Morgunblaðið - 31.03.1963, Page 5

Sunnudagur 31. marz 1963 J/ O R C V 7V B L 4 Ð I D
Þorstemn Jónsson Úlfsstöbum:
Hugleiðing gegn ann
arri hugleiðingu
Pabbi drekktu ekki (Úr rússnesku blaði).
Pétur Sigur&sson:
Æskilegasta leiðin
P.ÉTTILEGA var það tekið fram
í ,,Svefnrofum“ Gísla Halldórs-
sonar, sem birtist í Lesbók Mbl.
fyrir nokkru, að efni og líf hljóti
sevinlega að fara saman. En ó-
jþörf er samt sú ályktun, að til-
veru einstaklingsins ásamt öll-
um minninigum hanis hljóti að
vera lokið með dauða hans hér.
Að vísu skal því ekki neitað,
að fljótt á litið virðist þetta vera
eðlileg ályktun. En til þess að
hún geti staðist, verður fyrst að
svara öllum þeim sönnunum, sem
menn þykjast svo margjsinnis
hafa fengið um hið gagnstæða,
en það hefir ekki verið gert svo
að fullnægjandi geti talizt. Og
satt að segja held ég að Gísli
hefði á engan hátt orðið neitt
ófruimlegri þarna þó að hann
hefði fært sér í nyt Nýalskenn-
ingar dr Helga Pjeturss, og sk'al
hér nú hugleitt á annan veg en
gért var í nefndum „Svefnrof-
um“.
Það er undirstaða alls, að sam-
foönd skuli eiga sér stað á milli
hluta og einstaklinga. Frum-
eindir efnisins er það, sem allt
byggist af, en allt sem gerist,
verður fyrir þau samibönd, sem
eiga sér stað á milli frumeind-
anna Oig þeirra frumeindahópa,
sem stjörnurnar eru Og þá einn-
ig hinir lifandi einstaklingar á
hverri jörð. Sambönd hlutanna
er undirrót allrar hreyfingar og
allrar sögu, en það sem ég sér-
staklega hefi hér í huiga er sú
undirstöðuþýðing sem það hefir,
að sagan geymist. Það er undir-
stöðuatriði að skilja, að sérhvað
sem gerist er upprifjan annars,
sem áður hefir gerzt, þó að hins
vegar geti aldrei orðið um al-
gjöra endurtekningu neins að
ræða. Það er saga kynstofnsins
eða ættarinnar, sem veldur því,
að hver einn er svo sem hann
er, og er sérstaklega íhugunar-
vert, að enginn skuli geta orðið
til án upprifjunar þeirrar sögu.
Og láti maður sér nú skiljast
iþað, sem dr. Helgi Pjetunss hélt
fram fyrir löngu, að hver einn
sé þáttur í stærri lífheild, láti
maður sér skiljast það, að hver
einn sá þáttur í óendanlegri sögu,
þáttur, sem ekki megi glatast
eða falla niður fremur en ein-
hver minnisþáttur í vitund ein-
staklings, þá fer það að blasa
við, að hver einn hljóti að vara,
þótt hann deyi. Alveg á sama
hátt og líkami minn þarf á því
að halda, að hver fruma hans,
sem deyr, endurbyggist, þannig
blasir hér við, að alheild lífsins,
sá guð sem hver einn er þáttur
í, þurfi á varanleik hans að halda
og því, að hann bæti æ við sig.
Og möguleikann til þess, að
þetta geti orðið, má sjá fram á í
eftirfarandi:
Þegar einn hlutur sendir frá
Morgunblaffið áttl fyrir nokkru
tal viff Vilhjálm Jónsson fortsjóra
Olíufélagsins h.f., vegna fréttar
í blaðinu um fyrirhugaffa olíu-
dælingu yfir Jökulsá á Breiða-
merkursandi.
Vilhjálmur sagði, að hugmynd-
|n hefði fyrst komið fram fyrir
aðeins 3 dögum og því væri ekk-
ert ákveðið ennþá.
