Morgunblaðið - 20.02.1959, Side 11

Fðstudagur 20. febr. 1959
MORGUNBLAÐIÐ
11
Bóndi á Suðurlandi skrifar um kjördæmamálið:
Úrslit kosninga eiga að sýna
glögga og rétta mynd af
þjóðarviljanum
Nauðsynlegt að bæta úr því ranglæti
sem nú rikir
Ettir Jón Sigurðsson
ENDURSKOÐUN á kjördæma-
skipun og kosningareglum er
eitt þeirra mörgu mála, sem
fyllir lista hinna sviknu loforða
vinstri stjórnarinnar sálugu.
sennilega hafa fáir verið svo
bjartsýnir að láta sér detta í hug
— í fullri alvöru — að þessi mál
yrðu tekin upp til farsællar úr-
lausnar af ríkisstjórn, þar sem
Framsókn hefði sterkustu að
stöðuna. Enda varð sú raunin á
að vinstri stjórnin (sem raunar
írekar hefði horið nafn með
rentu ef hún hefði kallast van-
efndastjórn) hafði ekki uppi
hina minnstu tilburði til að
leysa málið.
En nú hafa málin hins vegar
skipast þannig eftir fall stjórn-
arinnar, að Alþýðuflokkurinn og
Sjálfstæðisflokkurinn hafa kom-
ið sér saman um að beita sér
fyrir breytingum á þessum mál-
Misræmi og ranglæti
Misræmi og rangindi þau, sem
felast í núgildandi kjördæma-
skipun og kosningareglum eru
svo auðsæ og stórkostleg að jafn-
vel Framsóknarmenn neyðast til
að viðurkenna að eitthvað þurfi
lagfæringar við i þessum efnum,
og talar það raunar sínu máli,
því þeir kalla nú ekki allt ömmu
sína í slíku tilliti. Enda á flokk-
ur þeirra mikið undir því varð-
andi þingmannatölu sína, að hin-
ar úreltu og rangsleitnu leikregl-
ur haldi velli.
Fjöregg lýðræðisins er í hönd-
um hinna almennu kjósenda,
fyrst og fremst. Það veltur því á
miklu að úrslit kosninga skili
glöggri og réttri mynd af þjóð-
arviljanum, en því fer allsfjarri
að svo sé að óbreyttum reglum
og aðstæðum. Hvorttveggja er,
að miklu munar að þingmanna-
tala flokkanna sé í réttu hlut-
falli við kjörfylgi þeirra, og eins
er um rétt kjósendanna í hinum
ýmsu kjördæmum. Þar er ósam-
ræmið afar mikið, og er því auð-
sætt að hvoru tveggja er þörf að
breyta, kjördæmaskipun og kosn
ingareglum.
Sem dæmi um ósamræmið má
nefna að Seyðisfjörður hefir sér-
stakan þingmann fyrir 426 kjós-
endur, en Reykjavík aðeins átta
þingmenn og hefir því 4700 kjós-
endur bak við hvern þingmann.
Hliðstæð dæmi úr einmennings-
kjördæmum sýslnanna er Vestur
Húnavatnssýsla með 803 kjðs-
endur á móti Gullbringu- og
Kjósarsýslu með 7515 kjósendur.
Leiðir til að jafna metln
Ef maður athugar svo þing-
mannatölu flokkanna og ber sam
an við kjörfylgið kemur í ljós
svipað afskræmi. Við síðustu
kosningar hlaut Sjálfstæðisflokk
urinn 42—43% greiddra atkvæða
en aðeins 19 þingmenn. En Fram
sókn fær 17 þingmenn þótt hún
hlyti ekki nema 15—16%
greiddra atkv. Hinir flokkarnir
tveir fengu aðeins 8 þingmenn
hvor þótt þeir hvor í sínu lagi
hlytu mun fleiri atkvæði en
Framsókn.
Af þessum dæmum má Ijóst
vera að hér er um svo mikið
misrétti og ósamræmi að ræða,
að slíkt er með öllu óviðunandi.
Nú er að sjálfsögðu til fleiri
en ein leið til að jafna metin.
Helzt hafa verið nefndar tvær
úrlausnir. önnur er sú að skipta
landinu öllu í einmenningskjör-
dæmi og láta meirihluta kosn-
ingu ráða úrslitum. Þá yrði m.a.
að skipta Reykjavik niður í mörg
kjördæmi. Hin leiðin er á þann
angrun einstakra býla og byggð-
arlaga horfin. Það eru því létt-
væg rök að ekki megi stækka
kjördæmin vegna þess að þá sé
ekki unnt fyrir þingmenn kjör-
dæmisins að kynna sér hagi kjós-
enda og þarfir hvers byggðar-
lags. Slíkt og annað því líkt sem
andstæðingar þessara tillagna
hampa nú hvað mest er einung-
is fundið upp í blekkingarskyni.
