Morgunblaðið - 23.09.1960, Blaðsíða 13

Föstudagur 23. sept. 1960
M O R C 11/V n r 4 fí IÐ
13
Á réttarvegg
Svarthamarsrétt
á Hvalfjarðarströnd
SL. miðvikudag var tekin til
afnota ný fjárrétt á Hval-
fjarðarströnd í Borgarfjarðar-
sýslu og hefur hún hlotið
heitið Svarthamarsrétt. Er
það skilarétt fyrir stórt svæði,
bæði sunnan og ofan Botns-
heiðar. Hefur réttinni verið
valinn staður við þjóðveginn
ofan og utan vert við Hrafna-
björg.
Byrjað var á byggingu rétt-
arinnar 1959 og henni lokið
á þessu sumri.
Réttin er hringlaga, steypt
á stöplum. Stærð réttarinnar,
dilkar og almenningur, er að
flatarmáli 3300 fermetrar.
Dilkar eru 21 og rúma þeir
7000 fjár. Almenningur rúm-
ar 2000 fjár. Stórt gerði er við
réttina til geymslu á fjár-
söfnum að næturlagi.
Járnhurðir á hjörum eru
fyrir dilkadyrum almennings
megin, en skothurð úr tré fyr-
ir dyrum hvers dilks á út-
vegg.
Þéttriðnu járnneti er kom-
ið fyrir í öllum veggjum rétt-
arinnar og stöplum þeim sem
hún hvílir á, en þeir eru
grafnir niður um einn og hálf-
an meter. Útveggir eru hvít-
málaðir.
Allt er mannvirki þetta hið
traustasta og sómir sér hið
bezta.
Kostnaður við réttarbygg-
inguna mun nema 320 þús. kr.
Er nokkuð var liðið á rétta-
haldið var dráttur stöðv-
aður og fé það sem ódregið
var rekið út í gerðið. Söfnuð-
ust réttargestir saman í eina
hverfing í almenningnum
framan við ræðupall, sem þar
hafði verið reistur. — Kvaddi
oddviti Hvalfjarðarstrandar-
hrepps, Guðmundur Brynjólfs
son á Hrafnabjörgum, sem
staðið hefur fyrir byggingu
réttarinnar, sér hljóðs og
ávarpaði réttargesti. Skýrði
hann frá aðdraganda og fram-
kvæmd byggingarinnar,
nefndi nöfn þeirra manna
ýmissa er undirbúið höfðu
framkvæmd þessa og unnið
að byggingunni og færði þeim
þakkir fyrir störf þeirra.
Þá gat hann þess hve sauð-
fjáreignin hefði jafnan verið
mikilsverður þáttur í lífi Is-
lendinga, bæði til fæðis og
klæðis og svo mundi þetta
lengi verða.
Þá flutti Pétur Ottesen,
fyrrv. alþingismaður, ræðu,
sem prentuð er á öðrum stað
í blaðinu.
Pétur Þórarinsson, Kambs-
hóli, minntist þessa atburðar
í bundnu máli. Að þessu
loknu var sungið „Blessuð
sértu sveitin mín“, við góðar
undirtektir réttargesta.
Allir fagna hinni nýju
skilarétt og hyggja gott til
starfa þar nú og í framtíð-
inni.
Var þá að svo búnu tekið
aftur til óspiltra málanna við
sundurdráttinn.
um slóðum er svo máium komið
nú ,til dæmis að taka, að eitt af
stærstu og myndarlegustu fó-
lagsheimilum á landinu hefir
verið reTst í næsta nágrenm við
þann stað, er vér nú stöndum
á. Hin nýja Svarthamarsrétt,
sem vér fylkjum iiði i dag, nú
er hún í fyrsta skipti eftir að
byggingu hennar er lokið, er
tekin til notkunar, er reist við
vegárkant einnar fjölförnuslu
þjóðleiðar á landi voru.
Petur Ottesen
var efnt til mikillar skemmtun-
ar, mikils mannfagnaðar. Á þeim
árum var þetta eina skemmti-
samkoma ársins, sem fó'.k úr ná-
lægum byggðarlögum átti þá
kost á að sækja. Þarna var farið
í leiki og dansað alla nóttina við
dunandi harmómku og rnunn-
hörpumúsík þangað til að morgni
leið og markljóst var orðið. Ég
sé meða Iréttargesta hér í dag
einn mann, sem af mikilli leikni
spilaði oft á munnhörpu fyrir
dansinum á þessum næturfagn-
aði vorum. Þennan mann þekkj-
um við öll ofur vel, það er hann
Árni Böðvarsson frá Vogatungu,
ljósmyndari og sparisjóðshald-
ari á Akranesi. Hann er þúsund
þjala smiður eins og allir vita.
