Morgunblaðið - 11.08.1960, Qupperneq 6

€
MORCVlSTtL'ÐlÐ
Fimmtudagur 11. ágúst 1960
Hinn nýi skáli Ferðaféiags Akureyrar í Herðubreiðarlmdum.
(Ljósm. St. E. Sig.)
Þorsteinsskáli í
Herðubreiðarlindum
Margrét
Minningarorð
ÞAÐ fólk sem var í heiminn bor-
ið á þeim hörðu árum 1870 til 1880
er nú flest horfið til feðra sinna.
Lífskjör manna voru þá svo
kröpp, að einungis harðgerðasta
fólkið lifði af bernsku og æsku
og náði fullorðins aldri. Sú kyn-
slóð var framúrskarandi dugmik-
ið fólk. Þegar við nú nær öid
siðar, kveðjum einhvern hinztu
kveðju af þessari öldnu sveit,
skynjum við þá miklu þjóðfélags-
byltingu, sem hefur gerzt hér og
er að gerast. Benda allar líkur
til, að niðjar þessa fólks muni
aldrei lifa svipuðu lífi, hvað allar
ytri aðstæður snertir. Gamla ís-
land hverfur með gamla fólk-
inu, en nýtt fólk og nýtt land
tekur við.
Á þessa stórkostlegu breytingu
minntist oft hún frænka mín Mar
grét Jónsdóttir, sem í dag er lögð
til hinztu hvíldar. Minnist á hana
með þessum látlausu orðum: Það
var öðru vísi í mínu ungdæmi.
Hún var fædd 28. des. 1878 að
Hömrum í Þverárhlíð og var því
rösklega 81 árs, er hún lézt. Alla
sína löngu ævi naut hún góðrar
heilsu og vann hvern dag. Á næst
liðnu vori sagðist hún þurfa að
leggja sig helz't til oft og verða
lítið úr verki. Fyrir rúmum mán-
uði lagðist hún rúmföst og and-
aðist 2. ágúst að heimili sínu
Drápuhlíð 3.
Foreldrar Margrétar voru hjón
in Þuríður Ólafsdóttir og Jón
Jónsson, þau bjuggu að Hömrum.
Voru þau systrabörn að frænd-
semi. Ætt þeirra, sem er fjölmenn
um Borgarfjörð og víðar, var
kennd við Ásbjarnarstaði í
Borgarfirði. Þuríður og Jón eign-
uðust 6 börn, 5 dætur og einn son.
Elzta dóttirin var fædd 1875, en
sonurinn sem var yngstur syst-
kinanna 1882. Hann dó 10 daga
gamall. Þá hafði móðir þeirra
kvatt heiminn fyrir tveimur dög-
um. Þau dóu úr mislingum. Þá
urðu fimin litlar stúlKui móður-
lausar. Þremur árum síðar misstu
þær föðyr sinn. Af þessum systra
hópi eru tvær á lífi, Þórdís, sem
var elzt og Ólöf sú yngsta.
Margrét var tekin í fóstur að
Helgavatni í Þverárhlíð. Hún bar
nafn ömmusystur sinnar Margrét-
ar Halldórsdóttur frá Ásbjarnar-
stöðum, er þá bjó að Helgavatni
með manni sínum Þorbirni Sig-
urðssyni.
Þorbjörn bóndi hafði ráðskonu.
Jónsdóttir
Hún hét Rannveig Sigurðardótt-
ir. Rannveig varð fóstra Margrét-
ar. Ég hygg að fá börn minnist
foreldra sinna af meiri hjarta-
hlýju en hún fóstru sinnar. Við
andlát Þorbjarnar á Helgavatni
fluttust þær fóstrur þaðan og
nokkru síðar gekk Rannveig að
eiga Odd Þorleifsson bónda á Dag
verðarnesi í Skorradal. Fluttist
Margrét með fóstru sinni þangað.
Skorradalinn taldi hún ætíð sín-
ar æskustöðvar og þaðan átti hún
margar góðar minningar, enda*
var Dagverðarnes hennar heimili
til seytján ára aldurs, en þá lá
leiðin að heiman.
Unglingar þeirra tíma höfðu
fáa möguleika á að velja sér ævi-
starf. Fábreytni atvinnulífsins
réði því og um skólagöngu var
naumast að tala sízt fyrir þá fá-
tæku. Hlutskipti flestra var vinnu
mennska, næstum framandi hug-
tak unglingunum okkar í dag.
Það valt á miklu að komast í góða
vinnumennsku. Margrét sagði oft
frá því, hversu lánsöm hún hefði
ævinlega verið með húsbændur, á
meðan hún var annarra hjú. Hún
var um árabil, þá ung stúlka á
Lundum í Stafholtstungum hjá
Guðlaugu Jónsdóttur og Guð-
mundi Ólafssyni, er þar bjuggu.