Harmakvein Framsóknar
Hrakyrði og harmakvein Fram
sóknar eru ekki sprottin af neinni
sérstakri umhyggju fyrir okkur
sem í dreifbýlinu búum, heldur
af ótta við að missa sín sérrétt-
indi sem úrelt kjördæmaskipun
og kosningalög hafa fært þeim
upp í hendurnar.
Þetta er sami sónninn og
alltaf kveður við frá þeim
herbúðum, ef hreyft er ein-
hverjum tillögum til leiðrétt-
inga og úrbóta á hinum rang-
látu og úreltu kosningaregl-
um.
Þegar teknar voru upp hlut-
fallskosningar í tvímennings-
kjördæmum 1942 hét það á máli
Framsóknar að „eyðileggja rétt
þessara kjördæma". Hver er svo
reynslan af þessu fyrirkomulagi
á nærri 17 ára tímabili? Er ver
haldið á rétti þessara kjördæma
á löggjafarþingi? Eða skera þau
sig úr með lakari afkomu og
minni framkvæmdir en önnur
kjördæmi? Ég hygg að þeir, sem
til þekkja verði að svara báðum
þessum spurningum neitandi.
Þegar forystulið Framsóknar
útmálar voðann, sem hljótast
muni af hinum væntanlegu kjör-
dæmabreytingum, þykjast þeir
tala fyrir munn fólks úr öllum
flokkum, því öllum vilja þeir
liðsinna þessir blessaðir öðling-
ar! —
Við bændur þekkjum svo sem
þessa „dúnmjúku“ dreifbýlis um
hyggju Framsóknarforkólfanna,
sem breiðist um dálka Tíman»
eins og sóleyjar í túni.
Svo þekkjum við líka aðra teg-
und af „umhyggju", sem kemur
frá þessum sömu öðlingum (hún
er að vísu dálítið hrjúfari) en
blessunarrík er hún og til bú-
drýginda. Þá er það sem „verk-
in tala“.
Gleymcli ekki dreifbýlisfólkinu
Á sl. vori þegar Eysteinn deildi
út blessuðum bjargráðunum
gleymdi hann ekki okkur dreif-
býlisfólkinu. Skammturinn var
55% yfirfærslugjald á allar
helztu rekstrarvörur búanna, svo
sem áburð og fóðurbæti, einnig á
allar landbúnaðarvélar og verk-
færi og varahluti í slíkt. Þetta
gilti í mörgum tilfellum 40—50%
verðhækkun á varningi þessum.
Út á þessa „iumhyggju“ ætla
þeir svo að fá stuðning okk-
ar til að viðhalda úreltum og
rangsleitnum kosningareglum.
Slíkt er hvort tveggja í senn
bjartsýni og barnaskapur.
11. febr. 1959,
Jón Sigurðsson.
Úr Austur-Skagafirði
Jón Sigurðsson.
veg að skipta landinu í nokkur
stór kjördæmi og kjósa allstaðar
hlutfallskosningu.
Sökum fámennis í okkar þjóð-
félagi eigum við sérstöðu um
margt. Þótt einmenningskjör-
dæmi gefist e. t. v. vel hjá millj.
þjóðum er alls óvíst að okkur
henti bezt _ slíkt kosningafyrir-
komulag. Ég held einmitt að
reynslan hafi þegar sýnt okkur
að í hinum fámennU einmenn-
ingskjördæmum þar sem úrslitin
velta oft á örfáum atkvæðum,
sé mjög vafasöm leið til þró-
unnar pólitísku siðgæði, svo
ekki sé meira sagt.
Stærri kjördæml
Hin leiðin sem er sameining
nokkurra núverandi kjördæma í
atærri kjördæmi er líkleg til
samræmingar á rétti kjósenda
til þingfulltrúavals. Hún er líka
vænlegri til viðhalds og eflingar
pólitísku siðgæði. f stærri kjör-
dæmum verður alltaf minna um
nóvígi og allan pólitískan smá-
smuguhátt. Sú mun líka reyndin,
að tillögur um þetta fyrirkomu-
lag eigi mestan hljómgrunn með
al þjóðarinnar. •
Ég vil nú aðeins nánar drepa
á þessa fyrirhuguðu kjördæma-
skipun, og þá sérstaklega á því
svæði sem ég telst til.
