Morgunblaðið - 17.04.1962, Síða 1

Þriðjud. 17. april 1962
Stjórnarstefnan gjörbreytir kjðrum
almennings til hins betra á fáum árum
Ræba Ólafs Thors forsætisráðherra
Herra for.seti!
Einu sinni var kveðið: „>að
getur komið annar verri, en
ómögulega tvelr“. Ég held þetta
eigi ekki við um ræðu hv. þm.
Eysteins Jónssonar. Ég hygg, að
ihér e'igi fremur við orð Njálu:
„Að þá væri eigi hins verra eftir
ván, er slíkur fór fyrir“. Ég held
áreiðanlega að jafnvel hv. þm.
, Lúðvík Jósefsson geti ekki leik-
ið staðreyndirnar ver en Ey-
steini Jónssyni tókst að gera.
Er þó margt líkit orðið með þeim,
enda ganga þeir hér í sölum Al-
þingis undir heitinu „samvöxnu
auslfirzku tvíburarnir". Þykir
þó Eysteinn nökkru æstari og
fullt eins skeleggur í að espa
launþega til kröfugerðar. Er
sagt, að þetta stafi af því að
Lúðvík sé gamalreyndur verka-
lýðsleiðtogi og kommúnisti, en
Eysteinn nýr af nálinni, og þurfi
jþví að sýna til hvers hann dugi.
Hv. þrn. Eysteinn Jónsson opn-
©ði hlustendum innsýn í reiða
sál. Ég hygg, að þessi Sársauki
stafi mest af því að hv. þm. hef-
ir orðið þess var, að það, sem
Ihann þráir, völdin, er ekki í aug
sýn. Þjóðin metur meir stór-
virkar aðgerðir ríkisstjórnarinn
ar á öllum sviðum þjóðiífsins,
heldur en neikvætt nöildur þessa
hv. þm. og annarra. stjórnarand-
stæðinga. Laet ég mér það vel
líka, og vildi semja við hann í
hroðerni um að hann segi allt,
sem hann vill, satt og logið, en
ég ráði fremur því, sem gert er.
Ég tel engum til gagns að ég
ifari að karpa við hv. þm., enda
eiun fremur til þess ætlazt af
mér, að ég leitist við á þeim
stutta tíma, sem ég hefi til um-
ráða, að útskýra stærstu drætt-
ina í stefnu og aðgerðum ríkis-
stjórnarinnar og þá ekki sízt
hvers vegna gengisfellingin á
síðast liðnu sumri var óumflýjan
leg eftir hinar miiklu kauphækk-
anir, sem þá fóru fram.
Ljót en sönn lýsing
Þegar núverandi ríkisstjórn
tók við völdum, hafði stjórn Em-
i3s Jónssonar, er við tók eftir
uppgjöf vinstri stjórnarinnar í
érslok 1058, með bráðabirgða-
ráðstöfunum tekizt að forða frá
öngþveiti í bili. Sjálfur kjarni
vandamálanna beið hins vegar
núverandi rikisstjórnar, sem við
tók síðla árs 1&59. Rannsókn
leiddi í ljós, að arfleifð vinstri
stjórnarinnar var miklu ugg-
vænlegri en menn höfðu gert
sér grein fyrir. Er sú saga svo
imargrakin, að ég læt nægja að
minna á, að efnahags'kerfið var
allt úr Skorðum gengið og fjár-
mála- og atvinnuiífið lamað eft-
ir langvarandi verðþólgu, upp-
bótakerfi, höft og bönn. Stöðug-
ur halli á viðskiptuhum við út-
lönd hafði tæmt aila gjaldeyris-
ejóði og gjöreyðilagt lánstraust
þjóðarinnar. í fæstum orðum
sagt, blasti ekkert við nema öng-
þveiti og upplausn inn á við og
greiðsluþrot út á við. En yfrr
vofði öllum sýnileg geigvænleg
óðaverðbólga.
Það er þessa drauga, sem nú-
verandi stjóm hefir síðan þurftt
að glíma við og furðu vel tekizit
að fcveða niður, þrátt fyrir það
ítð stjórnarandstaðan hefir leit-
azt við að veikja þá upp og
magna að nýju, nær aldrei lagt
hönd að neinu, sem til bóta hefir
verið, en virzt hrósa happi yfir
öllu, sem aukið hefir örðugleika
þjóðarinnar, ef það hefir gert
stjórninni erfiðara um vik.
