Morgunblaðið - 04.01.1962, Blaðsíða 11

Fimmtudagur 4. jan. 1962
MORGUNBLAÐIÐ
11
Hornsteinar trúarbragðanna III.
Brestir og bönd
innan kristninnar
eftir Arnold Toynbee
London, 3. ágúst.
SE KRISTINN maður á Vestur-
löndum spurður að því, hver sé
Ihöfuðskipting hinnar kristnu
kirkju, mun hann næstum vafa-
laust svara því til, að kirkjan
skiptist í kaþólska kirkju og
mótmælendakirkju.
En sannleikurinn er hins veg-
ar sá, að þessi skipting er að-
eins staðbundin — og raunar ný-
tilkomin — og á við tvær grein-
ar innan Kristninnar, sem engan
veginn eru meginþættir hennar
íié miðstöð. Megingrein og mið-
stöð Kristninnar er orþódoxa
kirkjan, en kjarni hennar er
grískur, ásamt náskyldum grein-
urn í Georgíu, austurslavnesku
löndunum og Rúmeníu. í vestri
er svo hinn kaþólskpróte-
Btantíski vængur Kristninnar, og
í austri eru ennfremur tvær grein
ar Kristni, monophysiska eða
eineðliskirkjan og nestoriska
kirkjan.
■ Oslitin keðja eineðliskirkna
náði eitt einn frá Armeníu um
Sýrland, Egyptaland, og Núbíu
til Abbyssiníu; og báðir enda-
hlekkirnir í Armeníu og Abys-
siníu eru enn traustir, þótt hlekk
irnir á landsvæðunum milli þess-
arra landa séu nú veikir eða sem
engir.
Nestorianar voru hraktir burt
úr Rómarveldi austur á bóginn
inn í Persaveldi, og nestorísk
?,kirkjugrein“ teygði sig á Gyð-
ingavísu, þvert yfir Asíu til
Norður. Kína, tií Mongólíu og
til suð-vesturhluta Indlands.
Þessar sögulegu staðreyndir
beindu augum manna að vesi-
rænni Kristni. I augum orþodox-
kristinna manna, eru kaþólskir
og mótmælendur einungis tvær
lítilvægar klofagreinar vestrænn
ar Kristni.
Kristin orþódox-kirkja var í
rauninni innlimuð í keisaraveld-
ið rómverska, og að því frum-
kvæði risu svo orþódox-kristnar
kirkjur, eftir að Rómarveldi leið
undir lok. A dögum Ottoman-
keisaraveldisins viðhéldu menn
orþódox trú sinni í þeim löndum,
eða þá hún kviknaði utan keisara
veldisins, eins og í rússneska
keisaraveldinu. I orþódox-kristn
um löndurn, þar sem ríkiss'tjórnin
og þjóðin hefur játað orþódox-
'kristna trú, hefúr tilhneigingin
hvarvetna verið sú, að kirkjan
beinlínis innlimist ríkinu.
Undir stjórn Ottoman-veldisins,
sem játað Múhameðstrú, voru
hinir orþódox-kristnu kiikjuhöfð
ingjar ennfremur stjómmálaleið-
togar safnaðar síns og ekki ein-
vörðungu í augum safnaðarins,
heldur einnig augum Ottoman-
etjórnarinnar. Mohammed ein-
valdur skipaði kirkj uhöfSngj ann
í Konstantinopel opinberan stjórn
anda allra orþódox-kristinna pre-
láta, sem voru óháðir kirkjuhöfð
ingjanum í Konstantinopel í öll-
um kirkjunnar málum. Þessi
eögulega staðreynd varpar ljósi
á afstöðu kirkjuhöfðingjans í
Moskvu í dag gagnvart kommún-
istastjórn Sovjetríkjanna, og auk
jþess á afstöðu Makariosar erki-
biskups gagnvart grísk-orþódoxa
söfnuðinum á Kýpur annars veg-
ar og gagnvart Kýpurstjórn hins
vegar. I augum kristinna manna
é Vesturlöndum kann undirgefni
orþódoxu kirkjunnar við orþó-
doxar ríkisstjórnir áð virðast
þrælsleg.
Það er satt, að síðustu 900 árin
hefur rómversk-kaþólska kirkjan
hampað því, að hún sé óháð rík-
inu, og ef í odda skerist, sé hún
ríkinu meiri. En páfadómur
greip ekki til þessa, fyrr en hann
var knúinn til þess, er rómverska
keisaraveldið í vestri leið undir
lok.