Fyrirhugað mun að sameina
Árnes-, Rangárvalla-, V-Skafta-
fellssýslur og Vestmannaeyjar í
eitt kjördæmi. Þetta er sem sagt
hið sama svæði þar sem við
bændur kjósum, í einu lagi, eftir
hlutfalli, fulltrúa á Búnaðarþing,
og yfirleitt öll fagleg samtök
okkar bændanna ná yfir þessar
sýslur sameiginlega, og sýnist
fara vel á því. Ég kem ekki auga
á að verið sé að svipta okkur nein
um réttindum með því að sam-
eina þetta svæði í eitt kjördæmi.
Hitt finnst mér sanni nær, að
þetta stóra kjördæmi ætti að
geta orðið sterkari heild sam-
einuð en fjórskipt. '
Með greiðum samgöngum sem
skapast hafa síðustu ár er ein-
EFTIR mjög mikil frost og tölu-
verð snjóalög í janúar, er nú aft-
ur komin blíðutími, næstum all-
ur snjór farinn af láglendi, klaka-
hlaup að koma í vegi og bílfæri
víða um, þó er mikill snjór á
fjallvegum og nokkur á láglendi
í Fljótum.
Hrossum er ekki gefið en sauð-
fé lítið beitt, enda er það ekki
vanalegt á þessum tíma. Annars
er heilsufar fénaðar mjög sæmi-
legt eins og er.
Atvinna
Allir, sem að heiman komast,
eru nú komnir suður í atvinnu.
Standa sum hús í kauptúninu
Hofsósi auð, en á sveitabæjunum
eru víðast hjón með smábörn.
Þessar fáu hræður hafa því nóg
að starfa, og ef veikindi koma
upp, verða vandræði, jafnvel þó
nágrannar reyni þá að hjálpa eft-
ir því sem hægt er.
Skemmtanir
Manni finnst heldur dauft yfir
öllu skemmtanalífi og þó reynir
fólk að hittast eftir því, sem hægt
er og taka sér spilahring.
í vetur hefir verið efnt til
Bridge-keppni í Hofsósi og hefir
fólk úr sveitinni einnig sótt þá
skemmtun. Vanalega er þetta
gert einu sinni í viku. Svokallað
hjónaball, hefir verið haldið og
er hugsað að efna til annarrar
slíkrar skemmtunar fljótlega. Á
hverju heimili er sími, sem mikið
er notaður, og fólk því langt frá
því að vera eins einangrað og
virðast mætti eftir fólksfæðinni.
Refur og minkar.
Nokkur umferð virðist alltaf
vera af refum og villimink. Ref-
irnir leita þó nokkuð að sjónum
í fuglaæti og voru t.d. 9 refir
drepnir í Þórðarhöfða síðastliðið
ár. Minna hefir orðið vart við
mink en áður en þó er alltaf
eitthvert slangur á ferð. Minka-
hundarnir eru orðnir þeim skæð-
ir nú orðið, því oft geta þeir
gengið að bælum þeirra og vísað
þar með á hvar minkur er.
Lasleiki
Nokkur lasleiki hefir verið að
stíga sér niður og er það þá aðal-
lega mislingar. Eru þeir þó ekki
svæsnir á börnum en leggjast
nokuð þungt á fullorðið fólk. Tvo
fullorðna bændur í Hólahreppi
lögðu mislingar í rúmið, þá
Jóhannes Ástvaldsson á Reykj-
um og Guðmund Stefánsson,
Hrafnhóli. Urðu þeir mjög veikir
og þó sérstaklega Jóhannes.
Frá Hólum í Hjaltadal
Þrjátíu og þrír piltar eru nú við
nám að Hólum. Eru þeir nær
allstaðar af landinu. Allur aðbún-
aður er ágætur á Hólum og viður
væri hið besta.
Mér er sagt að efnilegir strák-
ar séu á Hólum og nám sé stund-
að af kappi. Auk bóklegs náms
stunda þeir smíðanám, bókhald,
leikfimni og söng. Fyrir dyrum
stendur nú að yfirfara búvélar
skólabúsins og eru piltar látnir
vinna að því. Þeir, sem aðstöðu
hafa til, eru nú að taka heim á
staðinn ótamda fola, sem þeir
ætla sér að temja.
