Morgunblaðið - 08.01.1960, Blaðsíða 16

16
Htovr.rnvnr 4 niÐ
Fðstudagur 8. jan. 1960

l>ar að auki finnst mér það ekk-
ert til að dást að. Þegar allt
kemur til alls, þá vitum við lækn
arnir það öllum öðrum betur, að
á úrslitastund hjálpar viðskipta-
reikningurinn manni harla lítið.
Það sem raunverulega hafði
mest áhrif á mig í fari Kantiz,
alveg frá byrjun, var hinn
ákveðni, óhagganlegi ásetningur
hans, að auka þekkingu sína
ekki síður en auðinn. Hálfar og
heilar nætur í járnbrautarlest-
um, hverja tómstund £ vagninum,
i gistihúsum, á ferðalögum, las
hann og lærði. Hann las allar
lögbækur, bæði sem snertu við-
skipti og iðnað, til þess að vera
sinn eigin málaflutningsmaður.
Hann fór á hvert uppboð í Lond-
on og París eins og embættisleg
ur fornminjasafnari og var
fiverjum bankamanni fróðari í
verzlunar- og viðskiptamálum.
Eðlileg afleiðing þess varð auð-
Vitað sú, að viðskipti hans og
störf urðu stöðugt meiri og marg
víslegri. Frá bændunum hvarf
hann til landsetanna, frá landset
unum til hinna auðugu stóreigna
manna. Brátt var hann farinn að
semja um kaup á uppskerum og
skógum, byggja verzlunarhús,
stofna verzlimarfélög og loks var
honum jafnvel tryggður nokfcur
herstyrkur. Upp frr því fóru
gullspangargleraugun og svarti
frakkinn að sjást oftar í biðher-
bergjum ráðuneytanna. En jafn-
vel nú, þegar eignir hans voru
orðnar hálfrar milljónar króna
virði, áleit fóik hér um slóðir að
hann væri aðeins ómerkilegur
umboðsmaður og heilsaði honum
enn sem fyrr, með vinsamlegu
virðingarleysi, unz hann lét til
skarar skríða og breyttist á einu
andartafci úr Lammel Kanitz í
hr. von Kekesfalva".
Condor þagði stundarfcorn. —
>yJæja“, sagði hann svo — „það
sem ég hef sagt yður fram að
þessiu, hef ég heyrt frá öðrum
heimildarmanni. Það sem nú tek
ur við, hefur hann sjálfur sagt
mér. Hann sagði mér það um
nóttinia, þegar búið var að sfcera
konuna hans upp, meðan við sát
um inni í herbergi í sjúkrahús-
inu og biðum frá klukkan tíu um
'kvöldið og til dögunar. Og ég get
ábyrgzt, að hvert orð er satt,
vegna þess að menn Ijúga ekki á
slíkum stundum".
Condor saup hægt og hugsandi
á glasinu sínu, áður en hann
kveikti sér í nýjum vindli. Ég
held að það hafi verið sá fjórði
þetta kvöld og þsssar stanzlausu
reykingar vöktu athygli mína og
undrun. Mér fór nú að skiljast að
hið makindalega og glaðlega
gerfi, er hann tók á sig í hlut-
verki læknisins, hið hæga málfar
'hans og áberandi kæruleysi, að
allt þetta var sérstök aðferð, til
þess að geta betur íhugað (og ef
til vill athugað) í næði, á meðan.
Þrisvar, fjórum sinnum, sugu
þykkar og næstum syfjulegar
varir hans vindilinn, meðan
hann horfði á reykinn með nán-
ast draumkenndum áhuga. Svo
rauf hann aftur þögnina:
„Sagan um það hvernig Leo-
p>old, eða Lámmel Kanitz, varð
að hr. von Kekesfalva, byrjar í
fanþegalest, frá Budapest til Wi-
er Enda þótt hann væri nú orð-
inn fjörutíu og tveggja ára og
tekinn að grána í vöngum, þá
var þó vinur okkar enn flestar
nætur á ferðalagi. — Hinir nízku
spara tímann, ekki síður en pen-
ingana — og það er óþarft að
taka það fram, að hann ferðaðist
alltaf á þriðja farrými. Sem gam
all sérfræðingur hafði hann fyr-
ir löngu tileinkað sér alveg sér-
staka hætti á þessum næturferð
um. Fyrst breiddi hann skozfca
ábreiðu, sem hann hafði fengið
á uppboði, yfir harða trébekkinn.