Brekkuréttar var avallt beðið
af mikilli óþreyju á hverju
hausti. Það var því uppi fótur
og fit hjá fólkinu og miklar
mannaferðir í héraði daginn
fyrir aðfaranótt réttardagsins.
Nágrannar okkar af strönd-
inni hinum megin fjarðarins
komu á bátum þegar gott var
veður og fylktu liði í hinum
glaða og gunnreifa hópi heima-
manna og deildu þar gleði við
okkur þessa nótt. Þarna var mik-
ið líf og fjör. Fóikið velti a£ sér
reiðingnum, deyfðinni og drung
anum sem fylgdi dagleg^j önn,
sliti og striti í harðri lífsbaráttu.
☆
Þessar samko.nur voru and-
legur heilsubrunnur. Flest af-
brigði skaphafnai ísiendingsins
komu að sjálfsögðu í ljós að
meira eða minna leyti á þessum
vökunóttum, en gleðin og glað-
værðin hafði þar æfinlega yfir-
höndina og vér sem þarna vor-
um, bjuggum lengi að þeirri glað
!værð sem þar var va*in og flutt
um heim með okkur góðar og
hugstæðar endurminningar um
þessar skemmtilegu samkomur,
sem þarna voru háðar undir ber-
um himni. — Með morgunsár-
inu hélt allur skarinn heim á
réttarbæina þar sem skíðlogaði
undir kaltinum of faðmur hinn-
ar íslenzu gestrisni stóð oss op-
inn hjá því góða fólki.
Þegar Brekkiuétt var lögð
niður og ný rétt reis af grunni
á Hrafneyri, lögðust þessar
skemmtanir niður. Að svo fór
var þó engan veginn bein af-
leiðing af réttarfiutningnum,
heldur lágu til þess þau rök að
skemmtanalífið var þá smátt og
smátt að færast á annar, vett-
vang og hafnar nokkrar aðgerð-
ir til þess að bæta í því efni að-
stöðuna heima fyrir. Hér á þess-
Réttin er héraðsprýði og glæsi
legur vottur um manndóm, fram
takssemi og stórhug þess fólks,
sem að byggingu hennar stendur.
Réttin er reist hér á traustum
grunni. Henni er valinn þurr
staður og þokkaiegur. Oss er
annt um sauðkindina og hinn
drifhvíta lagð hennar, þegar hún
kemur til byggða et'tir sumar-
gönguna á háfjöllununj, velkist
ekki við sundurdráttinn. Sauð-
kindin hefur fætt og klætt ís-
lenzku þjóðina um ailar aidir,
frá fyrstu byggð hennar í land-
inu.
Af réttarbyggingum sem þess-.
ari má marka hve bóndinn tel-
ur sauðfjárframleiðsluna nmkils
verðan þátt í lífi sínu og starfi.
Vér fögnum öllum afrekum,
sem unnin eru í lar.di voru,
hvort heldur á andlegu eða verk
legu sviði. Þau eru oss hvöt og
ögrun til dáðríkara starfa í hví-
vetna. Þessi réttarbygging fell-
ur vel inn í ramma annarra fram
kvæmda í sveicabyggðum vorum
utan Skarðsheiðar og sunnan
Botnsheiðar og er crækt vitm um
þann menningarbrag í búskap-
arháttum sem hér er ríkjandi.
Ég vil svo enda þessi orð mín
með því að færa þeim sem borið
hafa hita og þunga af fram-
kvæmd þessa verks og þeim sem
að því hafa unnið, þakkir okk-
ar allra og veit ég að það er með
góðu samþykki ykkar að ég tek
mér þau þakkarorð á tungu.
Heill og hammgja signi störí
fólksins í hinum breiðu byggð-
um lands vors, bæði í sveit og
við sjó.
Helgarferð
í Hrafntiimusker
NÚ er haust gengið í garð og
helgarferðum í Oræfin senn að
ljúka. Ekki er Guðmundur Jón-
asson þó á því að gefast upp
enn. Um næstu helgi efnir hann
til ferðar í Hrafntinnuhraun og
upp á Hrafntinnusker. Farið
verður úr bænum kl. 14 á ’.aug-
ardag, gist í sæluhúsinu við Land
mannahelli, en farið þaðan
snemma á sunnudagsmorgun upp
í Hrafntinnuhraun og alia leið
upp í Hrafntinnusker, sem er um
1128 m hátt. en hærra mun ekki
annars staðar fært á bílurn hér-
lendis. Landslag á þessum slóð-
um er mjög sérkennilegt og heill
andi. Heim verður haldið á
sunnudagskvöld. Sigurður Þór-
arinsson, sem vinnur að athug-
unum á eldstöðvum á þessum
slóðum, verður með í förinni og
mun veita jarðfræðilega leiðsögn
þeim, sem þess óska.
