Morgunblaðið - 26.11.1960, Blaðsíða 14

14
MORCUNBLAÐIB
Laugardagur 26. nóv. 1960
fram tillögu um, að ágreiningn-
um >á yrði skotið til aliþjóða-
dómsstólsins, gerðu menn sér
ljóst, að béín synjun hennar
hlyti að verða okkur stórhættu-
leg í áliti annarra. Þess vegna
hliðraði V-stjórnin sér hjá að
svara. Ef ný ráðstefna hefði ekki
verið á næstu grösum, hefði ekki
verið unnt að skjóta sér undan
úrskurði alþjóðadómsstóls.
Nú deilt um umþóttunar-
tíma
Nú er það ágreiningsefni úr
sögunni og einungis deilt um það,
sem okkur er miklu hættuminna,
— einhvern umþóttunartíma
Bretum til handa. Möguleikinn
á því að við töpum þeirri deilu
fyrir dómi kann þó að vera meiri.
Úr sker, að dómur um þetta deilu
mál fæst ekki upp kveðinn fyrr
en eftir 2—3 ár og fer þá að
verða mikill vafi á, hvort það
borgi sig, jafnvel þótt við vær-
um vissir um sigur, að bera mál-
ið undir dóm fremur en semja
um það nú þegar.
Ég hef þá rakið öll þau úrræði,
sem til mála hafa komið, um
lausn þessarar deilu við Breta.
Hnigur þar allt að einu. Það að
leita lausnar hennar með viðræð-
um við Breta, með samningaum-
leitunum eins og segir í stofn-
skrá Sameinuðu þjóðanna, er
ekki aðeins eina úrræðið, sem
raunverulega hefur verið bent á,
heldur beinlínis skylt samkvæmt
alþjóðasamningum. Annað mál
er, hvort þær viðræður eða um-
leitanir leiða til þess að samning
ar komist á. Enn er það ekki
sýnt. Einungis er verið að kanna,
hvort og með hverjum hætti það
sé gerlegt.
Þá reynir mjög á sanngirni
Breta. Við teljum, að hingað til
hafi mjög á hana skort. En Bret-
ar hafa ekki síður en við ríka
ástæðu til að leiða deiluna til
lykta. Þar við bætist, að hinir
æðstu valdamenn þeirra iáta nú
málið miklu meira til sín taka en
áður. Þeir vita áreiðanlega, að
Bretar hafa ekki haft sæmd af
herhlaupi sínu hingað. Verður
að ætla, að þeir líti á máiin af
meiri skilningi, víðsýni og þar
með sanngirni en áður hefur
gætt af Breta hálfu.
En er þá óeðlilegt, að þeir
minnist þess tilboðs, sem íslenzka
stjórnin gerði tvívegis á árinu
1958?
Tilboð V-stjórnarinnar
Af hálfu þáverandi hæstvirtr-
ar rikisstjórnar, vinstri stjórnar-
innar, var öllum aðildarríkjum
Atlantshafsbandalagsins, með
skeyti dagsettu 18. maí, boðið,
að veiða upp að 6 mílna mörkum
um þriggja ára tímabil gegn við-
urkenningu á 12 mílna fiskveiði
lögsögu og öðrum nánar tiitekn
um skilyrðum. Þessu tilboði ís-
lenzku ríkisstjórnarinnar var þá
hafnað. En eftir að sýnt var, að
Bretar mundu koma með her-
skipaflota hingað til lands, ef
ekki yrði að gert, var tilboðið
endurtekið í skeyti hinn 22. ágúst
sama ár. Því var þá enn hafnað.