Á veru sína þar minntist hún oft.
Vitnaði hin trygga og fagra vin-
áttu barna þeirra Lundahjóna við
Margréti til hinztu stundar um
framkomu hennar á því heimili.
Á annað heimili í Borgarfirði
var oft minnst — Litlu Gröf í
Borgarhreppi, en þar var Margrét
ráðskona hjá Einar bónda Guð-
mundssyni í nokkur ár. Gekk hún
börnum Einars í móðurstað og
þau gleymdu ekkj heldur veru
hennar þar.
Margrét giftist aldrei, en um
margra ára skeið vann hún á
heimilum systra sinna Ingibjarg-
ar og Ólafar. Var hún þá á sumr-
in hjá Ólöfu norður í Húnavatns-
sýslu en á vetrum hjá Ingibjörgu
hér í bænum.
Voru þeirra heimili barnmörg
og fátæk. Reyndist hún ölluro
sínum systrabörnum ætíð sem
bezta móðir og stuðlaði með ráð-
um og dáð að velferð þeirra í
hvívetna. Hún var barnelsk og
hændust öll börn að henni. Fóstr-
aði hún upp son Ólafar og flelga
Framh. á bls. 15
♦ Hugmyndin um
rafmagnsveiðar
í blaði norska tiskifélags-
ins „Fiskaren” birtist í sið-
ustu viku viðtal við norður-
norskan sjómann. Hann heíur
nýstárlegar hugmynd r um
hvernig fiskveiðum skuIí
hagað á vetrarvertíð við Ló-
fóten og línuveiðum við Finn
land. Það sé eingin hagsýni í
því að kom upp fiskibátum
og kaupa dýr veiðarfæri, þeg-
ar hægt sé að gera þetta allt
AKUREYRI, 8. ágúst. — Fjöl-
menni mikið var saman komið í
Herðubreiðarlindum um verzl-
unarmannahelgina, en þá fór þar
fram vígsla hins nýja sæluhúss
Ferðafélags Akureyrar. Það
hlaut nafnið „Þorsteinsskáli“
eftir hinum kunna fjallagarpi og
ferðamanni, Þorste^ini Þorsteins-
syni, en hann var um langt ára-
bil framkvæmdastjóri ferða-
nefndar F. A. Frá Akureyri fóru
á vegum félagsins allt að 80
manns, um 40 manna hópur
mætti þarna frá Farfuglum í
Rvík, auk þess komu menn víða
að, svo alls munu hafa verið
samankomin um 200 manns í
Herðubreiðarlindum um þessa
helgi.
Vígsluhátíðin fór fram laugar-
daginn 30. júlí og henni stjórn-
aði Tryggvi Þorsteinsson yfir-
kennari. Formaður félagsins,
Kári Sigurjónsson prentari,
flutti byggingarsögu- sæluhúss-
ins, Sigurður Kristjánsson flutti
ljóð eftir Hallgrím Jónasson
kennara, landskunnan ferða-
mann og hagyrðmg, en Þormóð-
ur Sveinsson lýsti nafni hússins.
Sigurður Jóhannsson vegamála-
stjóri flutti ávarp frá Ferðafélagi
íslands. Frumort ljóð fluttu
miklu einfaldara með raf-
magnsveiðum
Nýstárlegt? Ekki er sjó-
maðurinn norski á því. — Ég
man ekki betur en að fyrsti
maðurinn sem setti fram hug
myndina um rafmagnsveiðar
hafi verið íslenzki sýslumað-
urinn og skáldið Einar Bene
diktsson, segir hann. Það
gerði hann á árunum eftir
1920, en hann fékk enga á-
heyrn á íslandi. Raðagerð
Einars Benediktssonar um
fiskveiðar með rafmagni, var
sú að út við ströndina yrði
Guðm. Þórarinsson kennari úr
Hafnarfirði og Karl Magnússon
járnsmiður frá Akureyri.
Á sunnudaginn fóru Linda-
gestir í hópum um nágrennið og
skoðuðu það við leiðsögn kunn-
ugra manna. Ekki leyfði veður
göngu á Herðubreið.
Þá um kvöldið var kvöldvaka
í sæluhúsinu, þar sem voru lesn-
ir kaflar úr* útlegðarsögu Fjalla-
Eyvindar og Höllu, en þau
dvöldu, a. m. k. um eitt skeið á
þessum slóðum.
í ræðu formannsins kom m. a.