'Svo bengdi hann hinn ómissandi,
svarta írakka upp á snagann,
með ýtrustu umhyggju, setti
gullspangargleraugun í hylkið,
tók gamlan ullarslopp upp úr leð
urtöskur — og dró loks húfuna
niður fyrir augun, til þess að
verja þau fyrir ljósinu. Að öllum
þessum undirbúningi loknum,
'kom hann sér fyrir í einhverju
klefahorninu, því að hann var
fyrir löngu orðinn því vanur, að
sofa sitjandi. Leopold litli hafði
Teynt það þegar í bernsku, að
maður þarfnast ekki rúms á næt
urnar, né þægilegra hæginda til
að sofa á.
En í þetta skiptið sofnaði vin-
ur okkar efcki, vegna þess, að
það voru þrír menn aðrir auk
hans í klefanum og þeir ræddu
viðskiptamál. Og þegar menn
ræddu viðskiptamál, gat Kanitz
ekki annað en hlustað. — Fróð-
leiksþorsti hanis hafði ekki
minnkað með árunum fremur en
ágirndin. Þessir tveir eiginleikar
í skapgerð hans urðu ekki að-
skildir með nokkru móti.
Hann var alveg að festa blund,
þegar hann hrökk allt í einu upp
með andfælum við það að ein-
hver nefndi fjárupphæð. — „Og
bugsið þið ykkur bara annað
eins. Raunverulega var það .
tómum asnaskap, sem þessi
'heppni bjáni fékk extíu þúsund
fcrónur í einu höggi....“
Sextíu þúsund krónur? Hvar?
'Hvernig? Kanitz hefði ekki glað-
vaknað jafn skyndilega, þó að ís-
fcöldu vatni hefði verið skvett
framan í hann. Hver hafði feng-
ið sextíu þúsund krónur og
hvernig? — Það varð hann að fá
að vita. Auðvitað gætti hann þess
nákvæmlega, að láta ekki þessa
þrjá samferðamenn sína fá grun
um að hann lægi á hleri. Hann
togaði jafnvel húfuqa enn lengra
niður á ennið, svo að hún
skyggði alveg á augun og lét
sem hann svæfi, fast og rólega,
en notaði sér hins vegar hvern
kipp, sem vagninn tók, til þess
að þoka sér nær þeim, svo að
hann missti ekki af neinu orði,
sem sagt var, þrátt fyrir skrölt-
ið í hjólunum.
Það kom í ljós, að ungi maður-
inn, sem vakið hafði Kanitz svo
hastarlega með orðum sínum,
var starfsmaður á lögfræðiskrif-
stofu í Wien og í reiði sinni yfir
hinni undraverðu heppni vinnu-
veitanda síns, hélt hann frásögn
inni áfram með vaxandi ákafa:
„Það kostulega er það, að ná-
unginn hefur skemmt og eyði-
lagt málið alveg frá byrjun. —
Vegna ómerkilegs málareksturs,
sem hann fékk í mesta lagi
fimmtíu krónur fyrir, kom hann
einum degi of seint til Budapest.
En á meðan hafði kerlingin látið
ginna sig, eins og þurs. — Ailt
var klappað og klárt — ómót-
mælanleg erfðaskrá beztu vitni
frá Sviss, tvö óræk læknisvott-
orð um það, að kerlingin hafi ver
ið með fullkomlega réttu ráði
þegar hún samdi erfðaskrána. —
Frændhópurinn og tengdafólkið
hefði ekki fengið grænan eyri,
þrátt fyrir hneykslisgreinarnar,
sem lögfræðing þeirra tókst að
koma í kvöldblöðin, og svo ör-
uggur var þessi þorskhaus hús-
bóndi minn, að hann fór alveg
áhyggjulaus aftur til Wien,
vegna þess að ekki átti að taka
málið fyrir, fyrr en á föstudag.
