Alþýðublaðið - 18.11.1929, Blaðsíða 2

ttfcÞVÐUBbAÐIB
Háskólakennaíinn á
undanhaldi.
Magfnús Jónsson notarágizkanír
fyrir rok.
III.
Næst er að athuga afrakstur
átgerðarinnar og hvernig honum
hefir verið varið.
Þar stend ég jafnilla að vígi
og Magnús Jónsson, að ég verð
að byggja á ágizkun í sumum
greinum og dæma eftir líkum.
f þessum efnum er ekki hægt að
taka munninn fullan fyr en rann-
sókn á hag útgérðarinnar liggur
fyrir. Ég hygg að pær Iíkur, sem
ég nú ætla að benda á, mundu
reynast réttar við rannsókn. Pess
vegna hlýt ég að óska eftir slíkri
rannsókn, eins og aðrir sósíal-
istar hafa gert og gera, svo mál
mitt sannist. Magnús Jónsson
hyggur líka, að sínar líkur mundu
sannast við rannsókn. Hann hefir
að vísu barist á móti rannsókn
áöur. En hér eftir mun hann varla
gera pað, nema hann sé hræddur
nm, að rannsóknin mundi ósanna
tíkurnar, sem hann hefir bygt á
gífuryrði sín í pessu merkilega
máli.
Otgeröarfyrirtæki hafa gefið af
sér stórkostlegan afrakstur, og ó-
hemjufé hafa pau látið til annars
en eigin eflingar eða kauphækk-
unar sjómanna.
Þessu til sönnynar skal ég taka
dæmi og leiða vitni, sem væntan-
lega verður ekki véfengt sem
hlutdrægt mér í vil.
Síðast liðinn vetur var hér í
bænum landsfundur Ihaldsflokks-
ins. Við pað tækifæri fóru fund-
armenn upp að Korpúlfsstöðum
til pess að skoða mannvirkin par.
Frá peirri för er skýrt í „Verði“,
landsmálablaðinu, sem miðstjórn
íhaldsflokksins gefur út. I pess-
ari skýrslu segir ritstjóri „Varð-
ar“, Árni Jónsson frá Múla:
„Er pað ærið umhugsunar-
efni peim, sern alt af eru að
ala á rig milli útgerðarmanna
og bænda, að liér hefir stærsti
útgerðarmaðurinn á Islandi
lagt i iangstærstu jarðræktar-
framkvæmdir, sem hér hafa
verið gerðar síðan land bygð-
ist. Sami stórhugurinn, sem
birtlst í pvi pegar Thor Jensen
lagði hér fyrstur manna ut i
togaraútgerð, hefir nú fenglð
sér viðfangsefni við ræktun
jarðarinnar. Fjandskapuí ú't-
gerðarlnnar til iandbúnaðarins
birtist á Korpúlfsstöðum í pví
að hver eyrir af öiium peim
hundruðum púsunda króna,
sem par heflr verið varið til
framkvæmda, liefir fengist af
afrakstri útgerðarinnar.“
„Vörður" er ekki borinn fyrir
pessu af pví, að hann viti petta
einn. Þetta er og hefir verið á
cdlra vitordi. Það er líka á allra
vitorði, að pessi hundruð pús-
unda erji ekki eini sýnilegi af-
raksturinn. Veiðiár, jarðir og hú|:
á Mýrum vestur eiga sömu upp-
tök. Stórhýsi eigenda Kveldúlfs í
Reykjavík, dýrindis innbú, bif-
reiðar og handbært fé rekur til
sömu róta. — Enn hundruð pús-
unda.
Alt er petta útgerðinni ýmisf
alveg óviðkomandi eða snertir
hana miklu minna en kaupgjald
sjómanna.
Nú má varla ætla Kveldúlfi pá
óvarkárni, að hann hafi látið dll-
an afrakstur sinn ganga til pessa.
Hitt verður heldur að ætla, að
hann sitji eftir með mörg hund-
ruð púsunda sem varasjóð, til
pess að mæta ófyrirséðum og
óviðráðanlegum skakkaföllum.
Af öllu pessu er Ijóst, að petta
eina útgerðarfélag hefir grætt
stórkostlega á rekstri sínum. Af
pessu er Ijóst, að petta eina fyrir-
tæki hefir varið óhemjufé af af-
rakstri sínum til annars en efl-
ingar sjálfu sér.