þetta fram. Þorsteinsskáli er um
50 fermetrar að flatarmáli í hon
um er rúmgóð forstofa, geymsla,
eldhús og skáli, allt á neðri hæð.
Uppi á rúmgóðu lofti er svefn
pláss fyrir um 25 næturgesti.
Svefnloftið er búið dýnum, svo
nægilegt er fyrir ferðamenn að
hafa með sér-svefnpoka.
Teikningu gerði Jón G. Ágústs
son byggingarfulltrúi, en yfir-
smiður var Ólafur Hallsson bygg
ingameistari.
Tilkoma þessa sæluhúss var
mjög nauðsynleg, því margir,
sem unna fjallaferðum, leggja
leið sína m. a. um Ódáðahraun,
og hinar fornu útlagabyggðir.
komið upp rafveitum, sem
drægju fiskinn og síldina að,
svo að aðeins þyrfti að ná
henni á land. Hann var þeirr-
ar skoðunar að hægt yrði að
leggja öllum íslenzka fiski-
flotanum eftir að rafveiturnar
væru fengnar
• 40 ára hugmynd
framkvæmd
—- Svo það er þessi hug.
mynd Einars Benediktssonar
sem þér viljið koma i fram-
— Gt. E. Sig.
„Pilsaþytur“
göngugurpsins
LONDON, 9. ág. (Reuter) —
Hinn margfrægi göngugarpur
dr. Barbara Moore, var í æstu
skapi, þegar hún kom hingað
í dag frá Bandaríkjunum.
Kvaðst hún mundu bera fram
mótmæli í bandaríska sendi-
ráðinu hér gegn meðferð
þeirri, sem hún fékk hjá toll-
þjónum í ’San Francisco.
Sagðist hún hafa fengið þar
hinar verstu móttökur —
„ruddalegar og óviðurkvæmi-
legar í mesta máta“.
★
Barbara var að koma frá
Ástralíu, og þegar tollverð-
irnir athuguðu farangur henn
ar, sögðu þeir, að ekki væri
hægt að leyfa henni að fara
með mn í landið alla þá á-
vexti og grænmeti, sem hún
hafði í pússi sínu. Göngu-
garpurinn missti þá stjórn á
skapi sínu og tók að þeyta
ávöxtunum um alla tollaf-
greiðsluna, svo að verðirnir
urðu að leita skjóls.
★
Barbara er kunn sem hin
mesta „grasæta" — og telur
hún, að tollþjónarnir hafi
þekkt hana og tekið þessa af-
stöðu til þess að skopast að
henni!
Bandaríkin mót
mæla við Kúbu
WASHINGTON, 8. ág. (NTB/
AFP) — Bandaríski sendiherr-
ann í Havana á Kúbu hefir feng-
ið fyrirmæli frá stjórn sinni um
að mótmæla því harðlega, að
Kúbustjórn hefir ákveðið að
taka eignarnámi öll bandarisk
fyrirtæki í landinu.
Talsmaður utanríkisráðuneyt.
isins í Washington sagði í dag að
eignarnám þetta væri liður í
fyrirfram gerðri áætlun um að
svipta Kúbubúa þeim fjárhags-
lega ávinningi, sem þeir hafi
haft af starfsemi umræddra
fyrirtækja. —
kvæmd í Noregi? spyr blaða
maðurinn
— Já, það er að vissu leyti
rétt en fiskveiðar með raf-
magm eru nú orðnar miklu
meira aðkallandi en þær voru
þegar Einar Benediktsson
kom fram með hugmyndina
á þriðja tug aldarinnar svarar
sjómaðurinn. Rússar veiða nú
styrjur í Kaspíahafinu með
hjálp rafmagns og Þjóðverjar
stunda veiðar með rafmagni
í þýskum ám og vötnum. Það
er semsagt ekki nein nýjung
sem ég er með, þegar ég vil
einnig koma á fiskveiðum
með rafmagm í Noregi
• Mikill áhugi
Þessi ummæli um rafmagna
veiðar eru ekki aðeins um-
mæli óþekkts sjómans. í við-
tali við Morgunblaðið fyrir
skömmu sagði Hilmar Krist-
jónsson, deildarstjóri hjáFAO,
en hann hefur nýlega unnið
að útgáfu bókar um nútíma
veiðitækni, þar sem er m. a.
kafli um. rafmagnsveiðar:
— Ríkir mikil áhugi á fram
vindu í rafmagnsveiðum, en
mest eru það framtíðarvonir
og slík veiði er enn skammt á
veg komin
Enn eru því hugmyndir
Einars Benediktssonar frá því
á þriðja tug aldarinnar skamt
á veg komnar og framtíðar-
vonir, en nú verður varla
langt að bíða að þær komist
í raunhæfa notkun