Eftir siðabótina hafa ennfrem-
ur lútherskar og anglikanskar
mótmælendakirkjur í Evrópu
lotið mæbti ríkisins, ef það játar
trú þeirra, af engu minni undir-
gefni en nokkru sinni orþódoxa
kirkj an.
Munurinn á hinum ólíku grein
um kristinnar kirkju er hins veg-
ar ekki nema á yfirborðinu.
Grundvallartrú og afstaða hverr-
ar kirkjugreinar er hvarvetna sú
sarna, enda þótt sérhver kirkju-
grein finni öðrum ávallt eitthvað
til foráttu.
Gyðingum gremst ekki að
ástæðulausu hinn kristni vani,
sem sýnilega virðist ólæknandi,
að líta á þá, trú þeirra og sögu
einungis frá kristilegum sjónar-
hóli. Hin opinbera kristna kenni
setning er sú. að tilveruréttur
Gyðingatrúar hafi einvörðungu
verið til þess að leggja hornstein
ana að Kristninni. Þegar þeir
hefðu lokið þessu hlutverki sínu,
hafi Gyðingatrú ekki átt neinn
rétt á sér og hefði átt að mást út
og renna saman við kristna
kirkju.
Auðvitað viðurkenna Gyðing-
ar ekki hina kristnu túlkun á
sögu þeirra. Kristnir menn, sem
frá blautu barnsbeini hafa litið á
Gyðinga með augum Kristninnar
ættu að reyna sér til sálubótar,
þótt eríitt sé, að líta einu sinni á
eigin trti með augum Gyðinga.
I augum Gyðinga hafa kristnir
menn keypt hina gífurlegu út-
breiðslu trúar sinnar dýru og
vafasömu verði. Við þessu verði
var það hægðarleikur einn að
blekkja þá, sem ekki játuðu Gyð
ingatrú með skrumskældri mynd
af hinni nýju og háleitu guðs-
mynd, sem Gyðingar höfðu skap-
að sér eftir þrotlaust andans erf-
iði í aldaraðir.
Kristnin fékk menn á sitt
band, með því að að hundsa
nokkra veigamestu andlegu ávinn
inga, sem Gyðingar höfðu áður
náð. Kristnin kryddaði eingyðis-
trú Gyðinga með fjölgyðisdýrk-
un, sem spámenn Israels og Júdah
höfðu barizt gegn frá því á ní-
undu öld fyrir Krists burð. Og
kristnir menn fóru ennfremur að
dæmi Grikkja, er þeim varð á
sú viðbjóðslega egypzka skyssa
að kenna mennskan mann við
Guð.
I augum Gyðinga eru kristn-
ar kenningar um Heilaga þrenn-
ingu og guðdómleika Krists tvö
ljótustu dæmi um heiðni, meðal
þeirra, sem ekki játa Gyðinga-
trú. Þetta brýtur í bága við þann
sannleik, sem Gyðingatrú hefur
fundið; og þessi blekking er
skelfileg, vegna þess að hún er
sprottin frá útlægum Gyðingum,
sem hljóta vísvitandi að hafa
gerzt sekir um slíka synd.
Lí’klega hefði Jesú ekki blöskr
að síður en öðrum Gyðingum of-
beldi kristinna manna gagnvart
Gyðingdóm, ef hann hefði lifað
að sjá gerðir lærisveina sinna.
Við vitum úr Nýja Testamentinu,
hverjar kröfur Jesús gerði til
lærisveina sinna, og augljóst er,
að þessar kröfur samræmast eng
an veginn eingyðistrú, eins og
Gyðingar skilja hana. En það,
sem lagt er Jesú í munn í Guð-
spjöllunum, er engin sönnun
þess, að Jesús sjálfur hafi gert
slíkar kröfur.
Hvað snertir sannanir í Guð-
spjöllunum, þá virðist raunin
ekki vera sú, að ósátt Jesú og
Farísea hafi stafað af því, að
Jesús hafi haldið fast við guð-
dómleik sinn. að bendir ekkert
til þess, að Jesús hafi ekki verið
sanntrúaður Gyðingur. Farísear
fundu það honum til forattu, að
harm predikaði frá eigin brjósti
í stað þess að hafa yfir trúarskýr
ingar Torah-'bókanna, sem í
augum Farísea túlkuðu sann-
leikann, samkvæmt úrskurði vit-
ringa Gyðinga í margar aldir.