Þetta er ljót lýsing, en hún er
þvf miður sönn.
Skjóts bata ekki að vænta
Ríkisstjórnin tók strax til ó-
spilltra málanna. Þarf ég ekki
að lýsa ráðstöfunum hennar í
einstökum atriðum.
Markmið þeirra var skýrt og á-
kveðið: að skapa grundvöll fyrir
heilbrigðu efnahagslífi, framför-
um og bættum lífskjörum í land
inu. Samskonar ráðstafanir
höfðu verið gerðar í fjölda landa
síðast liðinn áratug og þá fyrst
og fremst í nágrannalöndum
ökkar í Vestur-Evrópu. Þær
höfðu allsstaðar stuðlað að því
að styrkja fjárhag landanna út
á við, örva vöxt þjóðarfram-
leiðslunnar, og stórbæta kjör al-
mennings.
Ríkisstjórninni var það ljóst að
skjóts bata af þessum ráðstöf-
unum væri ekki að vænta, jafn
slæmt og ástandið var orðið.
Henni var einnig ljóst, að á því
tímabili, sem liði áður en já-
kvæður árangur færi að koma
í ljós, myndu ráðstafanirnar
hafa í för með sér erfiðleika fyr
ir bæði almenning og atvinnu-
reksturinn. Úr þessum erfiðlei'k-
um var reynt að draga með ým-
iskonar hliðarráðstöfunum, án
þess að spilla fyrir því, að höfuð
markmiðin gætu náðst.
Álit þjóðarimnar erlendis
endurreist
Reyndin varð sú, að óvenju
erfiðar ytri aðstæður torvelduðu
viðreisnina á fyrsta ári hennar.
Þrátt fyrir þetta var ljóst. að
miðað hafði í rétta átt.
Um mitt ár 1961 var svo kom-
ið, að gjaldeyrisstaðan hafði
batnað milkið, enda þótt gjald-
eyrisforðinn, sem orðinn var 150
millj. kr., væri enn alltof lítiil.
Inn'lendur sparnaður hafði vax-
ið 67% meira á mánuði hverj-
um, frá apríilmánuði 1960 tiil
júnímánaðar 1961, heldur en
'hann hafði gert á árinu 1959.
Jafnframt hafði tekið fyrir of-
þenslu bankaútlána. Frjáls inn-
flutningur hafði veitt bæði at-
vinnufyrirtækjum og ^ almenn-
ingi aukið hagræði. Álit þjóð-
arinnar erl'endis hafði verið
endurreist.
Það reið á mifclu, að sá grund-
völlur, sem þannig hafði verið
lagður, yrði ekki eyðilagður,
iheldur þvert á móti treystur
enn meira. Aðeins með því móti
var hægt að gera ráð fyrir, að
í landinu gætu orðið eðlilegar
framfarir og vaxandi velmegun
á komandi árum.
Þegar svona stóðu sakir, gerðu
samtök launiþega kröfur um
miklar og almennar kauphækk-
anir.
Ég mun ekki rekja hér gang
kaupdei'lnanna og verkfallanna á
sl. stimri, en vil í staðinn, að
gefinu tilefni, snúa mér að við-
horfumum eins og 'þau blöstu við,
að kaupdeilunum loknum.
Sjávarútvegurinn illa farinn
Kauphækkanimar, sem samið
v«r um, svöruðu til þess, að
launakostna ður atvinnuveganna
ykist um 13—19% og peninga-
tekjur manna um a. m. k.
500—600 millj. kr. á ári.
Hvernig stóðu nú atvinnuveg-
irnir að vígi til þess að taka á
sig slíkar hækkanir? Á svarinu
veltur hvort gengislækkunin var
óumflýjanleg, eða ekki.
Höfuðatvinnuvegur þjóðarinn-
ar, sjávarútvegurinn, var illa
farinn eftir langvarandi verð-
bólgu og hafði á undanförnu ári
orðið fyrir einu mesta verðfalli
aíurða, sem átt hefir sér stað
á síðari árum. Síldarvertíðin
‘sumarið 1960 hafði brugðizt og
nýafstaðin vetrarvertíð hafði
verið slæm sérstafclega fyrir
Suðurlandi. Togararnir áttu við
meira aflaleysi að etja en
nokkru sinni um meira en 20
ára skeið. Verð á afurðunum
hafði að sönnu aítur farið hækk
andi á fyrstu mánuðum ársins
1961, en þó ekki nægjanlega til
að vega upp á móti fyrri verð-
læ'kkunum, þannig að meðalút-
flutningsverð sjávarafurða var
Ólafur Thors
forsætisráðherra
enn nokkru lægra en það hafði
verið í árslok 1959. Engum
manni gat því dottið í hug, að
sjávarútvegurinn gæti í einu vet
fangi tekið á sig launahækkanir,
sem svöruðu til fimmfaldrar
þeirrar aukningar afkasta á
mann, sem búast má við, að eigi
sér stað á ári hverju. en við
það er viðurkennt, að kauphækk
anir verði almennt að miðast.
