Morgunblaðið - 07.01.1960, Blaðsíða 13

Fimmtudagur 7. Jan. 1960
M O *? r rrw n r 4 njo
13
I svölum
sæ á
jr ■ r

nyjars-
dag
MEÐALSMANNSÆVI er tal-
in vera liðlega 30 ár hér á
landi, eða svo var til skamms
tíma talið. Litlu lengri en sú
meðalævi er „ævi íþróttanna"
á Islandi, sem keppnisgrein.
T. d. var það 1909 á Þjóðhátíð-
inni að fyrsta sundkeppni fór
hér fram .Og á fyrsta degi
þessa nýbyrjaða árs voru 50
ár liðin frá því að eitt hinna
sögulega íþróttamóta, sem hér
hafa verið haldin fór fram í
íyrsta sinn. Það var hið svo-
nefnda Nýárssund.
Nýársdagsmorguninn árið
1910 rann upp bjartur af jan-
úarmorgni að • vera og veður
var fremur stillt. Þennan dag
röðuðu menn sér á gömlu
Steinbryggj una, sem var fram
an við Pósthússtræti. Rás-
merki var gefið og þeir
steyptu sér í kaldan sjóin,
fimmmenningarnir. Það var
synt af bryggjunni í vestur-
átt 50 m vegalengd. Það var
dálítil alda, en sundmennirn-
ir klufu þær, keppnin var jöfn
og skemmtileg og fólk hafði
hópazt saman niður við
bryggjuna til að sjá þessa
garpa, sem létu það ekki á
sig fá að steypa sér í kaldan
sæinn á morgni hins nýbyrj-
aða árs og þreyta kapp saman
í íþrótt íþróttanna — sund-
listinni.
Þessir menn unnu íþróttun-
um mikið og vel. Það hefur
áreiðanlega snortið hugi
margra dirfska, þor og hreysti
þessara garpa, sem klæddir
einum sundbol kepptu þarna
um hávetur. Dirfska þeirra og
hreysti tengdist í hugum fólks
ins við íþróttirnar — íþróttirn
ar voru eitthvað sem „stældu
þor og efldu kraft“. Þessir
garpar höfðu ekki kvatt
gamla árið við glaum og gleði
í sölum Bakkusar, en þeir
heilsuðu hressir og glaðir
nýju ári með íþróttaþraut,
sem fáir myndu fást til að
leika eftir þeim nú á dögum.
En hverjir voru þessir fimm
garpar sem þarna riðu á vað-
ið?
Fyrstan skal þeirra frægast-
an telja formann ísl. íþrótta-
hreyfingar um áratugi, for-
seta ÍSÍ, Ben. B. Waage. Þá
var þar Sigurjón Pétursson,
glímukappi frá Álafossi, Guð-
mundur Kr. Guðmundsson,
nú fulltrúa hjá Olíufélaginu,
Sigurjón Sigurðsson, nú verzl
Unarstjóri hjá Alafossi í Þing-
holtsstræti og Stefán Ölafs-
son vélstjóri.
★
Á regnvotri gangstétt Aust-
ursstrætis 50 árum eftir þessa
sundraun mætti ég Sigurjóni
Hin sögulega mynd tekin á nýársdag 1910 — fyrir 50 árum.
Þátttakendur í fyrsta Nýárssundinu f. v. Sigurjón Sigurðssen,
Guðmundur Kr. Guðmundsson, Stefán Ólafsson, sigurvegari,
Sigurjón Pélursson frá Álafossi og Benedikt G. Waage.
Fyrár 50 áruvn
verzlunarstjóra í Alafossi og
hann minntist á þetta merkis.
afmæli Nýjárssundsins. Eg
bað hann að segja mér söguna
alla en svarið var:
— Talaðu við Bennó. Hann
veit þetta allt miklu betur
en ég.
— Og Benedikt Waage
mundi söguna vel eins og flest
það er á hans langa íþrótta-
ferli hefur drifið.
Hann rifjaði upp söguna um
Nýjársdagsmorguninn, sem
getið var hér að framan og
sagði svo:
— Það var Sigurjón á'Ala-
fossi, sem var upphafsmaður-
inn að þessu ævintýrlega sund
móti. Hann hafði fengið Guð-
jón Sigurðsson úrsmið og
skartgripasala til að gefa silf-
urbikar til að lceppa um.
