Morgunblaðið - 11.04.1963, Qupperneq 4

4
MORCUNBLAÐIÐ
Fimmtudagur 11. apríl 1963
HÉR á eftir fer saga um páska-
ferð fjögurra manna, saga um
það er tveir kunnir fjallagarp-
ar tóku með sér tvo óvana ferða-
menn m. a. undirritaðan blaða-
mann. Það var tvívegis gengið
_á Öræfajökul, annað skiptið í
þoku, svo notaður var kompás og
menn bundnir saman til þess
enginn tindist, hitt skiptið í
glampandi fjallasól og frosti.
Þessi skemmtilega páskaför end-
aði með því, að um mitt dvalar-
tímabilið gerði slagveðursrign-
ingu, svo ferðalangarnir
hálfflutu í gærupokunum út úr
tjaldinu, við snjórönd jökulsins.
Fella varð tjaldið I flýti og bera
grjót á, áður en allt fauk út í
veður og vind og halda sem
hraðast, til byggða á Fagurhóls-
mýri. Þegar leitað var ferðabún-
aðar síðar kom í ljós að annað
skiði blaðamannsins var horfið.
Það fannst er fannir leysti siðar
um vorið, veðrað og mótað af
skinum og skúrum þessa langa
ferðalags og dvalar á mesta jökli
Evrópu utan Grænlands. Það
hendir margt í skemmtilegum
og seiðandi páskaferðum.
★
Flugferðin austur með suður-
ströndinni var ævintýri likust.
Að vísu sást ekki stöðugt vel til
fjalla, vegna þess hve lágskýjað
var og skúrir öðru hverju. En
það glaðnaði til af og til, svo
glampaði á Eyjafjalla- og Mýr-
dalsjökul og snævi þakta tinda
fjallanna að baki þeirra. í sól-
hvörfunum og sólglennunni var
eins og þessir risar ýmist brostu
góðlátlega eða byrstu sig og
ygldu brúnir. Það var eins og
þeir væru að undirstrika, að þeir
stæðu þarna óhagganlegir og
óbifanlegir stuðningsmenn Reyn
isdranga og Dyrhólaeyjar, sem
um ómunatíð hafa barizt við ó-
bilgjarnar öldur úthafsins —
baráttu sem alltgf hefur kostað
mola eftir mola, holu sem varð
að helli, svo þessir frarrwerðir
landsins í suðri hafa þrátt fyrir
alla seiglu hopað smátt ocg smátt.
Brimið sverfur með sínum ægi-
mætti með þeirri hægð, sem minn
ir á dæmisöguna um litla fugl-
inn, fjallið stóra og augnablik
eilífðarinnar.
Og svo hvarf sýnin til fjalla
í grámóðu þokunnar og eina
sem sást af landinu voru ægi-
legir sandarnir. Brimið virtist
úr flughæðinni þennan stillta
dag aðeins rjála við strandkamb-
inn. En þessir svörtu flákar með
gulhvítum rákum fannanna, sem
veturinn hafði skreytt þá eins
og abstrakt skreytingu á stórri
tertu, voru algjörar andstæður
vini sínum Einari Sæmundssyni,
núverandi formanni KR, átt hug-
myndina að gönguförinni á ör-
æfajökul, sem aldrei áðUr hafði
verið reynd svo snemma árs.
Þeir félagar mundu vart svo
langt aftur í timann að þeir
hefðu ekki um páska farið á
fjöll — og alltaf undanfarin ár
á einhvern jökul. Páskar án
jökulferða og tilheyrandi-svaðil-
mennsku og sólböðum voru ó-
hugsandi í þeirra augum. Árni
hafði tekið kunningja sinn, Bent
Jörgensen, bifvélavirkja, með
sér, og Einar gaf undirrituðum
kost á þáttfcöku.
— Jæja, ég er'búinn að skipta
farangrinum, sagði Árni og skil-
aði bóndanum reizlunni. — Það
eru 36 kg á mann og bindið
þetta nú á bakpokana. Við verð-
um að komast af stað, við þurfum
að tjalda fyrir myrkur.
Kílóin 36 voru ekkert þung til
að byrja með og leiðin upp að
snjóröndinni virtist svo sakleys-
islega ávöl og stutt frá bænum
séð. Við óvaningarnir tókum
forystuna. En svo fór að síga í,
þunginn á öxlum og baki. Það
var unaðslegt að tylla sér og láta
byrðina hvíla um stund á steini.
Þeir Einar og Árni ruddu úr sér
gamansögum og bröndurum, og
við Bent reyndum að taka þátt
sem sjálfsagt ber sígrænt gras
á sumrin. En skammt var í stór-
grýti á alla vegu. Þarna var þá
páskafletið fundið!! Fegnir lét-
um við byrðina falla til jarðar.