Á meðan kom þessi lævísi þorp-
ari, þessi Wiezner málafærslu-
maður andstæðinganna í vinar-
heimsókn til hennar og sú gamla
fékk móðursýkiskast. — „En ég
kæri mig alls ekkert um svona
mikla peninga. Það eina, sem ég
þrái er friður", eftirlíkti hann á
einhverri norður-þýzkri mál-
lýzku. — „Já, friðinn hefur hún
nú fengið og hinir hafa hrifsað
til sín þrjá fjórðu hluta af arfin-
um. Án þess að bíða þess, að hús
bóndi minn kæmi aftur, undirrit
aði kerlingarbjáninn málamiðl-
un, heimskulegustu málamiðlun,
sem nokkurn tíma hefur heyrzt.
Hún afsalaði sér fullum helm-
ing eigna sinna með einu penna-
striki".
„Og takið nú eftir því, hr. liðs
foringi", sagði Condor og leit til
mín um leið — „að undir helm-
ing þessarrar refsiræðu sat Ka-
nitz kunningi okkar, eins og sam
anhnipraður broddgöltur úti í
horni, með húfuna dregna niður
fyrir augun og fór ekki á mis við
eitt einasta orð af því sem sagt
var. Honum varð þegar ljóst,
hvað um var rætt, þar eð Oros-
vár-málið — ég nota annað nafn
vegna þess að rétt nafn er of
vel þekkt — var um þetta leyti
forsíðufrétt allra ungversku
dagblaðanna og var raunveru-
lega furðulegt mál. Ég ætla að
reyna að lýsa því fyrir yður í
stuttu máli.
Gamla Orosvár greifafrú, sem
þegar var orðin alveg ótrúlega
auðug, er hún kom frá Ukrainu,
hafði lifað sem ekkja í full fjöru
tíu og fimm ár. Hún var hörð
eins og tinna og grimmlynd sem
galdranorn og frá því er tvö
einkabörnin hennar höfðu dáið
sömu nóttina úr barnaveiki, hat-
aði hún af öllu hjarta hvern með
lim Orosvár-ættarinnar sem
hafði lifað börnin hennar bæði.
Og mér virðist trúlegt, að það
hafi verið hennar eigin illska og
illkvittnislegur vilji hennar til
að láta ekki hin óþreyjufullu
skyldmenni erfa auðæfi sín, sem
hélt svo lengi í henni lífinu. — í
hvert skipti sem einhver af
venzlamönnum hennar, sem all-
ir biðu svo eftirvæntingarfullir
eftir þvi að hún hrykki upp-af,
kom 1 heimsókn til hennar, neit-
aði hún að taka á móti honum
og jafnvel hin hjartnæmustu bréf
ættingjanna lentu ólesin og
ósvöruð í ruslakörfuna. Kenjótt
og full af mannhatri eftir lát
I
, barna sinna og eiginmanns,
, dvaldi hún aldrei lengur en einn
! eða tvo mánuði á ári í Kekes-
falva og engin lifandi sál heim-
sótti hana þar. Hinn tíma ársins
var hún á ffækingi um heiminn,
j dvaldi með fyrirmannlegum
hætti í Nizza og Montreux, klædd
lst og afklæddist, lét snyrta hár
sitt, hendur og andlit, las fransk
ar skáldsögur, keypti ósköpin
óll af fötum, gekk frá einni verzl
uninni til annarrar, þjarkaði og
skammaðist, eins og rússnetsik
markaðskerling. Að sjálfsögðu
lifði lagsmær hennar, eina mann
eskjan sem hún gat þolað í ná-
j vist sinni, éngu sældarlífi. Dag-
■ lega varð þeissi vorkunnarverða,
kyrrláta manneskja að fóðra,
bursta og ganga út með þrpá leið
inlega og þefilla stúfhundá, leika
á slaghörpu fyrir gamla flónið,
lesa fyrir hana í bókum og þola
svívirðilegustu kúgun að ósekju.
