Morgunblaðið - 17.03.1963, Blaðsíða 8

8
morcvhblaðib
Sunnudagur 17. marz 1963
HOTEL
CONTINENT
N0RREBROGADE 51,
K0BENHAVN N
TELEFON 35 46 00
Nýtt hotel í miðri Kaupmannahöfn. Það leigir góð her-
bergi með sér baðherbergjum og síma. Yfir vetrarmán-
uðina er verðið niðursett. — Hótelið vill gera sér far
um að greiða fyrir íslendingum, sem dvelja í borginni
í lengri eða skemmri tíma.
Sveinn Benediktsson:
„Nýtízkuleg ævisagnagerð"
FYRIR síðustu jól kom út bók
eftir Jóhannes Helga rithöfund
er nefndist: „Hin hvítu segl. Ævi
minningar Andrésar Péturssonar
Matthíassonar."
í æviminningum þessum, sem
skráðar eru af Jóhannesi Helga
eftir föðurbróður hans, Andrési
P. Matithíassyni frá Hauikadal
við Dýrafjörð, mun vera meira
af rangfærslum, villum og beinu
níði um látna menn, en títt er í
æviminningum. í Morgunblaðinu
hinn 13. þ.m. reynir Jóhannes
Helgi að bera í bætifláka fyrir
þá frændurna með því að segja
að frásaga þeirra hafi „á sér
skýr einkenni þjóðsögunnar" og
„Sagnfræðilegt mat verður þess
vegna ekki á hana lagt, heldur
listrænt. Það síðarnefnda hefur
verið gert.“
Hér hefur skrásetjari æviminn
inganna heldur betur snúist í
hring.
Rókina nefndi hann eins og
áður segir: „Hin hvítu segl. Ævi-
minningar Andrésar Péturssonar
MattJhíassonar." Á kápu bókar
innar segir útgefandi hennar,
Setberg, m a.: „Ándrés man enn-
fremur minnisstæða menn eins
og Jóhannes föðurbróður sinn
á Þingeyri, Ellefsen á Sólbakka,
Hannes Hafstein í aðförinni að
landihelgisbrjótum á Dýrafirði,
. . .“ „Allt þetta og miklu fleira
rifjar Andrés upp og Jóhannes
Helgi kemur æviminningum hans
ógleymanlega á framfæri við
lesendur."
Það er ekki ura að villast að
nafn bókarinnár: æviminningar
ákveðins manns skráðar af rit-
höfundi, gefur til kynna að hér
sé um sannsögulegt rit að ræða.
Útgefandinn Setberg leggur
áherzlu á hið sama í kápuaug-
lýsingunnL
Það er fyrst þegar fjölda af
rangfærslum og tilhæfulausu
níði um látna menn, Sigurð Hall
bjarnarson, skipstjóra og útgerð
armann og Jóhannes Guðmunds
son formann á Bessastöðum hef-
ur verið mótmælt og því verið
lýst yfir opinberlega að vænta
megi málssóknar, að Jóhannes
Helgi sér sitt óvænna og vendir
sínu kvæði í kross.
Nú er ektki lengur um ævi-
minningar að ræða, heldur þjóð
sögur og þjóðsagnapersónur „til
að ná því sem sagan þarfnast."
Svo eru villurnar, rangfærslu-
urnar og níð um látinn mann,
sem rekið hefur verið ofan í
skrásetjanda æviminninganna
dregið fram á ný af honum sjálf-
um, sem sönnun þess að ekki
beri að taka frásögnina alvar-
lega, heldur sem hliðstæðu við
þjóðsögu. Hann hniki mörgu til
„Með þeim sama rétti og íslend-
ingasögurnar eru skrifaðar.“ „Sá
einn er munurinn", segir Jóhann
es Helgi: „Sögupersónurnar- og
niðjar þeirra í þriðja og fjórða
lið — eru ekki dauðar.“
í bók sinni á bls. 55—57 ræða
þeir Andrés P. Matthíasson og
Jóhannes Helgi um Sigurð Hall-
bjarnarson, sem Jóhannes Helgi
kallar nú „Þjóðsagnapersónu“.
Sigurður þeirra frændanna er
með sama nafni og Sigurður
heitinn Hallbjarnarson skip-
stjóri og útgerðarmaður. Hann
á heima á sama stað. Hann ec
uppi á sama tíma. Hann hefur
sama starfa. Hann á skip með
sama nafni. Það er keypt á sama
stað og þeir tilgreina, og skip
þetta strandar eins og skip Sig-
urðar heitins gerði. Þetta eru
staðreyndir. Hins vegar er öll
frásögnin um framkomu Sigurð-
Hinir heimsþekktu þýzku hjólbarðar
STERKIREIMDINGARSOÐIR
Conlinenlal
-hjólbarði hinna vandlátu.
4gnflncnlal -hjólbarðar eru mjúkir.
geri r bílinn stöðugri.