Hvað sem Jesús hefur haldið
um þær gerðir lærisveina hans
að upphefja hann í guðatölu, er
raunin sú, að kjarni kristinnar
trúar hefur verið bundinn til-
beiðslunni á Jesú sem Guði holdi
klæddum. Hvað þetta mikilvæga
atriði snertir, svipar Kristninni
til hinnar múhammeðsku Shiite
dýrkunar á Ali og Husayn, Hindu
dýrkunarinnar á Vishnu og
Shiva, og Mahayanisk-Búdda-
dýrkunarinnar á bodhisattava.
Hin ástriika og miskunnsama
guðsmynd er arfleifð Kristninnar
frá Gyðingatrú, og í Gyðingatrú
átti þessi guðsmynd, eins og sýnt
hefur verið, sér langa sögu að
baki, áður en Kristnin eignaði
sér hana. En sú trú, að Guð hafi
sýnt kærleik sinn og miskunn-
semi með því að fórna sjálíum
sér, hrjáðum mannabömum til
sáluhjálpar, á ekkert skylt við
Gyðingatrú, heldur Mahayana;
og Kristnin hefði naumast skap-
að sér þessa sérkristnu guðs-
mynd, ef hún hefði haldið tryggð
sinni við eingyðishugmyndir Gyð
inga og ekki gripið að miklu
leyt (ef sú hefur verið raunin)
til fjölgyðistrúar og mannadýrk-
unar.
A fyrstu öld Kristninnar var
hugmyndin um þjáðan Guð ekki
ný í Palestínu, né heldur annars
staðar, þar sem lífsframfæri
manna var bundið akuryrkju.
Guð gróðursins, sem deyr árlega
og ris upp að nýju, til þess að
mannkynið megi lifa, var til í
Palestínu og Föniltíu í líki Adon-
is og Baal, en sagt er frá dauða
og upprisu Baal í kvæði frá því
1400 f. Kr. en kvæði þetta fannst
í miklum kvæðabálki í fönikísku
borginni Ugarit (Ras ash:
Shamrah) við Sýrlandsstrendur
rétt norðan við Lattaqieh.
I hinni ísraelsku sögu af Isak,
sjáum við mynd af útvöldu fóm-
arlambi, sem sjálfviljugur lýtur
þeim örlögum að verða fórnar-
lamto. Tilbeiðslan á Kristi og
bodhisattava er sprottin af
trúimi á það, að algóð vera fórni
sér kærleiks þess sem hún ber til
sér óæðri vera. Þessi trú, og sú
trúarskoðun, sem fylgir henni,
enu frumkjarni Kristninnar, og
þessi kjarni er dreginn saman í
öðmm kafla bréfs Páls til Philip.
pimanna, 6—8 versi.
Eigin sannfæring Kristninnar
er sú, að maðurinn eigi að fara
að dæmi Guðs, sem holdi klædd
ist í Jesú, með því að aðhafast
það, sem kærleikurinn býður hon
um, jafnvel þótt afleiðingin verði
sú, að maðurinn stofni sér í bráða
hættu. Frá sjónarhóli Kristninn-
«r eru þjáningar eitthvað, sem
annað hvort ber að forðast eða
hlúa að þjáninganna vegna.
Þjáningar verður að horfast í
augu við, sætta sig við og um-
bera, ef kærleikurinn býður
manni svo. Æðsta mark Kristn-
innar er að lúta mannselsku
sinni, ekki að forðast þjáningar
með því að forðast kærleikann.
Þetta er sá burðarás, sem Kristn
in stendur eða fellur með.
Höfðingleg
g/öf
FYRIR nokkm bárnst björgunar-
og varðskipinu Albert, kr. 30 þús.
að gjöf frá kvennadeild slysa-
varnafélagsins á Akureyri Og
björgunarskútusjóði Norðurlands
en fyrir þessa upphæð hefur nú
verið keypt 16 mm kvikmynda-
sýningarvél fyrir skipið.
Áhöfnin á Albert flytur hlut
aðeigandi aðilum hér með inni
legustu þakkir fyrir þessa höfð
inglegu gjöf.

