiði lokast að vest-
an og slakkarnir við Miðfell á
Sogsveginum verða ófærir að aust
an og er sveitin þá einangruð
hvað bílasamgöngur sner-tir. Þótt
snjó sé stundum rutt af vegum
með ýtum, þá kann svo að fara
að mikið verk verði ónýtt með
öllu á einni nóttu, eða svo fari
að verkið væri betur óunnið, með
því að enn meiri snjór safnast
fyrir en ella þegar búið er að
grafa traðir gegn um skaflana.
Það er skoðun mín að síðar muni
mönnum lærast að velja heppi-
legri vegarstæði en þau, sem nú
eru og eins verði sú stefna tekin
að þjappa snjónum svo saman að
akfært verði ofan á sköflunum,
en snjó verði ekki rut af vegum
fyrr en vor er komið.
Menn ferðast með ýmsu móti
milli bæja þótt allt sé ófært bíl-
um. Skólabörnin fara gangandi
mikinn hluta leiðarinnar og feður
þeirra fylgja þeim með dótið á
sleða. En skólastjórinn kemur þá
jafnan á móti þeim eins langt
og komizt verður á bíl. Skíði eru
dálítið notuð, en þó minna en
ætla mætti.
Hvað vöruflutninga snertir þeg
ar ófærð hefir staðið u,m nokkurt
skeið, þá er von manna bundin
við Guðmund Jónasson, og snjó-
bílinn hans, en þeir félagar bjóða
allri ófærð byrginn. Verður hann
með réttu talinn Guðmundur góði
Framhald á bls. 37
þegar veturinn hefir sezt að völdum . . . er tignarlegt um að litast