Morgunblaðið - 01.06.1961, Side 13

Fimmtudagur í. júní 1961
MORGVNniAÐIÐ
13
Alf Kjös, bómH, formaóur
Hægri manna
Lyng dómstjóri, leiðtogi
þingflokks Hægri manna
Noregsbréf frá Gísla Brynjólfssyni
Flokkaskipun -
Kosningahorfur
í>að á að kjósa 11. september.
Enda þótt þetta langur tími sé
til stöfnu, er mikill kosninga-
Viðbúnaður þegar hafinn.
Sex flokkar eiga nú fulltrúa á
jiorska Stórþingin.u. Sumir
ihalda, að eftir næstu kosningar
verði þeir sjö. Svo verður, ef
Kommúnisitar lhald.a sínu eina
sæti og ef hinn nýstofnaði
„Sosialistiski þjóðflokkur" kem-
wr að manni.
Alþýðuflokkuriim.
Af þingflokkunum er Alþýðu-
ílokkurinn langstærstur, hefur
hreinan meirihluta, 78 sæti af
150. Leiðtogar ‘hans, forsætisráð-
herrann Einar Gerhardsen er
efstur á lista flokksins í Osló. Á
þeim lista eru líka einir þrír aðr
ir ráðherrar. Samt er það svo, að
enginn ráðherra á sæti á þingi.
í>egar þingmaður verður ráð-
íherra, tekur varamaður sæti
Ihans. — Af 15 núv. ráðherrum
eru sex kosnir á þing. Hinir níu
ih' a aldrei átt þar sæti.
Hægrimenn.
Hægrl menn hafa 29 þingsæti.
Hann er stærsti flokkur stjórnar
andstöðunnar, eins og hann hef
lur löngum verið í seinni tíð.
Eylgi sitt á hann mest í borgun
um. í>ó er formaður hans bóndi,
oberst Alf Kjös. En áhrifamesti
jnaður í flokki Hægrimanna sem
Btendur er Lyng dómari, formað
tir þingflokksins. Hins vegar er
!Alf Kjös forseti óðalsþingsins. f
Stórþinginu skipta allir flokkar
imeð sér forsetastörfunum. Áber
ondi og upprennandi stjarna hjá
Hægri er hinn ungi lektor við
Kennaraskólann í Osló, prestur
inn og „dobul“jdoktorinn, P-er
Lönning. Hann er einn af yngstu
jþingmönnum, fuUtrúi fyrir Osló.
Vlstrl menn.
Vinstrimenn eiga 15 þingmenn
tog mega muna fífil sinn fegri.
Leiðtogi þeirra er Röiseland
Ibóndi, forseti Lögþingsins. Hann
er þingmaður fyrir V#stur-Agðir
í Suður-Noregi. f þeim landshluta
eiga Vinstri allmikið fýlgi. Þó
er aðalvígi þeirra í sveitunum
Vestanfjalls, eða sérstaklega var
svo áður en kristilegi flokkurinn
Iklofnaði frá þeim árið 1933. Þar
og víða annarsstaðar, fylgja
samt margir prestar og annað
Ikirkjufólk Vinstrimönnum. For
maður þeirra er mikill áhuga-
maður um trúmál og lætur mik
iðtil sín taka 1 hinu margvíslega
trúboðsstarfi Norðmanna, sem
rekið er bæði utan lands og inn
an. Næst útbreiddasta blað Nor-
egs, Dagblaðið, í Osló er mál-
gagn Vinstri manna. Samt eiga
þeir ekki nema einn fulltrúa á
þingi fyrir höfuðborgina, og
sumir spá að þeir haldi honum
ekki í haust. Dagblaðið þykir
ekki vandað um fréttir eða mál
flutning, en það þykir vel skrif-
að, fiytur oft æsifregnir, sem
ganga í aknenning og hefur ó-
hemju lausasölu, en fáa áskrif
endur. Langstærsta blaðið í land
inu utan Osló fylgir líka Vinstri
mönnum. Það er hið ágæta og út
breidda blað Bergens Tidende.
Miðflokkurinn.
Sentrumpartiet hét áður
Bændaflokkurinn, en skipti um
nafn, að því er sagt er, til að laða
að sér fylgi bæjarbúa og leggja
áherslu á miðflokksafstöðu sína.
Mun það sýna sig í næstu kosn-
ingum hvernig honum hefur tek
izt það. Hingað til hefur flokk-
urinn átt fylgi sitt eingöngu í
sveitum og hefur ekki boðið
fram í bæjunum. Leiðtogi flokks
ins á þingi nú er Borten, bóndi
og fylkisráðuna.utur í Þrænda-
lögum.
Kristilegi þjóðflokkurinn.
Kristilegi flokkurinn er ekki
nema tæplega þrítugur að aldri.