I SEPTEMBER varð hryllilegt
slys á kappakstursbrautinni í
Monza i ltalíu. Frægasti kapp-
ekill Þjóðverja, Berghe von
Trips greifi, sem ók rauðum
Ferrari-bíl rakst á bíl enska
ökumannsins Jims Clarks
Lotus, kastaðist út úr bílnum
og dó samstundis, en bíllinn
rann áfram inn í mannfjöld-
ann og drap 15 manns og særði
Raunasaga
mörgum sinnum fleiri.
Ferran bíllinn hefur undan-
farin tuitugu ár verið talinn
emn ágætasti kappakstursbíll
' í neimi. Og Enzo Ferrari, sá
sem smíðað hefur þessa bíla,
lifir enn. En eftir slysið lagð-
ist hann rúmfastur og hefur
ekki verið mönnum sinnandi
síðan Og hann hefur afráðið
að smíða aldrei bíl framar, og
lokað snuðjum sínum I Maran
ello við Modena.
Enzo Ferrari lagði ekki
stund á fjöldaframleiðslu.
Smíðaði ekki nema 20-30 bíla
á mánuði, og aðeins eftir pönt
un. Lysthafendur skrifuðu hon
um og tiltóku hvernig bíllinn
ætti að vera, og fengu svo
þann bíl, sem þeir báðu um,
en hann var dýr. Kaupendurn
ir voru menn, sem gátu borg-
að. Ferrari sagði sjálfur:
„Skiftavmir mínir eru nærri
því eins brjáiaðir og ég sjálf-
ur — og þeir vita að brjálsem-
in kostar peninga". En þrátt
fyrir verðið hefði framleiðsl-
an ekki borgað sig, ef bifreiða
verksmiðjurnar Fiat og Lancia
hefðu ekki lagt fram fé til
hennar. Ferrari-bílarnir þóttu
sem sé góð auglýsing fyrir
ítalska bilaframleiðslu.
Og kappaksturmennirnir eru
flestir auðmenn, sem hugsa
ekkert um peninga. Þeir eru
eins og nautabanarnir —
frægðin og æsingin er þeim
fynr öjIu
Ferrari var af öðrum toga
spunninn. Faðir hans var fá-
tækur verkamaður og móðir
háns vann í tóbaksgerð. En
hugur Enzo hneigðist í barn-
æsku að vélfræði. Kynni hans
af kappfiKstursbílum urðu til
þess að hann varð sjálfur kapp
ekill og tók þátt í kappakstri
fyrir Aifa-Romeo-verksmiðj-
urnar i 7 ár. Arið 1947 stofn-
aði hann eigin bílasmiðju, og
var þá 47 ára. Ferrari-bílarn-
ir urðu lieimsfrægir, en það
var ekki heiglum hent að
heimsfrægir, en það var ekki
v.nna hjá Ferrari, því að hann
rak umsvifalaust þá verkfræð-
inga og tæknimenn, sem hon-
um líkaði ekki við. Hann
var allur 1 smíðinni, gaf
sér ekki tíma til að tala
við nema háttsetta gesti, svo
sem Leopold Belgakonung og
Bernhard Hollandsprins, eða
þá fólk sem uaglýsingamatur
var í, svo sem Onassis skipa-
konung eða Brigitte Bardot.
Oft hafa góðir vinir Ferraris
toeðið bar.a í kappakstri, án
þess að hann hafi tekið sér
það nærri, en slysið við Monza .
reið honum að fullu. Og ann-
arri mæðu hafði hann orðið
fyrir líka, einkabarn hans,
sonurinn Dino, sem hafði verið
ætlað að taka við fyrirtæki
föður síns, fékk blóðkrabba 16
ára gamaíl og dó 25 ára, fyrir
fimm árum. Ferrari hefur gert
sér för að gröf hans daglega
síðan, Og nafnið Dino lét hann
setja á hvern einasta hreyfil
sem hann smíðaði. Og móðir
Dinos hefur tekið til í her-
bergi nans daglega, eins og
hann væn enn á lífi, og síðan
hann dó heíur hún gengið sorg
arklædd. — Hún hefur mætt
fyrir hönd firmans á kappmót-
unúm, sem Ferrari-bílar tóku
þátt í, því að Enzo Ferrari
þoldi ekki þá geðshræringu að
horfa á bílana sína, sem börð-
ust fyrir sigrinum — uppá á
líf og dauða mannsins, sem
við stýrið sat, og stundum
þeirra, sem horfðu á.