Stjórnarandstaðan hefir bá líka
sízt gert lítið úr erfiðleikum
sjávarútvegsins, þegar það hefir
hentað.
Geta atvinnuveganna könnuð
til hlítar
En hvað þá um aðrar atvinnu-
greinar, iðnað, 'ærzlun og sigl-
ingar? Gátu þær tekið á sig
launahækkanirnar, án þess að
hækka verð á þeim vörum, sem
þær fromleiða og þeirri þjón-
ustu, sem þær inna af hendi?
Hér á landi hefir verið verð-
lagseftirlit 1 meira en tvo ára-
tu'gi. Verðlágseftirlitið hefir átt
að fylgjast með því, að sérhver
vara væri seld því sem næst á
því verði, sem það kostaði að
framleiða hana og dreifa henni,
og sérhver þjónusta á því verði,
sem kostaði að inna hana af
hendi. Hafði þá verðlagseftirlitið
brugðizt svohrapallega hlutverki
sinu, að iðnaður, verzlun og sigl-
ingar gætu allt í einu tekið af
gróða sínum upphæð, sem svar-
aði til 5 ára meðalaukningar af-
kasta? Rlkisstjórnin krafðist að
fá úr þessu skorið. Geta þessara
atvinnugreina til að greiða hinar
umsömdw kauphœikkanir var
því könnuð til hlítar. í þessu
skyni fóru fram umfangsmiklar
athuganir á vegum verðlags-
nefndar og Viðskiptamálaráðu-
neytisins á s.l. sumri. Ful'ltrúar
þessara atvinnugreina mættu
einnig á fundum nefndarinnar
og voru spurðir spjörunum úr.
Á meðal þeirra voru einnig full-
trúar samvinnuhreyfinigarinnar.
Niðurstaða þessara athugana
var sú, að yfirleitt væru fyrir
tækin þannig á vegi stödd, að
ágóði þeirra nægði ekki einu
sinni til þess að standa undir
eðlilegri endurnýjun þeirra
fjármuna, sem í þeim væru
bunidnir. Verðlagsnafnd taldi af
þessari ástæðu ekki annað kleift
en leyfa verðhækkanir, er svör-
uðu til launahækkananna. Ein-
staka sinnum sá nefndin sér
meira að segja ekki annað fært
en ganga enn lengra en þetta.
Einasta undantekning frá þessu
var sú, að nok'kur hluti þess iðn-
aðar, sem framleiðir fyrir inn-
lendan markað. sýndist betur á
vegi staddur og þá fyrst og
fremst vegna hagstæðra áhrifa
frá gengis'lækfcuninni í ársbyrj-
un 1960. Þessar iðngreinar gátu
tekið á sig a. m. k. nokkurn
hluta launahækkananna og voru
fúsar til þess. Launahækkanirn-
ar hafa því ekki leitt til hækk-
unar vöruverðs í bessum iðn-
greinum nema að nokkru leyti.
Alls staðar blasti sama
myndin við
Með þeirri einu undantekn-
ingu, sem ég nú hefi nefnt,
blasti allsstaðar við sama mynd-
in. Atvinnuvegirnir gátu ekki
borið þær kauphækkanir, sem
samið hafði verið um. Gi'lti þetta
jafnt um fyrirtæki samvinnu-
hreyfingarinnar sem önnur fyrir
tæki, enda stóð ekki á þeim,
fremur en öðrum að hagnýta sér
ítrustu heimildir til verðhækk-
ana. Þetta er augljós og ómót-
mælanleg staðreynd. sem stjórn
arandstaðan hefir ekki getað
borið brigður á og raunar held-
ur ekki talið sér það nauðsyn-
legt. Hún hefir nefnilega þótzt
eiga í fórum sínum annan miklu
vænni lurk til að lemja harð-
stjórana í ríkisstjórninni með.