Þetta endurtekna tilboð vinstri
stjórnarinnar sýnir, að þáverandi
hæstv. ríkisstjórn taldi sann-
gjarnt að veita öðrum nokkurn
umþóttunartíma áður en þeir fyr
ir fullt og allt hyrfu út fyrir 12
mílna takmörkin. Úr því að tíma
bundin fiskveiðiheimild var met-
in sanngjörn af íslenzkum stjórn
völdum 1958 og beinlínis boðin
fram af okkur, er viðbúið, að
okkur reynist erfitt að sannfæra
aðra um, að brezka stjórnin
sýni ósanngirni, ef hún býðst til
að semja á þessum grundvelli.
Sumir segja: Munurinn er sá,
að síðan hafa Bretar beitt okk-
ur ofbeldi og það er ætið hættu-
legt að láta undan ofbeldismanni.
Víst er það fáum okkar að skapi.
En hver er það, sem vægir eða
verður undan að láta, ef aðgengi
leg lausn kynni að finnast á
þessum grundvelli?
Óneitanlega eru það þá Bret-
ar, sem hverfa frá sínum megin-
kröfum. Þeir láta niður falla mót
mæli gegn 12 mílna fiskveiðilög-
Ritari slysavarnadeildarinnar, Soffía Björgúlfsdóttir, afhendir
formanni, Þóru Jakobsdóttur, málverk að gjöf frá félagskonum.
Slysavarnadeild kvenna
í Neskaupstað 25 ára
— Ræða Bjarna
Benediktssonar
Fnamh. af bls. 13.
Senniiega þyrftu Bretar þó
ekki á synjunarvaldinu að halda,
þegar af því, að um það deilu-
mál, sem nú er eftir á milli okk-
ar og þeirra, þ.e.a.s. vissan frest
til afi umþótta sig áður en horfið
er af miðum, liggur fyrir frá
Genfarráðstefnunni £ vor, að ein-
ungis vantaði eitt atkvæði upp á
að % hlutar þeirra aðila, sem þar
voru, væru Bretum sammála og
«úikur andvígir. Þar munaði sem
sé atkvæði okkar sjálfra, um
hvort Bretar fengju hinn lög-
áskilda meirihluta fyrir sínum
skilningi í andstöðu við okkur.
Nú eru atkvæðahlutföll nokkuð
önnur á fundum Sameinuðu þjóð
anna en á Genfarráðstefnunni,
m.a. af því, að aðilar Sameinuðu
þjóðanna eru aðrir en aðilar
Genfarráðstefnunnar. H.v. stjórn
arandstæðinga telja bersýni-
lega harla litlar líkur til þess,
að munurinn geti orðið svo mik-
ill að við höfum nokkra von á
stuðningi tilskilins meirihluta, þ.
e. tveggja þriðju, hjá Sameinuðu
þjóðunum á okkar málstað í
þessu ágreiningsefni gegn Bret-
um.
Reglur SÞ
En jafnvel þótt við ættum þar
skilningi að mæta, er þess að
gæta, hvað sáttmáli hinna Sam-
einuðu þjóða segir um friðsam-
lega lausn deilumála. í 33. gr.
sáttmálans er kveðið svo á:
„1) Aðilar að sérhverju deilu-
máli sem með áframhaldi gæti
stofnað í hættu heimsfriði og ör-
yggi, skulu fyrst leita lausnar á
deilumálinu með samningaumleit
unum, rannsókn, miðlun, sættar-
gerð, gerðardómi, dómsúrskurði,
með samningum eða með öðrum
friðsamlegum aðferðum, skv.
eigin vali.
2) Er öryggisráðinu þykir nauð
syn krefja skal það kveðja dcilu
aðila til að leita lausnar á deilu-
máli sínu á slíkan hátt“.