Unr næstu helgi er ákveðið
Þorrablót þeirra Hólamanna. Er
þetta aðalhátíð vetrarins og mörg
um fyrr og síðar að góðu kunn,
sem einhver bezta skemmtun,
sem sótt er, enda er almæli, að
alltaf sé gaman að skemmta sér
á Hólum. Alltaf er skemmtun
þessi (Þorrablótið) fjölbreytt og
vel til þess vandað enda fjöl-
mennt. Hólasveinar hugsa nú sem
fyrr gott til þessa fagnaðar. Þeir
eiga von á námsmeyjum frá
Löngumýri, en á milli þessara
skóla er alltaf góður vinskapur
eins og vera ber, og hafa skólarn-
ir skipst á heimboðum, Ekki er
þó vitað að nánari kynni en vin-
skapur sé þar um að ræða.
Heilbrigði hefir verið sæmilegt I
vetur á Hólum, þó hafa misling-
ar stungið sér þar niður. —B.
Peningaskipti í strœtis-
vögnum mundi orsaka
tafir á ferðum
Frá bæjarstjórnarfundi i gær
Á BÆJ ARSTJ ÓRNARFUNDI
gærmorgun kvaddi Sigurður Guð
geirsson (K) sér hljóðs og bar
fram tillögu þess efnis, að pen-
ingaskipti yrðu aftur tekin upp
hjá Strætisvögnum Reykjavíkur.
Þar eð tillaga þessi heyrði ekki
undir þann dagskrárlið, er var til
umræðu, þurfti afbrigði til að
ræða hana, og voru þau veitt
samhljóða.
Gunnar Thoroddsen, borgar-
stjóri, tók til máls. Kvað hann á
annan veg farið um Strætisvagna
Reykjavíkur en flest sambæri-
leg fyrirtæki erlendis, þar sem
sérstakur starfsmaður væri í
hverjum vagni, sem hefði miða-
söluna á hendi. Það væri hins
vegar þýðingarmikið • atriði í
rekstri fyrirtækisins, að spara
slíkt aukið starfsmannahald. Ef
það yrði tekið upp hjá Strætis-
vögnum Reykjavíkur, að hafa
sérstakan mann í hverjum vagni,
sem seldi farmiða, mundi það
þýða að fyrirtækið yrði rekið
með miklum halla, sem bæjarsjóð
ur yrði svo að standa undir. Ef
strætisvagnastjórarnir ættu sjálf
ir að skipta peningum fyrir far-
þega, mundi það hafa í för með
sér miklar tafir á ferðum vagn-
anna. Hefði forstjóri fyrirtækis-
ins talið ógerlegt að halda áfram
að skipta peningum eftir lækkun-
ina á dögunum og því verið hætt.
Þetta væri ekki tekið fram í álykt
un bæjarráðs, því hér væri um
beint framkvæmdaratriði að
ræða.
Borgarstjóri taldi, að ef meta
skyldi hvort ylli meiri óþægind-
um fyrir strætisvagnafarþega að
peningum væri ekki skipt eða
þeir yrðu fyrir þeim töfum, sem
orsökuðust af peningaskiptum,
ímundi niðurstaðan verða sú «8
þeim þættu tafirnar verri. Kvað
hann sér tjáð, að hið nýja fyrir-
komulag hefði ekki valdið mikilli
óánægju. Jafnframt því sem pen-
ingaskiptunum hefur verið hætt,
hefðu verið teknir upp 10-króna
miðar til hægðarauka fyrir far-
þegana, sem vonandi myndu
fljótt venjast þessu fyrirkomu-
lagi. Eins og málið lægi fyrir,
kvaðst borgarstjóri því ekki sjá
ástæðu til að samþykkja breyt-
ingartillögu Sigurðar Guðgeirs-
sonar, en samþykkt hennar
hlyti að hafa í för með sér mikl-
ar tafir á ferðum strætisvagn-
anna.
Eníbættismaima-
skipti um áramót
SVO sem skýrt hefur verið frá
hefir forseti fslands veitt Vil-
mundi Jónssyni, landlækni, lausn
frá embætti frá 1. janúar 1960 og
skipað dr. Sigurð Sigurðsson,
berklayfirlækni og sjúkramála-
stjóra, í embættið frá sama tíma.
Á sl. hausti var lándlæknis-
embættið auglýst laust til um-
sóknar samkvæmt tillögu land-
læknis, Vilmundar Jónssonar,
með hliðsjón af því að hann verð-
ur 70 ára á komandi vori. Ósk-
aði landlæknir þess að sér yrði
veitt lausn frá 1. júní n.k.
Samkvæmt tilmælum ráðuneyt
isins og í samráði við eftirmann
sinn féllst Vilmundur Jónsson á
að sitja í embætti til loka þessa
árs.
(Heilbrigðismálaráðuneytið,
18. febrúar 1959.).