Hún hefir talið sig geta sannað
þjóðinni úlfúð okkar og ilit inn-
ræti með því að sýna fram á, að
við réðum yfir öbrigðulum
Kínalífs Elexír, sem væri alira
meina bót, aðeins ef við viidum
rétta hann að þjóðinni úr okkar
náðarhendi, sem við þó auðvitað
ekki fengjumst ti'l af meinfýsni
einni saman.
Þarf ég ekki að segja hv. hlust
endum, að ég á hér við vextina,
þessa „geigvænlegu okurvexti“,
„'þessar drápsklyfjar á þeim
skuldugu“. „Léttið vaxtabagg-
ana“ skrifar, talar, hrópar stjórn
arandstaðan látlaust dag og nótt,
„þá er leikur einn ð bera kaup-
hækkanir síðasta sumars og
gengisfelling með öllu ástæðu-
laus“. Þetta er viðlagið í öllu
rauli þeirra í vöku og svefni,
svo oft kveðið, að sérhver fuli-
Rœður
I
sjálfstœðismanna \
í útvarpsumrœð-
unum á Alþingi
j
tíða maður kann það og margir
trúa án efa, að þar sé fólginn
mi'kilvægur sannleikur. ^
í-
Andar köldu til sparifjáreigenda
Ég skal ekki fjölyrða um, að
í öllum þessum vaxtavaðli stjórn
arand'stæðinga hefir andað ákaf- .
lega og óskiiljanlega köldu til
sparifjáreigenda, svo mjög sem
hlutur þeirra hefir lengi verið
fyrir borð borinn. Ég sný mér
að hinni hliðinni, vaxtaokrinu,
sem þeir kaila, og viðurkenni,
að stjórnarliðið hafi ef til vilí
gert of lítið tii að varpa ljósi
yfir þessa höfuðrökvillu andstæð
inganna. En vilji menn sjá hvil-
lik endemis firra hér er á ferð,
nægir að nefna örfáar og auð-
skildar tölur. Er þá fyrst að
minna á, að launahækkanirnar
nema 550—600 millj kr. á ári*
Það er þessum bagga, sem á að
létta af atvinnuvegunum með!
einhverri læk'kun á voxtunum.
Bftir því skyldi maður ætla, að
véxtirnir næmu þúsundum
mil'ljóna króna. En hvað eru þá
'þessir vextir miklir? Eru þeir f
"raun og veru þúsundir miiljóna
'króna á ári? Nei. Því fer víðs
fjarri. Allar vaxtagreiðslur af
útlánum allra banka og spari-
sjóða á öllu landinu námu á
öliu síðast liðnu ári aðeins broti
af þeirri upphæð eða ekki nema
einum 400 mllj. kr., þ. e. a. s,
miklu lægri upphæð en kaup-
hækkanirnar. Þætti mér nú fróð
legt að vita 'hvernig auðið er
að bæta atvinnurekstrinum upp
550—600 millj. króna útgjalda-
auka með því að létta af honum
einhverju broti af 400 millj.
króna, eða svo sem 70—80 millj.
kr. og , er þá miðað við uppá-
stungu sjálfra stjórnarandstæð-
inga um vaxtalækkun.
Þetta er eitthvað skrýtinn út-
reikningur og væri andstæðing-
unum h'öliara að fara í einka-
tírna í samlagningu og frádrætti
ef einhver þeirra skyldi ætla
að reyna landspróf eða þó ekki
væri nema fenmingarpróf í vor.
Hvað sjávarútveginn sér-
staklega varðar verður þessi vis
dómur andstæðinganna enn fjar
stæðukenndari. Áukinn vaxta-
kostnaður ú'tvegsins, miðað við
það sem Var áður en vaxtahækk
unin gekk í gildi í ársbyrjun
1960, nemur nefnilega aðeins
mil'li 15 og 20 millj. kr., sem eru
’hreinir smámunir í þessu sam-
bandi, eða innan við 1% af fram
leiðsluverðmæti þessa atvinnu-
vegar.
Gengislækkunin óumflýjanleg
Sést af þessu, að vaxtalækk-
unin var sáralítil meinabót móti
kauphækkiunum, og umbúða-
laust sagt eru þessi falsrök and-
stæðinganna svo auðsæ, að það
er blátt áfram árás á almenning
Framh. á blis. °