Stundum, þegar gamla frúin
hafði drukkið meira af koníaki
eða vodka, en hún hafði gott af
— en það var vani hennar frá
Ukrainu — varð stúlkan, sam-
kvæmt góðum heimildum, jafn-
. vel að þola högg og líkamsrefs-
ingar. Á öllum fínni stöðum í
Nizza og Cannes, í Aix las Bains
og Montreux, þekktu menn
gömlu frúna með glansandi
greppatrýnið og litaða hárið sem
] ógnaði sífellt og hótaði þjónun-
um, hver sem heyrði, ein.s og yf-
irliðþjálfi og gretti sig ósvífnis-
.....gparið yður hlaup
á milli margra vrrrzla
MRUMl
ð ÖUUM
tfWM!
Austurstiæti
þérhafið ágöðavonn
mirnm
HAPPDRÆTTl
HÁSKÖLANS
— Sirrí, er nokkuð sem ég get — Þínum? Ó, fyrirgefðu Sús- — Ég .íæri — Ég er hrædd um að ég hafi
hjálpað þér að iinna í íarangrin- anna, ég hélt þetta væri pokinn til að gera v w aima. ekkert snærL 1
ym mínnm? hans Markúsar? _
aitltvarpiö
Föstudagur 8. janúar
8.00—10.00 Morgunútvarp (Bæn. — 8.05
Morgunleikfimi. — 8.15 Tónleikar.
— 8.30 Fréttir. — 8.40 Tónleikar.
— 9.10 Veðurfregnir. — 9.20 Tón»
leikar).
12.00 Hádegisútvarp. — (12.25 Fréttir
og tilkynningar).
13.15 Lesin dagskrá næstu viku.
15.00—16.30 Miðdegisútvarp. — (16.00
Fréttir og veðurfregnir).
18.25 Veðurfregnir.
18.30 Mannkynssaga barnanna: „Oll
skyggnist aftur í aldir" eftir
Cornelius Moe; VII. kafli (Stefán
Sigurðsson kennari).
18.50 Framburðarkennsla í spænsku.
19.00 Samsöngur: Innlendir og erlend-
ir kvartettar syngja.
19.30 Tilkynningar.
20.00 Fréttir.
20.30 Kvöldvaka:
a) Lestur fornrita: Gísla saga
Súrssonar; VIII. (Oskar HaJl-
dórsson kand. mag.).
b) Kórsöngur: Kirkjukórar í Eyja
fjarðarprófastdæmi syngja.
c) Þættir úr Hangárþingi (Þórður
Tómasson frá Vallnatúni).
d) Vísnaþátturinn (Sigurður Jóns
son frá Haukagili).
22.00 Fréttir og veðurfregnir.
22.10 Erindi: Laos, — land milljón fíla
(Heimir Þorleifsson stud. philol),
22.30 I léttum tón: Lög úr söngleikn-
um „Hringekjan" eftir Rodgers
og Hammerstein (Gordon Mac-
Rae, Shirley Jones o. fl. syngja),
23.00 Dagskrárlok.
Laugardagur 9. janúar
8.00—10.00 Morgunútvarp (Bæn. — 8.05
Morgunleikfimi. — 8.15 Tónleik-
ar. — 8.30 Fréttir. — 8.40 Tón-
leikar. — 9.10 Veðurfregnir. —
9.20 Tónleikar).
12.00 Hádegisútvarp. (12.25 Fréttir og
tilkynningar).
12.50 Oskalög sjúklinga (Bryndís Sig-
urjónsdóttir).
14.00 Laugardagslögin. — (16.00 Frétt-
ir og veðurfregnir.
17.00 Bridgeþáttur (Eiríkur Baldvins-
son).
17.20 Skákþáttur (Guðmundur Am-
laugsson).
18.00 Tónleikar: „Childrens Corner" (I
barnaherberginu), sex píanólög
eftir Debyssy (Rudolf Firkusny
leikur).
13.25 Veðurfregnir.
18.30 Utvarpssaga barnanna: „Siskó á
flækingi" eftir Estrid Ott; XIX,
lestur (Pétur Sumarliðason kenn
ari).
18.55 Frægir söngvarar: Benjamino
Gigli syngur.
19.35 Tilkynningar.
20.00 Fréttir.
20.30 Leikrit: „Farðu ekki til E1 Kuh-
wet" eftir Gunther Eich, í þýð-
ingu Aslaugar Arnadóttur. —
Leikstjóri: Baldvin Halldórsson.
22.00 Fréttir og veðurfregnir.
22.10 Danslög. — 24.00 DagskrárJok.