„Ba?ntmu vann
AKRANESI, 21. sept. — Dr. Jón
Vestdal, verkfræðingur, hefur
gefið Akurnesingum ljómandi
fagran bikar til að keppa um í
knattspyrnu milli einstakra
starfsmannahópa.
Nú hafa starfsmenn Sements-
verksmiðjunnar og bæjarins
þreytt með sér keppni í tveimur
leikjum. Varð fyrri leikurinn
jafntefli, en í síðari leiknum
vann bærinn með tveimur mörk-
um gegn einu.
Bærinn keppti svo til úrslita
við starfsmenn Vélsmiðju Þor-
geirs og Ellerts. Vann bærinn
járnsmiðina og þar með Vestdals
bikarinn i ár. — Oddur.
Ávarp Péturs Ottesens við
Svarthamarsrétt s.l. miðvikud.
1 Góðir réttargestir!
Velkomnir til starfs í hinni
nýju-skilarétt vorri.
Því er líkt farið með gróand-
ann í náttúrunni og þjóðlífsgróð-
urinn. Kjarngróður þrífst að-
eins í góðum jarðvegi og á and-
legu og verklegu sviði tekst því
aðeins að beita framtakinu til
farsælla og raunhæfra starfa,
vinna afrek. að hugur og hönd
efli samtakamáttinn og að ein-
ing og samhugur ríki.
☆
Svarthamarsrétt hin nýja, sem
vér erum nú stödd í er reist á
þokkasælum stað. Héðan er víð-
sýni mikið. Vér rennum augum
vorum til Hvalfjarðar sem túlk-
ar öll vetrarb'rigði, er ýmist
Spegilsléttur og ládauðut eða
rismikill og hamramur. Þessi
langi og fallegi fjörður „Hin
djúpa röst, sem deilir lönd í da-
semd fyrir mér er þönd“, eins
og Steingrímur segir. Kvingd-
ur á báðar hliðar lágum fjöllum
hið efra en grcðursælli byggð
hið neðra, klýfur byggðina frá
yztu ósum til innstu voga.
Þessi svipmikla byggð breið-
ir hér faðminn á móti okkur öll-
um. íbúar þessa byggðarlags
hafa tekið þeim faðmlögum vel
og goldið því .Torfalögin. Þeir
hafa reist frá grunni fallegar
og notasælar byggingar á jörð-
um sínum. Þeir hafa hrundið í
framkvæmd stórfelldri ræktun
á sviði jarðargróðans og með því
að plægja akur felagslegrar siarf
semi hafa þeir glætt samstarfs-
vijann, vakið bjartsýni og stór-
hug og trú á vaxandi gvóanda í
þjóðlífi voru. Þetta nýja, trausta
og fellega mannvirki sem vígt
er til nota í dag er ávöxtur gró-
andans og gróskunnar í félagslífi
voru og á rætur að rekja til
allra þeirra sem hér eiga hlut
að máli nær og fjær. Hér er
margt manna saman komið. —
Allir hyggjum vér gott til starfa
í hinni nýju skilarétt.
Vér látum um stund hugann
hvarfla til liðins tíma á þessum
slóðum. Af þeim, sem hér eru
saman komnir í dag erum vér
sem höfum þá sögo að segja
að hafa verið við fjárdrátt i
þremur skilaréttum á þessu
svæði, hverri fratn af annarri,
Brekkurétt, Hrafnseyrarétt og
svo í hinni nýju Svarthamarsrétt
áreiðanlega í miklum mlnni
hluta.
☆
Tíminn líður fljótt, eins og
straumþungt fljót út?í hinn stóva
útsæ. Árin líða hveit af öðru
í aldanna skaut, kynslóðir hverfa
og aðrar nýjar koma í þeirra
stað. Þessa viðburðanna rás fær
ekkert stöðvað. Og allra fæstir
erum vér ljósast í þessum hópi,
sem munum eftir Brekkurétt,
sem hlaðin var úr grjóti í hail-
anum norðan í Brekkuhöfðanum.
En það er fleira en fjárdráttur-
inn einn í þessari rétt, sem
leiðir huga okkar eldri mann-
anna að Brekkukotsrétt, er vér
látum meðvitund okkar reika í
heimi fornra mmninga og rifj-
um upp fyrir okkur það líf og
fjör, sem árlega var tengt við
réttarhaldið þar.
Kvöldið fyrir réttarhaldið í
fyrstu rétt, safnaðist saman mik-
ill mannfjöldi, eldri og yngri,
konur og karlar á Brekkueyrum
vestanvert við Höfðann, þar sem
vakað var yfir safningu. Til
armarrar handar er þarna há,
grasi gróin brekka og er svæði
| þetta ekki ólíkt erlendu fjöl'eika
I húsi undir berum himni. Þarna
Þessi mynd er tekin við Svart hamarsrétt sl. miðvikudag.