Hins vegar myndi fyrirtækið
•enda mann austur til að athuga
aðstæður fyrir olíudælingu yfir
ána og að þeirri athugun lokinni
yrði endanleg ákvörðun tekin.
sér geislan, þá er það ævinlega
falið í viðleitni hlutarins til að
koma sinni skipan á hjá öðrum
hlutum. Vðleitni hvers eins eða
geislunarinnar frá honum er
með öðrum orðum falin í því að
framleiða sjálfan sig á öðrum
stöðum og í öðrum. Og eins Oig
kunnugt er af útvarpi og fleiru,
þá getur þessari viðleitni orðið
framgengt, þegar sérstaklaga
stendur á hjá viðtakanda. Sé um
ákveðið ástæði efnisskipunar éða
kraftforms að ræða hjá tveimur
eða fleirum aðskildum hlutum,
þá getur þessari viðleitni orðið
framgengt til fulls. Og út frá
þessu má nú vel hugsa sér það,
að maóur, sem deyr hér á jörðu,
geti fyrir ástæði og ákveðna sam
stillingu lifenda á annarri jörð,
byggzt þar upp á ný í peirri
mynd, sem hann var, og með
allar sínar minningar og venjur.
Það er mjög athyglisverð stað-
reynd, að frumur á læigsta stigi
skuli ekki eldast, heldur vera
ódauðlegar, ef ekki koma til slyts.
Og athyglisvert þykir mér þetta
sérstaklega af því, að þar þykist
ég sjá fram á nokkuð, sem ekki
hefir verið séð fram á áður. Á
hinu lægsta stigi virðist það
nægja gegn gömlun og ellidauða,
að einstaklingurinn skipti sér,
þegar ákveðinni stærð hefir ver-
ið náð, og þykir mér líklegt, að
á meðan verði engin framþróun
frá kyni til kyns. En um leið og
hafizt hefir verið af þessu stigi,
virðist hinsvegar ekki verða
komizt hjá því, að lífið færi ein-
staklingnum einhverja þá byrði,
sem hann ekki geti varpað af
sér á annan hátt en þann að
deyja. Og þessi byrði hygg ég
að vera muni nokkurskonar skrá
setning lífsögu hans. Með því að
skipta sér æ, þegar ákveðnu
vaxtarmarki var náð og varpa
þannig af sér byrði sögu sinnar,
tókst einfrumun,gnum að vísu að
verja sig þeirri elli og þeim
dauða, sem líf hans annars hlaut
af sér að leiða. En þannig ávann
hann sér hinsvegar ekki það ei-
lífðargildi, sem það hefir að vera
einn af hinum óendanlega mörgu
strengjum í minningahörpu til-
verunnar. — Eins og Bjarni
Thorarensen kemst að orði í
kvæði, þá má með réttri hugsun
ávinna sér fegri svip með vax-
andi aldri. En í stað þess að
verða elli og dauðabyrði, eins
og að lokum hlýtur æ að verða
í frumllfi hér á jörðu, verður
þessi ávinningur í fruimilifi ein-
staklingsins einnig að aukinni
æskufegurð, því að þar er end-
urbyggt, ekki einungis sam-
kvæmt ættarsögu sinni, heidur
einnig öllu því, sem varanleg
spor markaði á ævi hans hér.
Þorsteinn Jónsson
á Úlfsstöðum.
Framkvæmdin er hugsuð
þannig, sagði Vilhjálmur, að
stöplar verði steyptir beggja
vegna árinnar og vír strengdur
á milli. Á vímum verði komið
fyrir gúmmíleiðslu, sem olíunni
yrði dælt um í litla tanka á vest-
ari bakkanum. í tankana muni Ör
æfingar síðan sækja olíuna.
Ef úr þessu verður styttist
flutningaleiðin til Öræfa á þriðja
hundrað kflómetra frá því sem
nú er. Olían og jafnvel fleiri
vörur fara þá um Höfn í Horna-
firði.
Á FTJNDI fyrir nokkru, þar sem
rætt var áfengisvandamálið,
sagði þjóðkunnur sæmdarmaður,
sem ekki mun vera í hópi okk-
ar, sem fylgjandi erurn áfengis-
banni: „Eitthvað verður að
gera!“
Munu ekki margir vera honum
sammála um það, að eitthvað
verði að gera. En hvað á það
helzt að vera? Sjálfsagt eru þeir
margir, sem telja áfengissölubann
markvissustu leiðina, en aðeins
ill nauffsyn réttlætir slíkt bann.