Og á gamlársdag 1909 hitti
hann mig og sagði. „Þú verður
með í sundinu á morgun af
Steinbryggjunni“. Þeim ágæta
dreng og drengskaparmanni,
sem Sigurjón á Alafossi var,
gat ég ekki neitað um neitt,
sem íþróttir varðaði. Hann
hafði á þeim tíma unnið þeim
svo heils hugar og sýnt svo
óbilandi áhuga — og unnið
mörg afrek. Hann var sann-
kallaður áhugamaður.
★
Og við stungum okkur í
kvikuna ,hélt Benedikt áfram.
Mér þótti illt að synda nyrzt-
ur — þar var kvikan mest. En
þetta tókst mjög vel. Stefán
Ólafsson frá Fúlutjörn varð
sigurvegari. Tími hans var um
48 sek., að mig minnir. Ég
náði öðru sæti, en Sigurjón
Sigurðsson því þriðja. Allir
syntum við bringusund. Stef-
an var frábær bringusunds-
maður, einn sá bezti er ég hefi
séð. Á eftir var sagt að hann
hefði unnið, af því að hann bjó
svo nærri Laugunum, og ætti
því hægt um vik til æfinga.
Og svo hlupum við aftur
upp í Edinborgarpakkhúsið
og verðlaunaafhending fór
fram. Guðmundur Björnsson
landlæknir stillti sér upp í
pakkhússdyrum Edinborgar-
verzlunar. Það stóð þá fyrir
ofan Steinbryggjuna — stórt
og mikið hús. Hann hélt sköru
lega ræðu; mæltist vel að
vanda. Hann hvatti unga
menn til íþróttaiðkana. Hann
taldi það engum ofraun, sem
heilbrigður væri, að synda í
svölum sjó. Margt fleira sagði
hann athyglisvert.
Hinir mörgu áhorfendur
fögnuðu okkur sundmönnun-
um ákaflega og þó sérstaklega
sigurvegaranum er Guðm.
Björnsson afhenti honum silf-
urbikarinn. Við hinir hyltum
hann einnig, því engin var
betur að sigri kominn. Fleiri
voru verðlaunin ekki, því þá
var ekki í tízku að veita 2. og
3. verðlaun. En við eigum allir
minninguna um þetta fyrsta
Nýjárssund — og hún verður
jafngömul okkur.
★
— Var ekki hryssingslega
kalt í sjónum á Nýjársdag?
— Jú víst var það. Sjávar-
hiti var oftast um frostmark,
en hlýjast minnir mig að hafi
verið um 2,5 gráðúr á Celsius.
— En séð frá því, var þá
ekki þetta sund hið mesfa
glapræði og hættulegt þátttak-
endum?
— Það má ef til vill segja.
En aðaltakmarkið er og sjálf-
— ocf nú
010*0100*^0
sagt, að allir iðki sund í sjó og
margir taki þátt í kappsund-
um. En þau eiga að fara fram
á sumrin, þegar sjór er hlýrri
og allir geta NOTAÐ SJÓINN
OG SÓLSKINIÐ.
Ég minnist þess, að þegar
ég var ritstjóri Þróttar sem
íþróttafélag Reykjavíkur gaf
út um árabil, drap ég nokkrum
sinnum á nauðsyn þess að
kappsundin væru háð á sumr-
in, þegar sjór er hlýjastur og
helzt sól á lofti. Slíkt eykur
tvímælalaust heilbrigði og
hréysti hvers einasta manns.
Og þetta hafa margir gert sér
til gagns og gleði.
Þegar sundskálinn í örfiris-
ey var byggður, hófust sumar-
sundin og kappsundin þar
reglulega. Var þá búið að
stofna Sundfélag Reykjavíkur,
en þegar fyrsta Nýjárssundið
fór fram, var hér ekki sérstakt
sundfélag, en Ármann, ÍR og
KR höfðu sund á stefnuskrá
sinni.
— Hvað urðu Nýjárssundin
mörg?