Þessum reglum verða þeir að
hlíta, er vilja hljóta vernd Sam-
einuðu þjóðanna. En það er ein-
mitt vegna þess, að ríkisstjórn-
Islands hefur reynt að leiða þessa
deilu til lykta með viðræðum
við Breta, sem flutt er sú tillaga,
er hér er til umræðu. Flutnings-
menn hennar vilja sem sagt
brjóta þvert í bága við þær
meginreglur, sem stofnskrá Sam-
einuðu þjóðanna setur sem skil-
yrði þess, að ríki fái þar áheyrn
og stuðning. Svo ólíklegt, sem
það er að þeirra dómi, að við
getum vænzt mikillar hjálpar
hjá Sameinuðu þjóðunum i þessu
máli vegna þeirrar skoðunar, er
vitað er að meirihluti þeirra hef-
ur á deiluefninu, þá mundum við
firra okkur öllum möguleikum
í þá átt, ef fylgt væri ráðum
flutningsmanna þessarar tillögu.
Ég efast ekki um, að það eru
þessar ástæður, sem valda því,
að stjórnarandstæðingar hreyfa
því nú ekki að kæra deiluna fyrir
öryggisráði Sameinuðu þjóðanna,
eins og sumir þeirra höfðu þó áð-
ur lagt til.
Þá kem ég að því úrræði, sem
ég vék að, þegar ég ræddi um að
leita til Bandaríkjastjórnar eða
Atlantshafsbandalags og nefnt er
í þessu ákvæði stofnskrár Sam-
einuðu þjóðanna, þ.e.a.s. þvi, að
leitað verði til alþjóðadómsstóls
um úrskurð deiluefnisins. Er enn
hert á því í 3. tl. 36. gr. stofn-
skrárinnar, þar sem segir:
„Er öryggisráðið gerir tillögur
sínar samkvæmt grein þessari,
skal það einnig taka til greina,
að fylgja skal þeirri venju, að
deiluaðilar leggi lagadeilur fyrir
alþjóðadómstólinn, í samræmi
við ákvæði samþykktar dómstóls
ins“.
Lítil þjóð, sem allt sitt á und-
ir því, að lög og réttur gildi í
heiminum en ekki valdbeiting,
má aldrei gera neitt það, sem hún
sjálf trúir ekki á að standizt fyr-
ir alþjóðadómsstóli. íslenzka
stjórnin lýsti sig og fúsa til þess
að bera ágreininginn út af stækk
un fiskveiðilögsögunnar 1952 und
ir alþjóðadómstólinn.
Og þegar Bretar báru 1958
Neskaupstað, 21. nóv.
SLYSAVARNADEILD kvenna í
Neskaupstað hélt upp á 25 ára
afmæli deildarinnar laugardags-
kvöldið 19. þ.m. með veglegri
samkomu í barnaskólahúsinu.
Frú Þóra Jakobsdóttir formaður
félagsins, setti hófið og stjórn-
aði því. Ræddi hún tildrög að
stofnun deildarinnar og sögu
hennar. Einnig gat Þóra um
helztu verkefni deildarinnar, en
þau hafa verið mörg. Má þar
nefna fjársöfnun til kaupa á tal-
stöðvum í norðfirska báta, fjár-
söfnun til sundlaugar, til björg-
unarskútusjóðs Austfjarða, til fé-
lagsheimilis í Neskaupstað og
skipbrotsmannaskýla á Austur-
landi auk margra annarra verk-
efna
Eftir ræðu formanns fóru fram
ýmis skemmtiatriði, svo sem upp
lestur, söngur kvennakvartetts.
Einnig söng karlakór Neskaup-
staðar, undir stjórn Haraldar
Guðmundssonar. Mörg avörp
voru flutt og félaginu bárust
margar góðar gjafir og fjöldi
heillaóska. Eftir þetta var sezt
að borðum og veitingar bornar
fram af mikilli rausn. Að lokum
var dansað fram eftir nóttu og
lék H.S.-sextettinn fyrir dans-
inum.
Um 400 manns voru í afmælis-
fagnaði þessum, sem fór allur
sérlega vel fram og var allur
undirbúningur og framkvæmd
félagskonum til mikils sóma.
Núverandi stjórn kvennadeild-
arinnar skipa Þóra Jakobsdóttir,
form., Unnur Zoéga gjaldkeri, og
Soffía Björgúlfsdóttir ritari.