Þetta er á allra vitorði, einnig
Magnúsar Jónssonar háskóla-
kennara. Þrátt fyrir pað segir
hann um meðferð arðsins í
„Morgunbl.“ 2. p. m.: „Að svo
miklu leyti, sem.arðurinn af fyr-
irtækjunum hefir ekki farið til
aukningar fyrirtækjanna sjálfra,
og til hans hefir meginporri hans
farid*), hefir hann lent í bönkum,
sem svo hafa lánað hann til ann-
ara fyrirtækja. Sumt hefir ef til
vill*) farið til húsabygginga og
er pað ekki líka gagnlegt ?“(!!)
„Einhver hluti hefir svo farið til
óparfa eyðslu og jafnvel hún
hleypir auknu fjöri í atvinnu-
reksturinn, en er annars ekki bót
mælandi.“
Og enn segir Magnús í sömu
grein:
„Verkamenn eiga að fá »em
allra hæst kaup og peir eiga að
beita sem ailra skynsamlegustum
aðferðum til pess, að geta fengið
gott kaup og haldið pví. Eitt af
pvi er pað, að vernda fyrirtækin,
— mjölkurkýmar —, sem peir
lifa á. Það er bág ráðsmenska
að svelta kúna eða ofreyna reið-
hestinn, sein á að bera mann í
langferð.“
Nú stóð svo á, pegar Varðar-
greinin var skrifuð, sú sem áður
er vitnað i, að nýlega var afstað-
iö verkfall sjómanna út af kaup-
kröfum. Kveldúlfur póttist ekki
geta gengið að kröfum sjómanna.
Þó hafði hann fengið nógan arð
til pess, pað vita allir. En hann
haföi varið arðinum til annars.
Hann vildi ekki verja varasjóði
sínum til pessa, — eða átti engan
varasjóð. Skipin máttu Iiggja og
sjómenn máttu ganga atvinnu-
lausir hálfan annan til tvo mán-
uði, pangað til útgerðarmenn
gátu neytt ríkisstjórnina til pess,
að veita sér hiunnindi — ívilnun
í tekjuskatti, skatti af hreinum
gróða — svo peir gæti greitt sjó-
mönnum tœpan helming af kröf-
*) Leturbr. mín.
unni, sem um var deilt, eða uro
15«/» kauphækkun. Og pessi
hlunnindi fá dð eins pau útgerð-
arfélög, sem bezt eru stæð, sem
grœða. Hin, sem ekki grœða og
kgnnu að parfnast lijálpar, pau
njóta einskis góðs af pessu.
„Það er bág ráðsmenska að
svelta kúna eða ofreyna hestinn,"
segir háskólakennarinn.
Hér hefir nú verið tekið að
eins eitt dæmi, Kveldúlfur. Og
pað er ekkert vafamál, að hann
hefir haft geysilegan afrakstur af
útgerð sinni. ,
En Kveldúlfur er ekki eina út-
gerðarfyrirtækið, sem hefir haft
arð. Þau eru fleiri, og peirra á
meðal má nefna félagið „Alli-
ance“. Það er flestra mál, að
pað félag hafi ekki grætt minna
en Kveldúlfur.
Nú er sjálfsagt að unna eig-
endum Kveldúlfs pess sannmælis,
að peir hafa ekki farið í felur
með allan sinn gröða. Það sem
hér hefir verið bent á er ekki
falið í bönkum, hérlendum eða
erlendum, pví er ekki eytt í svall
eða hégóma. Korpúlfsstaðir eru
dæmi' um sterkan vilja til pess
að draga arð úr skauti náttúrunn-
ar, einnig á landi, og djörfung til
að leg’gja fenginn arð í nokkrg
áhættu. Það er allrar xdrðingar
vert. En pað skiftir ekki máli,
pegar að eins er um hag sjálfrar
útgerðarinnar að ræða.
En hvað hefir Alliance gert við
sinn afrakstur?
Það mun mega fullyrða, að
miklu af peim afrakstri hefir Al-
liance varið sjálfu sér til eflingar
og tryggingar, og er pað út af
fyrir sig lofsverð ráðsmenska.
Það er altalað, að um síðasta
nýjár hafi pað félag ekki skuld-
að neinum neitt. Þetta verður
að vísu ekki sannað nema með
rannsókn. Ég ætia pví að ganga
út frá pessu sem sennilegri get-
gátu, en ekk'i sönnun, — getgátu,
sem væri félaginu fremur til vegs
en vansæmdar, ef rétt reyndist,
pvi pá var pað búið að búa svo í
haginn, að pað gat greitt sjó-
mönnum hátt kaup. Hér er sem
sé um allmikinn auð að ræða.