Heyrt hef ég, að það sem hratt
honum aif stað hafi verið ó-
ánægja trúaðs fólks Vestanfjalls
með skipun mianna á lista Vinstri
manna. Hann nýtur öruggs fylg
is hjá mörgum heittrúarmanna
um land allt, en mest ítök á
hann Vestanfjalls. Hann hefur
nú 12 þingmenn, en ætti eftir
fylgi sínu í síðustu kosningum
að hafa 16, samanborið við aðra
flokka. Misræmið stafar aif því,
að í Noregi eru ekki uppbótar-
sæti. Leiðtogi Kristilega flokks
ins er Einar Hareide umsvifa-
mikill framkvæmdastjóri og út-
gerðarmaður, en gefur sér þó
tíma til að sinna mjög kristileg
um félagsmálum. Aðaláhugamál
flokksins er að efla kristileg á-
hrif í pólitíkinni Og þjóðlífinu yf
irleitt. Hann gefur út blaðið Folk
ets Framtid, vikublað með litla
útbreiðslu, en óbeinan stuðning
hefur flokkurinn í kristilegu
pressunni yfirleitt, einkum Dag
en í Bergen enda þótt það blað
telji sig hlutlaust í flokkapóli-
tíkinni.
Samvinna miðflokkanna.
Þrír síðastnefndu flokkarnir
nefna sig oft miðflokik'ana og
gera það með réttu. f vetur var
mikið rætt um samvinnu þeirra
í kosningunum. Minna virðist
þó ætla að verða úr henni en til
Tarjei Vesaas, rithöfiindur
Við sundið breiða
Grein þessi um samskipti
íslendinga og Norðmanna
ritaði Tarjei Vesaas eftir
beiðni Mbl. Hanrr er nú
eitt frægasta skáld Norð
manna.
Öðrum megin fsland, hin-
um megin Noregur .
Svipþungt og úfið haf ligg
ur milli okkar. Báðum megin
Noregshafs eru grýttar strend
ur. En við það verður Noregs
haf að sundi. Enn eru engar
reglur til um það, hversu
breitt sund megi vera — það
má vera eins breitt og vera
vill — ef aðeins ættarkenndin
nær að brúa hafið. Þá verður
það að sundi, með öllu, sem
þar tilheyrir af nánum kunn-
leik og vingjarnlegum sam-
skiptum við þá, sem handan
sundsins búa. Yfir sund eiga
að vera fjörugar samgöngur
og íbúarnir, — hvorum meg-
in þess eiga að þekkja hverj
ir aðra.
Við skulum nú ekki fara í
neinn mannjöfnuð eða metast
um, hvað við eigum eða eig
um ekki — hvorir eiga meira
af grjóti eða meira hvassviðri,
brattari hengiflug í sjó fram,
eða söltustu síldina í tunnunni
sinni. Ef þið á fslandi eigið
mikið af heitu vatni, þá eig
um við ennþá meira af köldu,
svo að það getur fallizt í
faðma, og tilgangslaust að
vera að karpa um það. En
ætli við vildum ekki gjarna
eignast Egil Slkallagriimsson
og gjalda við honum stærsta
skóg Noregs? (Heyr! og
Svei!).
Jæja, þá erum við komnir
að efninu áður en við fengj
um deplað augum. Hvorki tíu
villihes'tar né einn þrælaböð
ull gaeti afstýrt því, að við
færum að tala um bókmennt
ir, þegar íslands er minnzt.
Við heilsum íslandi með þakk
látum huga. Okkur finnst
skáldskapur mikilsverður og
merkur þáttur tilverunnar —
en íslendingar eru sú þjóð,
sem hefur tignað skáldskap-
inn hvað almennast. Sérkenni
lega land. í hálfgerðu hugsun
arleysi lesum við um bók-
menntalíf fslands. Hina ótrú
legu lestrarfýsn og bókakaup.
Þar eruð þið öfundsverðir, að
þrátt fyrir nýtízkulega lifn-
aðarhætti, standið þið and-
lega með annan fótinn aftur
í Sögunni. Hver almúgamað
ur hefur fornan góðskáldskap
í huganum, lifir með persón
um hans, þekkir hinn sak-
bitna Flosa og hinn yfirlits
bjarta Höskuld Hvítanesgoða
jafn náið og miðlungs Norð
maður þekkir einkennislit
skautakóngsins Hjallis.
íþróttastjörnur og fegurðar
samkeppni dýrkið þið úti á
íslandi engu síður en aðrir,
en ykkur hefur tekizit að láta
lfiandi persónur íslendinga-
sagnanna þrífast jafnframt.
Þar gæti okkur orðið örðugur
eftirleikurinn.
Það hlýtur að vera gott að
vera rilhöfundur á íslandi,
þar sem fólk stendur í bið
röð þegar ný kvæðabók kem
ur í búðirnar. Þar blómgast
skáldskapurinn. Og ekki að-
eins fyrir íslendinga sjálfa
því að nútímaskáldskapur ís-
lenzkur fer á vorum dögum
um víða veröld.
una og knýtir mörg bönd. —
Þessi mannskipti á ungu fól'ki
yfir hafið ber að efla. Við eig
um smómsaman að endurnýja
kynnin, sem einu sinni voru
náin og innileg — enda þótt
þau væru stundum ekki sem
friðsamlegust — og bar margt
til.