Meðstjórnendur Lína Jónsdóttir
og Gíslína Haraldsdóttir. — S.L.
sögu og úr sögunni er krafa
þeirra um eilífan fiskveiðirétt
innan hennar. Sættir nást þá á
sama grundvelli og vinstri stjórn
in bauð tvívegis fram strax í
upphafi.
Hér er þó einungis um grund-
völl að ræða. Breyttar aðstæður
m.a. í fiskveiðum okkar og nán-
ari íhugun allra atvika hljóta að
leiða til þess, að með sanngirni
verði ekki mælt á móti ýmsum
fyrirvörum og viðaukum af okk
ar hálfu nú umfram það, er
vinstri stjórnin bauð 1958.
Við verðum sjálfir
að sýna sanngirni
í þessu sem öðru verðum við
sjálfir umfram allt að sýna sann-
girni. Við höfum öðlazt samúð
margra vegna þess, að við vor-
um beittir ósanngirni, leikurinn
milli okkar og Breta var of ó-
jafn til þess, að þeir gætu haft
af honum sæmd eða samúð. En
jafnskjótt og þeir breyta um og
bjóða, eða láta þess kost, sem
okkur er ótvírætt betra en það,
er íslenzka stjórnin sjálf bauð
fyrir rúmum tveimur árum, þá
er hætta á, að leikurinn snúist
við. Þá er yfirvofandi missir
þeirrar samúðar, sem er okkur
mesti styrkur og við megum sízt
án vera.
En þó að tilboð vinstri stjórn-
arinnar frá 1958, sé óhagganleg
staðreynd og þótt erfitt muni
reynast að sannfæra aðra um
sanngirni okkar, ef við neitum
því nú sem umræðugrundvelli,
þá kynni einhver að spyrja:
Hvernig kemur þetta heim við
ályktun Alþingis frá 5. maí 1959?
Mundum við ekki vera að
minnka fiskveiðilandhelgi okkar
eða lögsögu með því að leyfa
Bretum fiskveiðar innan hennar,
þótt mjög væri bundið tíma og
öðrum takmörkunum?
Samningur
Rússa við Breta
Ekki lítur annað mesta stór-
veldi heims, Rússland, svo á um
sjálft sig. Rússland hefur tekið
sér ekki aðeins 12 mílna fiskveiði
lögsögu, heldur 12 mílna algera
landhelgi. Engu að síður hefur
rússneska ríkisstjórnin samið við
þá brezku um tímabundinn tak-
markaðan fiskveiðirétt Bretum
til handa innan landhelgi Rúss-
lands. Þetta hefur rússneska
stjórnin gert vegna þess, að
Rússar hafa metið eyðfngu deilu
við Breta út af þessu réttarveizl-
unnar virði eða fer.gið e.nhver
önnur hlunnindi hjá Bretum í
staðinn. Þarna beita Rússar full-
veldi sínu yfir landhelginni til
að láta Bretum í té hlunnindi,
sem þeir ella nytu ekki. Á sama
veg getum við, ef okkur þykir
henta, beitt lögsögu okkar svo,
að Bretar eða aðrir fái hér tak-
mörkuð fiskveiðihlunnindi með
þeim skilyrðum, sem við setjum.
Sú ákvörðun væri hliðstæð
þeirri, þegar eftir setningu
fiskveiðilöggjafarinnar 1922 voru
veittar undanþágur frá henni. Sú
ákvörðun var umdeild en skerti
að sjálfsögðu á engan veg full-
veldi okkar eða úrslitaráð í þess-
um efnum.
Maður heldur áfram að vera
eigandi húss, þótt hann leyfi
öðrum takmörkuð afnot þess,
t. d. leigu herbergis um sinn.