Og innan skamms var tjaldið ris-
ið. Kakóveizla var undirbúin og
tókst vel, krýdduð sögum um
páskaferðir hinna reyndu á jökul
og víðar. Svaðiifarir sagðar og
frásagnrr af því hvernig ýmsir
þekktir fjallagarpar hefðu brugð
izt við erfiðleikum stórveðra og
erfiðra aðstæðna í ýmsum til-
fellum. En eftir að komið var
í gærupokana varð ekki mikið
um samræður. Gangan með þessa
seigdrepandi byrði sá fyrir því.
★
Við hvíldum okkur daginn
eftir og undirbjuggum ferð á
jökulinn. Við fundum nú yndis-
legan árangur göngu okkar dag-
inn áður. Landið var stærra og
við vorum strax einhvern veg-
inn meiri menn. Sandarnir leystu
strax um morguninn af sér næt-
ursnjóinn að miklu leyti, en
snjórinn setti skemmtilegan svip
á höfðana sem staðið höfðu vörð
á ströndinni, löngu áður en Hjör-
leifur og Ingólfur koinu hingað
og urðu til að skapa þeim nafn.
Byggðin í fjarska fyrir neðan
var í vetrarböndum, en vorsólin
gaf henni blíðan og töfrandi blæ
farið að draga í loftið og ský dró
fyrir sólu. í síðustu brekkunum
var útsýnið horfið. Þokan lædd-
ist alls staðar. Á langþráðri brún
inni var hún svo þétt á stundum,
að skiðabroddarnir sáust ógerla.
Níu stunda ganga upp brekkur
og fannir hafði ekki borið þann
árangur, sem við vonuðumst til.
En þessi bylgjandi þoka sem
ýmist birgði allt sjónsvið utan
við 2—3 m radius eða gaf sjón-
leið 10—20 m, setti ramma spenn
ings og eftirvæntingar á förina.
Við vorum staddir í 2000 m hæð
á stærsta jökli Evrópu að Græn-
landsjökli undanskildum. Út-
sýnið var ekkert. Þokubylgjurn-
ar rugluðu allt áttaskyn. Félag-
inn, sem var 2—3 skíðalengdir
í burtu, hvarf sjónum af og til.
Þarna var eilíft ríki vetrar og
snævis. Sprungur og hyldýpi
gátu leynzt á næsta leyti, huldar
eins og tilbúnar gildrur með ný-
föllnum snjó, svo engan gat grun
að hætturnar, nema auga hinna
reyndari. Það var ekki hægt að
vera frekar á valdi ísl. öræfa,
veðra og allra þeirra hættna,
sem á öræfaslóð geta leynzt.
— Við bindum okkur saman
og tökum smá göngutúr, sagði
Árni. Hann og Einar skoðuðu
kortið, tóku stefnuna á Hvanna-
dalshnjúk samkvæmt því og síð-
an gengum við í halarófu með
band um mittið, 3—4 m millibil
milli hvers okkar, og aftastur fór
Árni með kompásinn í hönd og
kallaði „Til hægri“, eða „til
vinstri" ef kaðallínan sveigðist
f-' kompásnálinni.
Maður gat ímyndað sér í þessu
þoku umlukta öræfaumhverfi
hvaða svaðilför sem var. Snert-
ihgin við ís, snjó, jökul og svarta
þoku var ósvikin. Sömuleiðis
traustið á kunnáttumönnum í
siíkum ferðum, notagildi korts,
kompáss og þeirra tækja sem
maðurinn einum getur treyst í
sannleiksgildi þessara orða um
brauðsneiðina.
Skammt fyrir neðán brúnina
fórum við niður úr þokunni.
Kvöldkulið réð þar ríkjum i
stað sólarhitans áður. Við fórum
í stórsvigi niður, en máttum hafa
gát á sprungum og fleiri hættum.
En brekkurnar, sem hafði tekið
9 tíma að klífa, voru nú farnar
á tæpum hálftíma niður með
hvíldum þó. Hnén skulfu í lokin.
Þetta var í fyrsta sinn, sem
brekkan var of löng, sem 'færi
gafst á að fara niður. En það
var svo margt sem var í fyrsta
sinn hjá óvönum manni í þess-
ari ferð.
★
Við hvíldum okkur næsta dag.
Strengir eftir erfiði liðinna daga
voru sárir fyrst, en gleðin yfir
snertingu við jökul Og öræfi
gerðu slíkt næsta lítilfjörlegt.
Við nutum sólbaðs liggjandi á
fönn sem endurspeglaði vorsól-
ina. Við vorum einir, ótruflaðir
af öllu nema móðir náttúru,
langt upp í hlíðum Vatnajökuls.
jökla og hamra. Þarna bylta árn-
ar, brimið og vindar loftsins
landinu til og frá svo að engu
er þyrmt. Mannvirki mega sín
lítils á slíkum stöðum, brýr á
söndunum og skip strönduð graf-
ast og hverfa í þennan ógnar-
kirkjugarð.
Gróðurrík vin koma í þessa
eyðimörk eins og til að minna á
frjómátt moldar og möguleika
mannanna í lífsbaráttu þeirra,
og síðan endalaus eyðimörk á ný,
endalaus fyrir liðnar kynslóðir,
. sem fór fótgangandi eða ríðandi
þar yfir, en aðeins stundarför
fyrir fljúgandi faxann okkar, og
innan stundar rofaði til í Öræfa-
jökul 'og flugvélin renndi sér
niður á flugvöllinn við Fagur-
hólsmýri.