í löftinu fljúga Loftleiðir
skýjum ofar. Hvílíkt nafn
á flugleið! Það er arnsúgur
Tariei Vesaas
rithöiundur
Sæbratta eyjan milli Nor-
egshafs og Atlantzhafs var
eitt sinn ökkar eigin dóttir.
Eða var hún það? Ef til vill
kemur það í ijós, að það hafi
verið móðir okkar, sem þar
bjó, á óróatímunum þegar
höfðingjarnix urðu að flýja
sitt eigið land. En þetta er
langt um liðið og tjóar lítt að
tala um það nú. Það er þrá-
lynd og sjálfstæð kona, sem
hefst við úti þar — fyrst og
fremst. Við gleðjumst af því
að svo skuli vera, það hefur
farið eins og fara átti.
Tímar afskiptaleysis,
hafa gengið ýfir sundið breiða
en aldrei hefur sambandið
rofnað með öllu, alltaf hafa
einhver tengsl verið yfir haf-
ið. Sagan hefur einnig verið
okkur andleg fæða, enda ann-
að ekki hugsanlegt — enda
þótt hún sé ekki runnin okk
ur í merg og bein eins og fs-
lendingum. Auk þess hafa átt
sér stað mikilsverð manna-
skipti æskulýðs milli land-
anna. fslenzikt æskufólk hef
ur sótt skólana okkar, og ung
ir Norðmenn hafa farið til ís
lands til þess að gróðursetja
barrskóg. Slíkt eykur vinátt
í nafninu!
Við ljúkum máli þar sem
hafið var. Við breiða sundið.
Og af nógu er að taka. Maður
getur gengið fram á sjávar-
ströndina og sagt með gamla
ferjukallinu: Komdu yfir!
Það var alvanalegt kall við
sund, sem kallfært var yfir,
og sá, sem kallaði var örugg
ur um undirtektirnar. Þetta
er í rauninni töfrakall, sem
hefur alla tíð lökkað menn.
Suhdið milli fslands og Nor
egs er breitt og stormasamt.
Það þýðir ekki að óska sér
að komast yfir það, en jafn-
vel lágróma kall getur kom-
izt leiðar sinnar. Það má
kalla: Hvemig líður þér? —
Einnig má kalla: Manstu . . ?
Eða: Við skulum hittast! Við
skulum ræðast við.
Og kallið kemst leiðar sinn
ar, gegn um storma og stillur
sé það aðeins sent af stað.
Noregur heilsar íslandi sér
staklega á þessu sumri. Lík-
lega verður það til þess að
báðir snúi sér að. grannanum,
sem er þeim svo skyldur. Báð
iffli megin sundsins munum
við bíða fcins þráða (kalls:
Komdu yfir!
stóð. Hverjar sem óskir eða áætl
anir flokksstjórnanna hafa ver-
ið þá er hitt víst, að kjósendurn
ir (fólkið í flokksfélögunum úti
í kjördæmunum) hafa s.a.s. alls
staðar stillt upp sjálfstæðum
flokkslistum. Aðeins á einstaka
stað hefur tekizt samstarf milli
Sentrum og kristilega flokksins.
Hins vegar ætla Hægri og Kristi
iegi flokkurinn að hafa sameigin
legan lista í Bergen. Telja kunn
ugir að á því geti Alþýðuflokk
urinn tapað einu þingsæti. —
Þótt svona hafi til tekizt um
„samvinnu'” ; sentrum" er tal
ið að flokkar muni
ge'fa út sameiginlega yfirlýsingu
um hugsanlegt samstarf um
stjórn eftir kosningarnar ef Al-
þýðuflokkurinn missir meirhlut
ann. En víst er að erfitt verður
að berja saman tilkynningu, sem
allir þessir flokkar geti ssett sig
við og þeim ætti að einhverju
gagni að koma í kosningabarátt-
unni.
Kommúnistar.
Hinu vanþakkláta hlutverki að
vera kommúnistaflokkur í norska
Stórþinginu gegnir einn maður
sem stendur, Emil Lövlien full-
trúi fyrir Heiðmörk. Þar hafa
kommúnistar jafnan helzt átt
fylgi að fagna í Noregi, meðal
hinna lítt launuðu erfiðismanna
í skógum Heiðmerkur. Sjálfur
er Lövlin (62 ára) gamall skóg
arhöggsmaður og smábóndi, en
vitanlega löngu hættur þeim
starfa og hefur stundað blaða-
mennsku og félagsstörf í þágu
flokks síns nú í langa hríð. f
kosningunum 1945 fengu komm-
únistar 11 þingmenn og nutu þar
eins og víðar baráttu Rússa gegn
nazismanum í stríðinu. f næstu
kosningum, 1949, fengu þeir eng
an mann kiörinn.
Framhald á bls 14.