Langsamlega æskilegast væri, að
menn gætu lifað sem frjálsustu
l’íifi, lausir við alls konar bönn.
En hvað þarf til þess, að sliku
marki verði náð?
Bönn og höft koma oftast af
ililri nauðsyn, vegna skorts á
siðgæðisþroska manna. Páll þost-
uli ritaði á sínum tíma undur-
samleg spekiorð um hina æski-
legustu leið. Hann segir:
„Þegar heiðingjarnir, sem ekki
hafa lögmál, gera ósjálfrátt það
sem lögmálið býður, þá eru þeir,
þótt ekki hafi þeir neitt lögmál,
sjálfum sér lögmál; þeir sýna,
að verk lögmálsins ei ritað í
hjörtu þeirra, með því að sam-
vizka þeirra ber vitni og hug-
renningar sín á milli ásaka eða
li'ka afsaka“.
Hér lýsir postulinn mjög sið-
ferðilega þroskuðum mönnutn,
þótt þeir séu jafnvel utan veggja
hins skráða siðalögmáls guðstrú-
arinnar og kalíist heiðingjar.
Þessir menn þurfa engin bönn,
þurfa ekki höft, þurfa í raun og
veru ekki neinn lagabókstaf, því
að þeim er „ósjálfrátt“ að breyta
vel. Samvizka þeirra er upplýst
af anda réttlætisins, og slík sam-
vizka er þekn nægileg leiðsögn.
Sannarlega ætti ekki kristinn
maður, upplýstur af siðgæðisboð-
sikap guðstrúar og kristinsdóms,
að þurfa nein bönn eða höft.
Ósjálfrátt eða sjálfrátt á hann
að breyta réttvíslega og grand-
varlega. Það á að vera honum
eðiishvöt.
Ef menn ættu almennt þenn-
an siðgæðisþroska og vakandi
ábyrgðartilfinningu gagnvart ná-
unganum og þjóðfélaginu þá
þyrfti sannarlega ekkert áfengis-
hann, en.gar höiml'ur né höft,
því að þá yrði ekki neitt áfengis-
vandamál. Það væri þá úr sög-
unni.
Vissulega er þetta æskilégasta
leiðin. — Viljum við fara hana?
Viljum við hér á landi sýna
öllum heiminum, að við séum
menningarlega og siðgæðislega
svo þroskaðir menn, að við get-
run sigrað áfengisböl, án laga-
bókstafs? Viijum við gera ís-
lenzku þjóðina heimsfræga fyrir
það, að hún hafi megnað að
ieysa það allt, sem heitið getur
áfengisvandamál, aðeins fyrir
tilstilli manndóms og siðgæðis-
þroska? Væri þetta ekki dásam-
legt?
Engin hætta er á því, að ís-
lenzka ríkið verði ajaldþrota,
þótt allir þegnar þess hætti að
kaupa áfengi. Ríkinú yrði sann-
arlega vel borgið með svo bind-
indissama þjóð, því að margt
mjög mikiivægt og happadrjúgt
myndi koma í kjölfar slíkrar siða
bótar í landinu.
Eitthvaff verður að gera, sagði
hinn gætni og mæti maður. Já,
vissulega verður að gera eitt-
hvað, og nú er hér bent á hina
æskilegustu leið, en það þarf
manndóm til að feta hana.
Ég leitaði til Morgunblaðsins
með þessa litlu grein, þótt ég
ráði sjálfur yfir blaði, vegna
þess, að margir lesa Morgun-
blaðið. En verða svo ekki þessi
orð gagnlaus? Jú, séu menn ekki
fáanlegir til að kjósa frægðar
og manndómsbrautina.
Gerið nú þetta góðir lands-
menn, aliir sem einn! Snúið bak-
inu gersamlega við áfengispúk-
anum, og þið miunuð sjá gleði-
legt undur gerast í landinu, en
viljum við ekki kjósa þessa æski-
Íegustu leið, er hætt við, að við
verðum að sætta okkur við aðra
ónotalegri, því að „eitthvað verð-
ur að gera“.
Pétur Sigurðsson.