— Þau urðu 10. Flestir vor j
keppendur 10 talsins en fæstir
munu þeir hafa verið 4. Ég
minnist margra gamalla sund-
félaga minna þó ég tæki að-
eins einu sinni þátt í Nýjár-
sundinu vegna þess, að ég var
á móti kappsundi í sjó að vetr-
arlagi. Minnist ég Stefáns Ól-
afssonar, Sigurjónanna beggja,
Jóns Tómassonar, Guðm. Kr.
Guðmundssonar Snæbjarna.r
Ólafssonar, Þorkels Ólafsson-
ar og Sigurðar Þorsteinssonar
auk margra fleiri og skulu síð-
astir, en síztir þó, taldir bræð-
urnir Erlingur, Jón og Ólafur
synir Páls Erlingssonar. Þeír
voru afburðasundmenn og á
þeim bar langsamlega mest í
Nýjárssundinu sem og á öðr-
um sundmótum siðar. Spor
þeirra og föður þeirra munu
lengi sjást í sundsögu íslands.
Erlingur t. d. kenndi mörg-
um af þeim sem þátt tóku í
Nýjárssundinu. Hann kynnti
hér skriðsund og kenndi það.
Allir þátttakendurnir höfðu
meiri og minni æfingu í sundi
í sjó. Sumir stunduðu sjávar-
sund allt árið aðrir fram á
haustin og mættu þó í Nýjárs-
sundið. En aldrei kom slys f>r
ir og engum mun hafa orðið
meint af. Menn voru j sjónum
2—3 m)n. Sundið sjálft tók
innan við mínútu, en þegaé
menn höfðu náð markannunni
50 m frá bryggjunni, var ekki
um annað að ræða en synda til
baka og komast á land i
bryggjunni.
— Ég sé í gömlum blöðum
áð ræður voru jafnan haldnar
við verðlaunaafhendingu.
— Já, og það voru alltaf
snjallir ræðuskörungar, eina
og t. d. Guðmundur Björnsson
landlæknir, Bjarni; frá Vogx,
Benedikt Sveinsson alþm. og
fleiri. Hafði þetta mikla þýð-
ingu fyrir sundíþróltina og í-
þróttirnajf í heild. Þjóðkunnir
menn hvÖttu almenning til að
iðka íþróttir og þá einkum
sund, þessa lífsnauðsynlegu
íþrótt, ságði Benedikt G.
Waage að lokum.
★
Grein þessi hófst með tilvttn
un til skammrar inannsævL
Ástæðan var sú að mennirnir,
sem fyrir 50 árum þreyttu
sund eru að einum undan-
skildum sérlega glæsilegir
menn á velli, léttir í lund og
spengilegir, þó þeir hú séu um
og yfir sjötugt, Einn er í val-
inn fallinn, upphafsmaðurinn
Sigurjón á Álafossi Það er
víst, að bæði Nýjárssundið og
almenn íþróttaiðkun þessara
manna, hefur aðeins háft góð
áhrif á heilsu þeirra og lí!.
Því má við bæta að aðeins
einn annar en Sigurjón, af öll-
um er þátt tóku í sundinu
er fallinn frá; hinir eru á lífí
og hafa ætíð verið við beztu
heilsu.
Fræknasti Nýjárssundmaður
inn, Erlingur Pálsson, er oftast
bar sigur úr býtum í sundun-
um setti metið 33,2 sekúndur
og hreppti bikarana til
eignar, hefur það enn fynr
reglu að fara gönguferðir cg
dýfa sér í svalan sæ. Ein regla
hans — og sú sem hann viil
aldrei af láta — er að fara í
sjóinn á Nýjársdag. Hann nef-
ur því verið trúr „nýjárshug-
sjóninni", sem Sigurjón á Ála-
fossi barðist fyrir og kom í
framkvæmd á nýjársdag fyrir
50 ánim. A. St

Á nýársdag nú voru 50 ár síðan þá. Þá hittust fjórir þátttak-
endanna og tók Jón Kaldal þá þessa mynd. Stefán Ólafsson
situr, en frá vinstri standa Sigurjón Sigurðsson, Guðm. Kr. og
Benedikt Waage. Þeir bera sjötíu árin sín vel þessir frum-
herjar iþróttanna. Hinn 5. Sigurjón á Álafossi er í valinn fallinn.