Þetta var 1952. Við vorum fjór-
ir farþegar til Fagurhólsmýrar
og tilgangurinn var að leika sér
að því að ganga á öræfajökul
yfir páskahátíðina.
Reizla Fagurhólsmýrarbóndans
lék í höndum Árna Stefánsson-
ar bifvéldvirkja, hins kunna
fiallamanns. Hann hafði ásamt
1 þeirri iðju.
Leiðin að snjóröndinni leyndi
á sér. Það reyndust á henni
lautir og gil, sem ekki höfðu
sézt frá bænum.
„Úff“, stundi ég með sjálfum
mér. Hver er tilgangurinn með
að eyða frídögum í að taka þátt
í svona bjásfri og erfiðleikum?
Ég hrasaði og var nærri dott-
inn, kílóin 36 áttu sinn þátt í
því með slagsíðunni sem þau
gáfu. Vísuorð Tómasar „Upp á
móti, ofar, hærra“ komu fram í
hugann, en það var enginn tími
til að lita við og sjá hvort „alltaf
verður landið stærra'* eins og
hann heldúr áfram í sínu kvæði.
Það varð að halda í við hina. Það
var ekki laust við að þreytan
minnkaði heldur, þegar mér varð
litið á Árna og sá að svitadropar
voru á enni hans.
Og loks kom tillaga Einars. Hér
er lækur, strákar, og þarna er
grasivaxin laut. Vió skulum
tjalda hér.
Ég leit í kringum mig. Jú,
þarna var smáblettur steinlaus,
á þessum mótum vetrar og ógró-
ins vors.
Léttir á okkur héldum við
snemma af stað næsta morgun,
aðeins með nauðsynlegt nesti,
fatnað og skíðaútbúnað. Við gát-
um fljótt gripið til skíðanna.
Það var tilhlökkun og einkenni-
lega ánægjuleg tilfinning, sem
gagntók hugann, þrátt fyrir það
að framundan voru nær enda-
lausar brekkur. Ég þurfti að
reigja höfuðið aftur á .hnakka
til að sjá brúnina hvítu, sem bar.
við bláan og skýlausan himin.
Innan stundar vorum við
orðnir naktir að mittisstað. Fersk
leiki fjallaloftsins þennan apríl-
dag var aðeins þægilegur móti
hlýjum sólargeislunum, sem bök
uðu bakið og endurspegluðust af
ósnortnum fönnum, er huldu
hlíðar þessa konungs íslenzkra
fjalla. Við örkuðum fet fyrir fet,
skáhalt upp fannirnar eða með
plógskrefum beint upp. Það var
árangursríkara en erfiðara. Það
smá styttist upp á brúnina, en
gamanið tók að kárna. Það var
jöklaferðum.
Það tók að hækka undir fæti
eftir að við höfðum lengi gengið
á sléttlendi. Við tróðum upp ein-
hverja hlíð, og brattinn snar-
jókst.
— Þetta er hnjúkurinn, sagði
Árni. En við skulum ekki fara
lengra. Það eru sprungur víða
við hann og þær eru huldar ný-
mjöll um þetta leyti og sjást því
ekki.
Við settumst enn að nestinu.
Það var tekið að ganga á það
og sennilega hafa fleiri en ég
horft löngunaraugum á síðustu
brauðsneiðina. Ég ætlaði að fara
að taka hana og háma hana í
mig, þegar Árni lokaði brauð-
boxinu.
— Maður á aldrei að borða síð
ustu brauðsneiðina, sagði hann.
Hennar kann alltaf að verða
frekari þörf heldur en þegar
maður hefur sett í sig margar
aðrar.
Þegar við stefndum aftur að
brúninni, varð mér hugsað um
Þetta var eftirminnileg páska-
ferð.
Er líða tók á daginn gáfum við
efstu brún jökulsins hornauga.
Við sáum, að hún hélzt þokula ra
allan þennan dag og himininn
skafheiður og blár yfir. Það
hvarflaði að okkur, að við hefð-
um verið óheppnir að byrja ekki
jökulförina þennan dag. Við á-
kváðum aðra tilraun daginn eft-
ir. Strengirnir og erfiðið var
gleymt, svo máttugir voru töfrar
sólbakaðra jökulhlíðanna um-
luktar bláum himinlitnum.
En ævintýrið í þokunni daginn
áður hafði einnig sinn töframátt.
Án þess hefði ég ekki viljað
vera.
. ★
1 býtið daginn eftir, skírdags-
morgun, lögðum við aftur af
stað. Æfingin hafði nú skapað
meistara. Við vorum tveim stund
um fljótari upp en i fyrra skipt-
ið. Og allan tímann hélzt sól-
skinið. Við komum á brúnina,
sem alltaf var okkar takmark,
jafnt á hlaðinu á Fagurhólsmýri