— Eimskip
Framh. af bls. 9
HJÁLPFÚSIR KENNARAR
Lína og Jón eru tregari, þeg
ar þau eru spurð um, hvernig
þeim gangi í skólanum. Ásdís
var búin að læra dönsku
heima á ísland; í þrjú ár, en
Lína var bara nýbyrjuð og
Jón var ekkert búinn að læra.
Það er því engin furða, þó
þeim reynist erfitt að ganga
í danskan skóla. En erfiðast
er þó að fylgjast með, þegar
þau þurfa að læra tvö önnur
erlend tungumál, þ. e. a. s.
ensku og þýzku, og kennslan
fer fram á dönsku. Þau hafa^
þess vegna þurft að fá auka-
tíma. Kennararnir hafa verið
óvenju hjálpfúsir og það hef-
ur bætt nokkuð úr skák. En
þau eiga við talsverða erfið-
leika að striða, ekki sízt vegna
þess að skólafélagar þeirra
eru lengra komnir í ensku og
þýzku. í dönskum miðskólum
er byrjað að kenna ensku í
12 ára bekk og þýzku árið
eftir.
— Já, en það er ekki bara
bara það. Þegar maður er far-
inn að ganga í danska skóla
finnur maður að það er hugs-
að allt öðru vísi, byrjar Lína,
en Ásdís grípur hvatlega
fram í:
— Það er bara hún sjálf
sem er svo merkileg með sig.
Því miður var ekki tími til
að ræða þetta nánar, þvi syst-
urnar ætluðu að fara í bíó.
Foreldrarnir sögðu hins vegar,
að þetta væri allt saman svo
nýtt og verður ennþá erfiðara
við að þurfa að kynnast svona
mörgu nýju fóllti, enda þótt
það séu jafnaldrar. Börnin
sakna vina sinná og vin-
kvenna heima, það eru þau
að minnsta kosti sammála um.
Og svo þykir þeim leiðin-
legt að missa af langa sumar-
fríinu heima. Það er bara sjö
vikur hérna.
OF MIKILL JÖFNUÐUR
Ásberg Sigurðssyni lízt
hins vegar prýðilega á dönsku
skólanna: — Það er alveg rétt
að byrja svona snemma á er-
lendu málunum, segir hann.
Það er nauðsyniegt að kunna
mál á þessum alþjóðlegu tím-
um. Mér finnst iíka að nem-
endur í dönskum skólum fái
betri og óþvingaðri tækifæri
til að njóta hæfileika sinna.
Heima er of mikil tilhneiging
til að láta alla fylgjast að.
Það er mikill jöfnuður í skól-
unum og það tefur fyrir þeim
duglegu.
Við sitjum og tölum meira
um hina nýju tilveru fjöl-
skyldunnar. Þau hafa ennþá
ekki fengið tíma eða tæki-
færi til að taka þátt í menn-
ingarlífi Kaupmannahafnar í
leikhúsum og hljómleikasöl-
um. Og svo tölum við um ís-
lenzka list sem prýðir veggi
heimiiisins. Þar nná til dæmis
sjá átthaga frúarinnar, Skaga-
fjörð, ljóslifandi í málverki
eftir Sigurð Sigurðsson. Og
svo gerum við okkur ferð um
herbergin til að skoða húsið.
Ásberg Sigurðsson segir að
það hafi verið dýrt að fá
svona íbúð, einkum fyrir ís-
lending, sem ekki hefur van-
izt að þurfa að kaupa lóðina,
sem húsið stendur á.
Meðan við vorum niður-
sokkin í allt þetta hvarf
yngsta barnið, Siggi, sem er
4ra ára. Hann fannst aftur
fyrir framan sjónvarpið að
horfa á teiknimyndirnar um
Fred Flintstone. Þaðan 'fæst
hann ekki með nokkru móti.
Hann langar heldur ekkert til
að fara út. Hann er ekki far-
inn að kynnast hinum dönsku
jafnöldrum sínum, hann kann
hvorki við snjó né dönsk
börn.
Bkki ennþá. Einn góðan
veðurdag verður hann sá af
fjölskyldunni, sem á auðveld-
ast með að búa í Danmörku
og samlagast Dönum. Hann er
svo ungur ennþá.
Gunnar Rytgaard.
Olíaíélogið hf. kannar aðstæðnr
til að dælu olíu yfir Jöhulsá