Fjögur hafskip á félagið, lágt virt
með öllum búnaði á 1200 púsund
krónur. Þá eru verkunarstöðVar
og önnur mannvirki á landi.
Mundi pað of hátt metið á 300
púsund? Og eitthvað hafa hlut-
hafarnir fengið til eigin umráða.
Þeir búa sumir í skrauthýsum
og höllum — pað vita menn, og
peir hafa sumir ekki aðrar mjólk-
urkýr haft en Ailiance.
Þannig virðist pá hagur pessa
félags vera daginn sem pað
stöðvar útgerðina með neitun unj
lítils háttar kauphækkun handa
sjómönnum. Þannig virðist hagur
pess standa daginn sem pað
neyðir ríkisstjórnina til pess að
gefa sér hlunnindi, svo pað geti
orðið við nokkrum hluta af kröf-
um sjómanna.
Hvað ætli hagur útgerðarfélags
pyrfti að verða góður, að skoðu*
Magnúsar Jónssonar, til pess a6
af pví mætti krefjast sæmilegs
kaups handa verkafólki, úr pví
hann kallar pað „svikráð við all-
an hinn vinnandi iýð“ að styðja
Jsjómenn í kröfum um kauphækk-
un hjá svona félagi, og kallar pá
mestu ólánsmenn pjóðarinnar,
sem slíkt gera?
En geram svo ráð fyrir að get-
gáta mín sé ekki rétt, félagið eigi
miklu minni eignir en að framan
er talið. Hvað hefir pá orðið af
afrakstrinum? Því pað mun eng-
inn vefengja, að afrakstur pess
félags frá upphafi skiftir milljón-
run króna.
Hér skulu ekki talin fleiri
dæmi, pó vitanlegt sé um suro
önnur útgerðarfélög, að pau hafa
ausið út arði sínum til hluthafa
og farið síðan á höfuðið, pegar
eitthvað bjátaði á, eða fengið
hundruð púsunda króna eftirgefin
af skuldum í bönkunum.
Verkamenn eiga að vernda at-
vinnufyrirtækin, segir Magnús
Jónsson. En hann getur ekkert
um pað, sá góði maður, að at-
vinnufyrirtækin eigi að vernda.
verkalýðinn frá böli fátæktarinn-
ar. Það lítur út fyrir að hann
vilji láta 'dWinmifyrirtœkin hafa
allan arðinn, pangað til hann er
orðinn svo mikill, að pau geta
ekki komið honum' í lóg á annan
hátt en pann, að kasta honum af
náð sinni í verkalýðinn.
En hvað má telja arð af at-
vinnufyrrrtæki? Ég get ekki fariði
út í að svara peirri spurningu í
pessari grein. En svo mikið verö
ég að segja, að pað sem alment
er kallaður arður af fyrirtæki,
er að miklum hluta innieign
verkalýðsins, sem hefir fengið of
lítið kaup, — innieign, sem
stjórnendur fyrirtækjanna hafa
engan siðferðiiegan rétt til að
fara með sem sína eign, heldur
verða að standa skil á í aukmr
kaupgjaltdi, eða sem tryggingarfé
verkalýðsins í fyrirtækinu.
Magnús Jónsson fer með gífur-
yrði um sósíalista fyrir pað, að
peir hafi eggjað verkamenn tíi
að gera of háar kaupkröfur.
Ég fullyrði, að sjómenn hafa
ekki gert of háar kaupkröfur, og
geta ekki gert svo lengi sem út-
gerðarfyrirtækin hafa afrakstur.
sem varið er tU annars en efl-
ingar útgerðinni.
Það er að eins ein leið til að
sanna hvor okkar hefir réttara
fyrir sér í pessu máli: Opinber
rannsókn á hag útgerðarfyrir-
tækjamm.
Sósíalistar hafa krafist slíkrar
rannsóknar og munu halda áfranj
að krefjast hennar. Magnús Jóns-
son verður að fylgja okkur í
peirri kröfu, ef hann vill sanna
sitt mál. Leggist hann móti slíkrj
rannsókn, pá leggur hann sín eig-
in orð undir pann dóm, að pau
séu verri en marklaust hjal, og
verður fyrir pau sjálfum sér og
mentastofnun peirri, sem hann.