(onlincnlal sparar viðhaldskostnað.
á allar bílategundir.
Cþníincníal
Cpnlincnlal snjóhjólbarðar.
Cþnfincnlal
ávallt fyrirliggjandi í öllum stærðum.
OG SANNFÆRIST
REYNIÐ ^inflncnfal
UM GÆÐIN
Sendum um allt land
Cúmmíkínnustofan hf,
Skipholti 35 — Reykjavík — Sími 18955.
ar hin örgustu öfugmæli og níð.
Aldrei bar Sigurður Hallbjarnar
son auknefnið „skurður", sera
þeir frændur gefa honum. Heldur
var annar maður, sem uppi var
nokkrum áratugum fyrr, Sigurð
ur Jóhannsson, sem kom við sögu
Skúlamálsins, stundum nefndur
„skurður", líklega vegna þess, að
hann vaggaði, þegar hann gekk
og mun faðir hans hafa hlotið
sama auknefni af sömu ástæðu.
Engir nema þessir vesölu höf-
undar hafa leyft sér að segja
um Sigurð Hallbjarnarson, hinn
dugmikla skipstjóra og útgerð-
armann: „Makalaus maður Sig-
urður Hallbjarnarson. Hann
stendur gjallandi upp í andlitið
á mönnum og gerir grín að þeim,
setur sig aldrei úr færi að eign-
ast óvin og verður vel ágengt,
harðduglegum manninum til
orðs og æðis. Jón Pálmason á
Súgandafirði er einn þeirra, sem
Sigurði tekst að egna til fjand-
skapar við sig og sá fjandskap-
ur nær út yfir landamæri lifs og
dauða.“
Ekki fer vel á því hjá ungum
rithöfundi, að tala í hálfkæringi
um „grafarraust fræðimennslk-
unnar“ þegar þeir sem til þekkja
vilja ekki sætta sig mótmæla-
laust við slík ummæli, sem rakin
hafa verið hér að framan og
önnur álíka um látna sæmdar-
menn.
í ritdómi sínum um bókina I
Morgunblaðinu 21. des. 1962 segir
Guðmundur skáld Daníelsson
áður en honum voru kunnar
rangfærslurnar: „Með þessari
bók hefur ævisagnaritun hér-
lendis stigið stórt skref í áttina
til dkáldsögunnar. Ekki þó í
þeim skilningi, að Jóhannes
Helgi hafi hér tekið upp á því
að bæta ósönnum eða upphugs-
uðum atvikum inn í sanna við-
burðarás söguhetju sinnar, held-
ur beitir hann stíltækni og „bygg
ingaraðferð", sem minnir öllu
meira á skáldsögu en sagnfræði
legt veric. Ég er nærri sann-
færður um að þetta mun draga
nokkurn dilk á eftir sér: að það
muni örfa ýmsa rithöfunda enn-
frekar en orðið er til nýtízku-
legrar ævisagnagerðar. . .“
Ekki eru þessi ummæli rit-
dómarans nein huggunarorð, ef
sönn reyndust, því að það er
sannmæli, sem Jón Ingiberg
Bjarnason, einn af þeim sem rit-
að hefur um bókina, segir í grein
sinni eftir að hann hefur bent
á staðlausa stafi í frásögninni
um Ellefsen og Hannes Hafstein:
„Fleiri missagnir væri skylt að
leiðrétta, t.d. frásögnina af sjó-
slysinu við Grindavík, og þvæl-
una um Sigurð „skurð“- Af nógu
er að taka, en það væri efni í
heila bók, og læt ég hér staðar
numið.
Það er með „ódæmum óhöndu-
legt“ þegar ungir rithöfundar
taka sér fyrir hendur að níða
þá menn sem létu lífið í bar-
áttu fyrir tilveru íslenzku þjóðar
innar.“
Gunnar M. Magnúss rithöfund
ur, sem um skéið var háseti hjá
Sigurði heitnum Hallbjarnarsyni
og samtímis honum á Súganda-
firði, hefur í ítarlegri grein i
Þjóðviljanum hinn 23. febrúar
s.l. hrakið illmælin um Sigurð
heitinn eftirminnilega. Gunnar
segir í grein sinni: „Ög mér er
ekki kunnugt um þá fjandmenn
Sigurðar, sem þeir frændur tala
um, — reyndar ekki um neinn
fjandskap í hans garð. — Það
verður því að vísa þessum ó-
gerðarskap heim til föðurhús-
anna. Jafnframt verður að telja
illa farið, að Jóhannes Helga,
skyldi henda það að glepjast svo
af Drésa frænda sínum, sem raun
ber vitnL"
Það eru þó fyrst ummæli Páls
Hallbjörnssonar, bróður Sigurð-
ar heitins, í Morgunblaðinu 10.
marz s.l., sem virðast skjóta
Jóhannesi Helga skelk í bringu:
Framh. á bls. 33