Menn kann að greina á um, hvort
slíkt sé æskilegt eða hyggilegt,
en sú ákvörðun haggar eignar-
réttinum ekki að neinu. Og vafa-
laust mundi sá maður telja sig
hafa orðið ofan á í deilu um
eignarrétt eða afnotarétt yfir
húsi, sem fengi gagnaðila, er
héldi því fram, að hann ætti hús-
ið með honum eða hefði yfir því
eilífa afnotakvöð, til að sætta sig
við örfárra ára not gegn fullu
gjaldi.
í öllum skiptum manna á milli
reynist farsælast að láta rólega
íhugun og góðvild ráða gerðum
sínum. Gremja og heiftarhugur
horfa aftur á móti sjaldnast til
góðs. Þetta á ekki síður við um
samskipti þjóða en einstaklinga.
Þess vegna ber okkur að kanna
til htítar með hverjum kjörum
hægt er að leiða deiluna við
Breta til lykta. Enn verður ekki
með vissu séð hvort það er hægt
með aðgengilegum kjörum.
Sumum, til dæmis Finnboga
Rút Valdimarssyni finnst tor-
tryggilegt, hversu lengi þær um
leitanir hafa dregizt. En þegar
íhugað er, að það tók Breta og
Norðmenn marga mánuði og
endurtekin fundarhöld að komast
að niðurstöðu í samningum sín-
um nú í sumar, þá þarf engan að
undra, þótt nokkuð langan tima
taki að kanna deilumál okkar
og Breta til hlítar, svo miklu
meira sem borið hefur á milli
Breta og okkar í þessu máli en
Norðmanna og Breta.
Fyrst þegar málið liggur ljóst
fyrir, er tímabært að taka um
það ákvörðun. Þegar af þeirri
ástæðu er tillaga sú, sem hér er
til umræðu vanhugsuð og brýtur
á móti hagsmunum ísleözku þjóð-
arinnar.
Jón Björnsson
mólnrnmeistnri
fró ísafirði
HINZTA KVEÐJA
FRÁ BÖRNUM HANS
Drottinn gaf og Drottinn tók,
dánarfregnin hjartað nísti
Þó í sorgum ljós eitt lýsti,
ljós, sem hug í harmi jók.
Minning björt um bernskudaga,
blíðu atlot, kærleiks il.
Föðurarmur heimahaga
heill æ studdi og kunni á skil.
Þó að örlög ill og grimm,
okkar sjónum nú þig ræni,
elsku pabbi. Á þig mæni
andinn bak við élin dimm.
Drottinn skilur dýpstu harma,
drottinn veitir huggun, þrótt,
sorgar börn hans ástar arma,
eiga vísa um lífsins nótt.
Faðir kær, við þökkum þér,
þína föður umsjón alla,
er sem heyrum enn þig kalla,
okkur börnin. Sálin sér,
Yfir okkur vildir vaka,
váleg örlög skildu leið,
dylst oft merking drottins raka,
er dánarklukkan hljómar heið.
Hvað er dauði? Hvað er hel?
Öllum líkn sem búnir bíða.
Búnir hér í heimi að líða,
himinn bíður bak við él.
Elsku pabbi, vonin vakir,
von um sælan endurfund.
Frelsuð Jesú fyrir sakir,
fögnum við á þeirri stund.
B. Þ.
Jólakort seld
í Miðbæjar-
barnaskólanum
PRENTUÐ hafa verið jólakort
eftir myndum, sem nemendur í
Miðbæjarbarnaskólanum hafa
teiknað, og verða jólakortm til
sölu í skólanum og ef til vill i
bókabúðum bæjarins.
Samkeppni fór fram milli nem
enda á eldrinum 9—13 ára og
voru 5 myndir valdar á jólakort-
in. Voru það Fanney Valgarðs-
dóttir og Ari Guðmundsson, bæði
12 ára, sem báru sigur úr býtum,
og voru myndir þeirra prentað-
ar á kortin.
Ágóðinn af kortasölunni renn«
ur til kaupa á hljóðfæri í skól.
ann, sem notuð verða til kennslu.